Spis treści: Słowniczek WTN. OOpłata depozytowa

Transkrypt

1

2 Spis treści: Baterie i akumulatory - nowe obowiązki 4 Dr hab. Włodzimierz Urbaniak: O biopaliwach stałych 5 Palący problem odzysk 6 Recykling po mazursku 10 Krynica posegregowana 12 Arkadiusz Bartosiak: Niedotleniony 14 Polemika z Horodeckim 15 Jarosław Horodecki: Ekologia jest obłudna 16 Słowniczek WTN OOpłata depozytowa Opłata pobierana przy sprzedaży detalicznej akumulatorów ołowiowych w wysokości 30 zł. Zwrot jej następuje po przekazaniu zużytego akumulatora sprzedawcy detalicznemu lub do punktu zbiórki zużytych akumulatorów, zorganizowanego przez przedsiębiorcę wprowadzającego akumulatory na rynek. Wydawca: Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA, ul. Modlińska 225c, Warszawa, tel.: , faks: , Prezes Zarządu: Krzysztof Kawczyński Adres redakcji: Szara Strefa ul. Meander 10/6, Warszawa, info@szarastrefa.net Redagują: Maria Fijołek, Katarzyna Kawczyńska, Katarzyna Owsianka, Marcin Podlewski (red. naczelny), Stefan Paruch, Agata Wiśniewska. Druk: LOGOS s.c. Zdjęcie na okładce: Marcin Podlewski 2

3 NEWSY Energia z głębokiego recyklingu odpadów komunalnych W połowie przyszłego roku zostanie uruchomiony pierwszy, prototypowy zakład do utylizacji odpadów z odzyskiem energii. Z dotychczasowych prac wynika, że technologia o nazwie ACREN umożliwia odzyskiwanie do 85 proc. energii zawartej w odpadach komunalnych, czyli dwa razy więcej niż znane technologie światowe. Spośród mln ton odpadów komunalnych produkowanych rocznie w Polsce aż 95 proc. wciąż trafia na wysypiska. Nie tylko sukcesywnie powiększa to hałdy śmieci i samą bombę ekologiczną, ale i marnotrawi energię oraz surowce wtórne zawarte w odpadach. Dla porównania, w Niemczech na wysypiska trafia tylko 20 proc. śmieci komunalnych, a 20 proc. do spalarni i aż 60 proc. jest poddanych recyklingowi bądź kompostowaniu. Problem polskich miast polega też na tym, że już od 2010 roku przepisy unijne nakazują ograniczenie ilości odpadów składowanych na wysypiskach. Jest to praktycznie niemożliwe. Budowane spalarnie nie wystarczą do wywiązania się ze zobowiązań wynikających z przepisów UE. Także nie wcześniej niż przed 2013 rokiem zostaną zbudowane i uruchomione w większej ilości sortownie odpadów. Obecnie jest ich ok. 100, o przeciętnej mocy przerabiania 1,2 1,8 tys. ton rocznie śmieci. Tymczasem, dla porównania, Kraków produkuje rocznie 250 tys. ton, a Warszawa 600 tys. ton śmieci. Nie ma też nadal dobrej technologii kompostowania odpadów komunalnych, a sam kompost jest słabej jakości, znajduje się w nim bowiem wiele substancji niekorzystnych dla środowiska. Jedną z szans niezwiększania się liczby wysypisk śmieci w Polsce może być opracowana i wdrażana właśnie przez firmę Kamitec technologia do głębokiego recyklingu odpadów komunalnych ACREN - uważa Jakub Jurzak, dyrektor ds. rozwoju Kamitec. - Dzięki niej śmieci zostaną przetworzone na energię elektryczną i ciepło, w procesie znacznie efektywniejszym pod względem ekonomicznym i ekologicznym od utylizacji w spalarniach. Nośnikiem energii są paliwa gazowe, płynne i stałe, które dalej mogą być wykorzystane do produkcji energii, w tym elektrycznej, w dowolnym miejscu i czasie. Jak wyjaśnia Jakub Jurzak, koszt budowy instalacji ACREN wahać się będzie pomiędzy 30 a 50 proc. kosztu spalarni. Progiem rentowności jest roczny przerób 15 tys. ton śmieci. Ponieważ zagospodarowanie odpadów przy użyciu metod recyklingu jest tańsze od ich składowania na wysypiskach, przełoży się to dodatkowo na obniżenie kosztów wywożenia śmieci ponoszonych bezpośrednio przez mieszkańców. Prace nad technologią ACREN są współfinansowane z Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Metoda recyklingu odpadowych tworzyw sztucznych, będąca sercem technologii ACREN, jest chroniona patentem uzyskanym