#20latfotografiipwsftvit. Aleksandra Hirszfeld

Transkrypt

1 PL #20LatFOTOGRAFIIPWSFTviT #20YEARSOFPHOTOGRAPHYFROMPWSFTviT

2 2 #20latfotografiipwsftvit WSTĘP Aleksandra Hirszfeld Zadanie kuratorskie jest zawsze dużym wyzwaniem, tym bardziej, jeśli w grę wchodzi próba przedstawienia dorobku nie jednego twórcy czy grupy o mniej lub bardziej sprecyzowanej koncepcji artystycznej, lecz heterogenicznej i sprzyjającej ciągłym poszukiwaniom instytucji, jaką jest Katedra Fotografii Szkoły Filmowej w Łodzi. Dla mnie, z zawodu bardziej filozofki i artystki niż kuratorki, od początku było jasne, że aby sprostać temu zadaniu, trzeba znaleźć jakiś klucz, który pozwoli ogarnąć ten ogrom wielorakich, już to sprzecznych, już to uzupełniających się strategii. Z racji bardzo krótkiego czasu, jakim dysponowałam niespełna trzy miesiące już na samym początku odpadł pomysł, by upamiętnić dwudziestolecie Katedry stosując klasyczny i poniekąd narzucający się klucz historyczny. Potrzeba byłoby na to co najmniej roku przygotowań. Kolejny pomysł, by zaprezentować przede wszystkim prace twórców najbardziej uznanych, wydał mi się z kolei nieco niesprawiedliwy i niewyczerpujący bogactwa kierunków, tendencji i strategii artystycznych Szkoły. Dlatego też postanowiłam, może trochę przewrotnie, spojrzeć na te dwadzieścia lat przez pryzmat katalogowania. Żyjemy w epoce cyfryzacji, powiększającej się w astronomicznym tempie bazy danych. Wszelkie informacje, także te wizualne, wpuszczone w wirtualną rzeczywistość, w której spędzamy coraz więcej czasu, gromadzą się w coraz pojemniejszych zbiorach i katalogach, pod określonymi tagami. Człowiek ma potrzebę kontroli, która objawia się między innymi w obsesji porządkowania, nazywania i katalogowania, które służą także sprawowaniu pewnej władzy, o czym pisał chociażby Michel Foucault. Ostatnio ze strategii czysto władczej działania te zmieniają się jednak coraz bardziej w strategię prostego przetrwania. W przestrzeni permanentnej komunikacji i usieciowienia, tagowanie wyznacza sposób radzenia sobie z nadmiarem informacji i bodźców. Strategia ta ma jeszcze jeden ważny aspekt: oparta jest na procesie wzajemnego oddziaływania najróżniejszych kierunków i tendencji. Kumulowanie danych pod wybranym znacznikiem tworzy w sieci punkt osobliwy, z natury swej otwarty na kolejne połączenia z innymi zbiorami, katalogami czy folderami. Dotyczy to wszelkiego rodzaju danych, w tym także obrazów. Co więcej, los szeroko rozumianych obrazów, funkcja, jaką pełnią w świecie cyfryzacji i katalogowania, wydają się szczególnie symptomatyczne. Każde działanie artystyczne, wszelkie pomysły, indywidualne czy grupowe poszukiwania, które były czy są prowadzone w Szkole i dotyczą działań na obrazie, mają wpływ na sieć połączeń świata sztuki audiowizualnej. Żaden ze sposobów #20YearsofphotographyfromPWSFTviT

3 PL obrazowania, jakie pojawiły się w trakcie dwudziestoletniej historii Katedry Fotografii PWSFTviT, nie pozostaje więc bez znaczenia, wszystkie wpisują się w coś w rodzaju neuronowej sieci powiązań z innymi kulturowymi tendencjami i zjawiskami obecnymi w świecie. W efekcie wspólnej z nieocenionymi Anną Kazimierczak i Anną M. Zarychtą pracy nad archiwami szkoły i open callami, a także dzięki przeszukiwaniu blogów, stron internetowych naszych absolwentów i studentów wyłoniły się pewne kategorie, które potraktowałyśmy jako podstawę kolekcji pokazywanej na tej wystawie. Zebrałyśmy około 30 charakterystycznych chmur tagowych zbiorów prac, które łączyła jakaś szczególna tendencja estetyczna lub znaczeniowa, jak na przykład kategorie białe, raj, enumeracje czy po pierwsze nośnik. Lista ta jest oczywiście otwarta i do pewnego stopnia arbitralna stanowi efekt naszych własnych skojarzeń i poszukiwań. Jestem w stanie wyobrazić sobie całkiem inne sieci połączeń. Co ważne, to nie w autokratycznym dookreśleniu, miał tkwić sens tego projektu. W obranej tu strategii kuratorskiej chodzi o przekazanie pewnej myśli dotyczącej współczesnej epoki obrazu w której również szeroko pojęta fotografia nadal pełni bardzo istotną rolę a mianowicie, że funkcja i rola obrazu w dobie cyfryzacji i Internetu została przesunięta. Oddziałuje on teraz w chmurze tagowej, a moc owego oddziaływania nie tkwi już w indywidualnej aurze wybranego kadru, lecz pewnej kategorii spajającej dany zbiór obrazów, w powieleniu i powtórzeniu, gdzie obrazy parafrazując słowa W. J. T. Mitchella wywołują swoiste tarcie, pewien dyskomfort, zmuszają nas do przemyślenia na nowo naszego miejsca w ikonosferze. 3

4 4 #20latfotografiipwsftvit Introduction Aleksandra Hirszfeld The task of a curator is a huge challenge, especially if one attempts to showcase the works of not one artist or group with a more or less precise artistic vision, but of an institution, which is heterogenic and fosters constant exploration the Department of Photography at the Łódź Film School. For me by profession a philosopher and artist rather than a curator it was clear from the start that in order to cope with this task, I would have to establish a framework, which would help me to encompass the huge number of approaches sometimes contradicting, sometimes complementing each other. Because of the short amount of time at my disposal less than three months right at the beginning I abandoned the idea to commemorate the twenty years of the Department using a classic, historical framework that would seem natural for the task at hand. For that, I would need at least a year of preparations. Another idea to present mainly the works of the most eminent artists seemed a bit unfair and not doing justice to the variety of directions, tendencies and artistic strategies present in the School. This is why I assumed a slightly perverse approach, and decided to look at these two decades through the prism of cataloging. We live in the era of digitalization; the database is growing at an astronomical pace. All information visual as well introduced into virtual reality, where we seem to spend more and more time, is gathered in increasingly capacious collections and catalogues under specific tags. Humans have a need to control reality, which manifests itself in the obsession of organizing, naming and cataloging; these tendencies serve to exercise authority, a subject covered by Michel Foucalt among others. But lately, these actions turn away from a purely authoritarian strategy and change into a strategy of simple sustainment. In the space of permanent communication and networking, tagging marks a method of dealing with the excess of information and stimuli. This strategy has one more important aspect it is based on a process of mutual influence of various currents and tendencies. Cumulating data under a selected marker creates a peculiar spot in the web, which is naturally inclined to connect to other sets, catalogues or folders. It pertains to all kinds of data - images as well. Moreover, the fate of these (broadly understood) images, and their function in the world of digitalization and cataloging, seems particularly symptomatic. Every artistic action, any ideas, and individual or group explorations, commenced at the School in the past or present, concerned with working on images influence the network of the world of audiovisual art. No means #20YearsofphotographyfromPWSFTviT

