Z OTORYI. Miesiêcznik Towarzystwa Mi³oœników Ziemi Z³otoryjskiej Nr 6(19) Czerwiec 2007 Cena 2,00 z³

Transkrypt

1 RY iesiêcznik owarzystwa i³oœników iemi ³otoryjskiej Nr 6(19) Czerwiec 2007 Cena 2,00 z³ SSN

2 LUD RYS RYSW ŒNÓW R YS gnieszka ³yñczak - ak to siê sta³o, e trafi³ pan do ³otoryi? Bo przecie pochodzi pan z P³ocka? ndrzej owalski - ak, mieszka³em w P³ocku i by³em pracownikiem Petrochemii. Niestety, firma bardzo negatywnie wp³ywa³a na moje zdrowie. Dosta³em alergii od ropopochodnych produktów i lekarze zalecili mi zmianê klimatu. ia³em do wyboru dwa miasta: Bielsko-Bia³¹ i ³otoryjê. W Bielsku, niestety, nie obiecywano mi mieszkania (by³y to czasy, gdy rynek mieszkaniowy nie istnia³ - przyp...), a ³otoryjê zna³em, bo bywa³em tu u swojej cioci jako kilkunastoletni ch³opak. Pamiêtam, e wtedy to miasto urzek³o mnie swoim piêknem i ciekaw¹ okolic¹. Wybór wiêc by³ jasny: jadê do ³otoryi! iedy pan tu przyjecha³? - Na prima aprilis 1973 roku. ia³em wtedy 23 lata. Przyjecha³em tu ze swoj¹ rodzin¹, z on¹ i z dzieckiem. o nie by³ art, zamieszka³em w tym mieœcie na d³ugo i chyba zostanê ju na zawsze. le przedtem przyjecha³em na rekonesans, aby za³atwiæ pracê, no i tak w ogóle rozejrzeæ siê. Dobrze pamiêtam ten dzieñ. By³o to w styczniu. Uda³em siê na Lenê, która jeszcze wtedy by³a kopalni¹ miedzi, ale za rok miano ju w niej wstrzymaæ wydobycie. Póki co, wydobycie sz³o, a mnie dyrektor ds. technicznych iros³aw Pawlak (póÿniej zosta³ dyrektorem generalnym GH) zaproponowa³ pracê w tym zak³adzie. decydowa³em siê szybko i mog³em ju przyjechaæ z rodzin¹. Skierowano mnie do dzia³u g³ównego mechanika na mistrza produkcji narzêdzi górniczych, bo kopalnia zaczê³a siê ju powoli przekszta³caæ w ak³ad Urz¹dzeñ Górniczych. Na Lenie by³a szczególna atmosfera, któr¹ tworzy³ dyrektor Stanis³aw Pieprzyk. piekowa³ siê m³odocianymi pracownikami, nikogo nie zostawia³ samemu sobie, interesowa³ siê ich postêpami w pracy, pomaga³ im. y, m³odzi, czuliœmy siê docenieni i potrzebni. ia³em dla dyrektora du o szacunku, który po latach przekszta³ci³ siê w przyjaÿñ, bo zawsze utrzymywaliœmy ze sob¹ kontakt. ak siê zaczê³a pañska dzia³alnoœæ polityczna? apita³ mam w sobie Pan ndrzej owalski by³ w swoim yciu górnikiem, m³odzie owym dzia³aczem partyjnym, biznesmenem, handlowcem i urzêdnikiem pañstwowym. becnie wraz z on¹ Barbar¹ jest w³aœcicielem kompleksu gastronomicznego w ³otoryi: restauracji Przy i³ej, pubu Ulubione miejsce i kawiarni êdrusiowa ama. Wkrótce do szeregu zawodów wyuczonych pana ndrzeja dojdzie hotelarz, bo za dwa lata przy tym kompleksie stanie nowoczesny, na europejsk¹ miarê, hotel. ndrzej owalski jest te prezesem ³otoryjskiego owarzystwa radycji Górniczych, które dzia³a bardzo prê nie, organizuj¹c m.in. Dymarki aczawskie. Przedstawiamy dzisiaj sylwetkê cz³owieka, który odniós³ sukces; cz³owieka z niespo yt¹ energi¹, na³adowanego mnóstwem pomys³ów, wcielanych w ycie z du ym powodzeniem, chocia, zdarza³o siê, e mia³ te pora ki. ³oœliwi twierdz¹, e nie osi¹gn¹³by tego wszystkiego, gdyby nie pomog³a mu partia. Spróbujmy przedstawiæ prawdê. - Do ³otoryi przyjecha³em jako cz³onek wi¹zku ³odzie y Socjalistycznej i na Lenie zacz¹³em aktywnie dzia³aæ, bo by³y to czasy, gdy na terenie zak³adów pracy dzia³a³y organizacje i partie polityczne. Dyrektor Pieprzyk zauwa y³ we mnie niespokojn¹ duszê i zacz¹³ nas stymulowaæ do dzia³ania, tworzyæ warunki. a pan œwiatopogl¹d lewicowy? - o jest tak: pochodzê z rodziny o ziemiañskim rodowodzie, mój dziadek walczy³ na wojnie polskoradzieckiej. Po wojnie œwiatowej, podczas uspó³dzielniania na si³ê Polaków, jako jedyny odmówi³ wst¹pienia do spó³dzielni produkcyjnej. By³ prawicowcem. Rodzina, której po k¹dzieli mam du o w P³ocku, mia³a ziemiañskie tradycje katolickie, które kultywowaliœmy podczas czêstych spotkañ rodzinnych. a mam z on¹ Barbar¹ œlub koœcielny, nasze dzieci zosta³y ochrzczone. reszt¹ nie wyobra am sobie, e mog³oby byæ inaczej! Podczas mojej pracy w zetemesie ró nice œwiatopogl¹dowe nie mia³y adnego znaczenia. a i podobni do mnie m³odzi ludzie chcieli po prostu coœ robiæ, dzia³aæ. Nie mieliœmy wyboru, dla m³odych ludzi wtedy oferowano tylko S i podobne do niego organizacje. Wysz³o wiêc na to, e chc¹c nie chc¹c, zosta³em lewicowcem. Szybko zosta³ pan dzia³aczem S tzw. pierwszego szeregu. - W 1974 r. zmieni³ siê pierwszy sekretarz Polskiej jednoczonej Partii Robotniczej w powiecie z³otoryjskim. osta³ nim Hieronim Harasimiuk. Pamiêtam, e mia³em wtedy drug¹ zmianê na kopalni, a tu do mnie, do m³odego cz³owieka do pracy przyje d a osobiœcie pierwszy sekretarz! S³ysza³ o mnie, e jestem aktywny i przyjecha³ porozmawiaæ, aby zaproponowaæ mi pracê zupe³nie innego rodzaju. oim zadaniem mia³aby byæ aktywizacja m³odzie y w powiecie, a ja mia³bym obj¹æ stanowisko przewodnicz¹cego arz¹du Powiatowego S. Nie odpowiedzia³em od razu, d³ugo siê zastanawia³em. Na kopalni dobrze zarabia³em, wiêc to nie by³a kwestia zarobków. Przewa y³a opinia przyjació³, którzy mnie przekonali, abym przyj¹³ tê pracê. ak wiêc, pó³tora roku po przyjeÿdzie na zupe³nie nowe miejsce - przyj¹³em, b¹dÿ co b¹dÿ, renomowane stanowisko. Czy to ju by³a dzia³alnoœæ polityczna? - eraz, po latach, widzê e polityki ma³o by³o w mojej dzia³alnoœci. acz¹³em rzeczywiœcie aktywizowaæ m³odzie i myœlê, e to mi siê uda³o. Wraz ze mn¹ dzia³a³a paczka oko³o szeœædziesiêciu m³odych wykszta³conych ludzi, którzy nie wiedzieli jak spo ytkowaæ swoj¹ energiê. Bardzo ciep³o wspominam rystynê Demczuk, która, bêd¹c równie cz³onkiem S, mia³a œwietne pomys³y. Robiliœmy m.in. maratony muzyki m³odzie owej, organizowaliœmy obozy m³odzie owe w agowie i wiele innych ró nych projektów. o by³a œwietna zabawa, ale i porz¹dna szko³a ycia. Wtedy nauczy³em siê przede wszystkim organizacji pracy. Dopiero teraz mogê oceniæ, jak wielki wp³yw mia³o te kilka lat na moj¹ póÿniejsz¹ dzia³alnoœæ. By³a te s³awetna trójca. By³o nas trzech m³odych dzia³aczy, którzy stanowili postêpow¹ awangardê S-u: anusz Prus, ja i Ryszard Pêka³a. ówili nawet o nas PP! o by³a przyjaÿñ! wi¹za³a nas wspólna wizja przysz³oœci, ka dy z nas mia³ podobn¹ drogê yciow¹. Rozumieliœmy siê w lot, razem du o mogliœmy. Wspieraliœmy siê w trudnych chwilach, nasze rodziny te siê przyjaÿni³y. becnie nasze drogi nieco siê rozesz³y, ale spotykamy siê nadal. Nadal jesteœmy przyjació³mi. PPR pomog³a panu w karierze? - Gdy nasta³ Gierek, mówi³o siê: o nasz cz³owiek. Nie jest zwi¹zany z oskw¹. Wywodzi siê z robotników. Dlatego zapisa³em siê do PPR. Do nowej rzeczywistoœci w latach siedemdziesi¹tych podchodziliœmy z entuzjazmem. Byliœmy przekonani, e teraz mo e byæ ju tylko lepiej. Wtedy sporo ludzi zapisywa³o siê do partii. Nie przypuszcza³em, e partia mo e odgrywaæ z³¹ rolê. By³em idealist¹, mia³em prawo s¹dziæ, e to wszystko jest prawdziwe. a chcia³em tylko dzia³aæ! W 1975 r. w Polsce przeprowadzono reformê administracji, gdzie miêdzy innymi zosta³y zlikwidowane powiaty. Wtedy zaproponowano mi pracê urzêdnika w aparacie partyjnym. Nie widzia³em siê w tej roli, nie chcia³em byæ aparatczykiem, wiêc odmówi³em, ale na moje miejsce zaproponowa³em kogoœ innego. o prawda, e PPR wtedy poleca³a swoich cz³onków do pracy. le przecie partia za mnie nie pracowa³a. o ja sam pracowa³em, sam rozwi¹zywa³em problemy i mia³em w³asne pomys³y i marzenia. Fabryka bombek to by³o dla pana zupe³nie nowe doœwiadczenie. Bo to ju by³ przemys³ i trochê handel. - Fabryka ozdób choinkowych w arkowicach (ko³o Lubawki) ak³ady Przemys³u erenowego, zak³ad numer 4 w ³otoryi zatrudnia³a oko³o stu pracowników. W 1975 r. zosta³em kierownikiem tego zak³adu, maj¹c ju za sob¹ kilka lat doœwiadczeñ organizacyjnych w zetemesie. Po trzech latach na bazie tego zak³adu utworzy³em RY Wydawca: owarzystwo i³oœników iemi ³otoryjskiej dres redakcji: ³otoryja, u.l Szkolna 1 (Dom Nauczyciela Bacalarus - poddasze), tel.: , dres internetowy: echo@tmzz.pl W pracach redakcyjnych uczestniczyli: nna Chrzanowska, Renata Fuchs, Roman Gorzkowski, Bartosz eziorski, gnieszka ³yñczak, wona Paw³owska, Robert Paw³owski (red. naczelny). samodzieln¹ jednostkê, spó³dzielniê pracy, która przyjê³a nazwê Vitrum (³ac. szk³o) i zosta³em prezesem tego zak³adu. wtedy rozwin¹³ pan i produkcjê, i ca³y zak³ad? - ogê z dum¹ powiedzieæ, e stworzy³em zupe³nie inny zak³ad. e stu osób za³ogi na pocz¹tku zak³ad rozrós³ siê do piêciuset pracowników. prócz bombek zaczêliœmy produkowaæ kryszta³y na rynek krajowy, natomiast z ogromnym powodzeniem eksportowaliœmy do NRD i do SRR napêdy do domowych maszyn do szycia. ieliœmy bardzo wysok¹ dynamikê sprzeda y. Pracownicy du o zarabiali, spó³dzielnia odnosi³a sukcesy. Wœród moich pracowników by³ anusz Prus, który uczy³ siê ode mnie. eraz ma w³asny zak³ad o podobnym profilu produkcji. e odnosi sukcesy. W tym okresie te siê pan kszta³ci³. - ak, w 1982 r. podj¹³em studia na kademii konomicznej i po piêciu latach obroni³em tytu³ magistra. Studia bardzo mnie rozwinê³y. Ch³on¹³em wiedzê, mia³em mnóstwo pomys³ów, które mog³em zastosowaæ w praktyce w moim zak³adzie. yœlê, e dziêki tym jedenastu latom pracy w przemyœle mocno siê rozwin¹³em. Przyszed³ czas na zmiany. Pewnego razu do mojego zak³adu przyjecha³ wojewoda legnicki, który s³ysza³ o sukcesie Vitrum i zaproponowa³ mi przejœcie do pracy w handlu. Partia rzuci³a pana na nowy odcinek, jak to siê kiedyœ mówi³o? - No tak, zacz¹³em dzia³aæ na odcinku Pañstwowej Spó³dzielni Spo ywców Spo³em jako prezes tej spó³dzielni. Lata uwa am za swój dobry okres. Sklepy PSS w Chojnowie i ³otoryi zosta³y unowoczeœnione, otrzyma³y nowy wystrój, by³y rozpoznawalne dziêki kolorowym markizom (jedynym w ówczesnej szarej ³otoryi), a dziêki moim dobrym kontaktom z przemys³em mog³em towary do sklepów œci¹gaæ poza tzw. rozdzielnictwem. Podczas pracy w Vitrum trochê podró owa³em po uropie i wzory stamt¹d natychmiast wdra a³em w naszych placówkach. ieliœmy dobre sklepy, pe³ne towarów, co na owe czasy by³o nies³ychanym wyczynem. No w³aœnie, w tych latach w Polsce by³ ju kryzys, ale rzeczywiœcie sklepy PSS w ³otoryi wyró nia³y siê. - Na Getta mieliœmy wzorcowy sklep Balerina z atrakcyjnymi butami, delikatesy Camargo z dobrymi s³odyczami i z czekolad¹, inimarket na Chopina. Chojnów te mia³ podobne sklepy. Dzia³a³ te pan spo³ecznie. Czy na tej niwie te odnosi³ pan sukcesy? - W 1984 r. zosta³em prezesem klubu sportowego Górnik. o by³a absolutnie spo³eczna praca, za któr¹ nie bra³em ani grosza. Pasjonowa³a mnie ta dzia³alnoœæ i muszê powiedzieæ, e w³aœnie wtedy Górnik mia³ najwiêksze w swojej historii sukcesy. Pi³karze no ni grali w lidze, a pi³karze rêczni w lidze. Uwa am, e by³ to sukces organizacyjno - sportowy. nalaz³ pan sposób na zdobycie funduszy dla klubu? - Utworzy³em w klubie zespo³y gospodarcze, które zarabia³y na siebie i na klub, a ponadto, dziêki moim osobistym kontaktom za³atwia³em sponsorów dla klubu. Dobrze dofinansowany klub to po³owa sukcesu sportowców, którzy te wtedy dzia³ali tylko spo³ecznie, nie zarabiaj¹c na graniu w pi³kê. Chcia³em rozszerzyæ dzia³alnoœæ sportow¹ klubu i doprowadzi³em do kupna stalowych podpór na halê sportow¹. upiliœmy je od Urzêdu iejskiego w owarach za 1/50 ich wartoœci, ale niestety, hala sportowa nie powsta³a. Przês³a stalowe d³ugo le a³y na stadionie wystawione na dzia³anie korozji i z³odziei. le ja ju wtedy nie by³em prezesem klubu i nie mog³em temu zaradziæ. No i doszliœmy do tego okresu, gdy zosta³ pan ostatnim naczelnikiem miasta, bo po pañskim urzêdowaniu w³odarze miasta ju nosili nazwê burmistrzów. - Wtedy to by³o tak, e wojewoda proponowa³ konkretne osoby na funkcjê naczelnika miasta, a radni miejscy wybierali spoœród kandydatów. ymi kandydatami w 1989 r. by³em ja i an lonowski. G³osowanie wygra³em ja i zosta³em przez wojewodê powo³any na Naczelnika iasta ³otoryja. en okres doskonale pamiêtam, bo wtedy te by³am pracownikiem Urzêdu iejskiego. o by³ bardzo dynamiczny i burzliwy rozwój wydarzeñ, niespotykany dot¹d w sennej nieco dzia³alnoœci Urzêdu. - le te i czasy by³y inne. Pamiêtajmy, e zaczê³a siê transformacja ustrojowa. System socjalistycznej gospodarki powoli zostawialiœmy za sob¹, a nowe przepisy pozwala³y na zupe³nie inne, nowatorskie i nowoczesne rozwi¹zania systemowe. Wtedy podjêliœmy jednoczeœnie wiele trudnych zadañ i inwestycji. Poniewa Urz¹d nie mia³ narzêdzi, aby sprawnie prowadziæ inwestycje, powo³a³em spó³kê urad, która prowadzi³a tzw. zastêpstwo inwestorskie po to, aby odci¹ yæ urzêdników od tego rodzaju spraw. Powo³a³em te zespó³ gospodarczy GBUD, który potem przekszta³ci³ siê w spó³kê z ograniczon¹ odpowiedzialnoœci¹. Formacja ta doskonale spe³nia³a swoje zadanie, bêd¹c wykonawc¹ inwestycji Urzêdu iejskiego. Niestety, odbi³o siê to czkawk¹, bo z uwagi na nowoœæ tego rodzaju rozwi¹zañ, co wi¹za³o siê z niedoinformowaniem z³otoryjan, zarzucano mi, e zaw³aszczam maj¹tki. dda³em wiêc swoje udzia³y, które by³y zreszt¹ niewielkie, aby nic nie mo na by³o mi zarzuciæ. le za to ulica Basztowa to pañski sukces jako naczelnika miasta. - Uwa am to za swój ogromny sukces i mój œlad w historii miasta. ednak projekt tego deptaka zosta³ opracowany jeszcze wtedy, gdy naczelnikiem by³ Pawe³ Drzewiñski. Projekt przele a³ przez tyle lat w szufladzie urzêdnika, bo chyba czeka³ na mnie. Pamiêtam, e przed przyst¹pieniem do tej inwestycji organizowa³em wiele spotkañ z fachowcami, s³ucha³em uwa nie ich m¹drych uwag i przed wykonaniem nowego wizerunku ulicy przebudowaliœmy podziemne instalacje w ten sposób, aby woda nie zalewa³a starych kamienic. osta³o zrobione bardzo dobre odwodnienie. eraz ulica wygl¹da naprawdê piêknie i jest wizytówk¹ naszego miasta. Niestety nie jest skoñczona, bo nie zosta³y wykonane stylowe lampy, no i poza tym projekt deptaka uwzglêdnia³ te przebudowê ulicy Pi³sudskiego, bêd¹cej w tym samym ci¹gu. Szkoda, e zaniechano dokoñczenia tego projektu. Przed³u ony deptak by³by g³ówn¹ ozdob¹ ³otoryi. uszê siê pochwaliæ, e równie kszta³t i wygl¹d osiedla Na Skarpie przy ul. Pochy³ej powsta³ dziêki mnie, bo decyzj¹ administracyjn¹ zmieni³em plan zagospodarowania w ten sposób, aby w tym miejscu mog³o powstaæ osiedle domów jednorodzinnych. Uwa a³em, e to jest znakomite miejsce na tego typu budownictwo z piêknym po³o eniem, chocia nieco trudnym terenem. eraz na moich oczach ucieleœnia siê moja wizja sprzed lat. Równie za swój sukces jako naczelnika miasta uwa am utrzymanie przy yciu ³otoryjskiego Przedsiêbiorstwa Budowlanego. o by³o bardzo trudne, bo ju tworzy³ siê wtedy wolny rynek, a ten twór by³ doœæ skostnia³y. le uda³o siê! Gdy po kilku latach rozwi¹zano PB - by³ to koniec budownictwa w naszym mieœcie. ak pan sobie radzi³ ze zmieniaj¹cymi siê lawinowo przepisami prawnymi? - ia³em, co prawda, radcê prawnego w Urzêdzie. By³ nim rtur Stêpieñ, ale mimo wszystko polega³em g³ównie na swojej wiedzy i intuicji. Poza tym ci¹gle siê szkoli³em, aby byæ na bie ¹co. bólem wspominam, e zarzucano mi wtedy spó³ki nomenklaturowe, zaw³aszczanie maj¹tku, ale ja mam czyste sumienie. ogê œmia³o chodziæ po mieœcie i patrzeæ wszystkim z³otoryjanom prosto w oczy. Nie bra³em ³apówek, chocia by³y to czasy, gdy du o ludzi bogaci³o siê na niespójnoœci b¹dÿ nieprecyzyjnoœci przepisów. a nie dorobi³em siê maj¹tku. Gdy przyszed³ czas zmian, gdy zmieni³ siê w naszym kraju handel, przemys³ i administracja, przesta³em byæ naczelnikiem miasta. aj¹c 40 lat, po wielu sukcesach, ale i pora kach, szuka³em swego miejsca na ziemi. By³em roz alony, bo moja partia zawiod³a mnie, moje idee leg³y w gruzach. Wtedy sobie przysi¹g³em, e przez najbli sze dziesiêæ lat nie zapiszê siê do adnej partii. Niestety, muszê wyznaæ, e z³ama³em tê przysiêgê. a namow¹ kolegi zapisa³em siê do Sojuszu Lewicy Demokratycznej. znów - ja, ideowiec - prze ywam kolejne rozczarowanie przywódc¹ partii Leszkiem illerem. teraz tkwiê w tym... Wtedy, na pocz¹tku lat dziewiêædziesi¹tych za wszelk¹ cenê chcia³em udowodniæ, e sobie poradzê. Do rozpoczêcia interesu by³ niezbêdny kapita³, a ja go nie mia³em. le zdawa³em sobie doskonale sprawê, e przecie kapita³ mam w sobie. Przez ca³e swoje ycie nigdy nie chowa³em g³owy w piasek, nie ucieka³em przed problemami, bo to ja pracowa³em, a nie moja partia. o by³ trudny okres w moim yciu. By³o kilka udanych i nieudanych przedsiêwziêæ. Do 1990 roku dzier awiliœmy sto³ówkê od ak³adów buwia, które ju wtedy zaczê³y podupadaæ, a kiedy fabryka splajtowa³a, wydzier awiane dot¹d obiekty gastronomiczne mog³em kupiæ i zacz¹æ w nie inwestowaæ. No i poradzi³ pan sobie z tym doskonale! o by³ strza³ w dziesi¹tkê! - u muszê sprostowaæ, e gastronomiê prowadzimy w s p ó l n i e z o n ¹ B a r b a r ¹, j e s t e œ m y wspó³w³aœcicielami. Gastronomikiem jest w³aœciwie ona, a ja wykorzystujê swoje umiejêtnoœci organizacyjne, handlowe i ekonomiczne. to siê sprawdza. Urodzi³ siê pomys³, aby w tym miejscu powsta³ kompleks gastronomiczno - hotelowy. Systematycznie wprowadzamy go w ycie. est ju restauracja Przy i³ej, powsta³ pub Ulubione iejsce, a ostatni projekt to kawiarnia êdrusiowa ama. o jest szczególne miejsce, rzeczywiœcie charakteryzuje nasze tereny. bardzo ciekawy Ci¹g dalszy na stronie 4. 3 LUD RYS