w 2006 roku. Źródło: wnp.pl Kolejne szkolenia PSR Rzeszów, Katowice i Gdańsk 26 czerwca w Rzeszowie, 17 lipca w Katowicach i 21 sierpnia w Gdańsku odbyły się kolejne bezpłatne szkolenia organizowane przez Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA. Tematem przewodnim był Obowiązek odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych zagadnienia teoretyczne i praktyczne. się m.in. przedstawiciele Ministerstwa Środowiska, Centralnego Ośrodka Badawczo Rozwojowego Opakowań, Wojewódzkich Inspektoratów Ochrony Środowiska, a także praktycy z PSR. Szkolenia połączyły teoretyczne przedstawianie przepisów z opisem sytuacji praktycznych. Szkolenia realizowane są przez PSR w ramach projektu. Seminaria skierowane są do wszystkich przedsiębiorców objętych ustawowym obowiązkiem odzysku i recyklingu opakowań oraz do samorządowców i liderów lokalnych społeczności. W Rzeszowie, Katowicach i Gdańsku prelegenci omówili regulacje prawne dotyczące odzysku i recyklingu oraz podstawowe zasady i obowiązki przedsiębiorców w zakresie znakowania opakowań i unikania barier dla recyklingu odpadów. Na szkoleniu wypowiadali Foto: PSR, Timo Balk / stock.xchng 3

4 NA PRAWO Baterieiakumulatory noweobowiązki Krzysztof Kawczyński Nowy akt prawny 24 kwietnia 2009 r. Sejm RP uchwalił ustawę o bateriach i akumulatorach. Przepisy nowej ustawy stosuje się do baterii i akumulatorów produkowanych i wprowadzanych do obrotu, niezależnie od ich kształtu, pojemności, masy, składu materiałowego, sposobu użycia oraz niezależnie od tego, czy stanowią przynależność albo część składową urządzenia lub dodatek do innych produktów. Przepisy ustawy odnoszą się również do odpadów powstałych z baterii i akumulatorów, w tym regulują zasady zbierania, przetwarzania, recyklingu i unieszkodliwiania zużytych baterii i akumulatorów. Ustawa reguluje także prawa i obowiązki następujących podmiotów: wprowadzających do obrotu baterie lub akumulatory; dystrybuujących baterie lub akumulatory lub sprzęt; zbierających, przetwarzających, dokonujących recyklingu lub unieszkodliwiania zużytych baterii lub zużytych akumulatorów; użytkujących baterie lub akumulatory. Rejestr wprowadzających i przetwarzających Ustawa nakłada na wprowadzających baterie lub akumulatory, jak również prowadzących zakłady przetwarzania zużytych baterii lub zużytych akumulatorów obowiązek rejestracji w rejestrze prowadzonym przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. W tym celu przedsiębiorcy podlegający wpisowi do rejestru będą musieli złożyć odpowiedni wniosek oraz uiścić opłatę rejestrową, a w kolejnych latach opłatę roczną. Obowiązki przedsiębiorców wprowadzających do obrotu baterie lub akumulatory Nowe przepisy o bateriach i akumulatorach zawierają zasadę rozszerzonej odpowiedzialności producenta za wprowadzone przez niego do obrotu produkty. W związku z tym przedsiębiorcy wprowadzający do obrotu baterie lub akumulatory zostali zobligowani do zorganizowania i sfinansowania zbierania, przetwarzania, recyklingu i unieszkodliwiania zużytych baterii i akumulatorów oraz właściwego gospodarowania nimi. W celu realizacji powyższych obowiązków związanych z przetwarzaniem i recyklingiem zużytych baterii i akumulatorów każdy wprowadzający będzie musiał zawrzeć umowę z zakładem przetwarzania zużytych baterii lub akumulatorów. Natomiast przedsiębiorcy wprowadzający baterie i akumulatory przenośne, będą mieli obowiązek zawarcia dodatkowo umowy ze zbierającym zużyte baterie i akumulatory, w celu osiągnięcia wymaganych poziomów zbierania zużytych baterii i akumulatorów przenośnych. Ustawowe poziomy zbierania zostały określone w ustawie i wynoszą co najmniej: do 26 września 2012 r. - 25%; do 26 września 2016 r. - 45%. W przypadku nieosiągnięcia ww. poziomów zbierania przedsiębiorcy będą musieli uiścić na rachunek urzędu