5 EN of imaging that emerged in the twenty years of the Film School s Photography Department are meaningless then; they all fit into a kind of neural network of connections with other cultural tendencies and phenomena around the world. As a result of collective work together with the invaluable Anna Kazimierczak and Anna M. Zarychta in the school s archives and with open submissions, as well as researching blogs and websites of our students and graduates, certain categories revealed themselves; we regarded them as a basis for the collection presented at this exhibition. We assembled 30 specific tag clouds sets of works linked with particular aesthetic or semantic tendencies; categories like, for example, white, paradise, enumerations or the support comes first. This list is, of course, open, and arbitrary to a degree it constitutes the effect of our own associations and explorations. I can easily imagine connections that are entirely different. But the point of this project does not reside in an autocratic specification. This strategy of curating is about relaying a message about the contemporary era of image (where photography is still very important) that the role and the function of an image in times of digitalization and Internet have been shifted. Now, it occupies a tag cloud, and the power of its effect does not reside in the individual aura of a specific frame, but rather in a certain category, which binds any given set of images; in its duplication and repetition, where images (to paraphrase the words of W.J.T. Mitchell) create a friction, a discomfort, encourage us to rethink our space in the iconosphere. 5

6 6 PL #20latfotografiipwsftvit miejska Galeria sztuki w łodzi Szanowni Państwo, 20-lecie nauczania Fotografii w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. L. Schillera w Łodzi jest szczególnym momentem w jej 65-letniej historii. Prezentowana wystawa #20latfotografiipwsftvit w przestrzeni Miejskiej Galerii Sztuki w Łodzi stanowi próbę ukazania dokonań środowiska i jest świadectwem najważniejszych nurtów w sztuce fotografii tego okresu. Wystawa koncentruje się wyłącznie na twórczości Artystów, którzy są absolwentami bądź studentami Szkoły Filmowej w Łodzi. Taki zamysł sprawia, że ten projekt wystawienniczy niesie pewne ograniczenia i nie jest w stanie odzwierciedlić w pełni bogactwa dokonań wszystkich twórców, którzy z historią nauczania fotografii w tej niezwykłej artystycznej Uczelni byli, bądź są związani. Ogromnym atutem projektu jest wysiłek kuratorki: Aleksandry Hirszfeld we współpracy z Anną M. Zarychtą i Anną Kazimierczak, aby wybrane prace pokazać w ujęciu tematycznym, zestawiając ze sobą różnych twórców i różne okresy powstawania ich prac. Te tematyczne bloki skłaniają do refleksji, jakie sfery rzeczywistości stanowiły inspirację dla młodych adeptów fotografii i ich nauczycieli. Dzisiaj, kiedy fotografia jest uznaną, pośród innych dyscyplin sztuki, równoprawną dziedziną twórczości, nie dziwi widoczna nią fascynacja. Ale w momencie, kiedy w Szkole Filmowej w Łodzi tworzono możliwości nauczania fotografii, jako samodzielnej dyscypliny, sytuacja była trudna do przewidzenia. Miejska Galeria Sztuki w Łodzi promuje sztukę fotografii od dziesięcioleci, a od roku 2008 regularnie współorganizuje wystawy prezentujące dokonania studentów, absolwentów i profesorów Szkoły Filmowej w Łodzi. Te wcześniejsze: Fotografowie jutra, Interior obrazu, Czuła ostrość 2.0, Come on, come closer i Przestrzenie ujawnione były wyłącznie zakorzenione w teraźniejszości. Wystawa, prezentowana obecnie w innej formie narracji ekspozycyjnej, stanowi refleksję skierowaną także ku przyszłości, jak fotografia jako autonomiczna dyscyplina będzie funkcjonować w sferze nauczania, jakie nowe nurty i wybitne postaci z nią związane pojawią się w najbliższych latach i czy świadomość wielkiej tradycji środowiska fotograficznego w Łodzi wpłynie na kierunek rozwoju tej dyscypliny sztuki. Dziękujemy wszystkim Autorom oraz Współtwórcom wystawy. Szczególnie serdeczne podziękowania pragniemy przekazać Dyrektorowi Narodowego Centrum Kultury Krzysztofowi Dudkowi i Jego Współpracownikom. Elżbieta Fuchs Prof. Janusz Maria Tylman Dyrektor Miejskiej Galerii Sztuki w Łodzi Kierownik Katedry Fotografii #20YearsofphotographyfromPWSFTviT

7 EN The city art gallery in Łódź Dear Readers, The 20 th anniversary of establishing the Photography Faculty at the Leon Schiller Film School in Łódź is a special moment in its 65-year-long history. The exhibition #20yearsofphotographyfrompwsftvit at the City Art Gallery in Łódź is an attempt to present the achievements of the community, and it is testimony to the most important currents in photographic art of this period. The exhibition focuses solely on the works of artists, who are either students or graduates of the Film School. Such a premise imposes certain restrictions on the project and, as such, it cannot present the entire wealth of accomplishments by all artists who were (or still are) associated with the history of teaching photography at this remarkable art school. Aleksandra Hirszfeld, in cooperation with Anna M. Zarychta and Anna Kazimierczak, put in a great effort to present the selected works thematically, combining different artists and timeframes, which worked to the project s great advantage. These thematic blocks enable the viewer to reflect on which spheres of reality were an inspiration to young students of photography and their teachers. Nowadays, when photography is a recognized art form, equal to other disciplines, its allure does not surprise. But at the time when the idea of teaching photography as an independent discipline was just forming at the Film School, this situation has been difficult to foresee. The City Art Gallery in Łódź has been promoting the art of photography for decades; since 2008, it regularly co-hosts exhibitions showcasing the achievements of students, graduates and professors of the Łódź Film School. The early exhibits: Fotografowie jutra (The Photographers of Tomorrow), Interior obrazu (The Image s Interior), Czuła ostrość 2.0 (Sensible Sharpness 2.0), Come on, come closer and Przestrzenie ujawnione (Revealed Spaces), were rooted exclusively in the present. This exhibition presented in the form of exposure narration is also a reflection aimed at the future, asking how photography, as an autonomous discipline, will function in the sphere of teaching; what new currents and eminent personas will appear in the coming years; and finally whether the awareness of great tradition of the Łódź photographic community will influence the direction in which this art form will go. We would like to thank the Authors and Co-Authors of this exhibition. We would like to express special appreciation to Krzysztof Dudek, the Director of the National Centre for Culture, and his Associates. Elżbieta Fuchs Prof. Janusz Maria Tylman Director of the City Art Gallery in Łódź Chairman of the Photography Faculty 7

