1.Polskie nastolatki w większości sięgają po alkohol przed ukończeniem 18 roku życia

Transkrypt

1 GMINNY PROGRAM PROFILAKTYKI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH DLA MIASTA JAROSŁAWIA NA ROK 2014

2 WSTĘP Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych dla Miasta Jarosławia na 2014 rok jest kontynuacją działań realizowanych w tym zakresie od kilku lat na terenie Jarosławia. Zaplanowane działania są rokrocznie poddawane ocenie i udoskonalane, po to, by realizacja jego celów przynosiła wymierne korzyści dla poszczególnych grup mieszkańców naszego miasta. Priorytetem w tym zakresie są działania skierowane do dzieci i młodzieży, w szczególności uczniów jarosławskich szkół podstawowych i gimnazjalnych. I. DIAGNOZA PROBLEMU Polska, podobnie jak 38 innych krajów europejskich, uczestniczy w projekcie ESPAD (European School Survey Project on Alcohol and Drugs ESPAD) ogólnopolskich badaniach ankietowych, które dotyczą m.in. kwestii używania alkoholu. Badania są realizowane co cztery lata według wspólnej dla wszystkich krajów, wystandaryzowanej metodologii (ostatnia edycja w roku 2011). Grupą badaną są uczniowie trzecich klas gimnazjalnych i drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. 1.Polskie nastolatki w większości sięgają po alkohol przed ukończeniem 18 roku życia Według badań, inicjację alkoholową ma za sobą 87,3% gimnazjalistów z klas trzecich oraz 95,2% uczniów klas drugich szkół ponadgimnazjalnych. Jeżeli sięgniemy po dane z badań HBSC (Health Behaviour In School-aged Children. WHO Collaborative Study), to okaże się, że aż 30% 15-latków pierwszy raz piło alkohol przed ukończeniem 13. roku życia (w tym 16,5% pierwszy raz wypiło alkohol, mając 11 lat lub mniej, natomiast 13,5% zrobiło to pierwszy raz, mając 12 lat). Do grona konsumentów napojów blisko 10% 15-latków upiło się pierwszy raz, mając mniej niż 14 lat. Kwestię nietrzeźwości badano z zastosowaniem wskaźników behawioralnych, takich jak: zataczanie się, bełkotanie czy utrata pamięci. Uznano to za wskaźnik stanów silnego upicia się. Konsekwencji takich doświadczyło 44,5% uczniów młodszych i 65,7% uczniów starszych, zaś w alkoholowych, zdefiniowanych w badaniach ESPAD jako osoby, które piły alkohol w czasie 12 miesięcy przed badaniem, należy 78,3% latków i 91,6% uczniów starszych. Kategoria picia alkoholu w czasie ostatnich 30 dni w badaniach młodzieży szkolnej uznawana jest za wskaźnik względnie częstego picia alkoholu. Także i tu większość młodzieży (odpowiednio 57,6% młodszej i 80,4% starszej) w tym czasie sięgała po napoje alkoholowe. Zdecydowana większość badanych uczniów starszych (70,3%) oraz blisko połowa młodszych (48,6%) ma za sobą doświadczenie upicia się. Jednak kiedy porównuje się dane z wynikami z lat ubiegłych, wyraźnie widać, że wszystkie trzy wskaźniki mierzące zjawisko przekraczania progu nietrzeźwości, wykazują obecnie tendencję spadkową. Wyjątkiem jest starsza grupa młodzieży, gdzie nieznacznie wzrósł odsetek tych, którzy upili się w czasie ostatnich 30 dni przed badaniem (z 31,8% do 32,3%). Pomimo tych pozytywnych zmian, nadal niepokoi fakt,