marszałkowskiego tzw. opłatę produktową. W ustawie określono górną i dolną stawkę opłaty produktowej, odpowiednio 0,80 zł/kg i 12 zł/kg, przy czym szczegółowe stawki zostaną określone w rozporządzeniu. Ustawa daje możliwość realizacji tych obowiązków samodzielnie przez wprowadzającego albo za pośrednictwem innych podmiotów, przy czym odpowiedzialność za ich prawidłową realizację spoczywa na wprowadzającym baterie lub akumulatory. Miejsca odbioru Dla zużytych baterii i akumulatorów przenośnych zaproponowano utworzenie odrębnego systemu zbierania. Każdy użytkownik tych baterii lub akumulatorów będzie miał obowiązek przekazania zużytych baterii i akumulatorów przenośnych do podmiotu zbierającego tego rodzaju odpady, ale przede wszystkim do wcześniej wspomnianych miejsc odbioru. Miejscami odbioru mogą być np. szkoły i placówki oświatowe, kulturalno-oświatowe oraz siedziby urzędów i instytucji. Obligatoryjnie zużyte baterie i akumulatory przenośne od użytkowników końcowych będą musiały przyjmować punkty handlowe o powierzchni powyżej 25 m 2, w których odbywa się handel detaliczny baterii i akumulatorów przenośnych, obiekty handlowe, gdzie prowadzony jest handel hurtowy tych produktów oraz punkty serwisowe (także zaliczane do miejsc odbioru). Opłata depozytowa W ustawie zdecydowano się na pozostawienie instrumentu finansowego, jakim jest tzw. opłata depozytowa, która do tej pory funkcjonowała na mocy ustawy produktowej. Opłata depozytowa jest to opłata pobierana przy sprzedaży baterii i akumulatorów kwasowo-ołowiowych (samochodowych i przemysłowych) przez sprzedawcę detalicznego tych produktów, jeżeli przy sprzedaży baterii lub akumulatorów kupujący nie przekazał mu zużytej baterii lub akumulatora. Mechanizm ten sprawdził się w ustawie produktowej i znacząco wspomógł system zbierania tego rodzaju odpadów. Opłata depozytowa wynosić będzie od 30 zł do 50 zł, jednakże jej szczegółowe stawki zostaną określone w rozporządzeniu. Sprawozdawczość W ustawie określono również wymagania w zakresie sprawozdawczości przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą związaną z wprowadzaniem baterii lub akumulatorów, zbieraniem oraz przetwarzaniem i recyklingiem zużytych baterii lub zużytych akumulatorów. Wszystkie sprawozdania będą składane w terminie do 15 marca do właściwych marszałków województw. Określono również zawartość tych sprawozdań. Edukacja Ustawa wymusza prowadzenie edukacji ekologicznej jako ważnego elementu w systemie zbierania i przetwarzania zużytych baterii i akumulatorów. W ustawie obowiązek finansowania tzw. publicznych kampanii edukacyjnych został nałożony na wprowadzających baterie lub akumulatory. Powyższy obowiązek będą oni mogli realizować przez: przeznaczanie we własnym zakresie albo przekazywanie, w terminie do 15 marca następnego roku, na wyodrębniony rachunek urzędu marszałkowskiego co najmniej 0,1% swoich przychodów z tytułu wprowadzenia do obrotu baterii i akumulatorów na terytorium kraju osiąganych w danym roku kalendarzowym. 4

5 ANALIZA Paliwaalternatywne(cz. IV) Biopaliwastałe W poprzednim artykule zostały omówione zagadnienia związane z paliwami odnawialnymi. W podobnym kontekście bardzo często stosowane jest także określenie biopaliwa, które nie jest jednakże bezpośrednio zdefiniowane w polskich przepisach. Dr hab. Włodzimierz Urbaniak Jakkolwiek wydaje się, że pojęcie to jest zrozumiałe i nie wymaga bliższego definiowania, to biorąc pod uwagę aspekty prawne i techniczne, warto przy tym problemie zatrzymać się nieco dłużej. W publikacjach normalizacyjnych, które szerzej zostaną omówione w dalszej części artykułu, biopaliwa są określane jako paliwa produkowane bezpośrednio lub pośrednio z biomasy. Ze względu na postać fizyczną można wyodrębnić biopaliwa stałe, ciekłe i gazowe. Biopaliwa ciekłe zostały zdefiniowane w ustawie