8 8 #20latfotografiipwsftvit dwadzieścia lat studiów fotograficznych w szkole filmowej Lech Lechowicz Minione w ubiegłym roku dwudziestolecie studiów fotograficznych w Szkole Filmowej w perspektywie historii fotografii polskiej to okres może niezbyt długi, zaledwie dwie dekady z ponad siedemnastu. Jednak w historii edukacji fotograficznej w naszym kraju to okres znaczący. Jej początki sięgają bowiem pierwszych lat minionego wieku, kiedy utworzono w Warszawie w roku 1907 pierwszą zawodową szkołę fotograficzną istniejąca do roku W okresie międzywojennym edukacja fotograficzna rozwinęła się dzieląc na jej nurt ściśle zawodowy na poziomie średnim oraz nurt artystyczny na poziomie akademickim. Pełną formą tego ostatniego był utworzony w roku 1919 Zakład Fotografii Artystycznej w wileńskim Uniwersytecie Stefana Batorego. Zakład stanowił część Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu, a od początku aż do wybuchu drugiej wojny światowej kierował nim Jan Bułhak. Sytuacja w tej dziedzinie szkolnictwa akademickiego po drugiej wojnie światowej nie rozwinęła się tak pomyślnie jak po roku W czasach PRL-u, mimo podejmowania inicjatyw utworzenia tego typu studiów podejmowanych także w naszej Uczelni powstało jedynie Wyższe Studium Fotografii powołane w roku 1985 przez Ministerstwo Kultury i Sztuki i Związek Polskich Artystów Fotografików oferujące studia na poziomie licencjackim. Dopiero w roku 1990 w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu (obecnie Uniwersytet Artystyczny) utworzono pięcioletnie fotograficzne studia dzienne. Z takiej perspektywy historycznej powstanie w roku 1992 dwuletniego Zawodowego Zaocznego Studium Fotografii w Szkole Filmowej, będącego w niej początkiem wyodrębnionych studiów fotograficznych, nabiera właściwego znaczenia. Studium było nie tylko początkiem dynamicznego rozwoju studiów fotograficznych w naszej Uczelni, ale także stoi u początków ich szybkiego rozwoju w naszym kraju w latach 90. oraz późniejszych. Kolejne etapy rozwoju i ewolucji studiów fotograficznych w Szkole Filmowej wyznaczają: powstanie Wyższego Studium Fotografii w roku 1994 prowadzącego zaoczne, trzyletnie #20YearsofphotographyfromPWSFTviT

9 PL studia licencjackie i utworzenie w roku 2001 zaocznych, dwuletnich studiów magisterskich, a także powołanie w roku 2006 pięcioletnich, stacjonarnych studiów magisterskich. W ostatnich latach również dokonały się ważne dla tego kierunku studiów zmiany. W roku 2008 powołano Zakład Fotografii, przekształcony w roku 2010 w Katedrę Fotografii. Od roku 2011 działają Studia Doktoranckie, które oprócz innych specjalności artystycznych oferują doktoranckie studia fotograficzne. W roku obecnym, po raz pierwszy od dziewiętnastu lat nie odbył się nabór kandydatów na fotograficzne studia niestacjonarne. W minionym dwudziestoleciu edukacją fotograficzną w Szkole Filmowej kierowały jedynie dwie osoby. W latach pieczę na nimi sprawował prof. Marek Nowicki, wtedy też ukształtowały się podstawy programu studiów oraz wynikająca między innymi z niego ich specyfika. Od roku 2007 do dziś kierownictwo sprawuje prof. Janusz Tylman, który od roku 2000 był zastępcą prof. Nowickiego; w tym okresie okrzepły studia stacjonarne oraz znacząco rozwinęła się baza materialna służąca dydaktyce. Jednak to nie kierujący studiami choć są organizacyjnie bardzo ważni mają decydujący wpływ na charakter i skutki studiów, ale grupa wykładowców, która ukształtowała się długo w ciągu ostatnich dwóch dekad. Należą do niej wybitni specjaliści w licznych obszarach kształcenia. Wielu spośród nich to najwybitniejsi w swych dziedzinach artyści polscy mający również uznaną pozycję międzynarodową. Stan kadry oraz skutki dydaktyczne jej pracy mają bowiem decydujący wpływ na wewnętrzny potencjał każdej uczelni. Suche podanie historycznych faktów nie oddaje w pełni tego, czym dla Uczelni i dla polskiej fotografii były i są działające od ponad dwóch dekad studia fotograficzne. Cechuje je pewna specyfika, która wynika zarówno z oryginalności programów studiów, z zespołu wykładowców, który je opracował oraz realizuje, jak i z samego umiejscowienia studiów fotograficznych w szkole filmowej. Na specyfikę kształcenia fotograficznego w naszej Uczelni wpływa również i to, iż uczestniczą w nim nie tylko wykładowcy związani z twórczością fotograficzną, z historią, z krytyką i teorią fotografii oraz sztuki, ale że są wśród nich wykładowcy kierunków filmowych. Bliższy kontakt studentów fotografii posługujących się statycznym obrazem z obrazami ruchomymi, niewątpliwie sprzyja poszerzeniu świadomości samego medium fotografii, jego specyfiki oraz relacji z innymi mediami. Jest to tym bardziej ważne w obecnej fazie rozwoju kultury wizualnej, w której występują typowe dla jej współczesnych form multi- i interdyscyplinarność. Codzienne obcowanie z różnymi formami obrazów optycznych wpływa na różnorodność stylistyczną i technologiczną prac studentów. Występuje ona zarówno w ich pracach realizujących zadania programowe, jak i w pracach dyplomowych, a także w późniejszej, w pełni samodzielnej twórczości naszych 9