3 Strona 04 Strona 05 SPN apita³ mam w sobie ci¹g dalszy ze strony 3 wystrój, w œrodku roœnie kilkudziesiêcioletnia lipa! - ak, nie pozwolili mi jej œci¹æ przy budowie, a teraz drzewo jest g³ówn¹ atrakcj¹ lokalu! wystrój projektowa³em sam! e uwa am, e jest bardzo ciekawy. Chodz¹ s³uchy o kolejnej inwestycji, któr¹ pan planuje... - W tym roku rozpocznie siê budowa hotelu przy naszym kompleksie gastronomicznym przy lei i³ej. Hotel stanie nad czêœci¹ kuchenn¹ restauracji, obliczony jest na 45 miejsc noclegowych, a poza tym bêdzie mieœci³ sale konferencyjne, fitness, solarium, saunê, gabinet odnowy. Ceny planujemy przystêpne, w granicach z³, chocia hotel ma byæ na wysokim europejskim poziomie. W ka dym pokoju bêdzie telefon, telewizor, pod³¹czenie do internetu. Dodatkowo planujemy zatrudniæ oko³o siedmiu osób. Staramy siê o œrodki unijne na to przedsiêwziêcie i jest realna szansa, e otwarcie hotelu bêdzie na koniec 2009 roku. est pan równie prezesem ³otoryjskiego owarzystwa radycji Górniczych... - le to ju inna bajka! upe³nie oddzielny temat, który móg³by zaj¹æ jeszcze wiele godzin rozmów. Powiem tylko, e G za³o y³em w 1999 r., gdy d 1517 roku, po wyst¹pieniu ks. arcina Lutra, rozpoczê³a siê reformacja, czyli odnowa wiary, nauki i ycia koœcio³a katolickiego. Wraz z przybiciem 95 tez zacz¹³ kszta³ciæ siê nowy od³am chrzeœcijañstwa, luteranizm. Has³a reformacyjne dotar³y dosyæ wczeœnie na Górny i Dolny Œl¹sk, gdzie znalaz³y wielu zwolenników. o w³aœnie w Nowym oœciele, obecnie na terenie powiatu Œwierzawa, w 1548 roku odby³o siê jedno z pierwszych nabo eñstw protestantów. W tej chwili ewangelicy ju blisko 460 lat spotykaj¹ siê na obrz¹dku. wa aj¹c na to, e wyznawców jest niewielu, pod koniec XX wieku filia ta nale a³a do parafii Wang w arpaczu pod opiek¹ ks. dwina Pecha. Przeprowadzi³ on kapitalny remont kaplicy, przypieczêtowany dziêkczynnym nabo eñstwem. W 2006 roku nast¹pi³a reorganizacja i wyznawcy przeszli w rêce parafii awor pod opiek¹ ks. omasza Stawiaka. aplica, gdzie odprawiane s¹ nabo eñstwa, jest ma³a, gdy przychodzi oko³o 30 osób. Do filii tej nale ¹ ludzie nie tylko z Nowego oœcio³a, ale ze Œwierzawy, Starej raœnicy, Gozdna, a tak e ze nie mo na siê by³o dogadaæ z Bractwem opaczy ³ota. ego przywódcy byli odporni na nowe pomys³y, które próbowa³em im przedstawiaæ. ycie nie toleruje pustki, a ³otoryja nie tylko z³otem stoi. Przecie tzw. z³oty okres by³ stosunkowo krótki w historii miasta. Natomiast ca³y czas by³a dzia³alnoœæ jeœli chodzi o miedÿ, wapno, piaskowce. Chcia³em udowodniæ, e nie tylko z³oto mo e wypromowaæ miasto, gminê i ca³y region, i znów mi siê uda³o! W skali naszego miasta jest pan powa nym pracodawc¹. lu ludziom daje pan pracê? - Wraz z ma³ onk¹ zatrudniamy 35 osób, wydajemy dziennie oko³o 1500 posi³ków, zaopatrujemy szpitale, szko³y, kasyna policyjne. d dwunastu lat szkolimy uczniów w zawodzie kucharza. Corocznie wypuszczamy kucharzy. Czêœæ z nich znajduje pracê, czêœæ pracuje u nas nadal. Niestety, gdy zaczê³a siê emigracja zarobkowa, to pracownicy zaczêli od nas uciekaæ. le gdy dawni nasi uczniowie przysy³aj¹ kartki z ajorki, Cypru czy transatlantyku, gdzie pracuj¹ jako kucharze, czujemy ogromn¹ satysfakcjê i cieszy nas to ogromnie. Panie prezesie, jest pan niew¹tpliwie cz³owiekiem sukcesu. le te ma pan rodzinê, w miêdzyczasie wychowa³ pan dwoje dzieci i ³otoryi. Wierni nie spóÿniaj¹ siê na spotkanie z ezusem, poniewa czêœæ dojezdnych ma zapewniony transport przez parafie. Nabo eñstwo odbywa siê dwa razy w miesi¹cu, co drug¹ niedzielê. Rozpoczyna siê o godzinie 9 preludium organowym. Pastor wita osoby zebrane w koœciele s³owami powitania, po czym zbór œpiewa wyznaczon¹ pieœñ. Nastêpnie rozpoczyna siê liturgia wstêpna, zakoñczona wyznaniem wiary. araz po tym, dzieci, które jeszcze nie przyjê³y konfirmacji, udaj¹ siê do sali katechetycznej, gdzie odbywa siê szkó³ka niedzielna. ajêcia te prowadzone s¹ przez pastorow¹ arzenê Stawiak. Lubiê szkó³kê niedzieln¹, pani zawsze opowiada nam ciekawe historie biblijne, rysujemy obrazki (...), czasem œpiewamy - mówi 10-letnia asia. ymczasem na nabo eñstwie trwa kazanie, po którym wierni wyznaj¹ przed Bogiem swoje grzechy, po czym odpokutowani przystêpuj¹ do komunii. Przyjmowana jest ona w postaci chleba i wina na pami¹tkê ostatniej wieczerzy. omunia i spowiedÿ wystêpuj¹ zawsze w czwart¹ niedzielê miesi¹ca i mo e do niej przyst¹piæ tylko osoba konfirmowana. Nabo eñstwo koñczy cicha modlitwa, a nastêpnie postludium, czyli muzyka organowa. Przy szczególnych okazjach nabo eñstwa odprawiane s¹ w parafialnym oœciele Pokoju w aworze. est on jednym z dwóch istniej¹cych w Polsce koœcio³ów Pokoju, wpisanych na listê UNSC. Czêsto bywa, e nabo eñstwa s¹ organizowane w dwóch jêzykach, polskim i niemieckim, gdy zdarza siê, e w uroczystoœciach bior¹ udzia³ wierni z zagranicy. akim wielkim œwiêtem, które odbêdzie siê pod koniec czerwca, jest d³ugo oczekiwana konfirmacja, która przypieczêtuje potwierdzenie chrztu. Niestety, uroczystoœæ przyst¹pienia do konfirmacji odbywa siê bardzo rzadko. est to nie tylko œwiêto dla konfirmanta, ale tak e dla ca³ego zboru, który ³¹czy siê z nim w modlitwie. Protestanci pojawili siê na Dolnym Œl¹sku kilka wieków temu, ale dopiero po 1945 roku zaczêli siê wybudowa³ dom. Czy rodzina na tym nie ucierpia³a? - uszê przyznaæ, e trochê zaniedbywa³em, niestety, swoj¹ rodzinê. Bo praca, aby przynosi³a efekty, wymaga poœwiêcenia du o czasu. Nie mo na jej koñczyæ o piêtnastej, bo wtedy nic siê nie osi¹gnie. awsze wiêc to siê dzieje jakimœ kosztem. oja ona wziê³a na siebie trud wychowania dzieci, dba³a o ognisko domowe, co widaæ jej siê uda³o, gdy jesteœmy ze sob¹ nieprzerwanie od trzydziestu siedmiu lat. ia³a do mnie œwiêt¹ anielsk¹ cierpliwoœæ i jestem jej za to niezmiernie wdziêczny. Szkoda by by³o, eby zmarnowa³ siê taki potencja³, który pan rozpocz¹³. Czy któraœ z córek zechce kontynuowaæ pañskie poczynania? - oje dwie córki Beata i la pracuj¹ z nami ju dziesiêæ lat. Urodzi³y mi wnuki asiê i Roberta. asia jest teraz uczennic¹ liceum, wiêc myœlê, e ona poci¹gnie hotel, który budujemy. Gdy na ni¹ patrzê, widzê siebie sprzed lat... a tyle energii i pomys³ów! le ja jej powtarzam, e jeœli nie zechce iœæ na studia, to w hotelu mo e byæ co najwy ej pokojówk¹! to pod warunkiem, e zechcê przyj¹æ j¹ do pracy. Uczniowie Lutra Rozmawia³a: gnieszka ³yñczak djêcia: Ryszard as³owski skupiaæ, gdy od rozpoczêcia wojny œwiatowej wielu z nich zosta³o uwiêzionych w obozach koncentracyjnych. Po zakoñczeniu wojny wielu Niemców osiad³o na terenach dzisiejszego Œl¹ska. Spoœród parafian Nowego oœcio³a najwiêcej stanowi¹ ci, którzy od urodzenia s¹ ewangelikami, poniewa wiara w ich rodzinie przekazywana jest z pokolenia na pokolenie. darzaj¹ siê ludzie, którzy wiarê przyjêli z powodów osobistych, o których nie chcieli mówiæ. ieszkañcy Nowego oœcio³a przyzwyczaili siê do ewangelików, jednak przejezdni czêsto bywaj¹ zaskoczeni: Reakcja na nasze wyznanie podyktowana jest brakiem wiedzy w materii religii chrzeœcijañskiej - twierdzi pan Boles³aw. d radnej - pani wy dowiedzia³yœmy siê o ró nych wyjazdach, które organizowane przez ksiêdza Stawiaka s¹ sponsorowane przez parafiê. Nale ¹ do nich: obozy, kolonie, wycieczki zrzeszaj¹ce wiernych z Polski i Niemiec itp. Wyznawców tej religii jest niewielu, co powoduje, e wiêzi s¹ miêdzy nimi zacieœnione. raktujemy siê jak taka du a rodzina (...), ka dy siê z ka dym zna, próbujemy sobie nawzajem pomagaæ w trudnych sytuacjach - mówi jedna z parafianek. wangelicy przyjm¹ ka d¹ osobê z otwartymi ramionami, nawet jeœli s¹ to wyznawcy innych religii. Wszyscy maj¹ prawo wejœæ do kaplicy, pomodliæ siê, porozmawiaæ z ksiêdzem i nikt nie spotka siê z odruchami niechêci. oœció³ ewangelicki jest jednym z wielu od³amów chrzeœcijañstwa. Nale y zapamiêtaæ, e nie jest i nigdy nie by³ zaliczany do sekt, jak czêsto myœl¹ ludzie. imo i nie jest tak rozpowszechniony, ma wielu wyznawców na ca³ym œwiecie. Wci¹ zadziwia jedynie, e ludzie tak ma³o wiedz¹ o tej religii, istniej¹cej ju od oko³o piêciu wieków... eœli chcemy bli ej poznaæ historiê tego wyznania, to mo emy zasiêgn¹æ informacji na stronie internetowej pod adresem: www. luteranie.pl aneta wak niela Pietruszczak dra nie dzieli Wspó³praca miêdzy z³otoryjskim L im.ana Paw³a a Lothar-eyer-Gimnazjum w Varel trwa dopiero od dwóch lat. Przedsiêwziêcie finansowane jest przez Polsko - Niemieck¹ Wspó³pracê ³odzie y. W ramach tego uczniowie obu szkó³ co roku uczestnicz¹ w wymianach, w trakcie których realizuj¹ projekt, dotycz¹cy rozmaitych tematów zwi¹zanych z ochron¹ œrodowiska naturalnego. Dziêki temu przedsiêwziêciu uczestnicy maj¹ szansê rozwijaæ miêdzy innymi swoje zdolnoœci dziennikarskie. Poza tym projekt sprzyja budowaniu wiêzi miêdzy m³odzie ¹ polsk¹ i niemieck¹. Nasi s¹siedzi mog¹ poznaæ bli ej polsk¹ kulturê oraz tradycje i vice versa. ak¹ mo liwoœæ zawdziêczaj¹ P-nstitut achen DBU (Niemiecka Fundacja ds. Œrodowiska Naturalnego), który jest sponsorem tzw. dni reporterskich. Podczas tego typu zajêæ pocz¹tkuj¹cy dziennikarze odwiedzaj¹ dany obiekt i zbieraj¹ o nim jak najwiêksz¹ iloœæ informacji. S³u y temu uczestnictwo we wszelkiego rodzaju wyk³adach i prelekcji dotycz¹cych tematu projektu. W trakcie wizyty w Varel uczniowie naszego L odwiedzili fokarium w Norden-Norddeich. Po wys³uchaniu kilku wyk³adów, z których pozyskali cenne informacje na temat historii stacji, jej celów, cz³onków i planów na przysz³oœæ, wybranym osobom dane by³o przeprowadziæ wywiad z prezesem tej instytucji. Realizuj¹c myœl - najpierw praca, potem przyjemnoœæ, po wyk³adach czeka³o ich zwiedzanie stacji. obaczyli oni wówczas wiele interesuj¹cych eksponatów - jednym z najciekawszych by³ szkielet wieloryba, znalezionego na wybrze u orza Pó³nocnego. Nastêpnego dnia wszyscy intensywnie redagowali potrzebne artyku³y. Natomiast w Polsce, w dniu reporterskim wys³uchali wyk³adów w grodzie Botanicznym we Wroc³awiu. am równie poznali jego historiê, cele, zwiedzili najwa niejsze ekspozycje oraz poznali plany dotycz¹ce przysz³oœci ogrodu. ³odym dziennikarzom uda³o siê porozmawiaæ z dyrektorem placówki - Panem omaszem Nowakiem. Nie omin¹³ ich tak e spacer po ogrodzie, w trakcie którego podziwiali niezwyk³¹ florê ogrodu. olejnego dnia wszyscy zajmowali siê pisaniem artyku³ów, m.in. o historii ogrodu, roœlinach, które tam siê znajduj¹, a tak e szlifowali wywiad z dyrektorem. Napisane przez m³odych redaktorów teksty publikowane s¹ po polsku w S³owie Polskim. Gazecie Wroc³awskiej, natomiast po niemiecku w Der Gemeinnützige. arówno w Polsce, jak i w Niemczech redagowanie artyku³ów zwykle nie p r z y s p a r z a m ³ o d z i e y wiêkszych problemów. Praca przebiega bardzo sprawnie i przyjemnie. W tym roku r o z o c h o c e n i m ³ o d z i dziennikarze w ostatnim dniu pobytu niemieckich goœci w Polsce, tu przed spotkaniem podsumowuj¹cym ca³¹ wymianê, przeprowadzili wywiad z opiekunami przyjació³ z Varel - Pani¹ arin¹ aeusel i Panem Hansem-Hermannem Böckmannem Uczennice L: Czy jest to Pañstwa pierwsza wizyta w Polsce? arin aeusel: ak, to jest moja pierwsza wizyta w tym kraju. Hans-Hermann Böckmann: oja pierwsza wizyta w Polsce mia³a miejsce w 1985 r. ednak wówczas odwiedzi³em Warszawê i by³em tam razem z dru yn¹ sportow¹, a teraz jestem z grup¹ uczniów, dlatego te te odwiedziny maj¹ ca³kiem inny charakter. L: tóry punkt programu wymiany by³ wed³ug Pañstwa najciekawszy?.., H-H.B.: Wizyta we Wroc³awiu. L: Co s¹dz¹ Pañstwo o polskich uczniach? Ró ni¹ siê bardzo od niemieckich? H-H.B: Polscy uczniowie s¹ bardzo mili i ciekawi wszystkiego, co uwa am za jedn¹ z ich zalet. ednak z naszymi uczniami jest podobnie, dlatego nie ma du ej ró nicy miêdzy nimi. L: akie wra enie wywar³a na Pañstwu ³otoryja? H-H.B: ³otoryja jest piêknym, ma³ym miasteczkiem, starszym od Varel. Naprawdê mi siê podoba³o, jednak by³o za ma³o czasu, eby obejrzeæ dok³adnie ca³e miasto. L: aj¹ Pañstwo zamiar ponownie odwiedziæ nasz kraj?.: eœli bêdê mia³a o k a z j ê p o n o w n i e u c z e s t n i c z y æ w w y m i a n i e j a k o o p i e k u n, b a r d z o chêtnie podejmê siê tego zadania. Poza tym mój m¹ bardzo chce przyjechaæ nad polskie morze i spêdziæ tam najbli szy urlop, a ja z mi³¹ chêcia bêdê mu towarzyszyæ. H - H. B : P o d c z a s pobytu tutaj mia³em okazjê odwiedziæ arpacz, gdzie bardzo mi siê podoba³o i chcia³bym kiedyœ znów tam pojechaæ. L: ak smakowa³o Pañstwu polskie jedzenie? Czym ono ró ni siê od niemieckiego? H-H.B: Polskie jedzenie jest naprawdê bardzo smaczne, co wywar³o na mnie dobre wra enie. Nowoœci¹ okaza³ siê dla mnie czerwony barszcz - pierwszy raz w yciu jad³em tê potrawê...: ak, polskie jedzenie jest pyszne, jednak o wiele bardziej t³uste ni niemieckie. Poza tym Polacy jedz¹, moim zdaniem, bardzo du o. L: Czy spodziewali siê Pañstwo takiego przyjêcia w Polsce? H-H.B: Przyjêcie naszej grupy w Waszym liceum przewy szy³o moje oczekiwania. Rok temu nie zosta³em powitany a tak mi³o, jak tego roku. L: akie wspomnienia z pobytu w Polsce zabior¹ Pañstwo ze sob¹ do Niemiec?.: Bêd¹ to na pewno same m³e wspomnienia. Ludzie s¹ tu bardzo przyjaÿni i pomocni. H-H.B.: ak, to prawda. a dy stara³ siê nas zrozumieæ, nawet jeœli nie potrafi³ dobrze w³adaæ jêzykiem niemieckim. L: Czy przytrafi³a siê Pañstwu w Polsce jakaœ zabawna sytuacja?.: ch, teraz trudno jest mi cokolwiek powiedzieæ, nie mogê sobie nic przypomnieæ, ale na pewno przytrafi³o mi siê kilka takich sytuacji. H-H.B.: a prze y³em tutaj bardzo wiele komicznych sytuacji, jednak za najzabawniejsz¹ uwa am zamówienie jedzenia pewnego wieczoru w restauracji. Stolik mia³em zamówiony na godzinê 18.00, jednak kelnerka, która mnie obs³ugiwa³a, nie zna³a ani jednego s³owa w jêzyku niemieckim. Nie mogliœmy siê porozumieæ przez prawie 2 godziny, dlatego ostatecznie otrzyma³em od niej kartkê. Na niej krzy ykami zaznaczy³em potrawy, które chcia³em zamówiæ. tak posi³ek otrzyma³em dopiero o godz L: Dziêkujemy Pañstwu za rozmowê. Wspólna praca podczas pisania artyku³ów i zbierania niezbêdnych do tego celu informacji, a tak e atrakcje zapewnione m³odym ludziom, sprzyjaj¹ integracji polsko- niemieckiej, która, miejmy nadziejê, z roku na rok bêdzie siê pog³êbiaæ utorki wywiadu i tekstu: Paulina rlak, oanna Protasiewicz djêcia wykona³a: milia Staronka SPN 4 RY 5 RYSW ŒNÓW RYS

4 PC W DRY wona Paw³owska: Dlaczego zosta³ Pan radnym? ndrzej aj¹c: W swoim yciu otar³em siê ju o pracê spo³eczn¹. Gdy mia³em oko³o 20 lat, pe³ni³em funkcjê przewodnicz¹cego arz¹du Gminnego wi¹zku ³odzie y Wiejskiej. Praca z m³odzie ¹ - g³ównie na wsi - dawa³a mi du o satysfakcji. Chêtnie to robi³em. nteresowa³em siê problemami m³odzie y. rganizowaliœmy przedsiêwziêcia o charakterze kulturalnym i oœwiatowym. W pewnym okresie swojego ycia zawodowego pracowa³em w zak³adzie poprawczym - jako wychowawca. u te mia³em do czynienia z m³odzie ¹ i to trudn¹, specyficzn¹, która popad³a w konflikt z prawem. ch problemy by³y dla mnie wyzwaniem. e eli próbowaliœmy, jako zak³ad, daæ im now¹ szansê, w y k s z t a ³ c e n i e, u m o l i w i æ p o w r ó t d o spo³eczeñstwa, to by³o dla nas Ÿród³em satysfakcji. Dlaczego zosta³em radnym? aka - mo e zabrzmi to ju niemodnie - spo³ecznikowska pasja zawsze gdzieœ we mnie drzema³a. Wci¹ chcia³em coœ robiæ dla œrodowiska, miasta i jego mieszkañców. Nie chcia³em obracaæ siê tylko w sprawach w³asnej rodziny czy firmy. W poprzednich wyborach do Rady iejskiej startowa³em z ugrupowania Pana Po ara Dobra Rada. Wtedy nie uda³o siê, mia³em trzeci czy czwarty wynik. W ostatnich wyborach skorzysta³em z propozycji, jak¹ otrzyma³em, i ponownie wystartowa³em. u mojemu zaskoczeniu, wygra³em i to z pierwsz¹ lokat¹ w okrêgu. ak sta³em siê radnym. inê³o ju od tego czasu pó³ roku. ogê powiedzieæ, e spotka³em w Radzie iasta grupê fantastycznych ludzi, którzy wykazuj¹ siê rzetelnoœci¹ w podejœciu do swoich obowi¹zków. Widzê, e radni chc¹ coœ zrobiæ dla mieszkañców. Sytuacjê mamy, jak¹ mamy. Pewne rzeczy trzeba poprawiæ, udoskonaliæ. Nie wolno zmarnowaæ takiego potencja³u i zaanga owania..p: Nieprzypadkowo zada³am Panu poprzednie, zdecydowanie banalne, pytanie, bo w opinii wielu ludzi radni nic nie robi¹ i jeszcze bior¹ za to pieni¹dze. Proszê siê odnieœæ do tego stwierdzenia..: Nie zgadzam siê z t¹ opini¹. jednej strony jest to niew¹tpliwie wynik braku informacji o pracach i staraniach radnych. Szkoda, e ani Gazeta ³otoryjska, ani strona internetowa Urzêdu iasta nie informuj¹ mieszkañców o tym, jak pracuj¹ radni podczas posiedzeñ komisji i jakie podejmuj¹ interpelacje. en brak informacji niew¹tpliwie nie oddaje rzeczywistej pracy Rady iejskiej, a szkoda. drugiej strony przepisy, które w tej chwili nas, radnych obliguj¹ oraz uprawnienia, jakie mamy - s¹, jakie s¹. Wiele uchwa³ wesz³o w ycie w poprzednich latach. W wyniku niektórych decyzji poprzedników odebrano samorz¹dowi pewien zakres dzia³ania, a sporo kompetencji ograniczono. Na wiele decyzji podejmowanych w Urzêdzie iasta radni nie maj¹ wp³ywu. Nie dlatego, e siê tym nie interesuj¹ lub nie chc¹ podejmowaæ trudnych tematów..p: Dlaczego w takim razie ludzie startuj¹ w wyborach do Rady iasta? Dlaczego chc¹ byæ radnymi, choæ bezradnymi?.: Bezradnymi? - o niezbyt fortunnie postawione pytanie. Ustawa o samorz¹dzie Co mo e Rada? ndrzej aj¹c - ona Barbara, dwoje dzieci: córka a³gorzata - jest absolwentk¹ uropejskiego Uniwersytetu Viadrina we Frankfurcie nad dr¹, syn Dariusz studiuje na 1 roku na Wydziale Nauk konomicznych Uniwersytetu Warszawskiego. ndrzejem aj¹cem, przewodnicz¹cym Rady iejskiej w ³otoryi rozmawia wona Paw³owska. gminnym jasno okreœla kompetencje Rady oraz burmistrza czy wójta. o na dyskutowaæ, czy odpowiednio wywa ono proporcje. yœlê, e ci ludzie, którzy dziœ zasiadaj¹ w Radzie, nie przyszli po s³ynne diety, które nale ¹ w regionie do najni szych [ok. 180 z³ za posiedzenie lub sesjê - dop.. P.]. estem przekonany, e chc¹ wiele uczyniæ dla rozwoju ³otoryi. Dlatego te musz¹ zaj¹æ siê modyfikacj¹ lokalnych przepisów, które umo liwi¹ im wiêkszy wp³yw na to, co dzieje siê w mieœcie. d tego trzeba zacz¹æ. Nie jest to jednak sprawa, któr¹ mo na za³atwiæ w ci¹gu miesi¹ca czy dwóch. S¹ pewne uchwa³y, które by³y podjête kilka lat temu i nad nimi musimy popracowaæ. Spotykamy siê czêsto, a eby wypracowaæ jakieœ wnioski i formy dzia³ania. Wiêkszoœæ radnych tej kadencji to ludzie, którzy debiutuj¹ w swojej roli. a zreszt¹ te. le myœlê, e wszystko idzie w dobrym kierunku. Chcemy robiæ wiêcej ni poprzednicy, chcemy byæ dobrze odbierani przez mieszkañców, aby tych opinii radny - bezradny by³o mniej..p: Spotka³ siê Pan ju z takimi g³osami swoich wyborców, którzy byliby rozczarowani prac¹ Rady?.: Nie spotka³em siê z tak¹ sytuacj¹, e przychodzi do mnie wyborca i mówi: g³osowa³em na pana, a pan nic nie robi. Niejednokrotnie rozmawiamy z wyborcami. a spotykam siê z mieszkañcami miasta w ka dy poniedzia³ek i œrodê. Sam ustali³em sobie ten termin i zapraszam z³otoryjan do Urzêdu iasta, by s³u yæ swoj¹ rad¹ i pomoc¹..p: Przychodz¹?.: Przychodz¹, najczêœciej w sprawach mieszkaniowych czy konfliktowych, np. z s¹siadami..p: a³atwia Pan te problemy?.: S³owo za³atwia nie jest w³aœciwe. Radny nie ma w³adzy wykonawczej. Dlatego ja przyjmujê swoich interesantów, wys³uchujê ich problemów, a potem kontaktujê siê z burmistrzem strowskim, sekretarzem albo z urzêdnikami prowadz¹cymi sprawy mieszkaniowe. am szukam informacji, jak dany problem mo na rozwi¹zaæ. Radny jest poœrednikiem miêdzy wyborcami, mieszkañcami a urzêdem..p: Proszê mi powiedzieæ, czym narazi³ siê pan So³tysik, e zosta³ odwo³any z funkcji Przewodnicz¹cego Rady iasta. Nie bez kozery pytam, poniewa wokó³ tego zdarzenia naros³o wiele niedopowiedzeñ i plotek. miana nast¹pi³a po cichu. Lokalna gazeta nie rozpisywa³a siê na ten temat (w notatce o nowym przewodnicz¹cym nad tekstem dominowa³o Pana zdjêcie), podobnie oficjalna strona internetowa ³otoryi..: Bardzo trudne pytanie. Na pocz¹tku kadencji powierzyliœmy odpowiedzialn¹ funkcjê przewodnicz¹cego samorz¹du Stanis³awowi So³tysikowi wierz¹c, e bêdzie reprezentowa³ nas, radnych, e bêdzie poœrednikiem miêdzy Rad¹ a burmistrzem. ieliœmy nadziejê, e bêdzie dba³ o w³aœciw¹ pozycjê Rady, okreœlon¹ zreszt¹ w ustawie. ymczasem sta³o siê trochê inaczej. Po tych kilku miesi¹cach pracy z panem So³tysikiem, kiedy radni próbowali zwracaæ siê do niego z pewnymi problemami, proœbami, pytaniami, odczuli, e s¹ przez przewodnicz¹cego ignorowani. Poza tym dosz³a jeszcze sprawa likwidacji - za jego wiedz¹ - Biura Rady iejskiej. dby³o siê to bez wiedzy i konsultacji z radnymi. Pani, która od wielu lat prowadzi³a Biuro, zosta³a zwolniona z pracy. Uzasadnionych argumentów nikt nie raczy³ nam przekazaæ. Niestety, w odczuciu wiêkszoœci radnych Stanis³aw So³tysik nie stan¹³ na wysokoœci zadania. Wobec braku mo liwoœci porozumienia siê z nim przyszed³ moment na z³o enie wniosku o odwo³anie go z funkcji przewodnicz¹cego Rady iasta. ile wiem, w latach 90. prawdopodobnie tak e za relacje z Rad¹ iejsk¹ pan So³tysik ju raz zosta³ odwo³any z tej funkcji. Czy