WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE STOPNIE SZKOLNE Z FIZYKI W KLASIE II

Transkrypt

1 WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE STOPNIE SZKOLNE Z FIZYKI W KLASIE II Dział V. DYNAMIKA (9 godzin lekcyjnych) Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: dokona pomiaru siły za pomocą siłomierza, posłuży się symbolem siły i jej jednostką w układzie SI, rozróżni statyczne i dynamiczne skutki oddziaływań, poda przykłady skutków oddziaływań w życiu codziennym, zbada doświadczalnie dynamiczne skutki oddziaływań ciał, posłuży się pojęciami: tarcie, opór powietrza, przeliczy wielokrotności i podwielokrotności (przedrostki: mili-, centy-, kilo-, mega-); przeliczy jednostki czasu (sekunda, minuta, godzina), rozpozna zależność rosnącą i malejącą na podstawie danych z tabeli; wskaże wielkości maksymalną i minimalną, odróżni siły akcji i reakcji Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: wyjaśni pojęcie siły wypadkowej, poda przykłady, wyznaczy doświadczalnie wypadkową dwóch sił działających wzdłuż tej samej prostej, poda cechy wypadkowej sił działających wzdłuż tej samej prostej, posłuży się pojęciem niepewności pomiarowej, zapisze wynik pomiaru jako przybliżony (z dokładnością do 2 3 cyfr znaczących), wnioskuje na podstawie obserwacji, że zmiana prędkości ciała może nastąpić wskutek jego oddziaływania z innymi ciałami, opisze przebieg i wynik doświadczenia (badanie dynamicznych skutków oddziaływań, badanie, od czego zależy tarcie, badanie zależności wartości przyspieszenia ruchu ciała pod działaniem niezrównoważonej siły od wartości działającej siły i masy ciała, badanie swobodnego spadania ciał, badanie sił akcji i reakcji), wykona schematyczny rysunek obrazujący układ doświadczalny, wyciąga wnioski, wyjaśnia rolę użytych przedmiotów, opisze wpływ oporów ruchu na poruszające się ciała, wymieni sposoby zmniejszania lub zwiększania tarcia, sformułuje I zasadę dynamiki Newtona, opisze zachowanie się ciał na podstawie I zasady dynamiki Newtona, posłuży się pojęciem przyspieszenia do opisu ruchu prostoliniowego jednostajnie przyspieszonego oraz pojęciami siły ciężkości i przyspieszenia ziemskiego, 1

2 rozpozna zależność proporcjonalną na podstawie wyników pomiarów zapisanych w tabeli; posłuż się proporcjonalnością prostą, sformułuje treść II zasady dynamiki Newtona; definiuje jednostki siły w układzie SI (1 N), rozwiąże proste zadania obliczeniowe, stosując do obliczeń związek między masą ciała, przyspieszeniem i siłą; rozróżni wielkości dane i szukane, poda przykłady sił akcji i reakcji, sformułuje treść III zasady dynamiki Newtona. Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który: oszacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku pomiaru siły, przedstawi graficznie wypadkową sił działających wzdłuż tej samej prostej, przewiduje i nazywa skutki opisanych oddziaływań, zaplanuje i przeprowadzi doświadczenia związane z badaniem, od czego zależy tarcie, i obrazujące sposoby zmniejszania lub zwiększania tarcia, rozróżni tarcie statyczne i kinetyczne, wskaże odpowiednie przykłady, narysuje siły działające na klocek wprawiany w ruch (lub poruszający się), wykaże doświadczalnie istnienie bezwładności ciała, opisze przebieg i wynik przeprowadzonego doświadczenia, wyciągnie wniosek i wykona schematyczny rysunek obrazujący układ doświadczalny, przeprowadzi doświadczenia związane z badaniem zależności wartości przyspieszenia ruchu ciała pod działaniem niezrównoważonej siły od wartości działającej siły i masy ciała (m.in. wybiera właściwe narzędzia pomiaru; zmierzy czas, długość i siłę grawitacji, zapisze wyniki pomiarów w formie tabeli, przeanalizuje wyniki, wyciąga wnioski) oraz związane z badaniem swobodnego spadania ciał, wskaże przyczyny niepewności pomiarowych, posłuży się pojęciem niepewności pomiarowej, opisze zachowanie się ciał na podstawie II zasady dynamiki Newtona, rozwiąże umiarkowanie trudne zadania obliczeniowe, stosując do obliczeń związek między masą ciała, przyspieszeniem i siłą oraz posłuży się pojęciem przyspieszenia, zaplanuje i przeprowadzi doświadczenie wykazujące istnienie sił akcji i reakcji; zapisze wyniki pomiarów, przeanalizuje je i wyciągnie wniosek, opisze wzajemne oddziaływanie ciał, posłuży się III zasadą dynamiki Newtona, opisze zjawisko odrzutu i jego zastosowanie w technice. Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który: wyznaczy kierunek i zwrot wypadkowej sił działających wzdłuż różnych prostych, przewidzi i wyjaśni skutki oddziaływań na przykładach innych niż poznane na lekcji, wyjaśni na przykładach, kiedy tarcie i inne opory ruchu są pożyteczne, a kiedy niepożądane, przedstawi i przeanalizuje siły działające na opadającego spadochroniarza, zaplanuje doświadczenia związane z badaniem zależności wartości przyspieszenia ruchu ciała pod działaniem niezrównoważonej siły od wartości działającej siły i masy ciała (m.in. formułuje pytania badawcze i przewiduje wyniki doświadczenia, wskazuje czynniki istotne i 2

3 nieistotne, szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku pomiaru czasu i siły) oraz związane z badaniem swobodnego spadania ciał, rozwiąże złożone zadania obliczeniowe, stosując do obliczeń związek między masą ciała, przyspieszeniem i siłą oraz wzór na przyspieszenie, i odczyta dane z wykresu prędkości od czasu, zademonstruje zjawisko odrzutu, poszukuje, selekcjonuje i wykorzystuje wiedzę naukową do przedstawienia przykładów wykorzystania zasady odrzutu w przyrodzie i w technice. Dział VI. Praca, moc, energia (12 godzin lekcyjnych) Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: posłuży się pojęciem energii, poda przykłady różnych jej form, odróżni pracę w sensie fizycznym od pracy w języku potocznym, wskaże w otaczającej rzeczywistości przykłady wykonania pracy mechanicznej, rozróżni pojęcia: praca i moc, porówna moce różnych urządzeń, posłuży się pojęciem energii mechanicznej; wyjaśni na przykładach, kiedy ciało ma energię mechaniczną, posłuży się pojęciem energii potencjalnej grawitacji (ciężkości), posłuży się pojęciem energii kinetycznej, wskaże przykłady ciał mających energię kinetyczną, odróżni energię kinetyczną od innych form energii, poda przykłady przemian energii (przekształcania i przekazywania), wymieni rodzaje maszyn prostych, wskaże odpowiednie przykłady, zbada doświadczalnie, kiedy blok nieruchomy jest w równowadze, opisze przebieg i wynik przeprowadzonego doświadczenia, wyjaśnia rolę użytych przyrządów i wykona schematyczny rysunek obrazujący układ doświadczalny. Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: posłuży się pojęciem pracy i jej jednostką w układzie SI, posłuży się pojęciem mocy i jednostką mocy w układzie SI, zinterpretuje moc urządzenia o wartości 1 W, wykorzysta wzór na moc do rozwiązywania prostych zadań obliczeniowych, rozróżni wielkości dane i szukane, przeliczy wielokrotności i podwielokrotności, oszacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku i na tej podstawie oceni wynik obliczeń, zaplanuje i wykonuje doświadczenia związane z badaniem, od czego zależy energia potencjalna ciężkości, przewidzi wyniki i teoretycznie je uzasadni, wyciągnie wnioski z doświadczeń, krytycznie ocenia wyniki, zastosuje zależność między energią potencjalną ciężkości, masą i wysokością, na której ciało się znajduje, do porównywania energii potencjalnej ciał, wykorzysta związek między przyrostem energii i pracą i zależność opisującą energię potencjalną ciężkości do rozwiązywania prostych zadań obliczeniowych, rozróżni wielkości 3