10 #20latfotografiipwsftvit absolwentów. W każdym z tych działań obok umiejętności wykorzystania klasycznych form i technologii występuje swoboda wchodzenia w obszary pogranicza artystycznych dyscyplin i gatunków. Sprawia to, że od lat nasi najbardziej utalentowani i zdeterminowani studenci oraz absolwenci zdobywają uznanie artystyczne i zawodowe. Należy bowiem pamiętać, że w ostatecznym rozrachunku o jakości studiów i randze uczelni świadczą przede wszystkim nie długotrwałość znakomitej tradycji, tytuły i osiągnięcia jej wykładowców, ale realne osiągnięcia jej studentów i absolwentów. Jedni i drudzy reprezentujący studia fotograficzne naszej Uczelni wystawiają jej swą twórczością znakomite świadectwo. Dzisiaj, na początku drugiej dekady nowego wieku sytuacja w akademickim szkolnictwie fotograficznym jest zupełnie inna niż dwie dekady wcześniej, kiedy powstało Zawodowe Zaoczne Studium Fotografii. Większość wyższych, państwowych uczelni artystycznych o profilu wizualnym posiada własne, wyodrębnione studia fotograficzne. Również wśród uczelni niepublicznych wiele z nich rozwija tego typu studia. Ponadto przynależność naszego kraju do Unii Europejskiej stwarza możliwość podjęcia edukacji fotograficznej na uczelniach europejskich. Jednak mimo tego, coroczna stała i liczna grupa kandydatów na studia fotograficzne w naszej Uczelni, potwierdza to, że cieszą się one wysokim prestiżem i są wciąż atrakcyjne. Aby jednak takimi pozostały koniecznym jest stały ich rozwój i udoskonalanie. Należy więc życzyć Uczelni, jej wykładowcom oraz studentom obecnym i przyszłym, aby troska o to towarzyszyła przyszłym działaniom władz Uczelni oraz wysiłkom jej pracowników, i aby przy okazji kolejnego jubileuszu można było patrząc z satysfakcją w przeszłość powiedzieć, że nic z tego dwudziestoletniego dorobku nie zostało utracone, a wręcz przeciwnie zostało wzbogacone o nowe osiągnięcia w kolejnych etapach rozwoju. #20YearsofphotographyfromPWSFTviT 10

11 EN Twenty Years of Photographic Studies at the Film School Lech Lechowicz Twenty years of photographic studies at the Film School, with its anniversary celebrated last year, is not a very long period in the history of Polish photography merely two out of seventeen decades. However, it is a very significant spell in the history of photographic education in our country. Its origins date back to the beginning of the past century the first vocational photographic school was established in Warsaw in 1907 and functioned until Photographic education in the interwar period developed into two currents strictly utilitarian in highschools, and artistic in on the academic level. The latter gained its final form in 1919, when the Institute of Artistic Photography was established at the Stefan Batory University in Vilnius. The institute, governed by Jan Bułhak until the beginning of World War II, was part of the university s Fine Arts Department. The academic state of affairs in this field did not develop as successfully after the Second World War as it had during the interwar period. During the communist era, the only institution established in the People s Republic of Poland (despite various attempts at creating such studies, including ventures at our School) was Wyższe Studium Fotografii (the Higher Photographic College), established in 1985 by the Ministry of Culture and Arts, and the Association of Polish Artist Photographers, offering a bachelor s degrees. Only in 1990, Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych in Poznań (the State College of Fine Arts, currently the University of Arts) established a five-year full-time photographic curriculum leading towards a master s degree. From this historical perspective, the creation of the Zawodowe Zaoczne Studium Fotografii (the Two-year Extramural College of Photography) at the Film School in 1992, and thus the launch of separate photographic studies, is highly significant. The foundation of the College marked not only the beginning of photographic studies at our School, but also triggered the rapid development of such studies in Poland from the 1990s onwards. Subsequent stages of the development and evolution of photographic studies at the Film School are evident in the creation of Wyższe Studium Fotografii (the College 11

12 #20latfotografiipwsftvit 12 of Photography) in 1994, offering an extramural three-year bachelor s program, extramural two-year master s program in 2001, and five-year, full-time master s program in There have been important changes in recent years the year 2008 saw the inception of the Institute of Photography, transformed into the Department of Photography in Doctoral courses have been offered since 2011, encompassing PhD studies in photography and other artistic fields. In 2013, for the first time in nineteen years, recruitment for part-time photographic studies did not take place. In the past two decades, photographic education at the Film School has been governed by two directors Professor Marek Nowicki from 1992 to 2007, when the basis of the curriculum and the ensuing specificity of studies were shaped, and Professor Janusz Tylman (vice-director for Professor Nowicki since 2000) from 2007 until the present day; in this period full-time studies were fully shaped, and the learning facilities were substantially expanded. Although the directors are very important from the organizational standpoint, the most significant impact on the character and outcome of the studies can be attributed to the group of lecturers formed during the past two decades. This includes leading experts in numerous fields of education. Many of them are Polish artists who are the most prominent representatives in their fields, with well-established international reputations. The personnel and the educational results of their work are crucial to the potential of every school. However, a simple statement of historical facts does not fully illustrate what photographic studies functioning now for over two decades meant and still mean for both the School and Polish photography. They are marked by specific characteristics resulting from the originality of the curriculum and the team which formulated and implemented it, but also from the fact that the studies are part of a film school. The specificity of photographic education at our school is reinforced by the fact that among the lecturers associated with photographic output, history, criticism and theory of photography and art, there are also lecturers from the field of film studies. For students of photography working with static images, increased exposure to moving images definitely broadens their understanding of the medium, its characteristics and its relation with other media. It is all the more important in the current phase of evolution of visual culture, whose forms are characterized by multi- and interdisciplinarity. Experiencing different forms of optical images on a daily basis affects the stylistic and technological diversity of students work. This can be observed in their curricular tasks, as well as diploma projects, and later on in the fully independent output of our graduates. In each of these activities one can observe the ability to utilize classic forms and technologies, but also an ease of blending artistic disciplines and genres. This is why our most #20YearsofphotographyfromPWSFTviT