o biokomponentach i biopaliwach ciekłych 1. Biorąc pod uwagę bardzo ograniczoną liczbę biopaliw gazowych oraz omówioną wcześniej definicję biogazu (biogaz = biopaliwo gazowe), także w tym przypadku sprawa jest wystarczająco jednoznaczna. Przy definiowaniu biopaliw stałym punktem wyjściowym jest ich otrzymywanie z biomasy. Samo pojęcie biomasy, jak wynika z poprzedniego artykułu, jest w polskich przepisach dość dobrze zdefiniowane. Jednakże biomasa ze względu na organiczne pochodzenie, zróżnicowany skład chemiczny, właściwości fizykochemiczne oraz mocno zróżnicowane właściwości mechaniczne stanowi grupę bardzo niejednorodną. Stwarza to szereg utrudnień w opisie właściwości i cech cieplnych. Z tego względu w krajach UE wdrożono intensywny program rozwoju mechanizmów umożliwiających lepsze scharakteryzowanie biopaliw według standardów i metodyk powszechnie przyjętych i uznawanych. W 2000 r. Europejski Komitet Normalizacyjny (CEN) powołał Komitet Techniczny CEN/TC 335 Biopaliwa stałe, którego zadaniem jest prowadzenie prac normalizacyjnych w zakresie biopaliw stałych. W zakres prac CEN wchodzą biopaliwa stałe produkowane z biomasy pochodzącej ze ściśle określonych źródeł. Ich dobór uwzględnia podstawowy cel produkcji biopaliw - otrzymywanie energii i obejmuje następujące zasoby 2, 3 : produkty z rolnictwa i leśnictwa odpady roślinne z rolnictwa i leśnictwa odpady roślinne z przemysłu spożywczego odpady drzewne, z wyjątkiem odpadów drewna, mogącego zawierać związki halogenoorganiczne lub metale ciężkie pochodzące ze środków konserwujących lub ochronnych; związki te obecne są w szczególności w drzewnych odpadach pochodzących z rozbiórek i konstrukcji drewnianych odpady z roślin włóknistych pochodzących z produkcji masy celulozowej i papieru, jeśli są na miejscu produkcji współspalane, a wytwarzane ciepło jest odzyskiwane odpady korkowe. Należy zauważyć, że identycznie została zdefiniowana biomasa uznawana jako paliwo w polskich przepisach określających standardy emisyjne 4 i że w większości źródłem biomasy są odpady. Specyfikacje techniczne opracowane przez Komitet Techniczny CEN/TC 335 są szczególnie godne polecenia wszystkim zainteresowanym produkcją lub wykorzystaniem biopaliw, gdyż dostarczają jednoznacznych i przejrzystych zasad kwalifikowania biopaliw stałych. Tym samym są narzędziem umożliwiającym efektywny handel biopaliwami, stanowiąc podstawę do porozumienia między dostawcą i odbiorcą oraz producentami urządzeń do produkcji i stosowania biopaliw stałych. Stosowanie specyfikacji CEN ułatwia także procedury udzielania zezwoleń oraz sporządzania raportów dla organów nadzoru. Dotychczas CEN opublikował prawie trzydzieści specyfikacji technicznych dotyczących biopaliw, a ponad dwadzieścia kolejnych jest w opracowaniu. W systemie europejskim specyfikacja techniczna oznacza normę tymczasową, która po przeprowadzeniu odpowiedniej procedury zostaje po pewnym czasie (z zasady po trzech latach) ustanowiona jako norma EN. Dotychczas Polski Komitet Normalizacyjny (PKN) przetłumaczył dwie z nich: CEN/TS oraz CEN/TS i mają one status Specyfikacji Technicznej PKN. Specyfikacja techniczna PKN- CEN/TS 14588:2005 definiuje terminy Pojęcie biomasy jest w polskich przepisach dość dobrze zdefiniowane związane z biopaliwami stałymi zgodnie z obecnie używanym językiem technicznym oraz przyjętą praktyką, natomiast specyfikacja techniczna PKN- CEN/TS 14961:2007 wprowadza klasyfikację biopaliw pod względem pochodzenia i źródeł, charakteryzuje główne formy handlowe oraz ich typowe właściwości, a także podaje przykłady specyfikacji dla wysokiej jakości klas biopaliw. Zawiera także wykaz norm lub specyfikacji technicznych do oznaczania właściwości biopaliw. Niestety nie mają one jeszcze polskich odpowiedników, co niewątpliwie jest istotnym utrudnieniem dla wszystkich