4 dane i szukane, przeliczy wielokrotności i podwielokrotności, oszacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku i na tej podstawie oceni wartości obliczanych wielkości fizycznych, zapisze wynik obliczenia fizycznego jako przybliżony (z dokładnością do 2 3 cyfr znaczących), zbada doświadczalnie, od czego zależy energia kinetyczna ciała, przewidzi wyniki i teoretycznie je uzasadnia, wykona pomiary, wyciągnie wnioski z doświadczeń, krytycznie ocenia wyniki, wykona schematyczny rysunek obrazujący układ doświadczalny, wykorzysta związek między przyrostem energii kinetycznej i pracą do rozwiązywania prostych zadań obliczeniowych, rozróżni wielkości dane i szukane, przeliczy wielokrotności i podwielokrotności, opisze na przykładach przemiany energii, stosując zasadę zachowania energii, posłuży się pojęciem energii mechanicznej jako sumy energii kinetycznej i potencjalnej, zastosuje zasadę zachowania energii mechanicznej do opisu jej przemian, np. analizując przemiany energii podczas swobodnego spadania ciała, zbada doświadczalnie, kiedy dźwignia dwustronna jest w równowadze, wykona pomiary, wyciągnie wniosek, wykona schematyczny rysunek obrazujący układ doświadczalny, sformułuje warunek równowagi dźwigni dwustronnej, wyjaśni zasadę działania dźwigni dwustronnej, wykona odpowiedni schematyczny rysunek, wyznaczy masę ciała za pomocą dźwigni dwustronnej, innego ciała o znanej masie i linijki: zmierzy długość, zapisze wynik pomiaru jako przybliżony (z dokładnością do 2 3 cyfr znaczących), posłuży się pojęciem niepewności pomiarowej, krytycznie ocenia wyniki, zastosuje warunek równowagi dźwigni dwustronnej do bloku nieruchomego i kołowrotu, wykorzysta warunek równowagi dźwigni dwustronnej do rozwiązywania prostych zadań obliczeniowych. Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który: wyjaśni na przykładach, kiedy, mimo działania na ciało siły, praca jest równa zeru, wyszukuje i selekcjonuje informacje dotyczące życia i dorobku Jamesa Prescotta Joule'a, popularnonaukowych, z Internetu) dotyczących mocy różnych urządzeń, opisze związek pracy wykonanej podczas podnoszenia ciała na określoną wysokość (zmiany wysokości) ze zmianą energii potencjalnej ciała, zastosuje zależność między energią kinetyczną ciała, jego masą i prędkością do porównania energii kinetycznej ciał, opisze związek pracy wykonanej podczas zmiany prędkości ciała ze zmianą energii kinetycznej ciała, sformułuje zasadę zachowania energii mechanicznej, posługując się pojęciem układu izolowanego, wykorzysta zasadę zachowania energii mechanicznej do rozwiązywania prostych zadań obliczeniowych, rozróżni wielkości dane i szukane, przeliczy wielokrotności i podwielokrotności, oszacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku, zapisze wynik obliczenia fizycznego jako przybliżony (z dokładnością do 2 3 cyfr znaczących), zaplanuje doświadczenie związane z wyznaczeniem masy ciała za pomocą dźwigni dwustronnej, wybierze właściwe narzędzia pomiaru, przewidzi wyniki i teoretycznie je uzasadnia, oszacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku pomiaru masy danego ciała, 4

5 wyjaśni zasadę działania bloku nieruchomego i kołowrotu, wykonując odpowiedni schematyczny rysunek, wykorzysta warunek równowagi dźwigni dwustronnej do rozwiązywania zadań złożonych i nietypowych, wskaże maszyny proste w różnych urządzeniach, posługuje się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularnonaukowych, z Internetu), dotyczących praktycznego wykorzystania dźwigni dwustronnych jako elementów konstrukcyjnych różnych narzędzi i jako części maszyn. Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który: rozwiąże złożone zadania dotyczące pracy i mocy, posłuży się pojęciem energii potencjalnej sprężystości, wykorzysta związek między przyrostem energii i pracą i zależność opisującą energię potencjalną ciężkości do rozwiązania zadań złożonych i nietypowych, wykorzysta związek między przyrostem energii i pracą i zależność opisującą energię kinetyczną do rozwiązywania zadań złożonych i nietypowych, oszacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku i na tej podstawie oceni wartości obliczanych wielkości fizycznych, zapisze wynik obliczenia fizycznego jako przybliżony (z dokładnością do 2 3 cyfr znaczących), popularnonaukowych, w Internecie), dotyczących praktycznego wykorzystania wzajemnej zamiany energii potencjalnej i kinetycznej, wykorzysta zasadę zachowania energii mechanicznej do rozwiązywania złożonych