13 EN talented and determined students and graduates have been earning artistic and professional recognition for years. It is worth remembering that, in the end, the quality of studies and the position of a school are not indicated by the longevity of its great tradition or the titles and achievements of its lecturers, but by the actual accomplishments of its students and graduates. The works of both the former and the latter are an excellent testimony to the photographic studies at our school. Today at the dawn of the second decade of a new century the state of affairs for academic studies in the field of photography is entirely different than twenty years ago, when the Zawodowe Zaoczne Studium Fotografii was established. Most public universities specializing in visual arts have their own separate photographic studies. Many private universities develop such studies as well. Moreover, the membership of Poland in the EU allows for photographic studies at European colleges. Despite all of this, the large number of candidates wishing to study photography at our School every year verifies its prestige and attractiveness. In order to maintain this status, constant development and improvement of the program is necessary. It is thus necessary to wish for the School, its lecturers, and students, both current and future, to always take care to pursue these aims, so that at the time of our next anniversary we will be able to look back with satisfaction and state with confidence that no achievements of the previous two decades have been lost; on the contrary that our heritage has been enriched and developed. 13

14 #20latfotografiipwsftvit FOTOGRAFIA w NIEPRZEZROCZYSTYM ŚWIECIE Krzysztof Pijarski Istotą rzeczywistości jest sens. Co nie ma sensu, nie jest dla nas rzeczywiste. Każdy fragment rzeczywistości żyje dzięki temu, że ma udział w jakimś sensie uniwersalnym. Bruno Schulz, Mityzacja rzeczywistości 1 14 Niniejsza publikacja ukazuje się w osobliwym momencie. Z jednej strony jest niewczesna, w końcu dwudziestą rocznicę istnienia studiów fotograficznych w Szkole Filmowej obchodziliśmy w ubiegłym roku. Mogłoby to sugerować, że długo się do tej książki szykowaliśmy, rekonstruując perypetie fotografii jako kierunku studiów pnącego się ku ciągle jeszcze nieosiągalnej samodzielności (fotografia pozostaje katedrą podporządkowaną wydziałowi operatorskiemu, co rzecz jasna niekoniecznie jest rzeczą niepożądaną). Z drugiej jednak strony czasy kryzysu nie są najlepszym momentem upamiętniania przeszłości, powoływania się na dawną czy też niedawną wielkość. Czasy kryzysu wymagają raczej namysłu, próby określenia miejsca, w którym się znaleźliśmy oraz kierunku, w którym chcielibyśmy podążać. Mówiąc o kryzysie nie miałem jednak w pierwszym rzędzie na myśli kryzysu finansowego, którego skutki wszyscy odczuwamy zwłaszcza zaś studenci, którzy po ukończeniu szkoły będą musieli znaleźć sobie miejsce w tej (być może w zbyt niewielkim stopniu!) zmienionej i zawodowo o wiele trudniejszej rzeczywistości. Myślałem tu przede wszystkim o przemianach w samym polu fotografii, które być może jesteśmy w stanie ujrzeć w całej ich rozległości dopiero teraz. Ubiegłoroczne zamknięcie w Polsce ostatnich redakcji fotograficznych w dziennikach o zasięgu krajowym było wyraźnym znakiem końca pewnej epoki epoki (humanistycznego) fotoreportażu, w formie, w jakiej się narodził podczas wojny domowej w Hiszpanii i w której doznał największego rozkwitu za czasów ilustrowanych tygodników, takich jak Life czy polski Świat 2. Jeśli chcemy, aby fotografia nadal 1 Bruno Schulz, Mityzacja rzeczywistości, w: Republika marzeń, Warszawa 1993, s Oczywiście, przemiany te były widoczne wcześniej, ostatnie wydarzenia jednak dobitnie podkreśliły ich nieodwracalność. #20YearsofphotographyfromPWSFTviT

15 PL opowiadała o współczesnym świecie, wydobywała jego pęknięcia, momenty spełnienia i ukryte oblicza, trzeba będzie znaleźć alternatywne sposoby funkcjonowania, zdobywania funduszy na realizację projektów, nowych form dystrybucji. Tu właśnie ujawnia się najgłębszy kryzys, a raczej moment przełomu 3. Dlatego też książka koncentruje się na młodszym pokoleniu artystów związanych ze szkołą, ponieważ to oni naprawdę przeżywają ten moment. Wiele już powiedziano na temat wpływu, jaki cyfryzacja wywarła zarówno na produkcję, jak i recepcję obrazów fotograficznych. Na zmagania studentów Szkoły Filmowej z tym problemem wskazali już kilka lat temu Ewa Ciechanowska i Dawid Furkot, stwierdzając, że [n]owy sposób wytwarzania obrazu, jaki zaistniał dzięki fotografii cyfrowej wpłynął znacząco na nasze postrzeganie fotografii i nie mamy tutaj do czynienia z chwilowym zakłóceniem, ale trwałą przemianą doświadczenia odbioru i tym samym koniecznością wypracowania nowych nawyków w obcowaniu z obrazami fotograficznymi 4. Z dzisiejszej perspektywy wydaje się jednak, że cyfryzacja dokonała największych zmian nie tyle w dziedzinie wytwarzania obrazu fotograficznego (choć i to prawda), lecz przede wszystkim jego upowszechniania, jego cyrkulacji. Forma i struktura niniejszej publikacji a także wystawy, której towarzyszy próbują zdać sprawę z tego przewrotu. Na ten temat szerzej wypowiada się powyżej kuratorka wystawy, Aleksandra Hirszfeld. Współczesne media społecznościowe dokonały radykalnego spłaszczenia pola kultury fotograficznej: tradycyjne hierarchie i kanały selekcji wprawdzie nadal istnieją, lecz równolegle powstała rozległa sieć relacji horyzontalnych, łączących ludzi niekiedy bardzo od siebie odległych, ale bliskich sobie pod względem wrażliwości, postawy, praktyki. W tej sytuacji czasem dochodzi do niespodziewanych spotkań, spięć i wspólnych przedsięwzięć, które mimo marginalnego statusu zdobywają duży rozgłos i uznanie 5. Jako przykład takiej 3 Znamiona swoistego momentu przełomowego nosi też fakt, że Szkoła Filmowa wygasza swój program studiów zaocznych, program, który wydał kilka pokoleń znakomitych artystów i zawodowców w dziedzinie fotografii. Choć trudno w tym momencie orzec, jaki to będzie miało wpływ na środowisko artystyczno-intelektualne szkoły, powinno na pewno zmotywować nas do zastanowienia się na tym, dokąd chcemy zmierzać jako uczelnia. 4 Ewa Ciechanowska, Dawid Furkot, [wprowadzenie kuratorskie], w: Disconnected Images/ Rozłączone obrazy, Łódź 2011, s Ów efekt swoistej kontrsfery społecznej widzialności obserwowaliśmy gdzie indziej na przykładzie Arabskiej Wiosny, gdzie duża część zapisu i komentarzy tych wydarzeń została wyprodukowana przez samych uczestników, nie zaś oficjalne media, które same 15