odby³o siê coœ po cichu? Nag³oœnienie tej sprawy nie wp³ynê³oby pozytywnie na wizerunek samorz¹du..p: Plotki g³osi³y, e pan So³tysik by³ bli ej burmistrza ni Rady iasta..: Na ten temat trudno mi siê wypowiadaæ. Nie wnikam w sympatie pana So³tysika. Rolê przewodnicz¹cego i Rady okreœla ustawa o samorz¹dzie gminnym. Rada jest naszym z³otoryjskim parlamentem. Stanowi lokalne prawo i czuwa nad jego wykonywaniem. a te prawo do kontroli poczynañ burmistrza. Radni kieruj¹ siê dobrem wspólnoty mieszkañców i maj¹ obowi¹zek przyjmowaæ zg³aszane przez nich postulaty i przekazywaæ do rozpatrzenia organom miasta..p: Czym Pan przekona³ Radê, by odda³a na niego g³osy podczas wyborów przewodnicz¹cego..: Przez pó³ roku pracy w Radzie na posiedzeniach, w rozmowach nie ukrywa³em, e moim zamiarem jest wypracowanie nowej jakoœci pracy Rady. oja kandydatura wyp³ynê³a, myœlê, spontanicznie. Nie by³em przedstawiony jako kandydat z jakiegokolwiek ugrupowania politycznego czy stowarzyszenia. reszt¹ w naszej pracy nigdy przynale noœæ partyjna nie jest istotna. Staramy siê kierowaæ g³osem sumienia i dobrem mieszkañców. Dlaczego radni poparli moj¹ kandydaturê, trzeba by ich spytaæ. yœlê, e nabrali do mnie przekonania, zaufania..p: Czuje siê Pan kompetentny na tym stanowisku?.: nowu trudne pytanie. Powiem tak: staram siê jak najwiêcej uczyæ, szybko uczyæ. Staram siê byæ uczciwy i rzetelny. S³ucham g³osu wszystkich radnych, równie tych, którzy na mnie nie g³osowali. robiê wszystko, by Rady nie podzieliæ, by Rada by³a jednym cia³em. Podzia³ jest nam niepotrzebny..p: Pe³ni Pan odpowiedzialn¹ funkcjê publiczn¹, jest te biznesmenem - prowadzi firmê. ak Pan na to znajduje czas? edno nie przeszkadza drugiemu?.: W chwili, kiedy wyrazi³em zgodê na pe³nienie tej funkcji, myœla³em, e bêdzie to ³atwiejsze. W Urzêdzie iejskim jestem codziennie, jednak nie mogê zapominaæ o firmie. am pracuj¹ ludzie, a ja siê czujê za nich odpowiedzialny. Chcia³bym, aby firma rozwija³a siê, gwarantowa³a nowe miejsca pracy. ak jak wielu pracodawców borykam siê z rozmaitymi problemami. le nie mogê zaniedbaæ spraw mieszkañców. godzi³em siê ich reprezentowaæ w Radzie iasta i nie mogê podwa yæ ich zaufania..p: ak Pan, z jednej strony radny, z drugiej biznesmen, postrzega now¹ inwestycjê w centrum miasta? am na myœli tzw. zielony grzybek, czyli pub o doœæ zaskakuj¹cym wygl¹dzie..: oje zdanie jak i wielu radnych jest raczej negatywne. dbieram wiele krytycznych zdañ od mieszkañców. Szkoda, e Rada iejska nie zosta³a w ogóle poinformowana o planowanej budowie, która tak mocno zmieni³a wygl¹d Rynku. Nikt te nie pyta³ nas o zdanie w tej kwestii. Uwa amy, e tego typu inwestycje, na etapie wydawania decyzji, powinny byæ ze z³otoryjskim samorz¹dem konsultowane. W tym przypadku decyzjê podj¹³ burmistrz. Dlatego nie mo na mieæ pretensji do inwestora. Uwa am, e ka da dzia³alnoœæ gospodarcza na terenie miasta jest cenna i nale y j¹ popieraæ, poniewa dziêki temu wp³ywaj¹ pieni¹dze do bud etu. ednak e wa ne jest to, jakim kosztem dana dzia³alnoœæ jest prowadzona. eœli w centrum miasta zajmuje siê jedyny kawa³ek zieleni i stawia k o n t r o w e r s y j n y z p u n k t u w i d z e n i a architektonicznego obiekt, który narusza klimat Starówki, to koszty spo³eczne, wizerunkowe, promocyjne, mog¹ byæ wy sze ni zyski dla miasta. Sam obiekt jest mo e i ³adny, ale zupe³nie nie pasuje do miejsca, w którym stoi. Proszê zwróciæ uwagê, e postawiono go w pobli u zabytkowej fontanny, któr¹ warto wyremontowaæ i uruchomiæ. esteœmy zaniepokojeni jako Rada tym, co siê sta³o. astanawiamy siê nawet nad aspektem prawnym tej inwestycji. eœli ju podjêto decyzjê o inwestowaniu w infrastrukturê Rynku, mo e warto by³o pomyœleæ o innej, szerszej formie zebrania ofert i pomys³ów na zagospodarowanie górnej czêœci Starówki..P: ³otoryjska Rada jawi siê jako skonfliktowana z burmistrzem, a jednak, kiedy przychodzi do g³osowania w wa nej, kontrowersyjnej sprawie, to wiêkszoœæ rajców popiera zdanie burmistrza. ak by³o ostatnio podczas sesji, na której decydowano o przeniesieniu Gimnazjum nr 1 na ul. Wilcz¹..: Faktycznie tamta decyzja by³a doœæ kontrowersyjna i trudna. y, jako radni poœwiêciliœmy tej sprawie du o uwagi. Byliœmy na wielu spotkaniach, uczestniczyliœmy w dyskusjach z rodzicami, uczniami nauczycielami, zwi¹zkami zawodowymi, rozmawialiœmy i z burmistrzem i z mediami (V 3). Chcieliœmy bardzo dok³adnie zapoznaæ siê z t¹ spraw¹, wys³uchuj¹c argumentów obu stron konfliktu. jednej strony by³ interes rodziców i uczniów, którzy mieli okreœlone zdanie na ten temat, z drugiej strony mieliœmy za zadanie spojrzeæ na problem od strony finansowej. Sam pomys³ przeniesienia gimnazjum nie by³ konsultowany z Rad¹. Nikt z nami na ten temat nie rozmawia³. problemie dowiedzieliœmy siê od mieszkañców miasta. est to dla mnie rzecz niezrozumia³a. eœli jednak chodzi o nasz¹ decyzjê, to - podkreœlam - by³a trudna sprawa. jednej strony mieliœmy interes m³odzie y i rodziców, którzy wysuwali swoje argumenty, na pewno zasadne, z drugiej strony dostaliœmy szereg informacji o potencjalnych nak³adach finansowych na remont budynku przy olejowej. Przedstawiono nam opracowany projekt natychmiastowej reperacji usterek, opiewaj¹cy na dziesi¹tki tysiêcy z³otych. nnym argumentem, który nas przekona³, by³a malej¹ca liczba dzieci na terenie miasta. a parê lat wystarczy ³otoryi jedno gimnazjum. W sytuacji, kiedy miasto musia³oby w³o yæ mnóstwo pieniêdzy na remont budynku, który za kilka lat i tak nie spe³nia³by swojej funkcji, lepiej by³o podj¹æ decyzjê o przeniesieniu. oñcz¹c ten temat, muszê powiedzieæ, e adne rozwi¹zanie w tej sytuacji nie by³o dobre..p: Rozumiem, e miasto nie chcia³o remontowaæ budynku, który nale y do starostwa..: W jakimœ stopniu tak. ednak nie jest to argumentacja przekonuj¹ca. Wszystkie obiekty, które le ¹ na terenie miasta, s¹ jego wizytówk¹. nn¹ kwesti¹ jest, e tak istotne sprawy dla mieszkañców - ani Urz¹d iejski, ani Starostwo Powiatowe nie konsultuj¹ z samorz¹dami czy z bezpoœrednio zainteresowanymi..p: Niektórzy twierdz¹, e g³osowanie w kwestii przeniesienia gimnazjum by³o jawne i dlatego radni bali siê naraziæ burmistrzowi..: Uwa am, e obecnie wiêkszoœæ radnych g³osuje, nie patrz¹c na to, czy podoba siê to burmistrzowi, czy te nie. estem przekonany, e radni podjêli tê decyzjê po g³êbokim zastanowieniu siê - nie ze strachu. rgument bojaÿni odrzucam zdecydowanie..p: Przegl¹da Pan lokalne strony internetowe?.: ak, czêsto, nawet wczoraj przegl¹da³em. Rajca to mia³ klawe ycie W œredniowiecznej ³otoryi wybierano radê miejsk¹ corocznie. Do wyborów, wedle prawa magdeburskiego, a takie obowi¹zywa³o tutaj od 1211 r., kandydowaæ powinni ludzie m¹drzy, dobrzy, nie bardzo bogaci ani te ubodzy, ale œredniego stanu. Nadto maj¹ byæ z prawego ma³ eñstwa urodzeni, w domach zawsze mieszkaj¹cy i dobrej s³awy, Boga siê boj¹cy, sprawiedliwoœæ i prawdê mi³uj¹cy, k³amstwo i z³oœæ w nienawiœci maj¹cy, tajemnic miejskich nie wyjawiaj¹cy, w s³owach i uczynkach stali, ³akomstwem siê brzydz¹cy, darów nie przyjmuj¹cy, mierni, nie pijanice, nie dwujêzyczni, nie pochlebcy, nie b³aznowi, nie natrêtowi, nie cudzo³o nicy, ani owi, którymi ony rz¹dz¹, nie fa³szerze, nie zwadliwi, albowiem zgod¹ ma³e rzeczy buduj¹ siê a niezgod¹ wielkie niszczej¹. Burmistrza wybierali rajcy spoœród siebie. P o m i m o t a k w z n i o s ³ y c h s u g e s t i i doœwiadczonych prawników, najwy sze urzêdy w mieœcie opanowywali zazwyczaj przedstawiciele kilku mieszczañskich rodów. apewne niektórzy doœæ ³atwo zwi¹zywali swoje interesy z potrzebami miasta. ronikarze notuj¹ wyrazy krytyki i niezadowolenia, kierowane pod adresem rajców i ³awników. arzuty dotyczy³y nie tylko konkretnych decyzji, ale równie korupcji, kumoterstwa i samowoli. Np. w 1489 r. woÿny s¹dowy Peter Braune, z bli ej niesprecyzowanym zbrodniczym narzêdziem w rêku, goni³ za jednym z ³awników, innych okreœlaj¹c bardzo niewybrednymi s³owami. W maju 1456 r. dosz³o do dramatycznych i jedynych tego typu (do dziœ) w dziejach miasta wydarzeñ. Nie znamy ich g³êbszych przyczyn, ale mo na przypuszczaæ, i od d³u szego czasu ros³o niezadowolenie, których objawów i powodów rada miejska byæ mo e nie chcia³a lub nie umia³a dostrzec. mo e w³aœnie feralnego dnia, 27 maja, burmistrz zebra³ magistrat na wieœæ o planowanej manifestacji? W ka dym razie na Rynku przed ratuszem zebra³ siê t³um wzburzonych mieszczan, coraz g³oœniej wyra aj¹cych swój gniew. Wypadki potoczy³y siê lawinowo a wyobraÿnia podpowiedzia³a nam kiedyœ nastêpuj¹ce sceny: Rajcy us³yszeli nagle tupot wielu nóg na schodach. Przy wtórze krzyków i szamotaniny otworzy³y siê z hukiem masywne drzwi sali narad. ilkudziesiêciu ludzi, uzbrojonych w kije, dzidy i no e skierowa³o siê bez wahania tam, gdzie siedzieli najbardziej znienawidzeni rajcy: Georg Ruprecht i Nikolaus Ungesondert. Ci nie zd¹ yli nawet powstaæ a ju wleczeni byli w dó³ po schodach. Przed ratuszem na ich widok zawrza³o jeszcze donoœniej. toœ wi¹za³ im ju rêce, ktoœ inny zarzuca³ sznury na konar najbli szego drzewa. Po chwili by³o ju po wszystkim..p: Co Pan s¹dzi o oficjalnej stronie ³otoryi? Przyznam, e jest mi wstyd, kiedy porównujê j¹ z witryn¹ U nas sk¹pe informacje, ma³o interesuj¹ce dla zwyk³ych mieszkañców, a tam aktualnoœci, które œwiadcz¹, e miasto naprawdê yje. Dlaczego nikt z w³odarzy ³otoryi nie zainteresuje siê na powa nie promocj¹ miasta?.: Nam, radnym naprawdê zale y na tym, by promocja ³otoryi by³a prowadzona w sposób profesjonalny. Rozmawiamy o tym m.in. na komisjach. ednak e bezpoœrednio radni nie maj¹ wp³ywu na jakoœæ tych dzia³añ. o emy wnioskowaæ i proponowaæ. dpowiadaj¹ za nie urzêdnicy z ratusza..p: ak Pan tak mówi, mam wra enie, e wszystko rozbija siê tu o arogancjê burmistrza..: o pani ocena. Dyskusja i œcieranie siê w pogl¹dach, które maj¹ znaleÿæ najlepsze rozwi¹zania dla rozwoju miasta, nie s¹ czymœ nagannym. le kompromis nie zawsze jest ³atwy do osi¹gniêcia..p: Wróæmy zatem do stron internetowych. Na portalu internauci dyskutowali ostatnio o tym, jak Pan zaparkowa³ samochód albo rozmawia podczas jazdy przez telefon komórkowy....: ak, zgadza siê. oje auto sta³o na chodniku, zamiast na parkingu. est mi z tego powodu bardzo przykro, ale by³o to w dniu sesji i mia³em tylko trzy minuty, by zjawiæ siê na posiedzeniu Rady. W grê wchodzi³o zostawienie auta na œrodku ulicy albo na chodniku. Wybra³em to drugie. Staram siê przestrzegaæ przepisów. czywiœcie za niefortunne parkowanie przepraszam. e eli chodzi o telefon, to faktycznie zdarza mi siê to, ale bardzo rzadko. ylko w wyj¹tkowych sytuacjach odbieram rozmowê w trakcie jazdy. Cieszê siê, e m³odzi ludzie, a tacy chyba dominuj¹ wœród u ytkowników portalu, zwracaj¹ uwagê na zachowanie osób publicznych. Nie mo emy siê za to obra aæ..p: Dziêkujê za rozmowê i yczê, by policjanci byli dla Pana ³askawsi. zdjêcie: Ryszard as³owski ³um ruszy³ teraz w kierunku ulicy owalskiej (dziœ Basztowa), przy której kamienice nale a³y przede wszystkim do bogatych przedstawicieli cechu kowalskiego. utaj, przy wtórze okrzyków abiæ wszystkich, którzy mieszkaj¹ na owalskiej!, zdemolowano warsztaty i sklepy oraz pobito w³aœcicieli. Georg Ruprecht kilkakrotnie piastowa³ stanowisko rajcy, w latach 1449 i 1455 by³ nawet burmistrzem. Wczeœnie jednak zamieszany by³ w jak¹œ zbrodniê, póÿniej (byæ mo e w zwi¹zku z morderstwem) dosiêg³a go kara banicji. Wydaje siê jednak, i do opisanej tragedii doprowadzi³y jego aktualne wystêpki, do których dopuœciæ siê móg³ wspólnie z Ungesondertem. Winnych krwawych zajœæ ukara³a specjalna ksi¹ êca komisja, z³o ona z rady miejskiej Legnicy oraz jednego z rajców chojnowskich. Przynajmniej dwóch prowodyrów samos¹du osadzono w Baszcie owalskiej, zas¹dzaj¹c ponadto kary pieniê ne i sprzeda posiad³oœci. Przez pewien czas ksi¹ êcy urzêdnik nadzorowa³ pracê z³otoryjskiej rady miejskiej, kontrolowa³ jej rachunki i uczestniczy³ w procesach karnych. Widocznie dostrze ono potrzebê zmian w pracach rady i traktowaniu obowi¹zków przez jej cz³onków. Roman Gorzkowski PC W DRY 6 RY 7 RYSW ŒNÓW RYS

5 Strona 08 Strona 09 WCR DŒ Reprodukcja przedwojennej widokówki wona Paw³owska: nteresuj¹ mnie szczególnie powojenne losy Wielis³awki. Bogus³aw Szyja: Pewnie chodzi Pani o losego - stra nika skarbu? a dy, kto tu mieszka³ s¹dzi, e lose zna³ tajemnice Wielis³awki. iedyœ, gdy za du o wypi³, przyzna³ siê, e wie, gdzie znajduje siê miejsce ukrycia niemieckich skarbów. Rzekomo by³ cz³onkiem konwoju, który pod koniec wojny wywozi³ niemieckie kosztownoœci z Wroc³awia. d tego zaczê³o siê ca³e zamieszanie wokó³ losego. W 1953 roku zosta³ aresztowany przez Urz¹d Bezpieczeñstwa, wywieziony do Wroc³awia i przes³uchiwany w sprawie tajemniczego konwoju i skarbu. Nie wiadomo, czy coœ powiedzia³. W ka dym razie wypuszczono go. W³adza mia³a nadziejê, e nieœwiadomie doprowadzi do ukrytego skarbu? Nie tylko zreszt¹ oni œledzili losego. ieszkañcy Sêdziszowej równie chodzili za nim i pilnowali, co robi, w któr¹ stronê patrzy. P: lose by³ jedynym Niemcem, który zosta³ we wsi po wojnie? B.Sz: Nie, zosta³o tu kilka rodzin niemieckich. eraz jednak nikogo ju nie ma - umarli. lose wyjecha³ w 1990 roku do Niemiec, tam zmar³. Nikomu we wsi nie wyjawi³ swojej tajemnicy. u zosta³a jego rodzina: dzieci, wnukowie.. P: Wiem, e kiedy o skarbie zrobi³o siê g³oœno, w okolicê Wielis³awki zaczêli przyje d aæ jego poszukiwacze. Wyposa eni w wykrywacze metalu, przemierzali górê, dr¹ yli korytarze. Dosz³o do jakiegoœ spektakularnego odkrycia? B.Sz: eœli nawet ktoœ coœ znalaz³, nie chwali³ siê przed œwiatem. Nie wiem, czy natrafiono na legendarny konwój. Na pewno jednak wykopywano z ziemi to, co przed koñcem wojny schowali ewakuuj¹cy siê st¹d Niemcy. reszt¹ to w³aœnie oni lub ich potomkowie byli najczêœciej spotykanymi poszukiwaczami. darza³o siê, e wyje d ali spod Wielis³awki z odzyskanym skarbem. Sam by³em œwiadkiem, jak po wizycie jednego z przedwojennych mieszkañców Reversdorf [tak nazywa³a siê Sêdziszowa przed wojn¹ - dop.. P.] zosta³ na górze du y otwór. Wewn¹trz by³ wy³o ony deskami, a w œrodku le a³ porcelanowy czajnik, doœæ du y, lecz rozbity. Prawdopodobnie opró niono go z kosztownoœci. Co rusz spotyka siê jakieœ wiêksze dziury. najomi opowiadali o innym przypadku. Parê lat temu przyjecha³ Niemiec, poprosi³ o szpadel, a potem coœ niós³ w worku. Nikomu nic nie pokaza³. P: Na szczycie góry jest g³êboki otwór. o te efekt poszukiwania skarbów? B.Sz: Niekoniecznie, niektórzy s¹dz¹, e otwór jest reliktem krateru wulkanu, ale to raczej bzdura. nni uwa aj¹, e w tym miejscu by³ œmietnik gospody, która mieœci³a siê na szczycie Wielis³awki. o e te Co kryje Wielis³awka intrygowa³a mnie od dawna. Pewnie dlatego, e wychowa³am siê w jej cieniu. Dos³ownie - cieniu. Dom mojej babci by³ tak usytuowany, e góra zas³ania³a s³oñce od jesieni do po³owy lutego. Podwórko tonê³o wówczas w pó³mroku. Nie tylko nie dociera³y tam promienie s³oñca, ale równie sygna³ telewizyjny. W czasie burzy pioruny bi³y w ska³y tak mocno, e budzi³y w nas - dzieciach - lêk. W tych kilku sytuacjach góra by³a przekleñstwem, czêœciej jednak miejscem wêdrówek. Szczególnie porusza³a wyobraÿniê jaskinia, której wejœcie wabi³o m³odocianych odkrywców. Wiedzieliœmy od doros³ych, e góra ma swoje tajemnice. Rzadko kto jednak odwa y³ siê je zg³êbiæ. eraz po wielu latach Wielis³awka oddzia³uje na mnie równie silnie. St¹d pomys³, by powróciæ w to miejsce i rozprawiæ siê z mitami, jakie naros³y wokó³ góry. ój rozmówca - Bogus³aw Szyja o Wielis³awie wie zdecydowanie wiêcej ode mnie. o miejsce sta³o siê jego pasj¹, o czym mo e œwiadczyæ kolekcja widokówek, wycinków prasowych i ksi¹ ek, których bohaterk¹ jest Wielis³awka. tak byæ, e kiedy w œredniowieczu budowano na szczycie zamek, z tego miejsca wybierano kamieñ do wznoszenia budowli, a pozosta³y otwór by³ potem wykorzystywany jako zbiornik na wodê. Nie jest to jedyne zag³êbienie na szczycie. Niemka, która jako m³oda dziewczyna przed wojn¹ pracowa³a w gospodzie, twierdzi³a, e u góry jest wejœcie do wnêtrza Wielis³awki. Nawet kiedyœ obieca³a pokazaæ to miejsce. ednak kiedy przyjecha³a nastêpnym razem, usprawiedliwia³a siê sêdziwym wiekiem i brakiem si³, by wejœæ na górê. yœlê, e rozmyœli³a siê i nie chcia³a ujawniæ tajemnicy. o e jest to zwi¹zane ze skarbem, mo e nie. Uwa am, e historia wszystko poka e. unel przy dawnej gospodzie dr¹ yli przybysze z ca³ej Polski. wykle przyje d ali w pi¹tek i siedzieli tam ca³y weekend. Skoñczy³o siê to, kiedy dotarli do litej ska³y. Nie mam nic przeciwko tym ludziom i ich zajêciu, jednak denerwuje mnie, e zostawiaj¹ po sobie dziury i dewastuj¹ teren..p: Wróæmy jeszcze na chwilê do tej przedwojennej gospody. Dawne widokówki to jedyny dowód jej œwietnoœci. By³o to urocze miejsce. Praktycznie nic z tego teraz nie pozosta³o. Pamiêtam, e kiedy by³am dzieckiem, czêsto tam chodzi³am i znajdowa³am resztki talerzy, poniemieckie butelki oraz inne skarby. eraz zosta³y tylko szcz¹tki œcian - kamieñ na kamieniu. iedy dokona³o siê to Stra nik z³otoryjskiego czasu d dwudziestu lat wykonuje swoje obowi¹zki na wie y koœcielnej jako kustosz zegarów. zami³owania jest historykiem, choæ jego wykszta³cenie niewiele ma wspólnego z tym kierunkiem. est on bowiem elektronikiem - ³¹cznoœciowcem. kim mowa? panu ózefie Banaszku, cz³owieku, który o z³otoryjskiej wie y mariackiej wie niemal wszystko. u od dzieciñstwa mia³ czêsty kontakt z zegarami. ego ojciec zajmowa³ siê kiedyœ tym, co pan ózef robi w chwili obecnej. Nakrêca³ on jednak zegar przez bardzo krótki czas. Potem mia³ wielu nastêpców, którzy, podobnie jak on, nie wytrwali d³ugo przy tym zajêciu. Bezpoœrednim powodem rezygnacji wszystkich nakrêcaczy by³ brak czasu. Swój udzia³ w rozpoczêciu pracy pana Banaszka mia³ ówczesny proboszcz parafii koœcio³a pod wezwaniem Narodzenia Najœwiêtszej arii Panny - ksi¹dz arian Sobczyk. echanizm zegara znajduje siê mniej wiêcej w po³owie wysokoœci 67 metrowej wie y. Przemierzaj¹c drogê do mechanizmu zegara, otar³yœmy sobie skórê r¹k o szorstk¹ œcianê korytarza. Niemile zaskoczy³a nas nasza kiepska kondycja, choæ wiedza matematyczna okaza³a siê bez zarzutu. Policzy³yœmy, ile schodów pokonuje pan Banaszek, wchodz¹c na wie ê. Wysz³o nam 112, wiêc corocznie daje to stopni. i m o e p a n ó z e f n i e j e s t j u m³odzieniaszkiem, nie przera a go wysokoœæ wie y i myœl o codziennej na ni¹ wspinaczce. wrêcz przeciwnie - jest dumny i zadowolony, ilekroæ pokona codzienny dystans. Dlaczego to robi? Przecie dostaje za to bardzo skromne pieni¹dze. ak sam mówi: sentymentu. Wychowa³em siê pod t¹ wie ¹ - wspomina pan ózef. onserwacja i nakrêcanie zegara nie jest jego jedynym obowi¹zkiem. ariacki zegarmistrz jest radnym Rady iejskiej i Powiatu ³otoryjskiego, dzia³aczem owarzystwa i³oœników iemi ³otoryjskie i jednym z pracowników redakcji naszego miesiêcznika. egar na wie y mariackiej to jedyny w ³otoryi dzia³aj¹cy mechanizm tego typu wskazuj¹cy czas. osta³ zainstalowany w 1888 roku. Wykona³a go w Lipsku firma Bernharda acharia. egar dzia³a nieprzerwanie od 119 lat. Nic nie zapowiada tego, e siê zepsuje. Pan