zadań, np. dotyczących przemian energii ciała rzuconego pionowo. Dział VII. TERMODYNAMIKA (8 godzin lekcyjnych) Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: wykorzysta pojęcie energii i wymieni różne formy energii, wskaże w otoczeniu przykłady zmiany energii wewnętrznej spowodowanej wykonaniem pracy, rozróżni pojęcia: ciepło i temperatura, zaplanuje pomiar temperatury, wybierze właściwy termometr, zmierzy temperaturę, wskaże w otoczeniu przykłady zmiany energii wewnętrznej spowodowanej przekazaniem (wymianą) ciepła, poda warunek przepływu ciepła, rozróżni przewodniki ciepła i izolatory, wskaże przykłady ich wykorzystania w życiu codziennym, opisze przebieg i wynik przeprowadzonego doświadczenia, wyjaśni rolę użytych przyrządów, posłuży się proporcjonalnością prostą, posłuży się tabelami wielkości fizycznych w celu odszukania ciepła właściwego, porówna wartości ciepła właściwego różnych substancji, 5

6 rozróżni zjawiska: topnienia, krzepnięcia, parowania, skraplania, wrzenia, sublimacji, resublimacji, wskaże przykłady tych zjawisk w otoczeniu, wyznaczy temperaturę topnienia i wrzenia wybranej substancji; z mierzy czas, masę, temperaturę, zapisze wyniki pomiarów w formie tabeli jako przybliżone (z dokładnością do 2 3 cyfr znaczących), przeanalizuje tabele temperatury topnienia i temperatury wrzenia substancji, posłuży się tabelami wielkości fizycznych w celu odszukania ciepła topnienia i ciepła parowania, porówna te wartości dla różnych substancji. Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: posłuży się pojęciami pracy, ciepła i energii wewnętrznej, poda ich jednostki w układzie SI, opisze wyniki obserwacji i doświadczeń związanych ze zmianą energii wewnętrznej spowodowaną wykonaniem pracy lub przekazaniem ciepła, wyciągnie wnioski, przeanalizuje jakościowo zmiany energii wewnętrznej spowodowane wykonaniem pracy i przepływem ciepła, wyjaśni, czym różnią się ciepło i temperatura, wyjaśni przepływ ciepła w zjawisku przewodnictwa cieplnego oraz rolę izolacji cieplnej, sformułuje I zasadę termodynamiki, wymieni sposoby przekazywania energii wewnętrznej, podaje przykłady, przeprowadzi doświadczenie związane z badaniem zależności ilości ciepła potrzebnego do ogrzania wody od przyrostu temperatury i masy ogrzewanej wody, wyznaczy ciepło właściwe wody za pomocą czajnika elektrycznego lub grzałki o znanej mocy (przy założeniu braku strat), odczyta moc czajnika lub grzałki, zmierzy czas, masę i temperaturę, zapisze wyniki i dane w formie tabeli, zapisze wynik pomiaru lub obliczenia jako przybliżony (z dokładnością do 2 3 cyfr znaczących), posłuży się niepewnością pomiarową, posłuży się pojęciem ciepła właściwego, zinterpretuje jego jednostkę w układzie SI, posłuży się kalorymetrem, przedstawi jego budowę, wskaże analogię do termosu i wyjaśni rolę izolacji cieplnej, opisze na przykładach zjawiska topnienia, krzepnięcia, parowania (wrzenia), skraplania, sublimacji i resublimacji, opisze przebieg i wynik przeprowadzonego doświadczenia, wyjaśni rolę użytych przyrządów, posłuży się pojęciem niepewności pomiarowej, posłuży się pojęciami ciepła topnienia i ciepła krzepnięcia oraz ciepła parowania i ciepła skraplania, zinterpretuje ich jednostki w układzie SI, rozwiąże proste zadania obliczeniowe związane ze zmianami stanu skupienia ciał, rozróżni wielkości dane i szukane, przeliczy wielokrotności i podwielokrotności, poda wynik obliczenia jako przybliżony. Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który: wskaże inne niż poznane na lekcji przykłady z życia codziennego, w których wykonywaniu pracy towarzyszy efekt cieplny, 6