16 #20latfotografiipwsftvit 16 dynamiki można podać TIFF, Trochę Inny Festiwal Fotografii, powołany do życia w 2011 roku przez Macieja Bujko i Franciszka Ammera, dwóch studentów szkoły, którzy właśnie opuszczają jej mury. Mimo młodego wieku i w związku z tym nieznaczącej jeszcze pozycji w świecie współczesnej fotografii, udało się im stworzyć ciekawą imprezę, w której wzięli już udział twórcy o międzynarodowej pozycji. Ten nowy, usieciowiony świat rozwija się dynamicznie. Wciąż pojawiają się nowe technologie prezentacji i upowszechniania fotografii, do tego stopnia, że bardzo trudno za tym rozwojem nadążać 6. Jak więc uczyć posługiwania się tymi technologiami, skoro zmieniają się one z taką prędkością? Jak za tym rozwojem nadążyć? To samo dotyczy źródeł zdobywania i produkcji wiedzy. Dziś nie biblioteka, lecz Internet jest podstawowym punktem odniesienia dla młodego pokolenia fotografów (i nie tylko). Trudno jednak traktować tę sytuację jako zjawisko wyłącznie pozytywne. Problemem jest bowiem nie dostępność ilość książek i materiałów dostępnych on-line jest przecież nieprzebrana lecz umiejętność odsiania plew od ziarna, formułowania trafnych pytań, nazywania problemów. Stwierdzenie, że świat stracił na przejrzystości (a więc hierarchii), że współistnieje w nim wiele konkurujących ze sobą dyskursów, pozycji i praktyk, że niezmiernie trudno wypowiadać w nim kategoryczne sądy, choć nierzadko jest to konieczne to wszystko nie wydaje się bardzo odkrywcze. Jednocześnie opisywane powyżej zjawiska i przemiany stanowią poważne wyzwanie dla szkoły. Zmuszają do zastanowienia się nad tym, czego i w jaki sposób uczyć. I to jest największe wyzwanie, przed którym stoimy jako pedagodzy łódzkiej Szkoły Filmowej. Jak nauczyć młodych adeptów fotografii orientacji w tym coraz bardziej złożonym świecie, jak im pomóc wypracować narzędzia krytyczne, własny, odpowiedzialny sposób widzenia tych procesów i przemian? Jak pomóc w formułowaniu wizualnych odpowiedzi na tę rzeczywistość? W myśleniu za pomocą obrazów, a nie tylko ilustrowaniu czy rejestrowaniu świata takim, jakim się zdaje. Nie ma, rzecz jasna, prostej odpowiedzi na to pytanie i też na nie się powoływały. Tym sposobem serwisy YouTube i Twitter, a także Facebook stały się kanałami wprowadzania w obieg nowych informacji. 6 Kiedy sam jeszcze byłem studentem fotografii uczono mnie posługiwania się technologią Flash firmy Adobe, która wówczas wyznaczała standardy prezentacji materiałów multimedialnych w sieci. Dziś już wiadomo, że technologia ta raczej odejdzie do lamusa, a pałeczkę przejmuje html5, przede wszystkim zaś rozwiązania na urządzenia mobilne. Jest to jednak pole, w którym nie ma jeszcze zbyt wielu prostych, dostępnych narzędzi i trudno powiedzieć, w jakim kierunku się ono rozwinie. #20YearsofphotographyfromPWSFTviT

17 PL nie tu miejsce, by takie odpowiedzi proponować. Wydaje mi się jednak istotne, by to pytanie postawić i zdać sobie sprawę z tego, że dotychczasowe strategie są niewystarczające. Studenci sami znaleźli jedną z możliwych odpowiedzi w powrocie do wspólnego działania, do koleżeńskiego dialogu: [W] walce tworzenia piszą z pomocą przychodzi istnienie w grupie. [ ] [B]udując swoje ja dbamy o to, aby wypełnić wszystkie role w mikrospołeczności, w której żyjemy, a rozwój każdego z nas pośrednio uwarunkowany jest kierunkiem rozwoju wszystkich pozostałych. [ ] Chcemy tworzyć indywidualnie, ale zostać zapamiętani razem 7. Nie sposób przecenić taką wspólnotowość, samokształceniową siłę i solidarność. Co więcej, widać jej efekty, gdyż wiele interesujących inicjatyw w łonie szkoły pochodzi właśnie od tychże studentów. Gdyby się jeszcze udało do tego dodać równie intensywną wymianę z pedagogami, którzy nierzadko nie są gotowi uznać studentów jako partnerów w dialogu, ale też nazbyt często wciskani są w role belfrów przez samych studentów, roli, w której przeważnie nie czują się dobrze wtedy stworzylibyśmy układ prawie idealny. Choć nie mam wątpliwości, że cały czas do tego dążymy, obecna sytuacja wyjątkowo sprzyja podobnym refleksjom i przewartościowaniom. Kiedy prof. Marek Nowicki z okazji piętnastolecia szkoły ogłosił: Nie uczymy fotografować! ufam, że właśnie coś takiego miał na myśli. 7 Osiem złotych zestaw. Wystawa fotografii IV roku PWSFTviT, [wstęp], Łódź 2011, bp. 17

18 #20latfotografiipwsftvit Photography in a Nontransparent World Krzysztof Pijarski The essence of reality is meaning. That which has no meaning is not real for us. Every fragment of reality lives due to the fact that it partakes of some sort of universal meaning. Bruno Schulz, The Mythologization of Reality 1 18 This publication appears in a curious moment. On the one hand it seem belated, since it was in fact last year that we celebrated the 20 th anniversary of the photography program at the Łódź Film School. This could suggest that we spent a lot of time preparing for this book, reconstructing the vicissitudes of program struggling towards a yet-to-come independence (the photography program as yet still remains subordinate to the department of cinematography, which of course isn t necessarily a bad thing). On the other hand times of crisis are not the best moment to commemorate the past, to draw upon past or recent glory. Rather, such times demand reflection, about the place one has arrived at and the direction one would like to take down the road. However, by bringing up the topic of crisis I didn t have in mind first and foremost the financial crisis under whose effects we all suffer but above all the students, who after graduating will have to find themselves a place in this changed (perhaps in too small a degree!) and professionally much more precarious reality. What I had in mind were before all the changes in the field of photography itself, changes whose extent we might be able to judge only now. The closing down of the last photojournalistic departments in the main Polish dailies last year was a clear sign of the end of an era the era of (humanist) photojournalism, in the form it arose during the Spanish Civil War and later flourished in the time of illustrated weeklies, such as Life or Świat here in Poland 2. If we want photography to continue to tell us about the contemporary world, to bring forth its 1 Bruno Schulz, The Mythologization of Reality, trans. John. M. Bates, gla.ac.uk/slavonic/schulz s.htm (accessed ). 2 Of course, these changes were visible much earlier, but the recent events have emphasized with full force their irreversibility. #20YearsofphotographyfromPWSFTviT