3 że ponad 21% uczniów młodszych oraz ponad 32% uczniów starszych upiło się w ciągu ostatnich 30 dni.. 2.Wzrost odsetek młodzieży sięgającej po wódkę Wódka jest drugimi (po piwie) pod względem rozpowszechnienia napojem alkoholowym. Napój ten spożywało 40,7% gimnazjalistów i 62,8% uczniów szkół ponadgimnazjalnych i jest to znaczący wzrost w porównaniu z rokiem Warto zwrócić uwagę na to, że obecnie liczba młodzieży, zarówno młodszej, jak i starszej sięgającej po wódkę w omawianym 30- dniowym okresie, jest najwyższa w całej dotychczasowej historii badań. Warto też podkreślić, że spożycie wódki w roku 2011 wzrosło zarówno wśród chłopców, jak i dziewcząt w obydwu grupach wiekowych. Natomiast najbardziej popularnym napojem alkoholowym wśród młodzieży (zarówno wśród chłopców, jak i dziewcząt) jest piwo. Większość uczniów (57,4% młodszych i 78,1% starszych) w czasie ostatnich 30 dni piła piwo. Najmniej popularnym napojem alkoholowym jest wino. Sięgało po nie 26% młodszych uczniów i 35,6% starszych i stanowi to kilkuprocentowy wzrost w porównaniu z poprzednią edycją badań. 3.Spadek dostępności napojów alkoholowych w ocenie młodych ludzi Od 2003 roku systematycznie spada odsetek uczniów deklarujących bardzo łatwy dostęp do alkoholu. Jednak w dalszym ciągu odsetek tych, którzy uznają alkohol za łatwy do zdobycia, jest wysoki. Jeśli do odpowiedzi bardzo łatwe do zdobycia dodamy odsetek tych, którzy dostęp do napojów alkoholowych ocenili jako dosyć łatwy, to okazuje się, że zdecydowana większość młodych ludzi nie ma żadnego problemu ze zdobyciem alkoholu. Zaledwie 3,0% uczniów młodszych i 1,2% starszych za niemożliwe do zdobycia uznało piwo! Niewiele lepiej wygląda ograniczenie w dostępie do wódki tylko 6,8% uczniów klas trzecich gimnazjum i 1,8% uczniów szkół ponadgimnazjalnych uznało ten rodzaj alkoholu za niemożliwy do zdobycia. III. STRATEGICZNE CELE PROGRAMU 1.Rozwijanie profilaktyki alkoholowej poprzez promowanie i wdrażanie programów szkoleniowych skierowanych do młodzieży, rodziców, wychowawców, mających na celu opanowanie konkretnych umiejętności wychowawczych w kontekście zagrożeń związanych z obniżaniem się wieku inicjacji alkoholowej i w konsekwencji podejmowania przez dzieci i młodzież zachowań ryzykownych. 2. Poszerzanie wiedzy młodych i dorosłych mieszkańców miasta Jarosławia na temat szkodliwości picia alkoholu oraz dostępnych form pomocy dla osób uzależnionych i ich rodzin, w drodze działań informacyjno-edukacyjnych. 3. Wspieranie zdrowych form spędzania wolnego czasu przez dzieci i młodzież oraz działań profilaktycznych, promujących trzeźwy i bezpieczny styl życia. 4.Wzmożenie kontroli rynku napojów alkoholowych. IV. OGRANICZENIE DOSTĘPNOŚCI ALKOHOLU NA TERENIE MIASTA Zgodnie z ustawą o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniem alkoholizmowi sprzedaż napojów alkoholowych zawierających do 4,5 % alkoholu oraz piwa, przeznaczonych do spożycia w miejscu jak i poza miejscem sprzedaży nie jest objęta limitem.