7 zaplanuje i przeprowadzi doświadczenie związane z badaniem zmiany energii wewnętrznej spowodowanej wykonaniem pracy lub przepływem ciepła, wskaże czynniki istotne i nieistotne dla wyniku doświadczenia, wyjaśni związek między energią kinetyczną cząsteczek a temperaturą, odróżni skale temperatury Celsjusza i Kelwina, posłuży się nimi, wykorzysta związki ΔE w = W i ΔE w = Q oraz 1 zasadę termodynamiki do rozwiązywania prostych zadań związanych ze zmianą energii wewnętrznej, opisze ruch cieczy i gazów w zjawisku konwekcji, zaplanuje doświadczenie związane z badaniem zależności ilości ciepła potrzebnego do ogrzania ciała od przyrostu temperatury i masy ogrzewanego ciała oraz z wyznaczeniem ciepła właściwego wody za pomocą czajnika elektrycznego lub grzałki o znanej mocy (przy założeniu braku strat), wybierze właściwe narzędzia pomiaru, wskaże czynniki istotne i nieistotne dla wyniku doświadczenia, oszacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku, przeanalizuje dane w tabeli porówna wartości ciepła właściwego wybranych substancji, zinterpretuje te wartości, szczególnie dla wody, wykorzysta zależność Q = c m ΔT do rozwiązywania prostych zadań obliczeniowych, rozróżni wielkości dane i szukane, przeliczy wielokrotności i podwielokrotności, wyszuka informacje dotyczące wykorzystania w przyrodzie dużej wartości ciepła właściwego wody (związek z klimatem) i skorzysta z nich, zaplanuje doświadczenie związane z badaniem zjawisk topnienia, krzepnięcia, parowania i skraplania, wybierze właściwe narzędzia pomiaru, wskaże czynniki istotne i nieistotne dla wyniku doświadczenia, oszacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku pomiaru, sporządzi wykres zależności temperatury od czasu ogrzewania (oziębiania) dla zjawisk: topnienia, krzepnięcia na podstawie danych z tabeli (oznaczenie wielkości i skali na osiach); odczyta dane z wykresu, popularnonaukowych), dotyczącymi zmian stanu skupienia wody w przyrodzie (związek z klimatem). Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który: popularnonaukowych), dotyczących historii udoskonalenia (ewolucji) silników cieplnych oraz na temat wykorzystania (w przyrodzie i w życiu codziennym) przewodnictwa cieplnego (przewodników i izolatorów ciepła), zjawiska konwekcji (np. prądy konwekcyjne) oraz promieniowanie słoneczne (np. kolektory słoneczne), Q wykorzysta wzór na ciepło właściwe ( c ) do rozwiązywania złożonych zadań m T obliczeniowych, wyjaśni, co się dzieje z energią pobieraną (lub oddawaną) przez mieszaninę substancji w stanie stałym i ciekłym (np. wody i lodu) podczas topnienia (lub krzepnięcia) w stałej temperaturze, przeanalizuje zmiany energii wewnętrznej. 7

8 Dział VIII. ELEKTROSTATYKA (6godzin lekcyjnych) - część 3 podręcznika Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: wskaże w otaczającej rzeczywistości przykłady elektryzowania ciał przez tarcie i dotyk, oszacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku pomiaru siły, opisze sposób elektryzowania ciał przez tarcie i własności ciał naelektryzowanych w ten sposób, wymieni rodzaje ładunków elektrycznych i odpowiednio je oznacza, rozróżni ładunki jednoimienne i różnoimienne, posłuży się symbolem ładunku elektrycznego i jego jednostką w układzie SI, opisze przebieg i wynik przeprowadzonego doświadczenia związanego z badaniem wzajemnego oddziaływania ciał naładowanych, wyciągnie wnioski i wykonuje schematyczny rysunek obrazujący układ doświadczalny, sformułuje jakościowe prawo Coulomba, odróżni przewodniki od izolatorów, podaje odpowiednie przykłady, sformułuje zasadę zachowania ładunku elektrycznego, zbada elektryzowanie ciał przez dotyk, posługując się elektroskopem. Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: zaplanuje doświadczenie związane z badaniem właściwości ciał naelektryzowanych przez tarcie i dotyk oraz wzajemnym oddziaływaniem ciał naładowanych, zademonstruje zjawiska elektryzowania przez tarcie oraz wzajemnego oddziaływania ciał naładowanych, opisze przebieg i wynik przeprowadzonego doświadczenia związanego z badaniem elektryzowania ciał przez tarcie i dotyk, wyjaśni rolę użytych przyrządów i wykona schematyczny rysunek obrazujący układ doświadczalny, opisze jakościowo oddziaływanie ładunków jednoimiennych i różnoimiennych, opisze budowę atomu, odróżni kation od anionu, uzasadni podział na przewodniki i izolatory na podstawie ich budowy wewnętrznej, wskaże przykłady