19 EN discontinuities, moments of grace and hidden facets, we will have to find alternative strategies of doing things, of securing the funds necessary to realize projects, to find new forms of distribution. Here lies the most profound crisis, or rather watershed 3. This is why the book is concentrated mostly on the young generation of artists connected with the school, since it is them who are actually living through this moment. Much has already been said about the influence digitalization has had both on the production and reception of photographic images. Ewa Ciechanowska and David Furkot have already pointed to how the students are already struggling with this question by stating that [a] new way of creating pictures, owing to digital photography, has influenced our perception of this medium significantly, which cannot be called a temporary disturbance but a permanent change in it reception that necessitates the adoption of new habits of dealing with photographic images 4. From today s perspective, however, it seems digitalization effected the deepest changes not so much in the realm of the creation of photographic images (although also this is the case), but above all in their distribution, their circulation. The form and structure of this publication and of the exhibition it accompanies tries to register this turn. Alexandra Hirszfeld, the curator of the show, provides more on this point in her contribution. Contemporary social media have brought about a radical leveling of the photographic culture: while the traditional hierarchies and channels of selection indeed still exist, parallelly to them an encompassing network of horizontal relationships has arisen, connecting people that are often distant literally but at the same close in terms of sensibility, attitude, practice. In this situation it happens there occur unforeseen encounters, clashes and joint initiatives that notwithstanding their marginal status are able to draw considerable attention and recognition 5. One could name as an example of such a dynamics the TIFF Festival of Photography, 3 The fact that the Film School is about to close their part-time photography program also bears the marks of such a watershed; of a program that has yielded several generations of outstanding artists and professionals in photography. Although at this very moment it is difficult to assess, what kind of influence this will have on the artistic-intellectual milieu of the Film School, this situation should motivate us to reflect on where we want to take this an institution. 4 Ewa Ciechanowska, Dawid Furkot, [curatiorial introduction], w: Disconnected Images/ Rozłączone obrazy, Łódź 2011, s. 7 (translation slightly changed). 5 We could observe this effect of a certain counter-sphere of social visibility on the example of the Arab Spring, where a large part of the record of and commentary upon those events has been produced by the participants themselves, not the official media who 19

20 #20latfotografiipwsftvit 20 established in 2011 by Maciej Bujko and Franciszek Ammer, two students of the Film School who are just about to graduate. In spite of their young age and therefore lack of a grounded position in the contemporary world of photography, they were able to create a promising event, with participants of international renown. This new, networked world is dynamically developing, with new technologies for the presentation and circulation of photographs cropping up incessantly, to the extent that it is difficult to keep up with this development. 6 How then should we teach people to use those technologies as tools if they change at such a pace? How to keep on top of things? The same regards the sources of knowledge gathering and production. Today it is not the library, but the Internet that is the primary point of reference for the young generation of photographers (and not only them). Needless to say, this situation is not without pitfalls. For now it is not accessibility that is the problem the amount of books and material available on-line is boundless but the ability to filter information, to formulate apt questions, to name urgent issues. The claim that the world has lost some of its transparency (and thus its hierarchies), that within it many competing discourses, positions, and practices coexist, and voicing emphatic judgments, although oftentimes needed, seems impossible all this doesn t seem revelatory today. At the same time the phenomena and developments described above constitute a serious challenge for the school. They force us to reconsider, what and how to teach. This seems the biggest challenge awaiting the teachers at the Łódź Film School today. How to teach the forthcoming generations of artists to orient themselves in this increasingly complicated world, how to help them in developing critical tools, their own, proper way of seeing those processes and changes? How to help them formulate visual responses to this reality? To think in and through images, and not only to illustrate or record the world such as it seems. Needless to say, there are no simple answers to these questions and this is not the place to propose them. It is however important to pose them and realize that the established strategies are no longer good enough. were in fact relying on them in their own reports. In this way social media, like YouTube, Twitter, or Facebook became channels for the circulation of new information. 6 When I myself was still studying photography I was taught Adobe Flash as the technology of choice for the presentation of multimedia content. Today it has become clear that it has become obsolescent, with html5 taking over, above all with solutions for mobile devices. But it is a field with no simple and available tools ready to use yet and it is difficult to tell, where this technology will go in the near future. #20YearsofphotographyfromPWSFTviT

21 EN The students themselves found one possible answer in a return to joint action, to a dialogue among peers: In the battle of creation they write being in a group comes to our aid. [...] While working on our self we are careful to fill in all the roles in the microcommunity in which we live, and the development of each of us is indirectly conditioned by the direction the development of all the others takes. [...] We want to work individually, but be remembered as a group. 7 One simply cannot overestimate this cooperative drive, the power of selfeducation and solidarity. What is more, its effects are there to be seen, as many stimulating initiatives within the school come exactly from those students. If we could add to this an equally intense exchange with the teachers, who on many occasions are not ready to treat the students as partners, but are also too often pushed into that dire role by the students themselves, a role they feel not at all comfortable in then we would have a near perfect arrangement. Although there can be no doubt that this is the direction we are striving, the present situation favors such deliberations and reassessments. When, on the occasion of the school s 15 th anniversary, professor Marek Nowicki stated that We do not teach how to photograph! I do believe he had something of the like in mind. 7 Osiem złotych zestaw. Wystawa fotografii IV roku PWSFTviT, [introduction], Łódź 2011, not paginated. 21