zainteresowanych zagadnieniami oceny właściwości fizykochemicznych biomasy. Podejmowane są jednak próby upowszechnienia tych dokumentów poprzez udostępnienie tłumaczeń roboczych, niestanowiących formalnych dokumentów, ale niezwykle przydatnych w codziennej działalności zainteresowanych osób i instytucji. Działania takie prowadzi Centrum Badań Akredytowanych Instytutu Chemicznej Przeróbki Węgla w Zabrzu 5. Dr hab. Włodzimierz Urbaniak Wydział Chemii, Uniwersytet im. A. Mickiewicza, Poznań; Wydział Technologii i Inżynierii Chemicznej, Uniwersytet Technologiczno Przyrodniczy, Bydgoszcz Bibliografia 1 Ustawa z 25 sierpnia 2006 r. o biokomponentach i biopaliwach ciekłych - Dz.U. nr 169 z 2006 roku, poz z późn. zm. 2 Specyfikacja techniczna PKN-CEN/TS 14588:2005; Biopaliwa stałe. Terminologia, definicje i określenia. 3 Specyfikacja techniczna PKN-CEN/TS 14961:2007; Biopaliwa stałe. Wymagania techniczne i klasy. 4 Rozporządzenie Ministra Środowiska z 20 grudnia 2005 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji - Dz. U. nr 260 z 2005 roku, poz

6 NASZ TEMAT Palącyproblem Polska w krótkim czasie musi wykonać zdecydowane działania, aby podwyższyć poziom odzysku, który pozwoli sprostać wymaganiom dyrektyw unijnych. Dość powiedzieć, że w Unii istnieje 370 nowoczesnych spalarni odpadów komunalnych, a w naszym kraju funkcjonuje tylko jedna. Marcin Podlewski 6

7 Krzysztof Stańczak, specjalista ds. dystrybucji odpadów w warszawskim Zakładzie Unieszkodliwiania Stałych Odpadów Komunalnych (ZUSOK), z dumą oprowadza nas po poszczególnych sekcjach instalacji. Mijamy budynek wag, gdzie ważony jest każdy samochód przy wjeździe i wyjeździe z zakładu w celu uzyskania wagi dostarczonych odpadów. Do ZUSOK-u dziennie trafia ok. 300 ton odpadów, niekiedy nawet 400. Są to odpady komunalne o wysokiej kaloryczności. Po wyładunku ze śmieciarek odpady z bunkra podawane są na linię wstępnej segregacji, gdzie następuje rozdział strumienia odpadów na dwie frakcje: do 300 mm i powyżej. Te ostatnie trafiają do kabiny sortowniczej. Tam też odbierane jest szkło, metale żelazne i nieżelazne, balast i odpady niebezpieczne. Do dalszego rozdrobnienia cofane są odpady wielkogabarytowe, które mogą spowodować uszkodzenie urządzeń. Frakcja powyżej 300 mm, po rozdrobnieniu na młynach młotkowych, łączy się ze strumieniem odpadów nieprzekraczających tej wielkości i kierowana jest na dwie linie segregacji mechanicznej. Tam specjalne, obrotowe sita rozdzielają strumień odpadów na trzy frakcje: Dyrektywy unijne a odzysk W Polsce bardziej opłaca się składować odpady niż je utylizować NASZ TEMAT Jak okiem sięgnąć oczyszczający powietrze w ZUSOKu kompost przesiew (wyodrębnione drobne szkło i substancje obojętne, które wywożone są na składowisko), frakcję pośrednią (tzw. organiczną, która jest kierowana na kompostownię) oraz odsiew (frakcja palna, najbardziej kaloryczna). Odpady, po segregacji mechanicznej i ręcznej, trafiają na ruszt pieca, gdzie następuje ich spalanie w temperaturze od 850 do 1150 C. A wszystko po to, by odzyskać tkwiącą w nich energię elektryczną oraz cieplną. Podobny stopień organizacji, niczym w szwajcarskim zegarku, jest i w spółce SITA Radom, należącej do światowego koncernu SUEZ, działającego w sektorach energii, wody, gospodarki odpadami i oczyszczania. Zakład w Radomiu za główny cel działalności w walce z rosnącymi składowiskami odpadów wybrał produkcję paliw alternatywnych. To się przecież opłaca tłumaczy dyrektor zakładu, Krzysztof Michalski. Mamy duże doświadczenie, jesteśmy skuteczni. Pojazdy z zakwalifikowanymi pod kątem rodzaju odpadami suną do rozładowczych naw, z których śmieci szybko trafiają na linię produkcyjną i do zasypowego leja, by wylądować wreszcie w rozdrabniarce pierwszego stopnia Jupiter. Rozdrobnionymi śmieciami zajmie się teraz kilka separatorów