wykorzystania przewodników i izolatorów w życiu codziennym, zbada doświadczalnie, od czego zależy siła oddziaływania ciał naładowanych, zastosuje jakościowe prawo Coulomba w prostych zadaniach, posługując się proporcjonalnością prostą, wyszuka i przegrupuje informacje dotyczące życia i dorobku Coulomba, zaplanuje doświadczenia związane z badaniem wzajemnego oddziaływania ciał naładowanych, wskaże czynniki istotne i nieistotne dla wyniku doświadczenia, opisze zjawisko elektryzowania ciał przez tarcie i dotyk, zastosuje zasadę zachowania ładunku elektrycznego, wyjaśni, na czym polegają zobojętnienie i uziemienie. 8

9 Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który: wyodrębni zjawisko elektryzowania ciał przez tarcie z kontekstu, wskaże czynniki istotne i nieistotne dla wyniku doświadczenia, wskaże sposoby sprawdzenia, czy i jak ciało jest naelektryzowane, posłuży się pojęciem ładunku elektrycznego jako wielokrotności ładunku elektronu (ładunku elementarnego), wyjaśni, jak powstają jony dodatni i ujemny, oszacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku i na tej podstawie ocenia wartości obliczanych wielkości fizycznych, poda treść prawa Coulomba, przeanalizuje kierunek przepływu elektronów podczas elektryzowania ciał przez tarcie, popularnonaukowych) dotyczących wykorzystania przewodników i izolatorów, porówna sposoby elektryzowania ciał przez tarcie i dotyk (wyjaśnia, że oba sposoby polegają na przepływie elektronów, i dokona analizy kierunku przepływu elektronów), popularnonaukowych), wskaże m.in. przykłady występowania i wykorzystania zjawiska elektryzowania ciał, opisze powstawanie pioruna i działanie piorunochronu. Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który: opisze budowę i działanie maszyny elektrostatycznej, wyszuka i przegrupuje informacje dotyczące ewolucji poglądów na temat budowy atomu, przeprowadzi doświadczenie wykazujące, że przewodnik można naelektryzować. Dział IX. PRĄD ELEKTRYCZNY (13 godzin lekcyjnych) Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: posłuży się (intuicyjnie) pojęciem napięcia elektrycznego i jego jednostką w układzie SI, poda warunki przepływu prądu elektrycznego w obwodzie elektrycznym, posłuży się pojęciem natężenia prądu elektrycznego i jego jednostką w układzie SI, przeliczy podwielokrotności i wielokrotności (przedrostki mikro-, mili-, kilo-); przeliczy jednostki czasu (sekunda, minuta, godzina, wymieni przyrządy służące do pomiaru napięcia i natężenia prądu elektrycznego, rozróżni sposoby łączenia elementów obwodu elektrycznego: szeregowy i równoległy, opisze przebieg i wynik przeprowadzonego doświadczenia, wyjaśni rolę użytych przyrządów i wykona schematyczny rysunek obrazujący układ doświadczalny (schemat obwodu elektrycznego), zastosuje zasadę zachowania ładunku elektrycznego, 9

10 odczyta dane z tabeli i zapisze dane w formie tabeli, rozpozna zależność rosnącą na podstawie danych z tabeli i na podstawie wykresu; rozpozna proporcjonalność prostą na podstawie danych z tabeli lub na podstawie wykresu; posłuży się proporcjonalnością prostą, wymieni formy energii, na jakie zamieniana jest energia elektryczna we wskazanych urządzeniach, np. używanych w gospodarstwie domowym, posłuży się pojęciami pracy i mocy prądu elektrycznego, opisze przebieg i wynik przeprowadzonego doświadczenia, wyjaśni rolę użytych przyrządów i wykona schematyczny rysunek obrazujący układ doświadczalny(2), wskaże niebezpieczeństwa związane z użytkowaniem domowej instalacji elektrycznej. Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: opisze przepływ prądu w przewodnikach jako ruch elektronów swobodnych, przeanalizuje kierunek przepływu elektronów, wyodrębni zjawisko przepływu prądu elektrycznego z kontekstu, zbuduje proste obwody elektryczne, poda definicję natężenia prądu elektrycznego, wyjaśni, kiedy natężenie prądu wynosi 1 A, wyjaśni, czym jest obwód elektryczny, wskaże: źródło energii elektrycznej, przewody, odbiornik energii elektrycznej, gałąź i węzeł, narysuje schematy prostych obwodów elektrycznych (wymagana jest znajomość symboli elementów: ogniwo, żarówka, wyłącznik, woltomierz, amperomierz), zbuduje proste obwody elektryczne według schematu, sformułuje I prawo Kirchhoffa, rozwiąże proste zadania obliczeniowe z wykorzystaniem I prawa Kirchhoffa (gdy do węzła dochodzą trzy przewody), wyznaczy opór elektryczny opornika lub żarówki za pomocą woltomierza i amperomierza, sformułuje prawo Ohma, posłuży się pojęciem oporu elektrycznego i jego jednostką w układzie SI, sporządzi wykres zależności natężenia prądu od przyłożonego napięcia na podstawie danych z tabeli (oznaczenie wielkości i skali na osiach); odczyta dane z wykresu, zastosuje prawo Ohma w prostych obwodach elektrycznych, posłuży się tabelami wielkości fizycznych w celu wyszukania oporu właściwego, przeliczy podwielokrotności i wielokrotności (przedrostki mikro-, mili-, kilo-, mega-)(3), rozwiąże proste zadania rachunkowe z wykorzystaniem prawa Ohma, poda przykłady urządzeń, w których energia elektryczna zamienia się na inne rodzaje energii, i wymienia te formy energii, obliczy pracę i moc prądu elektrycznego (w jednostkach układu SI), przeliczy energię elektryczną podaną w kilowatogodzinach na dżule i odwrotnie, wyznaczy moc żarówki (zasilanej z baterii) za pomocą woltomierza i amperomierza, rozwiąże proste zadania obliczeniowe, rozróżni wielkości dane i szukane, przeliczy podwielokrotności i wielokrotności (przedrostki mikro-, mili-, kilo-, mega-), zapisuje wynik obliczenia jako przybliżony (z dokładnością do 2-3 cyfr znaczących), 10

11 rozwiąże proste zadania obliczeniowe z wykorzystaniem wzoru na pracę i moc prądu elektrycznego, opisze zasady bezpiecznego użytkowania domowej instalacji elektrycznej, wyjaśni rolę bezpiecznika w domowej instalacji elektrycznej, wymieni rodzaje bezpieczników. Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który: zaplanuje doświadczenie związane z budową prostego obwodu elektrycznego, rozwiąże proste zadania rachunkowe, zastosuje do obliczeń związek między natężeniem prądu, wielkością ładunku elektrycznego i czasem; oszacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku, a na tej podstawie oceni wartości obliczanych wielkości fizycznych; zaplanuje doświadczenie związane z budową prostych obwodów elektrycznych oraz pomiarem natężenia prądu i napięcia elektrycznego, wybierze właściwe narzędzia pomiaru; wskaże czynniki istotne i nieistotne dla wyniku doświadczenia, oszacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku pomiaru, zmierzy natężenie prądu elektrycznego, włączając amperomierz do obwodu elektrycznego szeregowo, oraz napięcie, włączając woltomierz do obwodu elektrycznego równolegle, z dokładnością do 2-3 cyfr znaczących; przelicza podwielokrotności (przedrostki mikro-, mili-), rozwiąże złożone zadania obliczeniowe z wykorzystaniem I prawa Kirchhoffa (gdy do węzła dochodzi więcej przewodów niż trzy), wyjaśni, od czego zależy opór elektryczny, posłuży się pojęciem oporu właściwego, wymieni rodzaje oporników, oszacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku, a na tej podstawie oceni wartości obliczanych wielkości fizycznych, przedstawi sposoby wytwarzania energii elektrycznej i ich znaczenie dla ochrony środowiska przyrodniczego, opisze zamianę energii elektrycznej na energię (pracę) mechaniczną, zaplanuje doświadczenie związane z wyznaczaniem mocy żarówki (zasilanej z baterii) za pomocą woltomierza i amperomierza, posłuży się pojęciem natężenia i pracy prądu elektrycznego i wyjaśni, kiedy między dwoma punktami obwodu elektrycznego panuje napięcie 1 V, opisze wpływ prądu elektrycznego na organizmy żywe. Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który: posłuży się pojęciem potencjału elektrycznego jako ilorazu energii potencjalnej ładunku i wartości tego ładunku, rozwiąże złożone zadania rachunkowe z wykorzystaniem wzoru na natężenie prądu elektrycznego, wyszuka, przegrupuje i krytycznie przeanalizuje informacje, np. o zwierzętach, które potrafią wytwarzać napięcie elektryczne, o dorobku G.R. Kirchhoffa, 11