4 W przypadku sprzedaży napojów alkoholowych zawierających powyżej 4,5% alkoholu (z wyjątkiem piwa), Rada Miasta w Jarosławiu określiła tzw. limit punktów sprzedaży napojów alkoholowych w ilości: 65 punktów sprzedaży napojów alkoholowych zawierających powyżej 4,5% alkoholu (z wyjątkiem piwa) przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży, 35 punktów sprzedaży napojów alkoholowych zawierających powyżej 4,5% alkoholu (z wyjątkiem piwa) przeznaczonych do spożycia w miejscu sprzedaży. V. ZADANIA PROBLEMOWE I SPOSÓB ICH REALIZACJI Zadanie 1 Zwiększenie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu. Na mocy art.21 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi bezpłatne leczenie osób uzależnionych od alkoholu odbywa się w podmiotach leczniczych wykonujących działalność leczniczą w rodzaju świadczenia stacjonarnego i całodobowego oraz ambulatoryjnego. Sposób realizacji: 1) podejmowanie czynności zmierzających do orzeczenia o zastosowaniu wobec osób uzależnionych od alkoholu, które powodują rozpad życia rodzinnego, demoralizację małoletnich, systematycznie zakłócają spokój lub porządek publiczny, obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu, a. przyjmowanie zgłoszeń o przypadkach wystąpienia nadużywania alkoholu, którym towarzyszą w/w przesłanki, b. prowadzenie rozmów interwencyjno - motywacyjnych z osobami, co do których wpłynęły zgłoszenia, c. kierowanie osób, które nie zgodziły się dobrowolnie na zdiagnozowanie i poddanie leczeniu odwykowemu, na badanie przez biegłych (psychologa i psychiatrę) w celu wydania opinii w przedmiocie uzależnienia od alkoholu i wskazania rodzaju zakładu leczniczego, d. kierowanie wniosków o zobowiązanie do podjęcia leczenia odwykowego do sądu. 2) informowanie osób uzależnionych o istniejących na terenie miasta zakładach lecznictwa odwykowego, ośrodkach terapeutycznych, grupach samopomocowych, 3) doposażenie zakładu lecznictwa odwykowego w niezbędny do realizacji zadań statutowych sprzęt oraz materiały edukacyjne, 4) udział członków Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w szkoleniach, seminariach i konferencjach, 5) doposażenie Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w niezbędny do realizacji zadań sprzęt oraz materiały edukacyjne, 6) dofinansowanie szkoleń członków Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. Zadanie 2 Udzielanie rodzinom, w których występują problemy alkoholowe pomocy psychospołecznej i prawnej, a w szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie. Nadużywanie alkoholu przez jednego z członków rodziny destabilizuje funkcjonowanie całego systemu rodzinnego, rodzi poważne problemy i jest przyczyną cierpienia dorosłych

5 i dzieci. Konsekwencją życia z partnerem nadużywającym alkoholu może być tzw. współuzależnienie. Współuzależnienie nie jest chorobą to efekt przystosowania się do sytuacji problemowej. Koncentrując się na szukaniu sposobu ograniczenia picia partnera, osoba współuzależniona nieświadomie przejmuje odpowiedzialność i kontrolę za jego funkcjonowanie, co w efekcie utrudnia jej konstruktywne rozwiązanie problemu. W konsekwencji zaistniałej sytuacji rodzinnej u osób współuzależnionych mogą wystąpić nasilone problemy zdrowotne: zaburzenia psychosomatyczne, emocjonalne, stresowe lub zaburzenia adaptacyjne. Współuzależnienie rozpoznaje się wyłącznie u osób dorosłych. Osoby współuzależnione traktowane są jako druga, równie ważna jak osoby uzależnione, grupa pacjentów placówek leczenia uzależnienia. Programy pomocy dla osób współuzależnionych realizowane są najczęściej w poradniach. Sposób realizacji 1) przeprowadzanie przez Miejską Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych tzw. rozmów wspierająco-motywujących z członkami rodzin, w których występuje problem alkoholowy, 2) działania Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych służące ustaleniu czy osoba zgłoszona jako nadużywająca alkoholu jednocześnie stosuje przemoc wobec najbliższych, 3) stała współpraca z Komendą Powiatową Policji w Jarosławiu oraz Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej w Jarosławiu w zakresie działań związanych z przemocą w rodzinie i ich skuteczności, 4) dofinansowanie działalności świetlic środowiskowych zajmujących się udzielanie pomocy dzieciom i młodzieży, w szczególności z rodzin dysfunkcyjnych zagrożonych problemem alkoholowym, 5) dofinansowanie obozów wypoczynkowo-terapeutycznych oraz socjoterapeutycznych dla dzieci z rodzin dotkniętych problemem alkoholowym, 6) wspieranie działań prowadzonych przez organizacje pozarządowe w zakresie kompleksowej pomocy dla ofiar przemocy w rodzinie, a w szczególności dofinansowanie w drodze otwartego konkursu zadań związanych z w/w problemem; 7) budowanie lokalnej koalicji wspierającej i animującej działania pomocowe na rzecz ofiar, świadków i sprawców przemocy w ramach istniejącej infrastruktury pomocowej Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie, Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, Komendy Powiatowej Policji, 8) udział osób stykających się z problemem przemocy domowej w szkoleniach, konferencjach w zakresie w/w problemu, 9) udział członków MKRPA w posiedzeniach Zespołu Interdyscyplinarnego ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz grupach roboczych związanych z procedurą Niebieskiej Karty. Zadanie 3 Prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych i przeciwdziałania narkomanii, w szczególności dla dzieci i młodzieży, w tym prowadzenie pozalekcyjnych zajęć sportowych, a także działań na rzecz dożywiania dzieci uczestniczących w pozalekcyjnych zajęciach sportowych opiekuńczo wychowawczych i socjoterapeutycznych. Myśląc o działaniach profilaktycznych oraz ochronie dzieci i młodzieży przed różnymi zagrożeniami, powinniśmy mieć na uwadze, że to właśnie alkohol jest najczęściej spożywaną przez nich substancją psychoaktywną, która otwiera drogę do podejmowania innych