ózef dba o niego jak o swoje w³asne dziecko. Wprawdzie z ka dej strony wie y widaæ na tarczach inn¹ godzinê, ale mieszkañcy miasta przestali zwracaæ na to uwagê. Bardzo trudnym do wykonania zadaniem jest zsynchronizowaæ cztery tarcze zegara, jednak ja nie poddajê siê i wci¹ pracujê, aby czas wskazywany by³ taki sam. imo i pan Banaszek ma wiele innych zajêæ i wci¹ brakuje mu czasu, to nie zaniedbuje zegara. Wielis³awka? dzie³o zniszczenia? B.Sz: Faktycznie miejsce by³o piêkne - sama Wielis³awka nazywana by³a przecie Gór¹ Szczêœcia. Budynek na szczycie otacza³ interesuj¹cy ogród w formie tarasów. Do tej pory mo na zobaczyæ na Wielis³awce roœliny, które zasadzi³a ludzka rêka. Niemcy to taki naród, dla którego gospoda jest znacz¹cym elementem kultury. WyobraŸmy sobie, e kiedy przychodzi³a niedziela, Niemiec bra³ swoj¹ rodzinê i spacerkiem udawa³ siê na Wielis³awkê, by coœ przek¹siæ czy wypiæ kilka piw. W tym czasie jego dzieci mog³y bawiæ siê na placu zabaw po³o onym nieopodal gospody lub korzystaæ z ma³ego wyci¹gi prowadz¹cego na szczyt góry. aki sposób spêdzania wolnego czasu by³ naturalny dla Niemców. Niestety, nie dla Polaków (mo e my jesteœmy zbyt leniwi i nie lubimy takich spacerów?). Po wojnie wszystko siê zmieni³o. eden z mieszkañców Sedziszowej, który przyjecha³ tu jako tzw. repatriant ze Wschodu, opowiada³, e w sierpniu 1945 roku (by³y to niwa) pi³ jeszcze piwo w poniemieckiej gospodzie. Wojna nie dokona³a tu zniszczeñ. Front przeszed³ bokiem. Dlatego te gospoda mog³a ocaleæ. Niestety, nie przetrwa³a dzia³alnoœci Polaków. iedy w 1948 roku mój ojciec osiedli³ siê u podnó a Wielis³awki, gospody ju nie by³o. Co prawda budynek sta³, by³y œciany, dach, ale nikt ju tu nie mieszka³. eraz to zupe³na ruina. o e gdyby ktoœ z Polaków po wojnie przej¹³ restauracjê, istnia³aby do dziœ.. P: Dlaczego nikt tam siê nie osiedli³, nie przej¹³ maj¹tku? Przecie by³o to atrakcyjne miejsce. B.Sz: Ludzie bali siê. o by³ czas, kiedy w okolicy, a wiêc i na Wielis³awce, grasowa³a banda Czarnego anka (nawet spa³ w pobliskim budynku). By³o niebezpiecznie, szczególnie w odludnym miejscu..p: estem zdegustowana faktem, e nie potrafiliœmy wykorzystaæ w pe³ni tego, co zastaliœmy na iemiach achodnich. dewastowaliœmy poniemieck¹ architekturê w imiê wojennej i powojennej nienawiœci czy wrêcz z g³upoty. est jeszcze mo liwe, by odtworzyæ przynajmniej to, co by³o na Wielis³awce? B. Sz: Nie wiem. o e gdyby znalaz³ siê ktoœ, kto echanizm musi byæ nakrêcany raz na dobê, jeœli jednak kustosz jest zajêty, ma szeœæ godzin w zapasie. d niepamiêtnych (dla nas) czasów z wie y koœcielnej s³ychaæ by³o hejna³ napisany przez Radomira Reszke (laureata konkursu dla kompozytorów hejna³u) z wroc³awskiej kademii uzycznej. Niestety, od dwóch lat z³otoryjanie nie s³ysz¹ melodii z wie y zegarowej. Dlaczego? Po prostu zepsu³o siê urz¹dzenie odtwarzaj¹ce, czyli, zwyczajnie mówi¹c, magnetofon. Pan ózef wraz z panem Romanem Gorzkowskim staraj¹ siê o fundusze na remont sprzêtu, jednak burmistrz nie j e s t s k o r y d o s p o n s o r o w a n i a t a k i e g o przedsiêwziêcia. ak zakoñczy siê spór o hejna³, napiszemy w kolejnym numerze cha ³otoryi. amy wra enie, e gdyby wœród mieszkañców miasta by³o wiêcej takich entuzjastów jak pan ózef Banaszek, nie bylibyœmy skazani na egzystencjê w szarej rzeczywistoœci i moglibyœmy poczuæ ducha dawnych lat. *W poszukiwaniu informacji na temat zegara posili³yœmy siê prac¹ konkursow¹ leksandry amiñskiej. niela Pietruszczak i nna Pitera djêcie: Robert Paw³owski chcia³by zaryzykowaæ swoim maj¹tkiem i postawiæ tam restauracjê, to by siê uda³o. y na razie o tym nie myœlimy. Poza tym teren nale y do Nadleœnictwa ³otoryja. Spo³ecznoœæ lokalna próbuje w inny sposób o ywiæ Wielis³awkê, wykorzystaæ atrakcyjnoœæ miejsca. Niedawno, wraz z nadleœnictwem, stworzyliœmy œcie kê dydaktyczn¹ By³em pomys³odawc¹ tej inwestycji (kilka innych pomys³ów mam ju w zanadrzu). est to trzykilometrowa trasa, pokonanie której nagradza dotarcie do punktu widokowego [po³o onego nieopodal dawnej restauracji - dop.. P.]. tego miejsca roztacza siê panorama na Pogórze aczawskie. Wêdrówka œcie k¹ dostarcza mi³ych wra eñ. Przyroda tu naprawdê jest piêkna o ka dej porze roku. nn¹ atrakcj¹ Wielis³awki jest coroczna impreza u podnó a góry - puszczanie wianków. W ten sposób chcia³em powróciæ do tradycji sprzed 40 lat. W latach 60. œwiêtowali tak harcerze ze z³otoryjskiego hufca (prawdopodobnie dzia³aj¹cego przy Liceum gólnokszta³c¹cym). Przyje d ali co roku, rozbijali namioty, a potem puszczali wianki. d piêciu lat w noc œwiêtojañsk¹ mieszkañcy wsi spotykaj¹ siê nad rzek¹ i w podobny sposób œwiêtuj¹ pocz¹tek lata. trakcji jest mnóstwo. apraszamy goœci (przyje d aj¹ z ca³ej Polski), budujemy scenê, przyrz¹dzamy jedzenie, rozpalamy ognisko. W programie s¹ liczne konkursy. ednym z nich jest rywalizacja w wyplataniu wianków. rzeba przyznaæ, e nie jest to ³atwe zajêcie. Dawniej ka da dziewczyna potrafi³a z kwiatów zrobiæ ozdobê g³owy, dzisiaj jest to ju zapomniana sztuka. Wianki póÿniej puszcza siê po aczawie. Bywa, e ch³opcy skacz¹ do wody i wy³awiaj¹ ten nale ¹cy do swojej ukochanej. Doœæ zabawn¹ konkurencj¹ jest rzut czajnikiem, oczywiœcie na odleg³oœæ. Sam nie wiem, sk¹d wzi¹³ siê pomys³ na ten konkurs. mpreza odbywa siê przy muzyce, s¹ œpiewy i tañce. azwyczaj zapraszamy panie z zespo³ów ludowych. u w Sêdziszowej te mamy taki zespó³ - Sedziszowianki. Panie nie tylko œpiewaj¹, ale specjalizuj¹ siê w formach teatralnych. Same te uk³adaj¹ teksty piosenek, które zawsze dotykaj¹ aktualnych spraw. W ten sposób ich œpiewnik sta³ siê Warto przeczytaæ Staraniem Damiana omady, nauczyciela Gimnazjum nr 1 w ³otoryi a zarazem koordynatora projektu edukacyjnego pod nazw¹ ko aczawa, zebrane zosta³y po raz pierwszy tak wszechstronne informacje o najwa niejszej rzece Pogórza aczawskiego. d stycznia do maja 2007 r. uczniowie w wieku od 10 do 16 lat oraz nauczyciele z piêciu szkó³ powiatu m.in. poszukiwali materia³ów o rzece, przeprowadzali pomiary zanieczyszczeñ, œledzili dzikie wysypiska œmieci, sprz¹tali brzegi rzeki, spisywali wywiady z osobami, pamiêtaj¹cymi np. najwiêksze powodzie, dokumentowali florê i faunê rzeki i jej dorzecze. Publikacjê otwiera wiersz Doroty uÿniar o rzece, która oddana miastu o ywia jego korzenie, wzbogacaj¹ mapy i szkice, kalendarium wydarzeñ dotycz¹cych aczawy, fragmenty artyku³ów, barwne ilustracje i bibliografia. si¹ kê wyda³o z³otoryjskie Stowarzyszenie dukacja Przysz³oœci, finansowo wspar³a Polsko-merykañska Fundacja Wolnoœci w ramach programu Równaæ szanse. (red) Bogus³aw Szyja i Wielikos³aw - pan na Wielis³awce zapisem historii wspó³czesnej.. P: Wasza zabawa odbywa siê w tym samym czasie co Dymarki w Leszczynie. Stworzyliœcie konkurencjê dla tamtej imprezy. B. Sz: ermin jest identyczny. ednak nasza impreza nie mo e odbywaæ siê w innym czasie. Liczymy, e ludzie, którzy naciesz¹ oko atrakcjami w Leszczynie, wieczorem bêd¹ naszymi goœæmi. Pani¹ te zapraszam.. P: Dziêkujê za zaproszenie (pewnie skorzystam) i rozmowê. am nadziejê, e jeszcze kiedyœ wrócimy do tajemnic Wielis³awki. rozmawia³a: wona Paw³owska zdjêcie: Robert Paw³owski 8 RY 9 RYSW ŒNÓW RYS

6 Strona 10 Strona 11 radycje górnicze staj¹ siê produktem turystycznym regionu z³otoryjskiego DYR CWS - LSCYN 2007 Dlaczego to robimy... i e m i a z ³ o t o r y j s k a r ó l e s t w o minera³ów, jak adna inna w Polsce od wieków obfituje w skarby schowane pod ziemi¹.wystêpuj¹ tu z³o a miedzi, z³ota,bazaltu, piaskowca, wapienia, barytu, agatów i innych kamieni ozdobnych. Piaski koryt rzek aczawa i Skora oraz o k o l i c z n y c h s t r u m i e n i p r z y n o s i ³ y wytrwa³ym poszukiwaczom z³oto, a nawet kamienie szlachetne. Bogactwa te ju w pocz¹tkach X wieku stanowi³y powa ne Ÿród³o dochodów skarbca ksi¹ ¹t œl¹skich. Pozyskiwane wtedy skarby budzi³y podziw i zazdroœæ polskich oraz obcojêzycznych s¹siadów w³adztwa œl¹skiego. Sami cesarze rzymscy narodu niemieckiego niejedn¹ wyprawê wojenn¹ przeciwko Polsce kierowali w³aœnie na Œl¹sk. Po zaprzestaniu eksploatacji starych z³ó miedzi przesz³oœæ górnicza naszej ziemi ulega³a stopniowemu zatraceniu. Nie wszyscy jednak zapomnieli i pogodzili siê z takim stanem rzeczy. ³otoryjskie owarzystwo radycji Górniczych powsta³o, aby przypominaæ i ocaliæ od zapomnienia górnicz¹ przesz³oœæ i chwa³ê. Nie wszyscy wiedz¹, e kiedy w ³otoryi kopano oraz przetwarzano miedÿ i z³oto, to w miejscach gdzie dzisiaj le ¹ Lubin i Polkowice pas³y siê ubry i tury. ³otoryjskie owarzystwo radycji Górniczych powsta³o 8 lat temu z inicjatywy kilkunastu zapaleñców, by³ych pracowników kopalni miedzi Lena i zak³adów powi¹zanych ze Starym ag³êbiem iedziowym. Wpadli oni na pomys³, aby na bazie historii przemys³u miedziowego wypromowaæ region z³otoryjski jako atrakcyjny oœrodek turystyczny. Pamiêtajmy, e koniec lat 90-tych to na ziemi z³otoryjskiej czas zamykania zak³adów pracy, ich mniej lub wiêcej udanych restrukturyzacji, ponad 30-procentowe bezrobocie. G wiedzia³o jak dziêki tradycjom górniczym i zachowanym reliktom poprzemys³owym rozwin¹æ turystykê oraz agroturystykê.e zamierzenia mia³y wtedy daæ m.in. tak upragnione przez wszystkich miejsca pracy. Celem owarzystwa jest pielêgnowanie tradycji górniczych ziemi z³otoryjskiej zarówno tych siêgaj¹cych wieków œrednich, jak i tych odwo³uj¹cych siê do lat œwietnoœci kopalñ miedzi Lena w Wilkowie, Nowy oœció³ w Nowym oœciele i onrad w winach. Górnictwo powiatu z³otoryjskiego to równie wspó³czesnoœæ. Co prawda nasi górnicy nie zje d aj¹ ju pod ziemiê w poszukiwaniu urobku szybami Leny, lecz ci¹gle trwa i rozwija siê górnictwo skalne. Dzia³aj¹ kamienio³omy bazaltu w Wilkowie i ³otoryi, piaskowca w Czaplach, wapienia w Wojcieszowie. Czekaj¹ na lepsze dni gotowe do powtórnej eksploatacji okoliczne z³o a barytu i wapienia. aœ na wytrwa³ych poszukiwaczy czekaj¹ ukryte w lasach, w¹wozach i na polach geody agatowe, ametystowe, moriony, kwarce dymne, kryszta³y górskie i wiele wiele innych minera³ów. ak informuj¹ stare kroniki miejskie, okolice ³otoryi obdarza³y w przesz³oœci szczêœliwych znalazców diamentami i rubinami! tym wszystkim maj¹ przypominaæ mieszkañcom regionu i turystom coroczne Dymarki aczawskie w Leszczynie oraz grudniowe Przypomnieæ chcemy dzie³o ludzi m¹drych,którzy w trudzie i ogromnym kunszcie kruszce z ziemi tej wydobywali i ku po ytkowi wszelkiemu w metal obróciæ potrafili. by ducha tradycji przywo³aæ inne te zajêcia dawne prezentujemy, zarówno takie co dla nauki s³u ¹, jak i te co rozweseliæ goœci zacnych mog¹... otto G caliæ od zapomnienia W celu ocalenia tradycji od zapomnienia nak³adem G ukaza³y siê cztery publikacje n a w i ¹ z u j ¹ c e d o h i s t o r i i p r z e m y s ³ u wydobywczego i kultury powiatu z³otoryjskiego. ako pierwsza z nich ujrza³a œwiat³o dzienne olebka Œl¹skiej iedzi, póÿniej radycje Górnicze iemi ³otoryjskiej. Na ich ³amach w sposób bardzo przystêpny omówiono historiê eksploatacji z³ó miedzi, z³ota, wapienia i innych minera³ów ziemi z³otoryjskiej na przestrzeni wieków (od paleolitu do czasów nam wspó³czesnych). Po raz pierwszy od wielu lat publikacja ta przypomnia³a i uzmys³owi³a czytelnikom, e to w³aœnie w okolicach ³otoryi nale y umiejscowiæ pocz¹tki dzia³alnoœci górniczo-hutniczej na Œl¹sku. Dowiadujemy siê równie, e równie stare s¹ tradycje pozyskiwania i obróbki surowców skalnych na naszym terenie. rzeci¹ publikacj¹ by³o opracowanie W Dymarkowym yglu. mówiono w niej interesuj¹ce zagadnienia swoistego tygla narodowoœci jakim od wieków by³ region z³otoryjski ( tak e ca³y Dolny Œl¹sk) jego dzieje etniczne i historyczne. Przedstawiono proces wielowiekowego mieszania siê narodowoœci i kultur, od czasów wczesnoœredniowiecznych do wspó³czesnoœci. ygiel jest rodzajem naczynia w którym pod wp³ywem temperatury ró ne substancje ³¹cz¹ siê w jednolity materia³, o ca³kowicie nowych w³aœciwoœciach. G poprzez tê publikacjê pokaza³o, jak w burzliwej i dramatycznej historii Dolnego Œl¹ska kszta³towa³o siê dzisiejsze oblicze ziemi z³otoryjskiej. Do r¹k czytelnika trafi³a obszerna charakterystyka nacji i grup etnicznych, które mia³y swój udzia³ w tym procesie. Poznajemy ich pracê i pozycjê spo³eczn¹. Wniosek z tej lektury nasuwa siê nastêpuj¹cy : wszystkich ludzi od wieków yj¹cych na tej ziemi ³¹czy jedno - ich dokonania i kultura stworzy³y dzisiejszy obraz naszej ma³ej ojczyzny, œl¹skiej ziemi. W ubieg³ym roku wydano kolejn¹ i na razie ostatni¹ publikacjê ropami Œl¹skiej iedzi. si¹ eczka napisana jest w trzech jêzykach, od wieków obecnych na Œl¹sku : polskim, czeskim i niemieckim. Szczegó³owo omawia miejsca wydobycia i hutnictwa miedzi, od wieków œrednich do lat 80-tych minionego stulecia. abiera nas w podró wehiku³em czasu zaczynaj¹c¹ siê w kopalniach œredniowiecznej iedzianki, Ciechanowic i Leszczyny, a koñcz¹c¹ siê w ak³adach Górniczych Rudna, Polkowice i Lubin - Nowym ag³êbiu iedziowym. Publikacja zawiera wiele interesuj¹cych zdjêæ i map ( m.in. wie szybowych kopalñ Lena i onrad ).pisuje równie udzia³ górników Starego ag³êbia iedziowego w tworzeniu od podstaw kopalñ i hut Nowego ag³êbia iedziowego. o przecie górnicy wywodz¹cy siê z kopalñ miedzi regionu z³otoryjskiego w latach 60-tych i 70-tych tworzyli zrêby i budowali dzisiejsz¹ potêgê Nowego ag³êbia. Wtedy te w powstaj¹cych zak³adach Lubina i Polkowic bardzo modne sta³o siê artobliwe powiedzenie, e chêtnie zamieniê dyplom in yniera górnika na pochodzenie z L e n y. W i e l u m i e s z k a ñ c ó w p o w i a t u z³otoryjskiego zmieni³o w tych latach miejsce zamieszkania na Lubin czy Polkowice...- Byæ w ak³adach Górniczych Lubin górnikiem z Leny, to naprawdê brzmia³o dumniewspomina z³otoryjski emerytowany górnik Stanis³aw Szmydyñski. adrê kierownicz¹ nowych zak³adów wydobywczych równie tworzyli górnicy wywodz¹cy siê z Leny, Nowego oœcio³a i onrada. Pierwszym dyrektorem technicznym GH-u by³ lfred Cholewiak pracuj¹cy w kopalni Lena w latach Równie z Leny wywodzi³ siê dyrektor generalny GH-u (z lat ) iros³aw Pawlak. Podobnie azimierz ieja pocz¹tkowo naczelny in ynier G Lubin, póÿniej dyrektor naczelny tego zak³adu. gó³em kilkuset górników z³otoryjskich kopalñ w latach siedemdziesi¹tych przenios³o siê do pracy w Nowym ag³êbiu. Podobna iloœæ górników opuœci³a onrad. S¹ te foldery Dziêki G ukaza³o siê ju 7 edycji folderów dymarkowych bêd¹cych przewodnikami po kolejnych Dymarkach i skarbnic¹ wiedzy o gin¹cych, starych zawodach. Wydawane s¹ równie minifoldery. Wszystkie wspomniane publikacje od strony graficznej projektowa³ dward mita, wyda³a zaœ oficyna U.W trakcie Dymarek cz³onkowie G i osoby odwiedzaj¹ce Leszczynê mog¹ zapoznaæ siê z w y d a w a n y m c y k l i c z n i e x p r e s e m Dymarkowym prezentuj¹cym dorobek G, a tak e to co dzia³o siê podczas ostatnich Dymarek i zapowiedzi atrakcji obecnych. W ka dym xpresie jest te, ze wzglêdu na edukacyjn¹ rolê tej publikacji, spora dawka historii górnictwa i hutnictwa. Dorobek owarzystwa to równie kilka wzorów koszulek (m.in. takie które s¹ ozdobione starymi rycinami, przedstawiaj¹cymi motywy górnicze) i znaczków typu button. Wprowadzono na rynek 8 rodzajów widokówek.przedstawiaj¹ wszystko to czym zajmuje siê G i wszystko to co chce ocaliæ od zapomnienia oraz wypromowaæ w Leszczynie. Staraniem G w 2000 roku (przed Dymarkami) ukaza³a siê w iloœci 10 tyœ sztuk pami¹tkowa karta telefoniczna zawieraj¹ca rysunek pracuj¹cych hutników, wg. ryciny autorstwa Georgiusa gricoli. Szybko sta³a siê obiektem po ¹dania kolekcjonerów z ca³ej uropy. utor wspomnianej ryciny y³ w latach By³ synem sukiennika, doktorem nauk medycznych. ieszka³ i pracowa³ jako lekarz gwarectwa i aptekarz w czeskim achymowie, póÿniej w ³u yckim Chemnitz. ego dzie³em ycia by³a bogato i piêknie ilustrowana De re metallica - abc starej sztuki górniczej. gricola opisuje w niej pracê górników i hutników oraz m.in. sposoby wymierzania pól górniczych, geologiê z³ó, kruszenie ska³ metod¹ ogniow¹, narzêdzia i urz¹dzenia stosowane w górnictwie. Do szkolnej tradycji Starego i Nowego ag³êbia iedziowego wszed³ udzia³ w corocznym konkursie na plakat promuj¹cy D y m a r k i a c z a w s k i e. D o s i e d z i b y owarzystwa nap³ywa zawsze oko³o 100 prac konkursowych. Nagrod¹ dla zwyciêzcy jest za ka dym razem aparat fotograficzny wrêczany podczas dymarkowego festynu w Leszczynie. Przed przyst¹pieniem do konkursu w szko³ach jest prowadzona akcja edukacyjna o przesz³oœci górnictwa i hutnictwa miedzi. Lekcja w terenie G stworzy³o te Dymarki dukacyjne. S¹ one obecnie najwiêksz¹ plenerow¹ lekcj¹ historii, geografii, przyrody, regionalizmu i patriotyzmu jak¹ zna Dolny Œl¹sk. ednorazowo uczestniczy w nich od 1000 do 3000 gimnazjalistów ze szkó³ Dolnego Œl¹ska (obecni s¹ równie m.in.uczniowie z Wroc³awia i ilicza). Dotychczas odby³o siê 5 edycji tej lekcji pod go³ym niebem. mpreza rozpoczyna siê przy by³ej kopalni Lena sk¹d przewodnicy prowadz¹ grupy gimnazjalistów w kierunku leszczyñskich pieców wapienniczych. a da grupa uczniów otrzymuje komplet materia³ów edukacyjno - promocyjnych. S¹ to publikacje poœwiecone m.in. tradycjom górniczym regionu i œcie ce dydaktycznej Synklina Leszczyny, przyrodzie Pogórza aczawskiego, sytuacji ekologicznej zag³êbia miedziowego. Rozdawane s¹ widokówki najciekawszych miejsc przyrodniczych gminy ³otoryja, "xpres Dymarkowy" oraz okolicznoœciowe znaczki. Przewodnicy-studenci oprowadzaj¹ przyby³ych po atrakcjach okolic Leszczyny, dziel¹c siê z uczniami wiedz¹ zdobyt¹ w trakcie wczeœniejszych szkoleñ. wracaj¹ uwagê m³odzie y na problemy rekultywacji terenów pogórniczych. W tê akcjê edukacyjn¹ zaanga owani s¹ równie pracownicy Centrum dukacji kologicznej w yœliborzu, leœnicy i myœliwi. Uczestnicy zajêæ przechodz¹ przez kolejne 17 stanowisk obserwacyjnych. Du ym DYR CWS - LSCYN 2007 obchody œwiêta Barbórki w ³otoryi i Wilkowie, z górnicz¹ orkiestr¹, korowodem z lisemmajorem, karczm¹ piwn¹, skokami przez skórê itp. Serce polskiej miedzi bi³o niegdyœ w Leszczynie, w okolicznych szybach, sztolniach, chodnikach, dymarkach, kuÿniach i piecach. RY RYSW ŒNÓW RYS