22 #20latfotografiipwsftvit 22 SPIS WYKŁADOWCÓW LIST OF LECTURERS Na specjalności Fotografia wykładali: Błoński Aleksander Błoński Maciej Budzyń Magda Cichosz Krzysztof Ciechanowska-Urbańska Ewa Fabiański Paweł Ferenc Tomasz Hejke Krzysztof Hunger Ryszard Iwański FilipJałosiński Aleksander Kaniowski Andrzej Komorowski Tomasz Koprowicz Jacek Kostaciński Marcin Kotlicki Piotr Kuźniak Henryk Kraszewska Jadwiga Lechowicz Lech Ledwosiński Mirosław Leśniewska Anna Lipiński Krzysztof Mirowska Wanda Majda Tadeusz Marczewski Jacek Mąka Malatyńska Katarzyna Nowicki Marek Pijarski Krzysztof Piwkowski-Żuk Józef Poźniak Marek Prażmowski Wojciech Przyborek Grzegorz Puś Wojciech Robakowski Józef Różycki Andrzej Smoczyński Andrzej Stefańska Wiesława Szerszonowicz Jacek Szymański Stanisław Szukalski Marian Szyryk Marek Tkaczewska Olga Tkaczyński Wojciech Tomaszewski Tomasz Tomczyk Piotr Tylman Jacek Tylman Janusz Maria Urbański Artur Wichłacz Zbigniew Wojciechowska Izabela Wójcik Krzysztof Jarosław Wójcik Piotr Wrzesień Andrzej Zagrodzki Janusz Zarychta Anna Zmysłowska Urszula Żelazowska Monika SPIS STUDENTÓW LIST OF STUDENTS Imatrykulowani studenci specjalności Fotografia: Rok akademicki Bajer Aleksandra Bik Wojciech Borucka Dorota Bujnowicz Piotr Bramorska-Fogiel Małgorzata Ciesielski Bartosz Dębowski Krzysztof Długosz Hanna Dokurno Janusz Fisz Adam Flisiński Mirosław Hryciuk Mariusz Jur Jacek Knopik Maria Krzemiński Piotr Małkowicz Wojciech Osiadacz Aldona Piotrowski Zdzisław Romaniuk Sławomir Słaboński Tomasz Subczyński Andrzej Szeller Grażyna Wądołowska Izabella Włudarczyk Karol Wyrozębski Andrzej Zgoda Anna Rok akademicki Anang Ruth Bonk Mariusz Cichy Daniel Czarnecki Piotr Diehl Piotr Górecki Paweł Hetman Wojciech Klein Paweł Krężel Bogdan Krupiński Tomasz Łapińska Izabela Macur Mateusz Mikołajewicz Dariusz Pavlovič Aleksander Pęczalski Krzysztof Pietraszkiewicz Marcin Pochwat Piotr Rutkowski Aleksander Sochan Artur Szczepański Marek Szpilkowski Andrzej Świderek Andrzej przyjęty na II rok Wąsowski Piotr Wielgosz Beata Witecki Krzysztof Żeńca Marek Rok akademicki Bolko Piotr przyjęty na II rok Rok akademicki Budziszewska Anna Czarnecki Grzegorz Czekalska Tatiana Golec Adam Górski Andrzej Grabiwoda Olga Janicka Elżbieta Jarząbek Joanna Kastelion Monika Kawa Anna Komorowski Tomasz Krzakiewicz Przemysław Kulesza Dariusz Latoszek Rafał Leszczyński Rafał Maciejewska Izabela Manocewa Aleksandra Mizera Cezary Mrowiec Michał Olejnik Robert Omulecki Igor Piechura Euremiusz Rymut Radosław Szmidt Waldemar Tasarz Rafał Walów Tomasz Wasilewski Sergiusz Waszkiewicz Beata #20YearsofphotographyfromPWSFTviT

23 Wiatr Angelika Wojnar Radosław Wojnarowski Piotr Zajda Katarzyna Rok akademicki Blędek Arkadiusz Bukowski Rafał przyjęty na II rok Ciastek Magdalena Chojnowski Cezary Chojnowski Konrad Domańska Małgorzata Dylewski Bartosz Feyty-Gierycz Carotina Forusińska Katarzyna Gawroński Łukasz Gąsior Paweł Grzegorzewski Wojciech Janicki Cezary przyjęty na II rok Jankowska Adriana Kobusiński Szymon Kuźnik Magdalena Lisiewicz Maria Podgórska Agnieszka Pruska Marta Przybysz Maria Raczyński Daniel Rosyk Robert Sauter Marcin Suszek Tomasz Szkoda Aleksandra Sztrajt Anna Szymborski Mikołaj Targosz Monika Teodoruk Małgorzata Wnuk Christoph Wójcicki Tomasz Zbąska Maria Rok akademicki brak przyjęć Rok akademicki Babicz Jarosław Bedyńska Anna Bloda Anna Bojarczuk Grzegorz Cianciara Artur Dadas Joanna Długosz Mikołaj Dziuk Iwona Fortuna Katarzyna Janczy Monika Jarnuszkiewicz Prot Kiełczewski Michał Koziczyński Michał Krajewski Miłosz Kurant Agnieszka Lipowski Bartosz Łebkowska Olga Masłow Rafał Maszewski Stefan Miliszkiewicz Juliusz Murgrabia Łukasz Olearka Paweł Osowski Maciej Pacana Magdalena Pempel Kacper Rozowska Monika Skłodowski Krzysztof Stefański Piotr Swerpel Jakub Szwajczak Sebastian Ślusarczyk Sławomir Tołwiński Piotr Tryczyńska Aneta Udowicka Anna Wlazły Adam Wójcik Paweł Wyrozębska Katarzyna Zelek Zbigniew Rok akademicki Augustyniak Arkadiusz Długosz Mikołaj Dróżdż Robert Dzięcioł Łukasz Fronc Bartłomiej Gołaszewska Justyna Grzejszczyk Rafał Guzek Mariusz Jasiński Patryk Kaczmarczyk Aldona Kluz Szymon Kozicz Wojciech Krawczak Łukasz Krzanowski Robert Lelek Piotr Łebek Patryk Maniewski Marcin Muśko Andrzej Olejnik Marta Ostrowski Bartosz Podlaska Anna Pokrycki Przemysław Robakowski Wojciech Rostkowski Bartłomiej Skorpuski Michał Sobieraj Maciej Solska Marlena Stajniak Michał Śliwa Jarosław Świtała Arkadiusz Tarasiewicz Urszula Tomasiak Adam Trzciński Łukasz Tyszecki Radosław Wachel Jolanta Wajs Anna Węgrzyńska Monika Wiktor Andrzej Zwolińska Edyta Zwolińska Magdalena Rok akademicki Chwoła Błażej Dąbrowska Małgorzata Fedisz Anna Fabjański Paweł Górska Monika Grabelus Krystyna Grzybowski Tomasz Kazimierczak Anna Klimkiewicz Bartłomiej Kołodziejska Anna Kordys Zbigniew Kotusiewicz Tomasz Król Łukasz Krzywda-Pogorzelski Michał Łokaj Krzysztof Majrowska Olga Malinowski Rafał Mikołajko Małgorzata Nowak Justyna Oleksy Monika Orłowska Anna Patrycja Pecold Cezary Pęczek Sergiusz Piekarz Rafał Rembacz Agnieszka Sawczuk Anna Scholzchen Katarzyna Skubisz Piotr Słowikowski Adam Stępniewski Paweł Stroiński Przemysław Szyszka Dominika Tryzna Olaf 23