6 zachowań ryzykownych. Ważne jest więc podejmowanie takich działań, które pokazywałyby jak można prowadzić zdrowy styl życia bez picia alkoholu i zażywania narkotyków. Sposób działania: 1) prowadzenie na terenie szkół podstawowych i gimnazjalnych programów profilaktycznych dla dzieci i młodzieży, 2) wspieranie działań profilaktycznych polegających na organizowaniu lokalnych imprez profilaktycznych o charakterze rozrywkowym, sportowym itp. dla dzieci i młodzieży, 3) zorganizowanie wypoczynku letniego w formie kolonii i obozów dla dzieci z rodzin dotkniętych problemem alkoholowym oraz innych form wspólnej zabawy celem propagowania zdrowego stylu życia wśród dzieci i młodzieży, 4) udział w ogólnopolskich społecznych kampaniach profilaktycznych dotyczących profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych; wzmacnianie w ten sposób zewnętrznego wizerunku gminy jako aktywnej w tym obszarze, 5) zakup i dystrybucja wśród różnych adresatów (dzieci, młodzieży, nauczycieli, pracowników służby zdrowia, sprzedawców alkoholu ) materiałów edukacyjnych (broszur, plakatów, książek, ulotek z profilaktycznymi treściami edukacyjnymi dotyczącymi problematyki alkoholowej), 6) wspieranie działań w zakresie organizacji w zajęciach pozalekcyjnych dla dzieci i młodzieży z wykorzystaniem elementów programów profilaktycznych, 7) zakup mleka, które zostanie dostarczone dla uczniów wszystkich jarosławskich szkół podstawowych. Zadanie 4 Wspomaganie działalności instytucji, stowarzyszeń, osób fizycznych służących rozwiązywaniu problemów alkoholowych. Samorząd, realizując poszczególne zadania gminnego programu, może powierzyć je organizacji pozarządowej lub wesprzeć organizację w realizacji zadań, które wpisują się w zawartość gminnego programu. Przy procedurze zlecania zadań organizacjom pozarządowym zastosowanie ma ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. z 2010 r. Nr 234, poz z późn.zm.) Sposób realizacji: 1) wspieranie materialne i organizacyjne podmiotów oraz organizacji zajmujących się problematyką profilaktyki alkoholowej, 2) wspomaganie organizacji społecznych, sportowych, kościelnych, szkolnych propagujących w swoich programach profilaktykę alkoholową. Zadanie 5 Podejmowanie interwencji w związku z naruszeniem przepisów określonych w art.13 1 i 15 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz występowanie przed sądem w charakterze oskarżyciela publicznego. Kontrola zasad sprzedaży napojów alkoholowych w punktach prowadzących sprzedaż i podawanie napojów alkoholowych prowadzona jest przez Miejską Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Jarosławiu. Sposób realizacji:

7 1) lustracja obiektów handlowych pod kątem realizacji zapisów ustawy zabraniających reklamy i promocji napojów alkoholowych z wyjątkiem piwa w zakresie zawartym w art.13 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, 2) kontrola obiektów handlu detalicznego i zakładów gastronomicznych w zakresie sprzedaży i podawania napojów alkoholowych osobom nietrzeźwym lub niepełnoletnim jak również na kredyt lub pod zastaw, 3) występowanie w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach sądowych związanych z nadużywaniem napojów alkoholowych jak również z nieprzestrzeganiem ustawy w wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. VI. KOMPETENCJE CZŁONKÓW MIEJSKIEJ KOMISJI ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH Miejska Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych jest powoływana na podstawie art.4 1 ust. 3 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi przez burmistrza miasta. W skład komisji wchodzą osoby przeszkolone w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych ( art.4 1 ust.4 w/w ustawy). Członek gminnej komisji powinien posiadać wiedzę dotyczącą następujących zagadnień: 1) uzależnienie od alkoholu, leczenie osób uzależnionych, picie ryzykowne i szkodliwe oraz strategie pomocy, 2) rodzina z problemem alkoholowym, w tym współuzależnienie, 3) sytuacja dzieci wychowujących się w rodzinach z problemem alkoholowym oraz strategie pomocy organizowanej w środowisku lokalnym, zjawisko przemocy w rodzinie - aspekty prawne i psychologiczne, praca w zespołach interdyscyplinarnych i grupach roboczych, procedura Niebieska Karta, 4) skuteczne strategie profilaktyczne, profilaktyka szkolna, środowiskowa i rodzinna, standardy programów profilaktycznych oraz ich ewaluacja, 5) system rozwiązywania problemów alkoholowych w Polsce oraz budowanie gminnych programów i ich ewaluacja, 6) zasady wydawania i cofania zezwoleń oraz prowadzenie kontroli punktów sprzedaży napojów alkoholowych, 7) kontakt z klientem gminnej komisji-osobą uzależnioną, współuzależnioną, ofiarą i sprawcą przemocy. VII. ZASADY WYNAGRADZANIA CZŁONKÓW MIEJSKIEJ KOMISJI ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH W JAROSŁAWIU 1. Źródłem finansowania zadań z profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych są przede wszystkim środki finansowe budżetu miasta Jarosławia pochodzące z opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych - Dział 851, Rozdział Wynagrodzenia dla realizatorów programów profilaktycznych i terapeutycznych, spójne będą z wytycznymi zawartymi w Rekomendacjach do Realizowania i Finansowania Gminnych Programów Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w roku 2014 opublikowanych przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. 3. Zgodnie z art. 4 1 ust. 5 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi ustala się wynagrodzenie dla członka MKRPA. Członkowie Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Jarosławiu za każdy udział w posiedzeniu

8 otrzymują wynagrodzenie brutto w wysokości 180 zł. Wynagrodzenie płatne jest po posiedzeniu Komisji. VIII. ZASADY FINANSOWANIA ZADAŃ OKREŚLONYCH W PROGRAMIE Merytoryczną podstawą decyzji finansowania zadań z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych są założenia określone w Gminnym Programie Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na 2014 rok dla miasta Jarosławia. Źródłem finansowania zadań niniejszego Programu będą środki finansowe budżetu miasta uzyskane z tytułu opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych. IX. REALIZATORZY ZADAŃ PROGRAMU Zadania określone w programie realizują: 1) Burmistrz Miasta Jarosławia, 2) Miejska Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, 3) Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Jarosławiu, 4) Straż Miejska w Jarosławiu, 5) Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Jarosławiu, 6) Komenda Powiatowa Policji w Jarosławiu, 7) Sąd Rejonowy w Jarosławiu, 8) Poradnia Leczenia Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnień w Wojewódzkiej Przychodni Zdrowia Psychicznego przy Specjalistycznym Psychiatrycznym Zespole Opieki Zdrowotnej w Jarosławiu, 9) Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, 10) Organizacje pozarządowe oraz inne podmioty w rozumieniu przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. X. KONTROLA I MONITORING Kontrola efektywności niniejszego Programu prowadzona jest poprzez : 1) monitorowanie działań realizowanych w ramach Programu prowadzoną przez Wydział Spraw Obywatelskich Urzędu Miasta Jarosławia, 2) obowiązkowe przedstawienie sprawozdań oraz przeprowadzenie analizy rezultatów działalności przez podmioty realizujące zadania w ramach Programu, 3) przedłożenie przez Burmistrza Radzie Miasta Jarosławia sprawozdania z jego wykonania.