7 DYR CWS - LSCYN 2007 i e m i a z ³ o t o r y j s k a r ó l e s t w o minera³ów, jak adna inna w Polsce od wieków obfituje w skarby schowane pod ziemi¹.wystêpuj¹ tu z³o a miedzi, z³ota,bazaltu, piaskowca, wapienia, barytu, agatów i innych kamieni ozdobnych. Piaski koryt rzek aczawa i Skora oraz o k o l i c z n y c h s t r u m i e n i p r z y n o s i ³ y wytrwa³ym poszukiwaczom z³oto, a nawet kamienie szlachetne. Bogactwa te ju w pocz¹tkach X wieku stanowi³y powa ne Ÿród³o dochodów skarbca ksi¹ ¹t œl¹skich. Pozyskiwane wtedy skarby budzi³y podziw i zazdroœæ polskich oraz obcojêzycznych s¹siadów w³adztwa œl¹skiego. Sami cesarze rzymscy narodu niemieckiego niejedn¹ wyprawê wojenn¹ przeciwko Polsce kierowali w³aœnie na Œl¹sk. Po zaprzestaniu eksploatacji starych z³ó miedzi przesz³oœæ górnicza naszej ziemi ulega³a stopniowemu zatraceniu. Nie wszyscy jednak zapomnieli i pogodzili siê z takim stanem rzeczy. ³otoryjskie owarzystwo radycji Górniczych powsta³o, aby przypominaæ i ocaliæ od zapomnienia górnicz¹ przesz³oœæ i chwa³ê. Nie wszyscy wiedz¹, e kiedy w ³otoryi kopano oraz przetwarzano miedÿ i z³oto, to w miejscach gdzie dzisiaj le ¹ Lubin i Polkowice pas³y siê ubry i tury. ³otoryjskie owarzystwo radycji Górniczych powsta³o 8 lat temu z inicjatywy kilkunastu zapaleñców, by³ych pracowników kopalni miedzi Lena i zak³adów powi¹zanych z e S t a r y m a g ³ ê b i e m iedziowym. Wpadli oni na pomys³, aby na bazie historii p r z e m y s ³ u m i e d z i o w e g o wypromowaæ region z³otoryjski jako atrakcyjny oœrodek turystyczny. Pamiêtajmy, e koniec lat 90-tych to na ziemi z³otoryjskiej czas zamykania zak³adów pracy, ich mniej lub wiêcej udanych restrukturyzacji, p o n a d p r o c e n t o w e bezrobocie. G wiedzia³o jak dziêki tradycjom górniczym i z a c h o w a n y m r e l i k t o m poprzemys³owym rozwin¹æ turystykê oraz agroturystykê.e zamierzenia mia³y wtedy daæ m.in. tak upragnione przez wszystkich miejsca pracy. Celem owarzystwa jest pielêgnowanie tradycji górniczych ziemi z³otoryjskiej zarówno tych siêgaj¹cych wieków œrednich, jak i tych odwo³uj¹cych siê do lat œwietnoœci kopalñ miedzi Lena w Wilkowie, Nowy oœció³ w Nowym oœciele i onrad w winach. Górnictwo powiatu z³otoryjskiego to równie wspó³czesnoœæ. Co prawda nasi górnicy nie zje d aj¹ ju pod ziemiê w poszukiwaniu urobku szybami Leny, lecz ci¹gle trwa i rozwija siê górnictwo skalne. Dzia³aj¹ kamienio³omy bazaltu w Wilkowie i ³otoryi, piaskowca w Czaplach, wapienia w Wojcieszowie. Czekaj¹ na lepsze dni gotowe do powtórnej eksploatacji okoliczne z³o a barytu i wapienia. aœ na wytrwa³ych poszukiwaczy czekaj¹ ukryte w lasach, w¹wozach i na polach geody agatowe, ametystowe, moriony, kwarce dymne, kryszta³y górskie i wiele wiele innych minera³ów. ak informuj¹ stare kroniki miejskie, okolice ³otoryi obdarza³y w przesz³oœci szczêœliwych znalazców diamentami i rubinami! tym wszystkim maj¹ przypominaæ mieszkañcom regionu i turystom coroczne Dymarki aczawskie w Leszczynie oraz grudniowe obchody œwiêta Barbórki w ³otoryi i Wilkowie, z górnicz¹ orkiestr¹, korowodem z lisemmajorem, karczm¹ piwn¹, skokami przez skórê itp. Serce polskiej miedzi bi³o niegdyœ w Leszczynie, w okolicznych szybach, sztolniach, chodnikach, dymarkach, kuÿniach i piecach. caliæ od zapomnienia W celu ocalenia tradycji od zapomnienia nak³adem G ukaza³y siê cztery publikacje n a w i ¹ z u j ¹ c e d o h i s t o r i i p r z e m y s ³ u wydobywczego i kultury powiatu z³otoryjskiego. ako pierwsza z nich ujrza³a œwiat³o dzienne olebka Œl¹skiej iedzi, póÿniej radycje Dymarka - dawny piec hutniczy jednorazowego u ytku opalany wêglem drzewnym. Po zakoñczeniu procesu topniczego jego nadziemna czêœæ by³a rozbijana, zaœ czêœæ zag³êbion¹ w ziemi pozostawiano. W³aœnie te pozosta³oœci stanowi¹ do dzisiaj najczêœciej odkrywane œlady po dawnym hutnictwie. Wysokoœæ dymarki rzadko przekracza³a jeden metr. Górnicze iemi ³otoryjskiej. Na ich ³amach w sposób bardzo przystêpny omówiono historiê eksploatacji z³ó miedzi, z³ota, wapienia i innych minera³ów ziemi z³otoryjskiej na przestrzeni wieków (od paleolitu do czasów nam wspó³czesnych). Po raz pierwszy od wielu lat publikacja ta przypomnia³a i uzmys³owi³a czytelnikom, e to w³aœnie w okolicach ³otoryi nale y umiejscowiæ pocz¹tki dzia³alnoœci górniczo-hutniczej na Œl¹sku. Dowiadujemy siê równie, e równie stare s¹ tradycje pozyskiwania i obróbki surowców skalnych na naszym terenie. rzeci¹ publikacj¹ by³o opracowanie W D y m a r k o w y m y g l u. mówiono w niej interesuj¹ce zagadnienia swoistego tygla narodowoœci jakim od wieków by³ region z³otoryjski ( tak e ca³y Dolny Œl¹sk) jego dzieje e t n i c z n e i h i s t o r y c z n e. P r z e d s t a w i o n o p r o c e s wielowiekowego mieszania siê narodowoœci i kultur, od czasów wczesnoœredniowiecznych do wspó³czesnoœci. ygiel jest rodzajem naczynia w którym pod wp³ywem temperatury ró ne substancje ³¹cz¹ siê w jednolity materia³, o ca³kowicie nowych w³aœciwoœciach. G poprzez tê publikacjê pokaza³o, jak w burzliwej i dramatycznej h i s t o r i i D o l n e g o Œ l ¹ s k a kszta³towa³o siê dzisiejsze oblicze ziemi z³otoryjskiej. Do r¹k czytelnika trafi³a obszerna Piece bliÿniacze Huta Ciche Szczêœcie Profil cechsztynu amienio³om wapienia dolomitycznego opalnia Ciche Szczêœcie argle miedzionoœne Wapiennik Szybik poszukiwawczy Czerwone Wzgórze Wapieñ podstawowy amienio³om piaskowca arkozowego Sztolnia Charakter aworowa Dolinka Œlady dawnego górnictwa rud miedzi Wysiêk charakterystyka nacji i grup etnicznych, które mia³y swój udzia³ w tym procesie. Poznajemy ich pracê i pozycjê spo³eczn¹. Wniosek z tej lektury nasuwa siê nastêpuj¹cy : wszystkich ludzi od wieków yj¹cych na tej ziemi ³¹czy jedno - ich dokonania i kultura stworzy³y dzisiejszy obraz naszej ma³ej ojczyzny, œl¹skiej ziemi. W ubieg³ym roku wydano kolejn¹ i na razie ostatni¹ publikacjê ropami Œl¹skiej iedzi. si¹ eczka napisana jest w trzech jêzykach, od wieków obecnych na Œl¹sku : polskim, czeskim i niemieckim. Szczegó³owo omawia miejsca wydobycia i hutnictwa miedzi, od wieków œrednich do lat 80-tych minionego stulecia. abiera nas w podró wehiku³em czasu zaczynaj¹c¹ siê w kopalniach œredniowiecznej iedzianki, Ciechanowic i Leszczyny, a koñcz¹c¹ siê w ak³adach Górniczych Rudna, Polkowice i Lubin - Nowym ag³êbiu iedziowym. Publikacja zawiera wiele interesuj¹cych zdjêæ i map ( m.in. wie szybowych kopalñ Lena i onrad ).pisuje równie udzia³ górników Starego ag³êbia iedziowego w tworzeniu od podstaw kopalñ i hut Nowego ag³êbia iedziowego. o przecie górnicy wywodz¹cy siê z kopalñ miedzi regionu z³otoryjskiego w latach 60-tych i 70-tych tworzyli zrêby i budowali dzisiejsz¹ potêgê Nowego ag³êbia. Wtedy te w powstaj¹cych zak³adach Lubina i Polkowic bardzo modne sta³o siê artobliwe powiedzenie, e chêtnie zamieniê dyplom in yniera górnika na pochodzenie z L e n y. W i e l u m i e s z k a ñ c ó w p o w i a t u z³otoryjskiego zmieni³o w tych latach miejsce zamieszkania na Lubin czy Polkowice...- Byæ w ak³adach Górniczych Lubin górnikiem z Widok Strefa kontaktowa synkliny leszczyñskiej wywodzi³ siê dyrektor generalny GH-u (z lat ) iros³aw Pawlak. Podobnie azimierz ieja pocz¹tkowo naczelny in ynier G Lubin, póÿniej dyrektor naczelny tego zak³adu. gó³em kilkuset górników z³otoryjskich kopalñ w latach siedemdziesi¹tych przenios³o siê do pracy w Nowym ag³êbiu. Podobna iloœæ górników opuœci³a onrad. S¹ te foldery Leny, to naprawdê b r z m i a ³ o d u m n i e - wspomina z³otoryjski e m e r y t o w a n y g ó r n i k Stanis³aw Szmydyñski. adrê kierownicz¹ nowych zak³adów wydobywczych równie tworzyli górnicy wywodz¹cy siê z Leny, Nowego oœcio³a i onrada. Pierwszym dyrektorem technicznym G H - u b y ³ l f r e d Cholewiak pracuj¹cy w kopalni Lena w latach Równie z Leny Dziêki G ukaza³o siê ju 7 edycji folderów dymarkowych bêd¹cych przewodnikami po kolejnych Dymarkach i skarbnic¹ wiedzy o gin¹cych, starych zawodach. Wydawane s¹ równie m i n i f o l d e r y. W s z y s t k i e wspomniane publikacje od strony graficznej projektowa³ dward mita, wyda³a zaœ oficyna U.W trakcie Dymarek cz³onkowie G i osoby odwiedzaj¹ce Leszczynê mog¹ zapoznaæ siê z wydawanym c y k l i c z n i e x p r e s e m Dymarkowym prezentuj¹cym dorobek G, a tak e to co dzia³o siê podczas ostatnich Dymarek i zapowiedzi atrakcji obecnych. W ka dym xpresie jest te, ze wzglêdu na edukacyjn¹ rolê tej publikacji, spora dawka historii górnictwa i hutnictwa. Dorobek owarzystwa to równie kilka wzorów koszulek (m.in. takie które s¹ ozdobione starymi rycinami, przedstawiaj¹cymi motywy górnicze) i znaczków typu button. Wprowadzono na rynek 8 rodzajów widokówek.przedstawiaj¹ wszystko to czym zajmuje siê G i wszystko to co chce ocaliæ od zapomnienia oraz wypromowaæ w Leszczynie. Staraniem G w 2000 roku (przed Dymarkami) ukaza³a siê w iloœci 10 tyœ sztuk pami¹tkowa karta telefoniczna zawieraj¹ca rysunek pracuj¹cych hutników, wg. ryciny autorstwa Georgiusa gricoli. Szybko sta³a siê obiektem po ¹dania kolekcjonerów z ca³ej uropy. utor wspomnianej ryciny y³ w latach By³ synem sukiennika, doktorem nauk medycznych. ieszka³ i pracowa³ jako lekarz gwarectwa i aptekarz w czeskim achymowie, Projekt jest dofinansowany przez Uniê uropejsk¹ ze œrodków uropejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu NRRG Wolny raj wi¹zkowy Saksonia - Rzeczpospolita Polska (Województwo Dolnoœl¹skie). póÿniej w ³u yckim Chemnitz. ego dzie³em ycia by³a bogato i piêknie ilustrowana De re metallica - abc starej sztuki górniczej. gricola opisuje w niej pracê górników i hutników oraz m.in. sposoby wymierzania pól górniczych, geologiê z³ó, kruszenie ska³ metod¹ ogniow¹, narzêdzia i urz¹dzenia stosowane w górnictwie. Do szkolnej tradycji Starego i Nowego ag³êbia iedziowego wszed³ udzia³ w corocznym konkursie na plakat promuj¹cy D y m a r k i a c z a w s k i e. D o s i e d z i b y owarzystwa nap³ywa zawsze oko³o 100 prac konkursowych. Nagrod¹ dla zwyciêzcy jest za ka dym razem aparat fotograficzny wrêczany podczas dymarkowego festynu w Leszczynie. Przed przyst¹pieniem do konkursu w szko³ach jest prowadzona akcja edukacyjna o przesz³oœci górnictwa i hutnictwa miedzi. Lekcja w terenie G stworzy³o te Dymarki dukacyjne. S¹ one obecnie najwiêksz¹ plenerow¹ lekcj¹ historii, geografii, przyrody, regionalizmu i patriotyzmu jak¹ zna Dolny Œl¹sk. ednorazowo uczestniczy w nich od 1000 do 3000 gimnazjalistów ze szkó³ Dolnego Œl¹ska (obecni s¹ równie m.in.uczniowie z Wroc³awia i ilicza). Dotychczas odby³o siê 5 edycji tej lekcji pod go³ym niebem. mpreza rozpoczyna siê przy by³ej kopalni Lena sk¹d przewodnicy prowadz¹ grupy gimnazjalistów w kierunku leszczyñskich pieców wapienniczych. a da grupa uczniów otrzymuje komplet materia³ów edukacyjno - promocyjnych. S¹ to publikacje poœwiecone m.in. tradycjom górniczym regionu i œcie ce dydaktycznej Synklina Leszczyny, przyrodzie Pogórza aczawskiego, sytuacji ekologicznej zag³êbia miedziowego. Rozdawane s¹ widokówki najciekawszych miejsc przyrodniczych gminy ³otoryja, "xpres Dymarkowy" oraz okolicznoœciowe znaczki. Przewodnicy-studenci oprowadzaj¹ przyby³ych po atrakcjach okolic Leszczyny, dziel¹c siê z uczniami wiedz¹ zdobyt¹ w trakcie wczeœniejszych szkoleñ. wracaj¹ uwagê m³odzie y na problemy rekultywacji terenów pogórniczych. W tê akcjê edukacyjn¹ DYR CWS - LSCYN 2007 RY RYSW ŒNÓW RYS

8 DYR CWS 2007 i e m i a z ³ o t o r y j s k a r ó l e s t w o minera³ów, jak adna inna w Polsce od wieków obfituje w skarby schowane pod ziemi¹.wystêpuj¹ tu z³o a miedzi, z³ota,bazaltu, piaskowca, wapienia, barytu, agatów i innych kamieni ozdobnych. Piaski koryt rzek aczawa i Skora oraz o k o l i c z n y c h s t r u m i e n i p r z y n o s i ³ y wytrwa³ym poszukiwaczom z³oto, a nawet kamienie szlachetne. Bogactwa te ju w pocz¹tkach X wieku stanowi³y powa ne Ÿród³o dochodów skarbca ksi¹ ¹t œl¹skich. Pozyskiwane wtedy skarby budzi³y podziw i zazdroœæ polskich oraz obcojêzycznych s¹siadów w³adztwa œl¹skiego. Sami cesarze rzymscy narodu niemieckiego niejedn¹ wyprawê wojenn¹ przeciwko Polsce kierowali w³aœnie na Œl¹sk. Po zaprzestaniu eksploatacji starych z³ó miedzi przesz³oœæ górnicza naszej ziemi ulega³a stopniowemu zatraceniu. Nie wszyscy jednak zapomnieli i pogodzili siê z takim stanem rzeczy. ³otoryjskie owarzystwo radycji Górniczych powsta³o, aby przypominaæ i ocaliæ od zapomnienia górnicz¹ przesz³oœæ i chwa³ê. Nie wszyscy wiedz¹, e kiedy w ³otoryi kopano oraz przetwarzano miedÿ i z³oto, to w miejscach gdzie dzisiaj le ¹ Lubin i Polkowice pas³y siê ubry i tury. ³otoryjskie owarzystwo radycji Górniczych powsta³o 8 lat temu z inicjatywy kilkunastu zapaleñców, by³ych pracowników kopalni miedzi Lena i zak³adów powi¹zanych ze Starym ag³êbiem iedziowym. Wpadli oni na pomys³, aby na bazie historii przemys³u miedziowego wypromowaæ region z³otoryjski jako atrakcyjny oœrodek turystyczny. Pamiêtajmy, e koniec lat 90-tych to na ziemi z³otoryjskiej czas zamykania zak³adów pracy, ich mniej lub wiêcej udanych restrukturyzacji, ponad 30-procentowe bezrobocie. G wiedzia³o jak dziêki tradycjom górniczym i zachowanym reliktom poprzemys³owym rozwin¹æ turystykê oraz agroturystykê.e zamierzenia mia³y wtedy daæ m.in. tak upragnione przez wszystkich miejsca pracy. Celem owarzystwa jest pielêgnowanie tradycji górniczych ziemi z³otoryjskiej zarówno tych siêgaj¹cych wieków œrednich, jak i tych odwo³uj¹cych siê do lat œwietnoœci kopalñ miedzi Lena w Wilkowie, Nowy oœció³ w Nowym oœciele i onrad w winach. Górnictwo powiatu z³otoryjskiego to równie wspó³czesnoœæ. Co prawda nasi górnicy nie zje d aj¹ ju pod ziemiê w poszukiwaniu urobku szybami Leny, lecz ci¹gle trwa i rozwija siê górnictwo skalne. Dzia³aj¹ kamienio³omy bazaltu w Wilkowie i ³otoryi, piaskowca w Czaplach, wapienia w Wojcieszowie. Czekaj¹ na lepsze dni gotowe do powtórnej eksploatacji okoliczne z³o a barytu i wapienia. aœ na wytrwa³ych poszukiwaczy czekaj¹ ukryte w lasach, w¹wozach i na polach geody agatowe, ametystowe, moriony, kwarce dymne, kryszta³y górskie i wiele wiele innych minera³ów. ak informuj¹ stare kroniki miejskie, okolice ³otoryi obdarza³y w przesz³oœci szczêœliwych znalazców diamentami i rubinami! tym wszystkim maj¹ przypominaæ mieszkañcom regionu i turystom coroczne Dymarki aczawskie w Leszczynie oraz grudniowe obchody œwiêta Barbórki w ³otoryi i Wilkowie, z górnicz¹ orkiestr¹, korowodem z lisemmajorem, karczm¹ piwn¹, skokami przez skórê itp. Serce polskiej miedzi bi³o niegdyœ w Leszczynie, w okolicznych szybach, sztolniach, chodnikach, dymarkach, kuÿniach i piecach. caliæ od zapomnienia W celu ocalenia tradycji od zapomnienia nak³adem G ukaza³y siê cztery publikacje n a w i ¹ z u j ¹ c e d o h i s t o r i i p r z e m y s ³ u wydobywczego i kultury powiatu z³otoryjskiego. ako pierwsza z nich ujrza³a œwiat³o dzienne olebka Œl¹skiej iedzi, póÿniej radycje Górnicze iemi ³otoryjskiej. Na ich ³amach w sposób bardzo przystêpny omówiono historiê eksploatacji z³ó miedzi, z³ota, wapienia i innych minera³ów ziemi z³otoryjskiej na przestrzeni wieków (od paleolitu do czasów nam wspó³czesnych). Po raz pierwszy od wielu lat publikacja ta przypomnia³a i uzmys³owi³a czytelnikom, e to w³aœnie w okolicach ³otoryi nale y umiejscowiæ pocz¹tki dzia³alnoœci górniczo-hutniczej na Œl¹sku. Dowiadujemy siê równie, e równie stare s¹ tradycje pozyskiwania i obróbki surowców skalnych na naszym terenie. rzeci¹ publikacj¹ by³o opracowanie W Dymarkowym yglu. mówiono w niej interesuj¹ce zagadnienia swoistego tygla narodowoœci jakim od wieków by³ region z³otoryjski ( tak e ca³y Dolny Œl¹sk) jego dzieje etniczne i historyczne. Przedstawiono proces wielowiekowego mieszania siê narodowoœci i kultur, od czasów wczesnoœredniowiecznych do wspó³czesnoœci. ygiel jest rodzajem naczynia w którym pod wp³ywem temperatury ró ne substancje ³¹cz¹ siê w jednolity materia³, o ca³kowicie nowych w³aœciwoœciach. G poprzez tê publikacjê pokaza³o, jak w burzliwej i dramatycznej historii Dolnego Œl¹ska kszta³towa³o siê dzisiejsze oblicze ziemi z³otoryjskiej. Do r¹k czytelnika trafi³a obszerna charakterystyka nacji i grup etnicznych, które mia³y swój udzia³ w tym procesie. Poznajemy ich pracê i pozycjê spo³eczn¹. Wniosek z tej lektury nasuwa siê nastêpuj¹cy : wszystkich ludzi od wieków yj¹cych na tej ziemi ³¹czy jedno - ich dokonania i kultura stworzy³y dzisiejszy obraz naszej ma³ej ojczyzny, œl¹skiej ziemi. W ubieg³ym roku wydano kolejn¹ i na razie ostatni¹ publikacjê ropami Œl¹skiej iedzi. si¹ eczka napisana jest w trzech jêzykach, od wieków obecnych na Œl¹sku : polskim, czeskim i niemieckim. Szczegó³owo omawia miejsca wydobycia i hutnictwa miedzi, od wieków œrednich do lat 80-tych minionego stulecia. abiera nas w podró wehiku³em czasu zaczynaj¹c¹ siê w kopalniach œredniowiecznej iedzianki, Ciechanowic i Leszczyny, a koñcz¹c¹ siê w ak³adach Górniczych Rudna, Polkowice i Lubin - Nowym ag³êbiu iedziowym. Publikacja zawiera wiele interesuj¹cych zdjêæ i map ( m.in. wie szybowych kopalñ Lena i onrad ).pisuje równie udzia³ górników Starego ag³êbia iedziowego w tworzeniu od podstaw kopalñ i hut Nowego ag³êbia iedziowego. o przecie górnicy wywodz¹cy siê z kopalñ miedzi regionu z³otoryjskiego w latach 60-tych i 70-tych tworzyli zrêby i budowali dzisiejsz¹ potêgê Nowego ag³êbia. Wtedy te w powstaj¹cych zak³adach Lubina i Polkowic bardzo modne sta³o siê artobliwe powiedzenie, e chêtnie zamieniê dyplom in yniera górnika na pochodzenie z L e n y. W i e l u m i e s z k a ñ c ó w p o w i a t u z³otoryjskiego zmieni³o w tych latach miejsce zamieszkania na Lubin czy Polkowice...