12 zaplanuje doświadczenie związane z wyznaczaniem oporu elektrycznego opornika za pomocą woltomierza i amperomierza, wskaże czynniki istotne i nieistotne dla wyniku doświadczenia, zbada zależność oporu elektrycznego od długości przewodnika, jego pola przekroju poprzecznego i materiału, z jakiego jest przewodnik zbudowany, rozwiąże złożone zadania rachunkowe z wykorzystaniem prawa Ohma i zależności między oporem przewodnika a jego długością i polem przekroju poprzecznego, zademonstruje zamianę energii elektrycznej na pracę mechaniczną, rozwiąże złożone zadania obliczeniowe z wykorzystaniem wzoru na pracę i moc prądu elektrycznego; oszacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku, a na tej podstawie ocenia wartości obliczanych wielkości fizycznych, zbuduje według schematu obwody złożone z oporników połączonych szeregowo lub równolegle. Dział X.MAGNETYZM (8 godzin lekcyjnych) Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: poda nazwy biegunów magnetycznych magnesu trwałego i Ziemi, opisze charakter oddziaływania między biegunami magnetycznymi magnesów, opisze zachowanie igły magnetycznej w obecności magnesu, opisze działanie przewodnika, przez który płynie prąd, na igłę magnetyczną, zbuduje prosty elektromagnes, wskaże w otaczającej rzeczywistości przykłady wykorzystania elektromagnesu, posłuży się pojęciem siły elektrodynamicznej, przedstawi przykłady zastosowania silnika elektrycznego prądu stałego Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: zademonstruje oddziaływanie biegunów magnetycznych, opisze zasadę działania kompasu, opisze oddziaływanie magnesów na żelazo, podaje przykłady wykorzystania tego oddziaływania, wyjaśni, czym charakteryzują się substancje ferromagnetyczne, wskaże przykłady ferromagnetyków, zademonstruje działanie prądu płynącego w przewodzie na igłę magnetyczną (zmiany kierunku wychylenia przy zmianie kierunku przepływu prądu, zależność wychylenia igły od pierwotnego jej ułożenia względem przewodu), opisze przebieg i wynik przeprowadzonego doświadczenia, wyjaśni rolę użytych przyrządów i wykona schematyczny rysunek obrazujący układ doświadczalny, opisze (jakościowo) wzajemne oddziaływanie przewodników, w których płynie prąd, opisze działanie elektromagnesu i rolę rdzenia w elektromagnesie, zademonstruje działanie elektromagnesu i rolę rdzenia w elektromagnesie, 12

13 opisze przebieg i wynik przeprowadzonego doświadczenia, wyjaśni rolę użytych przyrządów i wykona schematyczny rysunek obrazujący układ doświadczalny, wskaże czynniki istotne i nieistotne dla wyniku doświadczenia, opisze przebieg i wynik przeprowadzonego doświadczenia, wyjaśni rolę użytych przyrządów i wykona schematyczny rysunek obrazujący układ doświadczalny, sformułuje wnioski (od czego zależy wartość siły elektrodynamicznej), opisze wzajemne oddziaływanie magnesów z elektromagnesami, wyjaśni działanie silnika elektrycznego prądu stałego. Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który: zaplanuje doświadczenie związane z badaniem oddziaływania między biegunami magnetycznym a magnesami sztabkowymi, zaplanuje doświadczenie związane z badaniem działania prądu płynącego w przewodzie na igłę magnetyczną, określi biegunowość magnetyczną przewodnika kołowego, przez który płynie prąd elektryczny, zaplanuje doświadczenie związane z zademonstrowaniem działania elektromagnesu, popularnonaukowych), wyszukuje, selekcjonuje i krytycznie analizuje informacje na temat wykorzystania elektromagnesu, zademonstruje wzajemne oddziaływanie magnesów z elektromagnesami, wyznaczy kierunek i zwrot siły elektrodynamicznej za pomocą reguły lewej dłoni, zademonstruje działanie silnika elektrycznego prądu stałego. Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który: wyjaśni, na czym polega magnesowanie ferromagnetyka, posługując się pojęciem domen magnetycznych, zbada doświadczalnie zachowanie się zwojnicy, przez którą płynie prąd elektryczny, w polu magnetycznym. 13