- Byæ w ak³adach Górniczych Lubin górnikiem z Leny, to naprawdê brzmia³o dumniewspomina z³otoryjski emerytowany górnik Stanis³aw Szmydyñski. adrê kierownicz¹ nowych zak³adów wydobywczych równie tworzyli górnicy wywodz¹cy siê z Leny, Starosta z³otoryjski Ryszard Raszkiewicz: Region z³otoryjski tworzy now¹ rzeczywistoœæ spo³eczn¹ i ekonomiczn¹ na bazie obecnych zasobów ludzkich, surowcowych i przetwórczych. Bazujemy m. in. na bogatych i dobrych tradycjach górniczych. Nasze dzia³ania i zamierzenia id¹ w k i e r u n k u p r z e o b r a e ñ i restrukturyzacji rolnictwa na specjalizacje zwi¹zane z turystyk¹ i agroturystyk¹. Nasz samorz¹d w pe³ni popiera dzia³ania stowarzyszeñ takich jak ³otoryjskie owarzystwo radycji Górniczych, które przyczyniaj¹ siê do przeobra enia naszego regionu doliny aczawy i Skory w przyjazn¹ i atrakcyjn¹ turystycznie krainê Gór aczawskich. Nowego oœcio³a i onrada. Pierwszym dyrektorem technicznym GH-u by³ lfred Cholewiak pracuj¹cy w kopalni Lena w latach Równie z Leny wywodzi³ siê dyrektor generalny GH-u (z lat ) iros³aw Pawlak. Podobnie azimierz ieja pocz¹tkowo naczelny in ynier G Lubin, póÿniej dyrektor naczelny tego zak³adu. gó³em kilkuset górników z³otoryjskich kopalñ w latach siedemdziesi¹tych przenios³o siê do pracy w Nowym ag³êbiu. Podobna iloœæ górników opuœci³a onrad. S¹ te foldery Dziêki G ukaza³o siê ju 7 edycji folderów dymarkowych bêd¹cych przewodnikami po kolejnych Dymarkach i skarbnic¹ wiedzy o gin¹cych, starych zawodach. Wydawane s¹ równie minifoldery. Wszystkie wspomniane publikacje od strony graficznej projektowa³ dward mita, wyda³a zaœ oficyna U.W trakcie Dymarek cz³onkowie G i osoby odwiedzaj¹ce Leszczynê mog¹ zapoznaæ siê z w y d a w a n y m c y k l i c z n i e x p r e s e m Dymarkowym prezentuj¹cym dorobek G, a tak e to co dzia³o siê podczas ostatnich Dymarek i zapowiedzi atrakcji obecnych. W ka dym xpresie jest te, ze wzglêdu na edukacyjn¹ rolê tej publikacji, spora dawka historii górnictwa i hutnictwa. Dorobek owarzystwa to równie kilka wzorów koszulek (m.in. takie które s¹ ozdobione starymi rycinami, przedstawiaj¹cymi motywy górnicze) i znaczków typu button. Wprowadzono na rynek 8 rodzajów widokówek.przedstawiaj¹ wszystko to czym zajmuje siê G i wszystko to co chce ocaliæ od zapomnienia oraz wypromowaæ w Leszczynie. Staraniem G w 2000 roku (przed Dymarkami) ukaza³a siê w iloœci 10 tyœ sztuk pami¹tkowa karta telefoniczna zawieraj¹ca rysunek pracuj¹cych hutników, wg. ryciny autorstwa Georgiusa gricoli. Szybko sta³a siê obiektem po ¹dania kolekcjonerów z ca³ej uropy. utor wspomnianej ryciny y³ w latach By³ synem sukiennika, doktorem nauk medycznych. ieszka³ i pracowa³ jako lekarz gwarectwa i aptekarz w czeskim achymowie, póÿniej w ³u yckim Chemnitz. ego dzie³em ycia by³a bogato i piêknie ilustrowana De re metallica - abc starej sztuki górniczej. gricola opisuje w niej pracê górników i hutników oraz m.in. sposoby wymierzania pól górniczych, geologiê z³ó, kruszenie ska³ metod¹ ogniow¹, narzêdzia i urz¹dzenia stosowane w górnictwie. Do szkolnej tradycji Starego i Nowego ag³êbia iedziowego wszed³ udzia³ w corocznym konkursie na plakat promuj¹cy D y m a r k i a c z a w s k i e. D o s i e d z i b y owarzystwa nap³ywa zawsze oko³o 100 prac konkursowych. Nagrod¹ dla zwyciêzcy jest za ka dym razem aparat fotograficzny wrêczany podczas dymarkowego festynu w Leszczynie. Przed przyst¹pieniem do konkursu w szko³ach jest prowadzona akcja edukacyjna o przesz³oœci górnictwa i hutnictwa miedzi. Lekcja w terenie Projekt skansenu G stworzy³o te Dymarki dukacyjne. S¹ one obecnie najwiêksz¹ plenerow¹ lekcj¹ historii, geografii, przyrody, regionalizmu i patriotyzmu jak¹ zna Dolny Œl¹sk. ednorazowo uczestniczy w nich od 1000 do 3000 gimnazjalistów ze szkó³ Dolnego Œl¹ska (obecni s¹ równie m.in.uczniowie z Wroc³awia i ilicza). Dotychczas odby³o siê 5 edycji tej lekcji pod go³ym niebem. mpreza rozpoczyna siê przy by³ej kopalni Lena sk¹d przewodnicy prowadz¹ grupy gimnazjalistów w kierunku leszczyñskich pieców wapienniczych. a da grupa uczniów otrzymuje komplet materia³ów edukacyjno - promocyjnych. S¹ to publikacje poœwiecone m.in. tradycjom górniczym regionu i œcie ce dydaktycznej Synklina Leszczyny, przyrodzie Pogórza aczawskiego, sytuacji ekologicznej zag³êbia miedziowego. Rozdawane s¹ widokówki najciekawszych miejsc przyrodniczych gminy ³otoryja, "xpres Dymarkowy" oraz okolicznoœciowe znaczki. kologicznej w yœliborzu, leœnicy i myœliwi. Uczestnicy zajêæ przechodz¹ przez kolejne 17 s t a n o w i s k o b s e r w a c y j n y c h. D u y m zainteresowaniem uczniów ciesz¹ siê zawsze zajêcia prowadzone przez leœników, którzy o m a w i a j ¹ z n a c z e n i e e k o s y s t e m ó w przyrodniczych i sposoby walki z zagro eniami terenów leœnych. Po przejœciu tras pieszych gimnazjaliœci zapoznaj¹ siê z prezentacjami rzadkich i gin¹cych zawodów (mog¹ przyk³adowo spróbowaæ w³asnorêcznie wykonaæ na kole garncarskim garnek), obserwuj¹ pokazy walk r y c e r s k i c h, w y s t ê p y z e s p o ³ ó w folklorystycznych, s³uchaj¹ z³otoryjskiej orkiestry górniczej. W trakcie tych dymarek o d b y w a j ¹ s i ê p r e z e n t a c j e t e a t r ó w uczniowskich o tematyce ekologicznej. W r ê c z a n e s ¹ t a k e n a g r o d y w przeprowadzonych wczeœniej w szko³ach konkursach ekologicznych. rganizatorzy w y r ó n i a j ¹ r ó w n i e p r z o d u j ¹ c e w przedsiêwziêciach ekologicznych szko³y. Dymarki dukacyjne to te lekcja historii regionu prowadzona przez przewodników w trakcie zwiedzania œcie ek wokó³ piecowiska. Pomys³ na edukacjê Przewodnicy-studenci oprowadzaj¹ przyby³ych po atrakcjach okolic Leszczyny, dziel¹c siê z u c z n i a m i w i e d z ¹ z d o b y t ¹ w t r a k c i e w c z e œ n i e j s z y c h s z k o l e ñ. w r a c a j ¹ uwagê m³odzie y na problemy rekultywacji terenów pogórniczych. W tê akcjê edukacyjn¹ z a a n g a o w a n i s ¹ równie pracownicy Centrum dukacji agl¹daj¹c do Leszczyny, nie tylko przy okazji Dymarek, warto poœwiêciæ trochê czasu i zapoznaæ siê ze œcie k¹ edukacyjn¹ pn. Synklina Leszczyny. bejmuje ona 17 przystanków z barwnymi planszami opisowymi. o ok. 3 kilometry pasjonuj¹cej wêdrówki przez relikty dawnego górnictwa, ciekawostki geologiczno-przyrodnicze i mineralogiczne. r a s a z a c z y n a s i ê i k o ñ c z y p r z y odrestaurowanych w latach 90-tych piecach wapienniczych. d¹c œcie k¹ mamy okazjê podziwiaæ wychodnie warstw margli miedzionoœnych, które na obszarze Nowego ag³êbia iedziowego ukryte s¹ na g³êbokoœci kilkuset metrów (nawet ponad tysi¹ca).a dy kto zechce zwiedziæ œcie kê obejrzy m.in. : XX- DYR CWS 2007 RY RYSW ŒNÓW RYS

9 DYR CWS - LSCYN 2007 p r z y n o s i ³ y w y t r w a ³ y m poszukiwaczom z³oto, a nawet kamienie szlachetne. B o g a c t w a t e j u w pocz¹tkach X wieku stanowi³y powa ne Ÿród³o dochodów skarbca ksi¹ ¹t œl¹skich. Pozyskiwane wtedy skarby budzi³y podziw i zazdroœæ polskich oraz obcojêzycznych s¹siadów w³adztwa œl¹skiego. Sami cesarze rzymscy narodu niemieckiego niejedn¹ wyprawê wojenn¹ przeciwko Polsce kierowali w³aœnie na Œl¹sk. Po zaprzestaniu eksploatacji starych z³ó miedzi przesz³oœæ górnicza n a s z e j z i e m i u l e g a ³ a stopniowemu zatraceniu. Nie wszyscy jednak zapomnieli i pogodzili siê z takim stanem r z e c z y. ³ o t o r y j s k i e o w a r z y s t w o r a d y c j i Górniczych powsta³o, aby przypominaæ i ocaliæ od zapomnienia górnicz¹ i e m i a z ³ o t o r y j s k a r ó l e s t w o minera³ów, jak adna inna w P o l s c e o d wieków obfituje w s k a r b y schowane pod ziemi¹.wystêpuj ¹ tu z³o a miedzi, z ³ o t a, b a z a l t u, p i a s k o w c a, wapienia, barytu, agatów i innych k a m i e n i o z d o b n y c h. Piaski koryt rzek aczawa i Skora oraz okolicznych strumieni przesz³oœæ i chwa³ê. Nie wszyscy wiedz¹, e kiedy w ³otoryi kopano oraz przetwarzano miedÿ i z³oto, to w miejscach gdzie dzisiaj le ¹ Lubin i Polkowice pas³y siê ubry i tury. ³otoryjskie owarzystwo radycji Górniczych powsta³o 8 lat temu z inicjatywy kilkunastu zapaleñców, by³ych pracowników kopalni miedzi Lena i zak³adów powi¹zanych ze Starym ag³êbiem iedziowym. Wpadli oni na pomys³, aby na bazie historii przemys³u miedziowego wypromowaæ region z³otoryjski jako atrakcyjny oœrodek turystyczny. Pamiêtajmy, e koniec lat 90-tych to na ziemi z³otoryjskiej czas zamykania zak³adów pracy, ich mniej lub wiêcej udanych restrukturyzacji, ponad 30-procentowe bezrobocie. G wiedzia³o jak dziêki tradycjom górniczym i zachowanym reliktom poprzemys³owym rozwin¹æ turystykê oraz agroturystykê.e zamierzenia mia³y wtedy daæ m.in. tak upragnione przez wszystkich miejsca pracy. Celem owarzystwa jest pielêgnowanie tradycji górniczych ziemi z³otoryjskiej zarówno tych siêgaj¹cych wieków œrednich, jak i tych odwo³uj¹cych siê do lat œwietnoœci kopalñ miedzi Lena w Wilkowie, Nowy oœció³ w Nowym oœciele i onrad w winach. Górnictwo powiatu z³otoryjskiego to równie wspó³czesnoœæ. Co prawda nasi górnicy nie zje d aj¹ ju pod ziemiê w poszukiwaniu urobku szybami Leny, lecz ci¹gle trwa i rozwija siê górnictwo skalne. Dzia³aj¹ kamienio³omy bazaltu w Wilkowie i ³otoryi, piaskowca w Czaplach, wapienia w Wojcieszowie. Czekaj¹ na lepsze dni gotowe do powtórnej eksploatacji okoliczne z³o a barytu i wapienia. aœ na wytrwa³ych poszukiwaczy czekaj¹ ukryte w lasach, w¹wozach i na polach geody agatowe, ametystowe, moriony, kwarce dymne, kryszta³y górskie i wiele wiele innych minera³ów. ak informuj¹ stare kroniki miejskie, okolice ³otoryi obdarza³y w przesz³oœci szczêœliwych znalazców diamentami i rubinami! tym wszystkim maj¹ przypominaæ mieszkañcom regionu i turystom coroczne Dymarki aczawskie w Leszczynie oraz grudniowe kultury powiatu z³otoryjskiego. ako pierwsza z nich ujrza³a œwiat³o dzienne olebka Œl¹skiej iedzi, póÿniej radycje Górnicze iemi ³otoryjskiej. Na ich ³amach w sposób bardzo przystêpny o m ó w i o n o h i s t o r i ê eksploatacji z³ó miedzi, z³ota, wapienia i innych minera³ów z i e m i z ³ o t o r y j s k i e j n a przestrzeni wieków (od paleolitu do czasów nam wspó³czesnych). Po raz p i e r w s z y o d w i e l u l a t publikacja ta przypomnia³a i uzmys³owi³a czytelnikom, e to w³aœnie w okolicach ³otoryi nale y umiejscowiæ pocz¹tki d z i a ³ a l n o œ c i g ó r n i c z o - h u t n i c z e j n a Œ l ¹ s k u. Dowiadujemy siê równie, e równie stare s¹ tradycje pozyskiwania i obróbki surowców skalnych na naszym terenie. rzeci¹ publikacj¹ by³o o b c h o d y œ w i ê t a Barbórki w ³otoryi i Wilkowie, z górnicz¹ orkiestr¹, korowodem z l i s e m - m a j o r e m, k a r c z m ¹ p i w n ¹, skokami przez skórê itp. Serce polskiej miedzi bi³o niegdyœ w L e s z c z y n i e, w okolicznych szybach, s z t o l n i a c h, c h o d n i k a c h, dymarkach, kuÿniach i piecach. c a l i æ o d zapomnienia W celu ocalenia t r a d y c j i o d zapomnienia nak³adem G ukaza³y siê c z t e r y p u b l i k a c j e nawi¹zuj¹ce do historii p r z e m y s ³ u wydobywczego i opracowanie W Dymarkowym yglu. mówiono w niej interesuj¹ce zagadnienia swoistego tygla narodowoœci jakim od wieków by³ region z³otoryjski ( tak e ca³y Dolny Œl¹sk) jego dzieje etniczne i historyczne. Przedstawiono proces wielowiekowego mieszania siê narodowoœci i kultur, od czasów wczesnoœredniowiecznych do wspó³czesnoœci. ygiel jest rodzajem naczynia w którym pod wp³ywem temperatury ró ne substancje ³¹cz¹ siê w jednolity materia³, o ca³kowicie nowych w³aœciwoœciach. G poprzez tê publikacjê pokaza³o, jak w burzliwej i dramatycznej historii Dolnego Œl¹ska kszta³towa³o siê dzisiejsze oblicze ziemi z³otoryjskiej. Do r¹k czytelnika trafi³a obszerna charakterystyka nacji i grup etnicznych, które mia³y swój udzia³ w tym procesie. Poznajemy ich pracê i pozycjê spo³eczn¹. Wniosek z tej lektury nasuwa siê nastêpuj¹cy : wszystkich ludzi od wieków yj¹cych na tej ziemi ³¹czy jedno - ich dokonania i kultura stworzy³y dzisiejszy obraz naszej ma³ej ojczyzny, œl¹skiej ziemi. W ubieg³ym roku wydano kolejn¹ i na razie ostatni¹ publikacjê ropami Œl¹skiej iedzi. si¹ eczka napisana jest w trzech jêzykach, od wieków obecnych na Œl¹sku : polskim, czeskim i niemieckim. Szczegó³owo omawia miejsca wydobycia i hutnictwa miedzi, od wieków œrednich do lat 80-tych minionego stulecia. abiera nas w podró wehiku³em czasu z a c z y n a j ¹ c ¹ s i ê w k o p a l n i a c h œ r e d n i o w i e c z n e j iedzianki, Ciechanowic i Leszczyny, a koñcz¹c¹ siê w ak³adach Górniczych Rudna, Polkowice i Lubin - Nowym ag³êbiu iedziowym. Publikacja z a w i e r a w i e l e interesuj¹cych zdjêæ i map ( m.in. wie szybowych k o p a l ñ L e n a i onrad ).pisuje równie udzia³ górników Starego ag³êbia iedziowego w tworzeniu od podstaw kopalñ i hut Nowego ag³êbia iedziowego. o przecie górnicy wywodz¹cy siê z kopalñ m i e d z i r e g i o n u z³otoryjskiego w latach 60-tych i 70-tych tworzyli zrêby i budowali dzisiejsz¹ potêgê Nowego ag³êbia. Wtedy te w powstaj¹cych zak³adach Lubina i Polkowic bardzo modne sta³o siê artobliwe powiedzenie, e chêtnie zamieniê dyplom in yniera górnika na pochodzenie z Leny.Wielu mieszkañców powiatu z³otoryjskiego zmieni³o w tych latach miejsce zamieszkania na Lubin czy Polkowice...- Byæ w ak³adach Górniczych Lubin górnikiem z Leny, to naprawdê brzmia³o dumnie- wspomina z³otoryjski emerytowany górnik Stanis³aw Szmydyñski. adrê kierownicz¹ nowych zak³adów wydobywczych równie tworzyli górnicy wywodz¹cy siê z Leny, Nowego oœcio³a i o n r a d a. P i e r w s z y m d y r e k t o r e m technicznym GH-u by³ lfred Cholewiak pracuj¹cy w kopalni Lena w latach Równie z Leny wywodzi³ siê dyrektor generalny GH-u (z lat ) iros³aw Pawlak. Podobnie azimierz ieja pocz¹tkowo naczelny in ynier G Lubin, póÿniej dyrektor naczelny tego zak³adu. gó³em kilkuset górników z³otoryjskich kopalñ w latach siedemdziesi¹tych przenios³o siê do pracy w Nowym ag³êbiu. Podobna iloœæ górników opuœci³a onrad. S¹ te foldery Dziêki G ukaza³o siê ju 7 edycji folderów dymarkowych bêd¹cych przewodnikami po kolejnych Dymarkach i skarbnic¹ wiedzy o gin¹cych, starych zawodach. Wydawane s¹ równie minifoldery. Wszystkie wspomniane publikacje od strony graficznej projektowa³ dward mita, wyda³a zaœ oficyna U.W trakcie Dymarek cz³onkowie G i osoby odwiedzaj¹ce Leszczynê mog¹ zapoznaæ siê z w y d a w a n y m c y k l i c z n i e x p r e s e m Dymarkowym prezentuj¹cym dorobek G, a tak e to co dzia³o siê podczas ostatnich Dymarek i zapowiedzi atrakcji obecnych. W ka dym xpresie jest te, ze wzglêdu na edukacyjn¹ rolê tej publikacji, spora dawka historii górnictwa i hutnictwa. Dorobek owarzystwa to równie kilka wzorów koszulek (m.in. takie które s¹ ozdobione starymi rycinami, przedstawiaj¹cymi motywy górnicze) i znaczków typu button. Wprowadzono na rynek 8 rodzajów widokówek.przedstawiaj¹ wszystko to czym zajmuje siê G i wszystko to co chce ocaliæ od zapomnienia oraz wypromowaæ w Leszczynie. Staraniem G w 2000 roku (przed Dymarkami) ukaza³a siê w iloœci 10 tyœ sztuk pami¹tkowa karta telefoniczna zawieraj¹ca rysunek pracuj¹cych hutników, wg. ryciny autorstwa Georgiusa gricoli. Szybko sta³a siê obiektem po ¹dania kolekcjonerów z ca³ej uropy. utor wspomnianej ryciny y³ w latach By³ synem sukiennika, doktorem nauk medycznych. ieszka³ i pracowa³ jako lekarz gwarectwa i aptekarz w czeskim achymowie, póÿniej w ³u yckim Chemnitz. ego dzie³em ycia by³a bogato i piêknie ilustrowana De re metallica - abc starej sztuki górniczej. gricola opisuje w niej pracê górników i hutników oraz m.in. sposoby wymierzania pól górniczych, geologiê z³ó, kruszenie ska³ metod¹ ogniow¹, narzêdzia i urz¹dzenia stosowane w górnictwie. Do szkolnej tradycji Starego i Nowego ag³êbia iedziowego wszed³ udzia³ w corocznym konkursie na plakat promuj¹cy D y m a r k i a c z a w s k i e. D o s i e d z i b y owarzystwa nap³ywa zawsze oko³o 100 prac konkursowych. Nagrod¹ dla zwyciêzcy jest za ka dym razem aparat fotograficzny wrêczany podczas dymarkowego festynu w Leszczynie. Przed przyst¹pieniem do konkursu w szko³ach jest prowadzona akcja edukacyjna o przesz³oœci górnictwa i hutnictwa miedzi. Lekcja w terenie G stworzy³o te Dymarki dukacyjne. S¹ one obecnie najwiêksz¹ plenerow¹ lekcj¹ historii, geografii, przyrody, regionalizmu i patriotyzmu jak¹ zna Dolny Œl¹sk. ednorazowo uczestniczy w nich od 1000 do 3000 gimnazjalistów ze szkó³ Dolnego Œl¹ska (obecni s¹ równie m.in.uczniowie z Wroc³awia i ilicza). Dotychczas odby³o siê 5 edycji tej lekcji pod go³ym niebem. mpreza rozpoczyna siê przy by³ej kopalni Lena sk¹d przewodnicy prowadz¹ grupy gimnazjalistów w kierunku leszczyñskich pieców wapienniczych. a da grupa uczniów otrzymuje komplet materia³ów edukacyjno - promocyjnych. S¹ to publikacje poœwiecone m.in. tradycjom górniczym regionu i œcie ce dydaktycznej Synklina Leszczyny, przyrodzie Pogórza aczawskiego, sytuacji ekologicznej zag³êbia miedziowego. Rozdawane s¹ widokówki najciekawszych miejsc przyrodniczych gminy ³otoryja, "xpres Dymarkowy" oraz okolicznoœciowe znaczki. Przewodnicy-studenci oprowadzaj¹ przyby³ych po atrakcjach okolic Leszczyny, dziel¹c siê z gaty i ametysty u c z n i a m i w i e d z ¹ zdobyt¹ w t r a k c i e wczeœniejs z y c h s z k o l e ñ. w r a c a j ¹ u w a g ê m³odzie y na problemy rekultywacji terenów pogórniczych. W tê akcjê edukacyjn¹ zaanga owani s¹ równie pracownicy Centrum d u k a c j i k o l o g i c z n e j w yœliborzu, leœnicy i myœliwi. Uczestnicy zajêæ przechodz¹ przez kolejne 17 stanowisk obserwacyjnych. Du ym zainteresowaniem uczniów ciesz¹ siê zawsze zajêcia prowadzone przez leœników, którzy o m a w i a j ¹ z n a c z e n i e e k o s y s t e m ó w przyrodniczych i sposoby walki z zagro eniami terenów leœnych. Po przejœciu tras pieszych gimnazjaliœci zapoznaj¹ siê z prezentacjami rzadkich i gin¹cych zawodów (mog¹ przyk³adowo spróbowaæ w³asnorêcznie wykonaæ na kole garncarskim garnek), obserwuj¹ pokazy walk r y c e r s k i c h, w y s t ê p y z e s p o ³ ó w folklorystycznych, s³uchaj¹ z³otoryjskiej orkiestry górniczej. W trakcie tych dymarek o d b y w a j ¹ s i ê p r e z e n t a c j e t e a t r ó w uczniowskich o tematyce ekologicznej. W r ê c z a n e s ¹ t a k e n a g r o d y w przeprowadzonych wczeœniej w szko³ach konkursach ekologicznych. rganizatorzy w y r ó n i a j ¹ r ó w n i e p r z o d u j ¹ c e w przedsiêwziêciach ekologicznych szko³y. Dymarki dukacyjne to te lekcja historii r e g i o n u p r o w a d z o n a p r z e z przewodników w trakcie zwiedzania œcie ek wokó³ piecowiska. Pomys³ na edukacjê agl¹daj¹c do Leszczyny, nie tylko przy okazji Dymarek, warto poœwiêciæ trochê czasu i zapoznaæ siê ze œcie k¹ edukacyjn¹ pn. Synklina Leszczyny. bejmuje ona 17 przystanków z barwnymi planszami opisowymi. o ok. 3 kilometry pasjonuj¹cej wêdrówki przez relikty dawnego górnictwa, ciekawostki geologiczno-przyrodnicze i mineralogiczne. rasa zaczyna siê i koñczy przy odrestaurowanych w latach 90-tych piecach wapienniczych. d¹c œcie k¹ mamy okazjê podziwiaæ wychodnie warstw margli miedzionoœnych, które na obszarze Nowego ag³êbia iedziowego ukryte s¹ na g³êbokoœci kilkuset metrów (nawet ponad tysi¹ca).a dy kto zechce zwiedziæ œcie kê obejrzy m.in. : XXwieczne piece wapiennicze, pozosta³oœci po hucie miedzi, szybik poszukiwawczy, Czerwone Wzgórze, kamienio³om wapienia, obszar Ÿródliskowy, strefê kontaktow¹ Synkliny Leszczyny, skupiska zawalonych szybów górniczych, kamienio³om piaskowca, œlady po bardzo starej sztolni Charakter, margle miedzionoœne, kopalniê miedzi Ciche DYR CWS - LSCYN 2007 Dofinansowano przez Uniê uropejsk¹. Niniejsze opracowanie powsta³o przy wsparciu finansowym Unii uropejskiej. Wy³¹czn¹ odpowiedzialnoœæ za treœæ dokumentu ponosi G i w adnym razie nie mo e ona byæ uto samiana z oficjalnym stanowiskiem Unii uropejskiej. 16 RYSW ŒNÓW RYS RY

10 Strona 18 Strona 19 Wieœ jak malowanie Feta w Rokitnicy RY LC L e s z c z y n a, m a l o w n i c z a miejscowoœæ po³o ona oko³o 6 km od ³otoryi n a s k r a j u P a r k u r a j o b r a z o w e g o C h e ³ m y. S w o i m u r o k i e m o r a z urozmaiconym terenem z a c h w y c i k a d e g o turystê. Choæ muszê przyznaæ, e jad¹c tam w towarzystwie mojej kole anki oanny Cholewy, nie spodziewa³am siê wiele o, co zawsze- myœla³am, przeje d aj¹c po raz setny obok znajomych domów. jednak, jak okaza³o siê w póÿniejszym czasie, bardzo siê myli³am. iejscowoœæ ta nie jest du a, gdy liczy oko³o 30 gospodarstw. Przez to, e okolica zdominowana jest przez ró nego rodzaju pagórki, mieszkañcy musz¹ mieæ wyæwiczone miêœnie, aby w razie potrzeby dostaæ siê na szczyt drugiego koñca wsi. u wielkiemu zaskoczeniu, zdobywaj¹c najwy szy punkt Leszczyny, ujrzeliœmy ca³kiem inny œwiat, odmienny od widoku naszego miasta: br¹zowe dachy, wy³aniaj¹ce siê poœród zieleni, pola, na których pas¹ siê zwierzêta, tajemnicze lasy. Dzieñ dziecka egoroczny Dzieñ Dziecka w Szkole Podstawowej w Giera³towcu obchodzono pod has³em: Ruch rzeÿbi umys³, serce i cia³o w ramach projektu oja a³a jczyzna realizowanego przez Stowarzyszenie PRFD oraz projektu achowaj rzeÿwy Umys³. Honorowy patronat nad imprez¹ obj¹³ Wójt Gminy ³otoryja p.. Leœna. Na tê uroczystoœæ zaproszono wielu goœci i mieszkañców okolicznych wsi. Dziêki yczliwoœci omendy Powiatowej Stra y Po arnej w ³otoryi uczniowie mogli obejrzeæ specjalny pokaz, który cieszy³ siê du ym zainteresowaniem i budzi³ ogromne emocje. ak e przedstawiciele omendy Powiatowej Policji w ³otoryi przyczynili siê do uatrakcyjnienia dzieciom tego szczególnego dnia. Wyg³osili pogadankê na temat bezpieczeñstwa i przeprowadzili konkurs o ruchu drogowym, a zwyciêscy konkursu mogli z bliska przyjrzeæ siê pracy drogówki oraz zatrzymaæ i skontrolowaæ pojazdy. bchody Dnia Dziecka zorganizowano na wszystko to dopasowane do siebie, jak obrazek u³o ony z puzzli. tego, co zd¹ y³am zaobserwowaæ, Leszczyna nie tylko zachwyca swoim widokiem, ale tak e przyjazn¹ atmosfer¹. ieszkañcy przyjêli nas z otwartymi ramionami, choæ pod koniec wizyty przestraszy³ nas ogromny pies, który, jak siê póÿniej okaza³o, by³ najmniej groÿnym przedstawicielem swego gatunku. Wieœ, mimo swojej ma³ej wielkoœci, chêtnie przyjmuje nowych mieszkañców. roku na rok przybywa tutaj nie tylko turystów, ale tak e ludzi szukaj¹cych na d³u ej spokoju i odrobiny ciszy. Coraz czêœciej ludzie zmieniaj¹ luksus miasta na wieœ - twierdzi jedna z mieszkanek, pani Barbara. Sprzedaj¹ mieszkania i buduj¹ siê tutaj - dodaje. Szczególnie w okresie letnim miejscowoœæ têtni yciem. o w³aœnie od wielu lat, od wiosny do jesieni pani Hanna rzewska (artysta plastyk) mieszka w leszczynie, gdzie ma swoj¹ pracowniê malarsk¹. mi³¹ chêci¹, artystka pokaza³a nam swoje dzie³a, o których nieco wspomnia³a. Prawie wszystkie poœwiêcone s¹ krajobrazowi Leszczyny, bo jak twierdzi pani Hanna -to w³aœnie ona jest dla mnie inspiracj¹. Ulubionym tematem malarki, jak siê dowiedzia³yœmy, jest pejza. brazy o tym temacie zosta³y w 2004 roku wystawione w oœrodku zewn¹trz szko³y: na boisku, w parku i pobliskim lesie. Podczas festynu dzieci obejrza³y inscenizacjê C z e r w o n e g o a p t u r k a, p o k a z m o d y profilaktycznej, a tak e wziê³y udzia³ w wielu konkursach przygotowanych przez nauczycieli: wiedzy o ekologii, profilaktyki uzale nieñ, jêzykowym, plastycznym, wiedzy o œw. adwidze oraz w biegu patrolowym. Dla ma³ych i du ych dzieci na boisku szkolnym przygotowano zabawê z udzia³em wodzireja. mprezê zakoñczy³ turniej zwinnoœciowo-rysunkowo-muzyczny. Bruneci kontra blondyni. Poza tym w budynku szko³y zorganizowano wystawê prac uczniów poœwiêcon¹ naszej ma³ej ojczyÿnie, a na boisku mo na by³o obejrzeæ prace plastyczne zwi¹zane z profilaktyk¹ uzale nieñ. Wielu rodziców zaanga owa³o siê w przygotowanie tej uroczystoœci. edni znaleÿli sponsorów, którzy ufundowali nagrody w konkursach, drudzy zaœ dostarczyli ciasto i napoje, którymi dzieci mog³y siê czêstowaæ podczas ca³ej Œwiêto ludowe w Strupicach Do tegorocznych gminnych obchodów Œwiêta Ludowego mieszkañcy Strupic (gmina Chojnów) przygotowywali siê ju od wielu tygodni. Uporz¹dkowano teren parku, rozdzielono zadania, m³odzie szkolna z Budziwojowa odby³a szereg prób, aby zaprezentowaæ siê jak najlepiej podczas wystêpu. iedy nadszed³ 27 maja, wszystko by³o dopiête na ostatni guzik, dopisa³ tak e bardzo istotny element - pogoda. Po mszy odprawionej przez ks. adeusza ymkowa i czêœci oficjalnej, któr¹ uœwietnia³a rkiestra Dêta Gminy Chojnów pod batut¹ ana Buñkowskiego, przyszed³ czas na oczekiwane wystêpy artystyczne. Na scenie zagoœci³y dzieci, trzy zespo³y folklorystyczne: alinki z Rokitek, S³owiki ze Starego omu i askó³ki z rzywej. Na scenie wyst¹pi³y tak e dziewczêta z reprezentuj¹cego SP Nr 4 w Chojnowie zespo³u RPLY, które ujê³y wszystkich uczestników imprezy tañcem do znanej rosyjskiej melodii ludowej alinka. ywio³owy koncert da³a te owarzystwa i³oœników iemi ³otoryjskiej. Niestety, gdy zbli aj¹ siê zimowe ch³ody, malarka opuszcza Leszczynê i udaje siê do Lubina, gdzie mieszka na sta³e. trakcj¹ dla odwiedzaj¹cych wieœ, jakiej nie sposób przeoczyæ, s¹ piece hutnicze, siêgaj¹ce blisko 5 metrów. o w³aœne w ich okolicy odbywaj¹ siê co roku Dymarki aczawskie. Dla mieszkañców Leszczyny jest to wielka impreza, choæ z ka dym rokiem, jak twierdz¹, staje siê nudna. ieszkam niedaleko, pocz¹tkowo by³a to dla mnie frajda, teraz ju nawet tam nie chodzê - mówi mieszkanka. Choæ te spotka³am siê z inn¹ opini¹: nie to jest obojêtne, co tam siê dzieje, byle by³o dobre towarzystwo - œmieje siê Pawe³. Dziêki dymarkom, Leszczyna zyskuje s³awê, a przy okazji krêci siê biznes. ak widaæ, miejscowoœæ ta, budzi wielkie zainteresowanie nie tylko wœród turystów, ale i potencjalnych mieszkañców. apewne wp³ywa na to po³o enie, bliskoœæ miasta i przede wszystkim b³ogi spokój. Nawet jeden sklep, nie jest a tak wielkim problemem. W zasadzie to mog³abym tu mieszkaæ, tylko pewnie jest problem z dojazdami - twierdzi moja towarzyszka. Na co bez wahania odpowiada pani Barbara: yœlê jednak, e naprawdê warto tu mieszkaæ... niela Pietruszczak imprezy. Ciep³y posi³ek zapewni³ uczniom Urz¹d Gminy ³otoryja. Dziêki wspó³pracy z instytucjami u ytecznoœci publicznej, pomocy rodziców i pomys³owoœci nauczycieli by³ to dla uczniów dzieñ pe³en wra eñ i niezapomnianych prze yæ. oanna rcha rkiestra Reprezentacyjna iasta i Gminy lszyna z kapelmistrzem ndrzejem Drozdowiczem. trakcj¹ imprezy, nad któr¹ patronat medialny objê³y onkrety.pl, by³y tak e konkursy rodzinne. Dzieci mia³y do pokonania tor przeszkód, a w nim: przeplot szarfy, u³o enie puzzli (herb gminy Chojnów), przejœcie pod p³otkiem i trafienie woreczkami do celu. wszystko to na czas. W konkursie dla par zadaniem by³o jedzenie mê czyÿnie z rêki, przeci¹ganie struny (za któr¹ pos³u y³a lina) oraz noszenie na rêkach. Pary wykaza³y wiele poœwiêcenia, najbardziej zgrane zabra³y do domu kuchenkê mikrofalow¹, telefon bezprzewodowy i gofrownicê. ak przysta³o na œwiêto ludowe, dzieñ zakoñczy³a trwaj¹ca do póÿnych godzin nocnych zabawa taneczna. onika Sobczak u od 1946 r. na boisku w Rokitnicy grano w pi³kê no n¹. ednak za oficjaln¹ datê powstania dru yny pi³ki no nej w tej miejscowoœci uznaje siê wiosnê 1958 r. Wtedy to w³aœnie dru yna zosta³a zg³oszona do rozgrywek o mistrzostwo kl. "W", a by³y one prowadzone systemem wiosna - jesieñ. W 1967 r. Lechia odnotowa³a wielki sukces, jakim by³ awans do kl."b" (odpowiednik dzisiejszej klasy ), pokonuj¹c w meczu bara owym zespó³ Rudnej Gwizdanów 7:1 na neutralnym boisku ówczesnego "abewiaka Legnica". Prezesem, trenerem i kierownikiem zespo³u Rokitnicy by³ pan an otylak, a do podstawowych zawodników tej dru yny nale eli: an rawiec, Ryszard Wójcik, Roman Pryslak, dward rawiec, an i adeusz Doszczeczko, dward Durachta, ieczys³aw urczenko, an Wanicki, Wilhelm endel i wielu innych. Przeciwnicy, z jakimi przysz³o siê zmierzyæ dru ynie Lechii w kl. "B to miêdzy innymi: Œwierzawa, Wojcieszów, Bolków, Prochowice, i³kowice. kaza³o siê, e byli to zbyt mocni przeciwnicy i po rocznej przygodzie nast¹pi³ powrót do ni szej klasy. W latach siedemdziesi¹tych dru yna uczestniczy w rozgrywkach kl. "C", gdzie w 1978 r. zajmuje pierwsze miejsce i dostaje szansê awansu do kl. "B", niestety jej nie wykorzystuje, poniewa przegrywa mecz bara owy z dru yn¹ omaszowa Boles³awieckiego (mecz ten rozgrywany by³ na boisku w setnicy). Do podstawowych zawodników wówczas nale eli: rzysztof otylak, Stanis³aw Hajdun, bigniew i Bogdan Szczudlik, Ryszard Hupental, an i rzysztof urek, iros³aw rawiec, Bogdan oœ, Les³aw Golba, Les³aw rawiec, Ryszard ndruszczyszyn, ndrzej r³owski, an aliciak, an i azimierz Urban, erzy Grygorcewicz, anusz atusz, Boles³aw ddzia³ dzieciêcy Personel ddzia³u Dzieciêcego Szpitala Rejonowego w ³otoryi to grupa ludzi ciep³ych i yczliwych, którzy swoim podejœciem do ma³ych pacjentów pomagaj¹ im przejœæ przez trudny okres choroby. - Pobyt w szpitalu to dla dzieciaków nowe wyzwanie - mówi siostra oddzia³owa a³gorzata Stefopulos, która pracuje tu od pocz¹tku istnienia oddzia³u, czyli od 1980 roku. - Ca³y œwiat zaczyna siê krêciæ wokó³ nich. to mama wpadnie, a to babcia prezent przyniesie... Nareszcie zapracowani rodzice maj¹ czas, by w pe³ni móc skupiæ uwagê na swojej pociesze. Najwa niejsze jest jednak to, e personel wykonuje swoje obowi¹zki, mimo zmian zachodz¹cych na oddziale. by³o ich sporo. Na pocz¹tku zajmowa³ on wiêksz¹ powierzchniê, teraz na czêœci pierwotnego oddzia³u znajduje siê ddzia³ ntensywnej pieki edycznej. - Do zmniejszenia powierzchni przyczyni³ siê ni demograficzny. i pielêgniarek jest coraz mniej. Brakuje tego m³odego narybku - wzdycha siostra oddzia³owa - Co jeszcze siê zmieni³o? iedyœ ddzia³ Dzieciêcy by³ ca³kowicie zamkniêty, teraz ka de dziecko ma prawo goœciæ u siebie bliskich, a nawet istnieje mo liwoœæ, by mama mog³a zamieszkaæ z pociech¹ podczas trwania leczenia szpitalnego. W momencie, kiedy pacjenta odwiedza wiêksze grono przyjació³, przechodz¹ oni z sali do holu, gdzie mog¹ spokojnie porozmawiaæ, wesprzeæ siê wzajemnie i podzieliæ wra eniami. czasem liczba pielêgniarek zmniejszy³a siê z 20 do 9. miany personalne, tak jak inne czynniki wp³ywaj¹ istotnie na ogó³ pracy. Godziny rawiec. d 1987 r. do 1997 r. Lechia Rokitnica przestaje istnieæ, boisko popada w zupe³na ruinê, nie ma na nim nawet bramek, a wysokie chwasty nie pozwalaj¹ na granie w pi³kê. Dopiero latem 1997 r. Urz¹d Gminy ³otoryja przeznacza doœæ spore œrodki finansowe na odtworzenie dru yn pi³karskich w ca³ej gminie, w tym równie i w Rokitnicy. Poszukiwani s¹ ludzie, którzy podjêliby siê pracy spo³ecznej w celu za³o enia takich dru yn. W Rokitnicy wyzwanie to podejmuje Grzegorz owal, który z grup¹ kilu m³odych ch³opców zak³ada na nowo LS Lechia Rokitnica. d 1998 r. systematycznie, co rok na boisku w Rokitnicy organizowane s¹ obchody zwi¹zane z rocznic¹ jego powstania. W ramach tych obchodów rozgrywany jest mecz oldboy'ów o puchar przechodni, ufundowany przez by³ego zawodnika a póÿniej dzia³acz Lechii - pana ana otylaka. W rok po œmierci ana otylaka, w dowód uznania za jego zas³ugi dla naszego klubu, w roku 2004 boisko w Rokitnicy nazwane zosta³o jego imieniem. W ci¹gu ostatnich dziesiêciu lat boisko zmieni³o swój wygl¹d, wybudowana zosta³a szatnia, estrada, kryta trybuna, ogrodzenie, teren oœwietlono. Dziêki ogromnemu zaanga owaniu prezesa ózefa Urbañskiego p³yta boiska doprowadzona zosta³a do bardzo dobrego stanu a ca³y obiekt jest czysty i zadbany. Umo liwia to organizowanie wielu imprez sportowo-rekreacyjnych. W roku bie ¹cym klub otrzyma³ dotacjê finansow¹ z Polsko - przebywania pracowników na oddziale wyd³u y³y siê. - Nigdy nie by³o sytuacji, eby ktoœ z personelu odmówi³ przyjœcia i przejêcia dy uru. o œwiadczy o tym, jak zgrany jest zespó³. o emy na sobie polegaæ, a co najwa niejsze darzymy siê zaufaniem - mówi oddzia³owa. - Przyjemna atmosfera wœród pracowników, to bardzo wa ny aspekt. onflikty s¹ wykluczone, kadra musi wzbudzaæ zaufanie. Wa ne jest te porozumienie i szacunek miêdzy personelem, a rodzicami, którzy czêsto trac¹ g³owê w przypadku choroby dziecka. aka wspó³praca jest konieczna - mamy opiekuj¹ siê w³asnymi pociechami, a panie pielêgniarki skupiaj¹ siê na wykonywaniu zabiegów. Najbardziej istotn¹ cech¹ u lekarzy, pielêgniarek, a nawet salowych pracuj¹cych na tym oddziale, jest du a cierpliwoœæ i mi³oœæ do dzieci. - rzeba je po prostu kochaæ. - zauwa a pani a³gorzata Stefopulos. Wiele z pielêgniarek pamiêta swoich ma³ych pacjentów nawet parê lat po zakoñczeniu leczenia. Wspominaj¹ nawet takie szczegó³y, jak numer sali czy ³ó ka. Praca nie przynosi³aby satysfakcji gdyby nie powo³anie. awód pielêgniarki jest bardzo specyficzny. prócz sympatii do dzieci potrzeba zaanga owania, poœwiêcenia, ale przede wszystkim trzeba lubiæ wykonywan¹ pracê, bo bez tego jej efekty by³yby znikome. - arierê medyczn¹ rozpoczê³am kilkanaœcie lat temu, nie zapowiada³o siê na to, bym pozosta³a na tym oddziale i sprawowa³a obecn¹ funkcjê, ale obecnie nie wyobra am sobie innej pracy - podkreœla pani a³gorzata - wspólne wyjazdy i merykañskiej Fundacji Filantropii w kwocie 3525z³ na aktywizacjê œrodowisk wiejskich i organizacjê tego typu imprez. becnie w dru ynie zarejestrowanych jest ok. 30 zawodników, którzy bardzo chêtnie uczestnicz¹ w treningach prowadzonych dwa razy w tygodniu przez trenera rzysztofa otylaka. Dziêki Urzêdowi Gminy ³otoryja, który ponosi g³ówne koszty zwi¹zane z utrzymaniem naszej dru yny, ka dy z zawodników ma zapewniony sprzêt sportowy niezbêdny do gry w pi³kê no n¹. prócz Urzêdu Gminy wspiera nas kilku drobniejszych sponsorów tj. PGP "BL", Firma ransportowa ntoniego Chamskiego, Firma Geodezyjna "GX"-ndrzeja Hajduna, Firma Budowlana Ryszarda Handzieja. G³ówne sukcesy sportowe, jakie dru yna osi¹gnê³a w ostatnim dziesiêcioleciu to dwukrotna wygrana w corocznym turnieju o Puchar Wójta Gminy ³otoryja (2000 i 2001). No i ten ostatni, kiedy to r. na dwie kolejki przed zakoñczeniem rozgrywek o mistrzostwo kl. "B" po wygranym meczu z dru yn¹ z Nowej Wsi ³otoryjskiej 5:0, zespó³ nasz zapewni³ sobie awans i po 40-latach ponownie gra³ bêdzie w kl. "". rzysztof otylak spotkania po pracy zacieœniaj¹ tê szczególn¹ wiêÿ. o na odpocz¹æ po dy urze, rozluÿniæ siê, podzieliæ najœwie szymi plotkami. Gdy ma³y pacjent wchodzi na ddzia³ Dzieciêcy Szpitala w ³otoryi, ze œcian spogl¹daj¹ na niego bohaterowie bajek, w akwariach p³ywaj¹ rybki, a w rogu korytarza znajduje siê automat telefoniczny ufundowany przez Pocztê Polsk¹ w ramach akcji : elefon do mamy. Sale tak e s¹ kolorowe i dobrze wyposa one - wszystko po to, by umiliæ pobyt chorym dzieciom. ddzia³ wiele zawdziêcza ludziom dobrej woli: doskona³e wyposa ona biblioteczka, zabawki czy poœciel, wiele z tych rzeczy oddzia³ otrzyma³ od by³ych pacjentów czy osób zaprzyjaÿnionych z placówk¹. Pomoc¹ s³u ¹ te pielêgniarki z oddzia³u chirurgii, które przychodz¹ na nocne zmiany. - Wspó³praca trwa ju 3 lata - dziewczyny dobrze siê dogaduj¹ - opowiada siostra Stefopulos - a niestety nie pracujê z nimi, bo nie mam nocek, ale kole anki mówi¹, e pielêgniarki z chirurgii s¹ pomocne i wspó³praca z nimi uk³ada siê bardzo pomyœlnie. ddzia³ dzieciêcy szpitala w ³otoryi to miejsce, gdzie mali pacjenci dochodz¹ do zdrowia w ciep³ej i przyjaznej atmosferze. Dziêki doskona³ej opiece medycznej zarówno ze strony lekarzy jak i pielêgniarek, chore dzieci nie wspominaj¹ pobytu w szpitalu jako wielkiej tragedii. o du a i rzadka zaleta w tego typu placówkach, których przysz³oœæ nie zawsze jest pewna. artyna Borysionek leksandra Falêcka RY LC 18 RYSW ŒNÓW RYS RY 19

11 Y BNS Wêdrówkê po z³otoryjskich restauracjach, barach, pizzeriach i pubach rozpoczê³am od nowo otwartego lokalu przy ulicy Górniczej. Nie raz goœci³am w greckich restauracjach (niestety tylko na terenie Polski), w zwi¹zku z tym chcia³am skonfrontowaæ swoje wczeœniejsze wra enia z atmosfer¹ Pondios Lokal usytuowany jest przy samej ulicy i to sprawia, e istnieje pewien problem z zaparkowaniem nieopodal samochodu. Dlatego lepiej wybraæ siê tam pieszo. Nie tylko zreszt¹ z powodu braku miejsc parkingowych, ale o tym za chwilê. Wnêtrze jest kameralne i przytulne, jeszcze p a c h n i e n o w o œ c i ¹. Wy s t r ó j i m i t u j e œródziemnomorskie klimaty. Piêæ ustawionych, trochê niefortunnie, szeregiem stolików gwarantuje miejsce dla ok. 25 goœci. Czêœæ lokalu przeznaczona dla niepal¹cych jest zdecydowanie mniejsza. Niestety, amatorzy nikotyny w ³atwy sposób mog¹ zatruæ atmosferê pozosta³ym goœciom, gdy obie Na wakacje benzyna za 5 z³? Wszystko mo liwe, zw³aszcza w ³otoryi, gdzie cena popularnej benzyny bezo³owiowej 95 jest najwy sza w regionie. Lokalny monopolista PN rlen od d³u szego czasu odstrasza cenam od tankowania do pe³nai. te bywaj¹ niejednokrotnie wy sze o gr. w porównaniu z konkurencj¹. Dlaczego w naszym mieœcie s¹ takie dysproporcje cenowe? - to postanowiliœmy zapytaæ pani¹ Beatê arpiñsk¹ z biura prasowego p³ockiego koncernu: Bartosz eziorski: to ustala ceny na danej stacji, czy jest to odgórne zarz¹dzenie? Beata arpiñska: Ceny ustalane s¹ centralnie w systemie notowañ dziennych przez zespó³ analityków cenowych. B: to kontroluje poziom cen w regionie? B: a da stacja sieci traktowana jest indywidualnie jako niezale ny obiekt. nalityk, który zajmuje siê dana stacj¹, codziennie otrzymuje zestaw informacji z regionu, w którym funkcjonuje obiekt, jak równie z samej stacji B: Czy istnieje zarz¹dzenia okreœlaj¹ce maksymaln¹ i minimaln¹ cenê paliwa w danym dniu? B: Nie ma takowych zarz¹dzeñ, bowiem, jak wspomnia³am, system notowañ cen jest dzienny i stacja otrzymuje zestaw cen na dany dzieñ. B: Dlaczego miêdzy tymi stacjami PN rlen w promieniu 30 km ceny benzyny bezo³owiowej 95 ró ni¹ siê czasem o ok gr.? B: Dlatego, e obiekty ró ni¹ siê od siebie standardem, lokalizacj¹ wolumenem sprzeda y, profilem klientów. Ceny s¹ kszta³towane przez warunki rynkowe danej stacji. Podobnie zreszt¹ jak w ka dej innej bran y. W marketach sieciowych te ³otoryja od kuchni czêœci oddzielone s¹ raczej symbolicznie. arta dañ zdecydowanie mnie rozczarowa³a - kartonik sk³adaj¹cy siê z czterech stron, z czego trzy zape³nia³y nazwy wysoko- i niskoprocentowych trunków. statnia strona menu by³a spisem greckich specja³ów. akie proporcje œwiadcz¹ jasno o charakterze lokalu i chyba nie rokuje dobrze. W pierwszej kolejnoœci zaspakaja siê tu pragnienie. amówi³am kawê cappuccino oraz bifteki i turlu. awê dosta³am po chwili, jednak wcale nie zachwyci³ mnie jej widok. Nie tak wyobra a³am sobie cappuccino. kaza³o siê, e napój sporz¹dzony zosta³ z proszku i zalany wod¹. Na powierzchni fili anki p³ywa³y jeszcze nierozpuszczone grudki. le nic to - pomyœla³am. Pierwsze koty za p³oty. Poczekam, co bêdzie dalej. No i przysz³o mi czekaæ. Chyba pó³ godziny. W tym czasie mog³am delektowaæ siê kaw¹, czyli rzuæ i rozgryzaæ zbrylony proszek. iedy kelnerka (trzeba przyznaæ - bardzo sympatyczna) przynios³a zamówione dania, wpad³am w pop³och. Nie spodziewa³am siê takiej iloœci jedzenia na talerzu. prócz zamówionych miês by³y potê ne iloœci frytek (chyba nie jest to grecki wymys³) i, na podanej osobno salaterce, sa³atka grecka - w menu oznaczona has³em surówka. urlu smakowa³o nie najgorzej - kawa³ki miêsa typu gyros wzbogacone o grilowane (?) warzywa. iêso by³o miêkkie, ajemnice rlenu Greckie klimaty na trzy z plusem ym artyku³em inicjujemy cykl tekstów poœwiêconych lokalom gastronomicznym w ³otoryi. d razu zaznaczam: nie jest to rubryka sponsorowana i wszystkie wyg³oszone tu opinie s¹ zbli one do obiektywnych, zak³adaj¹c, e taka ocena w ogóle jest mo liwa. nie ma równych cen w ka dym mieœcie. B: Sk¹d do stacji PN rlen w ³otoryi dowo one jest paliwo? Czy z tego samego Ÿród³a paliwo czerpi¹ stacje w Legnicy, aworze, eleniej Górze i Œwierzawie? B: Paliwo na stacje dostarczane jest przez tabor naszych spó³ek z grupy kapita³owej RLN ransport i pochodzi z baz magazynowych zlokalizowanych w danym regionie. Nie ma znaczenia, z której bazy pochodzi, bowiem ró nice w kosztach logistycznych nie wp³ywaj¹ w istotnym stopniu na cenê detaliczna paliwa. reszt¹ oncern, jako dostawca hurtowy, zapewnia swoim klientom paliwa na terenie ca³ego kraju w tej samej cenie. ak z tak¹ sytuacj¹ radz¹ sobie nasi mieszkañcy? ndrzej (45 l.) - Ceny s¹ u nas chyba jak wszêdzie, czyli wysokie. Samochodu u ywam tylko do je d enia po mieœcie i czasem na grzyby. Nie ufam prywatnym stacjom, tyle siê s³yszy o chrzczeniu paliwa. Wolê dodaæ kilka groszy i mieæ pewnoœæ, e zatankowa³em dobre paliwo. icha³ (28 l.) - W ³otoryi tankujê sporadycznie. Pracujê w Legnicy i tam tankujê, w zale noœci od stacji mo na zaoszczêdziæ nawet 20 z³ na baku. U nas brak konkurencji, dlatego mog¹ windowaæ ceny. Wies³aw (57 l.) - ak s³yszê o 5 z³. u nas to nie wiem, czy siê na rower nie przesi¹œæ. Na szczêœcie samochodu u ywam bardzo rzadko, wiêc tak bardzo nie odczuwam zmian. ilka groszy przy moim tankowaniu to ma³a kwota. Do Legnicy po paliwo jeÿdziæ nie bêdê, bo wiêcej mnie dojazd bêdzie kosztowa³ ni doprawione, ale nie przeprawione. Gorzej by³o z bifteki. otlet, który przypomina³ swojski mielony, ale faszerowany serem feta, by³ zdecydowanie za s³ony. Sól zabija³a wszelkie smaki, a z tego, co wiem, powinnam czuæ bazyliê. Podobnie by³o z frytkami. Dlatego te zamówienie co najmniej szklanki wody sta³o siê koniecznoœci¹. Sa³atka grecka rozczarowa³a wielkimi, ale nielicznymi kawa³kami fety. am wra enie, e by³a przygotowywana pospiesznie (choæ czas oczekiwania na zamówienie nie potwierdza³by tego), dlatego cebula i pomidory przera a³y gruboœci¹ plastrów. Na przyprawach tu te nie oszczêdzano, jednak soli by³o ju zdecydowanie mniej. Lokal zapewnia dyskrecjê podczas konsumpcji, co trzeba pochwaliæ. Naprawdê nie lubiê, kiedy kelner, snuj¹c siê po sali, wypytuje klientów o doznania smakowe. nna sprawa, e tu dyskrecja obs³ugi by³a daleko posuniêta i graniczy³a z ignorancj¹. Po skoñczonym posi³ku d³ugo musia³am czekaæ na rachunek. Wydajê siê, e Pondios to miejsce dla ludzi, który maj¹ du o czasu. Gdybym mia³a - belferskim zwyczajem - wystawiæ lokalowi ocenê, by³aby to trójka z plusem. Plus za piwo. Prawdopodobnie dobre, niestety tu polegam tylko na opinii smakosza. wona Paw³owska wynikaj¹ce z tego oszczêdnoœci. Ryszard (38 l.) - No niestety ju siê dawno pogodzi³em z wysokimi cenami paliw. Sporo je d ê, niekiedy w dalsze trasy. Widaæ, e tam, gdzie w okolicy jest market ze stacj¹ paliw, konkurencji znacznie obni aj¹ swoje ceny. arkety maja ma³¹ mar ê i bezobs³ugowy system tankowania, co pozwala im na obni enie cen i tam najczêœciej tankujê. Sporo da siê zaoszczêdziæ. arcin (23 l.) - No poszaleæ to sobie nie mo na. Na szczêœcie mój samochód pali ma³o, ale i tak przy moich skromnych dochodach liczê siê z ka d¹ kropl¹ paliwa. iedyœ latem co weekend jeÿdzi³em nad wodê, w tym roku ju tak czêsto siê nie pojedzie. aros³aw (43 l.) - Przesadzaj¹ u nas, rlen nadaje cenê, a pozosta³e stacje w mieœcie daj¹ ni sz¹ o kilka groszy. Chyba im dalej od naszego miasta tym taniej. lbo mi siê tylko wydaje. Niestety brak wiêkszej stacji paliw w regionie pozwala kierownictwu PN rlen na zawy anie cen. Ceny paliw w regionie: awor: PN rlen - 4,49; Chojnów: Niezale na - 4,37; Legnica: PN rlen - 4,49; Lotos - 4,33; uchan - 4,28 Lwówek Œl¹ski: PN rlen - 4,46; Wilczyce: Niezale na - 4,48; ³otoryja: ul. Legnicka (Siku) - 4,55; ul. Legnicka (Skaleñ) - 4,56; ul. Legnicka (Vitbis) - 4,55; PN rlen 4,59. Bartosz eziorski ¹cik starej widokówki "Puzniej napisze ci wiêcej" W czerwcu 1915 r. gnieszka atyjasik, mieszkaj¹ca w wielkopolskim Go³uchowie w ówczesnym powiecie pleszewskim, otrzyma³a pocztówkê z widokiem ³otoryi. pewnoœci¹ nie by³a to pierwsza taka przesy³ka, przecie jej Na pó³nocnej zewnêtrzna œciana koœcio³a pod wezwaniem Narodzenia Najœwiêtszej arii Panny w ³otoryi, wœród wielu fascynuj¹cych kamiennych tablic, widnieje p³yta nagrobna Sary Sommerfeld z domu Rotkirch z Wilkowa, zmar³ej w 1613 roku. u nale y zaznaczyæ, e obecnie ciê ko jest nam stwierdziæ, czy dana p³yta by³a faktycznie nagrobn¹, czy te epitafium - czyli pomnikiem z tekstem ku czci zmar³ego, znajduj¹cym siê w miejscu zwi¹zanym z jego osob¹ (np. w koœciele, na œcianie, filarze lub posadzce). Po likwidacji cmentarza i po porz¹dkach w koœciele mariackim w latach roku, a tym samym umieszczeniu p³yt na zewnêtrznym murze koœcio³a rozró nienie, czy mamy do czynienia z epitafium, czy z tablic¹ nagrobn¹, nie nale y do najprostszych zadañ. o na miêdzy innymi sugerowaæ siê zasad¹, e w tekœcie na nagrobku powinny byæ s³owa wskazuj¹ce, e tu pod tym kamieniem zosta³ pochowany cz³owiek, jednak s¹ od tej regu³y wyj¹tki. Wspominaj¹c o ró nicach miêdzy p³ytami nagrobnymi, warto jeszcze nadmieniæ tak e o cenotafach. W t³umaczeniu z greki s³owo to oznacza pusty grób. o na w skrócie powiedzieæ, e s¹ to symboliczne, puste grobowce, upamiêtniaj¹ce osobê zmar³¹, pochowan¹ w zupe³nie innym miejscu. e z³otoryjskich cenotafów na pewno ka dy tutejszy mieszkaniec zna te nale ¹ce do Hironima Wildenberga (pochowanego w oruniu), Valentina rotzendorfa (spoczywaj¹cego w Legnicy), a mo e nawet ohana Siegemunda Steinberga, którego cia³o i nagrobek znajduj¹ siê we Wroc³awiu. Powracaj¹c do treœci, jakie ze sob¹ nios¹ kamienne tablice, trzeba zaznaczyæ, e nie ka dy mo e dos³ownie odczytaæ znajduj¹ce siê tam napisy wykute w jêzyku ³aciñskim lub staroniemieckim. Ówczesna niemczyzna sprawia trudnoœæ nawet germanistom. ednak przy znajomoœci kilku podstawowych zasad mo na niemal bezb³êdnie zorientowaæ siê (poprzez wykute znaki i symbole), co ten kawa³ek kamienia chce nam przekazaæ nadawca ju od d³u szego czasu przebywa³ w naszym m i e œ c i e a k o n k r e t n i e odbywa³ s³u bê wojskow¹ w garnizonie. Nieznany z imienia o³nierz pisa³: Droga Guciu! Uprzejmie ci dziêkujê z kart i Co mówi¹ kamienie?. Wy ej wspomniany nagrobek Sary Sommerfeld jest przyk³adem tablicy inskrypcyjnoheraldycznej. Ca³a treœæ ogranicza siê do krótkiego tekstu dotycz¹cego zmar³ej, wykutego na bordiurze (czyta siê od lewego dolnego naro nika, id¹c zgodnie z ruchem wskazówek zegara), tekstu religijnego po œrodku p³yty (fragment pierwszego listu œw. ana posto³a) i najbardziej interesuj¹cych nas w tym miejscu oœmiu herbów szlacheckich. Pomijaj¹c w tym miejscu treœci pisane, zwróæmy uwagê na herby. Wywodz¹ siê one ze znaków bojowych rycerstwa. W sytuacji, gdy na polu walki rycerza okrywa³a zbroja, herb by³ jego znakiem rozpoznawczym. czasem powstania spo³eczeñstwa stanowego herb staje siê herb ojca herb babki od strony ojca herb prababki od strony ojca herb praprababki od strony ojca wiadomoœæ. Przysy³am ci serdeczne pozdrowienie z Góry amiennej. Puzniej napisze ci wiêcej. Poz. dla Rodziców. Serdeczne uœciski ca³uski. Œwiadomie zachowaliœmy oryginaln¹ pisowniê: mo na przypuszczaæ, i by³ to szeregowiec, kalecz¹cy jêzyk niemiecki - nazwê Goldberg przet³umaczy³ jako Górê amienn¹. Na pocztówce widaæ fragment Rynku z popularnym w mieœcie hotelem rzy Góry (dzisiaj siedziba Banku achodniego WB). Byæ mo e nadawca wybra³ ten motyw celowo. utaj czêsto spotykali siê o³nierze i przygrywa³a garnizonowa orkiestra. Nie wiadomo, kim dok³adnie dla autora korespondencji by³a gnieszka. Nie znamy dalszych jego losów. o e poleg³ na froncie zachodnim lub na ziemiach polskich? Nie wiemy, czy zd¹ y³ napisaæ wiêcej. Roman Gorzkowski herb matki herb babki od strony matki herb prababki od strony matki herb praprababki od strony matki oznak¹ stanu rycerskiego, a wiêc szlacheckiego, do którego nale a³o siê z tytu³u urodzenia. Podstawowe elementy jego budowy, które mo emy podziwiaæ tak e na nagrobkach to: tarcza trzymana w rêku przez rycerza, na tarczy widnia³o god³o, ponad nim he³m i owijaj¹ce go wstêgi, czyli labry oraz klejnot znajduj¹cy siê powy ej, czêsto przedstawiaj¹cy ten sam wizerunek co god³o. Sposób rozmieszczenia herbów na p³ycie nagrobnej nie by³ przypadkowy. naki widniej¹ce po lewej stronie nagrobka (po prawej heraldycznej patrz¹c z perspektywy rycerza trzymaj¹cego tarczê) nale a³y do mêskiej linii potomków zmar³ego, natomiast po stronie prawej (lewej heraldycznej) do linii eñskiej. Prócz herbu ojca nie umieszczano herbów przodków p³ci mêskiej, poniewa ten sam znak by³ przekazywany z ojca na syna, by³o, wiêc oczywistym, e pominiêto herb dziadka, czy pradziadka. obiety dziedziczy³y herb po ojcu, ale herb matki zawsze siê zmienia³. Schemat poni ej pokazuje, jak przedstawia siê to na przyk³adzie naszego z³otoryjskiego nagrobka. ieszczanie, kupcy, rzemieœlnicy u ywali innej formy god³a. Herby mieszczañskie, zwane herbikami, u ywane by³y na wzór tych rycerskich. ieszczañstwo warstw œrednich i biedniejszych u ywa³o jednak powszechnych znaków rozpoznawczo - w³asnoœciowych, tzw. gmerków. By³y to pierwotnie znaki, których u ywali kamieniarze do oznaczania wykonanych przed siebie dzie³. Gmerki by³y równie umieszczane na tarczy herbowej, jednak w miarê wzrastania pozycji rodu upodabnia³y siê do pe³nego herbu. Powy sze uwagi s¹ tylko namiastk¹ tego, co mówi¹ nam poszczególne znaki i symbole na p³ytach grobowych, ale i nie tylko na nich. Bogactwo znaków i symboli dotyczy nie tylko sztuki sepulkralnej, ale wszelkich form rzeÿby. Nios¹ one ze sob¹ tak g³êbokie treœci, e nie mo na przejœæ obok nich obojêtnie. gata Brzozowska RN RYS 20 RY 21 RYSW ŒNÓW RYS

12 RN RYS Gor¹cy czerwiec 1813 roku Czwartego czerwca 1813 r. w Pielaszkowicach pomiêdzy aworem a Wroc³awiem przedstawiciele wojsk francuskich oraz sprzymierzonej armii rosyjsko-pruskiej zawarli zawieszenie broni, które mia³o trwaæ do koñca lipca. W dokumencie zapisano m.in. e linia oddzielaj¹ca obie strony ci¹gnie siê wzd³u Bobru do Wlenia a stamt¹d na linii najkrótszej do Nowego oœcio³a nad aczaw¹ i st¹d ponad t¹ rzek¹ a do dry. iasta Prochowice, Legnica, ³otoryja i Wleñ jak ich przedmieœcia obsadzone byæ mog¹ przez wojska francuskie. Sam Napoleon, który znajdowa³ siê wówczas w Œrodzie Œl¹skiej, uda³ siê nastêpnie przez Legnicê, Chojnów, Boles³awiec i gorzelec do Drezna. d 4 do 11 czerwca przez ³otoryjê przechodzi³y tysi¹ce o³nierzy francuskich ró nych korpusów, niekiedy zatrzymuj¹c siê na pewien czas - np. 7 czerwca 4 tysi¹ce wiarusów biwakowa³o w rynku oraz w domach mieszkalnych (winniœmy w tym Przedwojenni z³otoryjanie nie mog¹ zapomnieæ ogrodu botanicznego, który zosta³ za³o ony w okresie miêdzywojennym przy dzisiejszej ul. S. Staszica. Niedaleko skrzy owania z ul.. onopnickiej mieœci³y siê niegdyœ siedziby uzeum iejskiego i Lo y asoñskiej. W³aœnie pomiêdzy tymi budynkami a murami obronnymi rozci¹ga³y siê obszary malowniczych alejek i ogrodów. Szczególnie du o wysi³ku w urz¹dzenie ogrodu przy muzeum w³o y³ nauczyciel ockisch. Przekszta³ci³ ten obszar w ogród botaniczny nauczyciel biologii ulke, który opiekowa³ siê wczeœniej ogrodem szkolnym przy ul. olejowej. Podobno z³otoryjski ogród botaniczny nie móg³ siê równaæ jedynie z ogrodem Uniwersytetu Wroc³awskiego. Szczególne wra enie robi³y skalniaki, pieczo³owicie obsadzane rzadkimi roœlinami. miejscu uruchomiæ nasz¹ wyobraÿniê). 11 czerwca do miasta dotar³ sztab francuskiego gen. leksandra Lauristona, dowódcy V orpusu. Razem z dowódc¹ przyby³o 5 genera³ów, 238 oficerów i 1000 o³nierzy; ta liczba wojskowych bêdzie szybko rosn¹æ. araz na pocz¹tku urzêdowania genera³ rozkaza³ wzniesienie na potrzeby swojej kwatery kuchni i piekarni a w planowanych lazaretach 1000 nowych drewnianych ³ó ek. Wszystko oczywiœcie z zasobów miasta. prócz tego z³otoryjanie mieli dostarczyæ natychmiast dla nich nakrycia po 500 przeœcierade³ i sienników, pokaÿn¹ liczbê poduszek, pi am, œwiec itp. e sklepów, zak³adów rzemieœlniczych i przemys³owych oraz mieszkañ zosta³y zabrane wszelkie potrzebne materia³y, które zgromadzono wstêpnie w magazynie urz¹dzonym w szkole ewangelickiej (chodzi najprawdopodobniej o szko³ê w Domu Nauczyciela Bacalarus ). oœció³ œw. iko³aja zosta³ wkrótce zamieniony na gród botaniczny w ³otoryi Szczególn¹ wagê przyk³adano do roœlinnoœci dolnoœl¹skiej. utaj rós³ m.in. jêzycznik zwyczajny, bardzo rzadka odmiana paproci, znana dzisiaj z W¹wozu yœliborskiego oraz k i l k a o d m i a n o r c h i d e i. Wszystkie roœliny oznaczone by³y tabliczkami z nazwami w jêzyku ³aciñskim i niemieckim. Szkolne lekcje muzealne n a b i e r a ³ y s z c z e g ó l n e g o charakteru. uzeum i ogród botaniczny odwiedzali z przyjemnoœci¹ z³otoryjanie i turyœci. o na mieæ nadziejê, i w nieco podobnym kierunku magazyn zbo a, a w katolickim koœciele œw. adwigi, klasztorze franciszkanów oraz w dwóch budynkach fabrycznych urz¹dzono lazarety, oczywiœcie na koszt miasta i jego mieszkañców. Dowództwo francuskie ju oblicza³o, ile ywnoœci i napojów bêd¹ musieli dostarczaæ mieszkañcy miasta i okolicznych wsi. ntensywne prace trwa³y tak e w kilku obozach wojskowych, zak³adanych przez Francuzów w pobli u miasta, m.in. nieopodal Wyskoku i Rokitnicy. utaj za ¹dano du ych iloœci drewna, okien, drzwi od mieszkañ i stodó³ oraz innego wyposa enia, abym wznieœæ baraki dla o³nierzy. ak rozpoczê³o siê dla naszego miasta lato 1813 r. Nastêpne miesi¹ce przynios¹ jeszcze trudniejsze, a tak e krwawe, momenty, które przypomnimy w kolejnych odcinkach dotycz¹cych wojen napoleoñskich na iemi ³otoryjskiej. Roman Gorzkowski darzy³o siê w czerwcu ksi¹ ê legnicki Wac³aw zarz¹dzi³, e we wsiach okrêgu z³otoryjskiego nikomu nie wolno ustanawiaæ cen niekorzystnych dla miasta; ³otoryja otrzyma³a przywilej sprzeda y soli ³awnicy z³otoryjscy poœwiadczyli sprzeda drewna tutejszemu komturowi joannitów ksi¹ ê legnicki Ludwik sprzeda³ miastu wieœ opacz w³adze miejskie stwierdzi³y fakt sprzeda y ³aŸni górnicy ufundowali mszê œpiewan¹ ku czci Panny arii w koœciele parafialnym (ariackim) piechota miejska ze ³otoryi pomog³a ksiêciu Henrykowi X w obronie Legnicy przed wojskami cesarskim i biskupa wroc³awskiego wylew aczawy z Baszty owalskiej spad³ Caspar Sommer najtragiczniejsza powódÿ w dziejach aczawy: utonê³y w sumie 123 osoby (w mieœcie ok. 42), 106 sztuk byd³a, woda znios³a 16 domów, 10 stodó³, zniszczy³a wiele pó³ i ogrodów sp³onê³o kilka stodó³ przed Bram¹ Wilcz¹ (u wylotu ul.. onopnickiej), podpalacza œciêto na Górze Szubienicznej (nad basenem), a jego cia³o spalono wielki po ar miasta: sp³onê³y 64 domy przy ul. Staromiejskiej, Bohaterów Getta Warsz., onopnickiej i eromskiego koœció³ œw. iko³aja zamieniono na magazyn zbo owy, a koœció³ œw. adwigi i klasztor franciszkanów na lazaret (wojny napoleoñskie) przez miasto przeje d a³a rosyjska cesarzowa, udaj¹c siê na kuracjê do Cieplic po³o ono kamieñ wêgielny pod budowê nowego ratusza w Rynku sp³onê³y 32 domy przy ul. Szkolnej i Solnej o³nierze - Polacy wysy³aj¹ z garnizonu z³otoryjskiego kartki do rodzin przybyli do miasta pierwsi osadnicy z ieleckiego i 15-osobowa grupa ze Lwowa; ruszy³a pierwsza powojenna polska drukarnia i piekarnia; najprawdopodobniej obejmuje w³adzê pierwszy burmistrz miasta Leon Chojnacki; w powiecie zamieszkiwa³o ok. 15% Polaków, 82% Niemców i 2% Czechów; w³adzê Pe³nomocnika Rz¹du w powiecie obejmuje ntoni Skowron powsta³o w mieœcie ko³o Ligi orskiej wydobyto pierwsze po wojnie tony rudy miedzi z kopalni Lena pocz¹tek dzia³alnoœci ilicji bywatelskiej w mieœcie ekipa z³otoryjskich akrobatów, trenowana przez ygmunta Biegaja, zdoby³a w klasyfikacji zespo³owej tytu³ mistrza Polski juniorów likwidacja powiatu z³otoryjskiego istrzostwa Polski Szkó³ Podstawowych w Pi³ce Rêcznej w ³otoryi otwarto Spo³eczne uzeum iemi ³otoryjskiej w tzw. atowni zakoñczy³y siê obchody Dni ³otoryi i jej 775-lecia, m.in. odby³a siê sesja popularnonaukowa i zapocz¹tkowano prace nad monografi¹ Dzieje ³otoryi nieczynny przez 5 lat zegar na wie y koœcio³a ariackiego uruchomi³ dam owalski z Boles³awca mecz pi³karski ksiê a - taksówkarze (11:1 dla duchownych) powsta³y spó³ki Goebud i urad (kto je jeszcze pamiêta ) zdjêto tablicê przy ul.. ickiewicza, upamiêtniaj¹c¹ œmieræ funkcjonariuszy UB w 1948 r Szko³a Podstawowa nr 3 zrezygnowa³a z patrona leksandra awadzkiego podzia³ Spó³dzielni leczarskiej na z³otoryjsk¹ i chojnowsk¹ m³odzie z³otoryjskiego L w xfordzie an Pawe³ podczas pobytu w Legnicy œwiêci kamieñ wêgielny koœcio³a œw. ózefa na opaczu ju XV lot lubów bstynenta i Grup rzeÿwoœciowych; og³oszono upad³oœæ ³otoryjskich ak³adów buwia; otwarcie studni w Historia jednej fotografii koœciele ariackim pismo w³adz miasta do w³adz Buczacza z propozycj¹ wspó³pracy powstaje Parafia NNP; ³otoryja otrzymuje Strefê konomiczn¹; pierwsze Dymarki aczawskie w Leszczynie (³otoryjskie owarzystwo radycji Górniczych, od tego czasu corocznie w czerwcu); odnowienie pomnika W³adys³awa Reymonta; wystêp zespo³u celot w ³otoryi, pierwszy raz w Polsce; dru yna pi³karska Górnika w V lidze; powsta³o Stowarzyszenie ³odej Lewicy Demokratycznej otwarcie Poradni Diabetologicznej w szpitalu; fina³ onkursu Wiedzy o ³otoryi i iemi ³otoryjskiej (, 150 uczestników); sesja radycje górnicze iemi ³otoryjskiej (G); uroczysta sesja Rady iejskiej z okazji 790-lecia ³otoryi; uroregionalne Prezentacje Pieœni Ludowej; pierwsza wystawa starych widokówek w uzeum ³ota (z inicjatywy ); likwidacja Szko³y Podstawowej nr 2; jazd bsolwentów L z okazji 50-lecia szko³y referendum w/s wejœcia Polski do U: frekwencja w mieœcie 61,34%, za: 86,75% g³osuj¹cych; Festyn Parafialny przed koœcio³em ariackim (od tego roku corocznie w czerwcu); wizyta ministra gospodarki acka Piechoty; pierwsi absolwenci gimnazjów ukaza³ siê xpress Dymarkowy (G) wybory do Parlamentu uropejskiego: frekwencja w mieœcie 20%, bez powodzenia startuje dam daniuk; 40-lecie pracy kap³añskiej s. Pra³ata ariana Sobczyka; adeusz Wasilewicz miêdzynarodowym wicemistrzem ustralii w p³ukaniu z³ota Szkolne istrzostwa w P³ukaniu ³ota; otwarcie ³otego Szlaku Rowerowego; druga wystawa starych widokówek w uzeum ³ota () przeprowadzka Gimnazjum nr 1 z ul. olejowej na ul. Wilcz¹ Roman Gorzkowski RN RYS r o z w i n i e s i ê o g r ó d p r z y r o d n i c z y p r z y z³otoryjskim nadleœnictwie, a przy uzeum ³ota powstanie np. lapidarium, czyli ekspozycja ciekawych kamieni i ska³ choæby tylko Dolnego Œl¹ska. Roman Gorzkowski Stare plany ³otoryi ukazuj¹ bardzo gêst¹ zabudowê Starego iasta, gdzie od œredniowiecza wykorzystywano ka dy skrawek przestrzeni. Dowodem na to s¹ fotografie fragmentu ul. lasztornej w pobli u koœcio³a œw. adwigi oraz ul. F. Chopina. Dzisiaj, przy pierwszej z nich, w tym miejscu znajduje siê m.in. kamieñ rozpoczynaj¹cy Œcie kê œw. adwigi oraz kilka drzewek, zasadzonych specjalnie przy tej trasie, ale przede wszystkim rozleg³y skwer. upe³nie inaczej, lecz nie wiadomo, czy ³adniej (z uwagi na pawilon handlowy), wygl¹da tak e drugie miejsce. eszcze do po³owy lat 60. ubieg³ego stulecia wznosi³o siê w c e n t r u m w i e l e d o m ó w mieszkalnych, pamiêtaj¹cych XV - `XX wiek, które z czasem przedstawia³y doœæ op³akany widok. W³adze miasta zdecydowa³y wówczas o wyburzeniu nie tylko wielu takich kamienic, ale tak e kilkuset komórek, które wype³nia³y w³aœciwie ka de podwórko. rchiwum poszukuje podobnych oryginalnych fotografii lub ich reprodukcji. Liczymy na odzew Czytelników. (red) 22 RY 23 RYSW ŒNÓW RYS

13 Galeria sponsorów PRDUCN konstrukcji stalowych aparatury i urz¹dzeñ technologicznych w tym dla ochrony œrodowiska tymczasowych stacji paliw elementów z³¹cznych hydrauliki si³owej sprzêtu transportowego dla górnictwa lenawilkow@lena.com.pl tel , fax PRDSÊBRSW N YNRYN NSRUCYN BUDWLN NBUD W³odzimierz owalczyk Przedsiêbiorstwo œwiadczy us³ugi w zakresie : * instalacje budowlane, sanitarne c.o., gazowe, wentylacja w technologiach tradycyjnych i nowoczesnych * zewnêtrzne sieci ciep³ownicze, tradycyjne i w preizolacji, przemys³owe, kanalizacyjne, gazowe ( w tunelach HP posiadamy aktualny certyfikat DG) * wszelkie roboty remontowe instalacji oraz sieci sanitarnych, gazowych, ciep³owniczych * bezwykopowe przejœcia pod drogami, torami i nasypami metod¹ udarow¹ maszynami GRUNDR w zakresie œrednic od 100 mm do 1200 mm ³otoryja ul. Legnicka 37 tel. 76/ ; fax 76/ inkobud@pro.onet.pl