magnetycznych i separator powietrzny, pomagające jeszcze dokładniej posegregować materiał. Po zmagazynowaniu go w specjalnych halach próbki trafią do laboratorium sprawdzającego parametry fizykochemiczne, m.in. kaloryczność i wilgotność. Spalarnia w Polsce jest jednak tylko Dyrektywa Rady 1999/31/WE z 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów - wprowadza obowiązek ograniczenia ilości kierowanych na składowiska odpadów ulegających biodegradacji; Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE wprowadza obowiązek osiągnięcia do 2020 r. 15% energii z odnawialnych źródeł energii; Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/76/WE z 4 grudnia 2000 r. w sprawie spalania odpadów określa wymagania dla prowadzenia procesu termicznego przekształcania odpadów; Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy wynika z niej, że termiczne przekształcanie odpadów komunalnych z odzyskiem energii powinno spełniać warunek efektywności energetycznej instalacji. jedna (opisany wyżej ZUSOK), a zakład w Radomiu nie wykorzystuje w pełni swych możliwości z powodu braku dostaw. To, co Ten zakład jest po prostu za mały uważa dyrektor Górczewski z ZUSOK rzuca się w oczy tuż po obejrzeniu świetnie funkcjonujących linii, to niewykorzystany potencjał obu firm. Dlaczego tak się dzieje? Zakłady niewykorzystanych możliwości Dyrektor naczelny ZUSOK Dariusz Górczewski pracuje w zakładzie od chwili jego powstania. I to w początkach firmy można dopatrywać się jej dzisiejszej sytuacji. Gdy zapadała decyzja, by zakład stawiać, wciąż brakowało doświadczeń w kontekście odzysku energetycznego odpadów. Nie wiedziano, jak taki obiekt powinien wyglądać i jak ma funkcjonować, by na siebie zarobić. Dlatego już na początku założono, że ZUSOK będzie jednostką budżetową, do której miasto będzie dokładało pieniądze. Nie chciano podnosić stawek za przyjmowanie odpadów i tym samym obciążać mieszkańców wyższymi kosztami. 7

8 Ten zakład jest po prostu za mały twierdzi dyrektor. I nie dość, że za mały, to jeszcze powstawał w bólach, na fali niczym nieuzasadnionych protestów. Nie został też wybudowany tak, jak zaplanowano: miały być choćby dwie nitki i nawet dostarczono maszyny, które miały na tych dwóch nitkach funkcjonować. Niestety z powodu protestów prace trwały zbyt długo, generując niepotrzebne koszty i z drugiej nitki przyszło nam zrezygnować. A założenie jest przecież takie, że zakład powinien pracować non stop. Gdy nie działa jedna nitka, funkcjonuje druga. W dzisiejszych warunkach i cenach, gdyby ZUSOK był trzykrotnie większy byłby zakładem rentownym. Stąd też potrzeba jak najszybszej jego rozbudowy. A modernizacja jest jak najbardziej konieczna. W Warszawie generuje się ok. 850 tys. ton odpadów w ciągu roku. ZUSOK jest w stanie przerobić ok. 60 tys. ton, a aby na siebie zarobić, powinien przerabiać 40 tys. ton więcej. - Spalarnie we Włoszech czy Francji buduje się z możliwością przerobu powyżej 200 tys. ton wymienia dyrektor Górczewski bo to się po prostu opłaca. Inne też są ceny. Najtańsza utylizacja śmieci w Niemczech kosztuje 100 euro za tonę. My utylizujemy za blisko 250 złotych za tonę, co, jak łatwo policzyć, jest kwotą o NASZ TEMAT Zbyt duże odpady młyny młotkowe dzielą m.in. na frakcję pośrednią, w której znajduje się najwięcej odpadów organicznych. Ta frakcja trafia na kompostownię. Po cyklonowej przeróbce spora ich część zostaje dodana do kompostu, który oczyszcza nam powietrze tłumaczy Krzysztof Stańczak Coraz więcej spalarni w Europie W Unii Europejskiej średnia spalanych odpadów komunalnych jest równa 20 procent całego wytwarzanego strumienia, a spalarni odpadów wciąż przybywa. Krajami zaliczającymi się do czołówki w tej dziedzinie utylizacji odpadów są Niemcy, Francja oraz Austria. Obecnie rozwija się intensywnie kierunek wykorzystania odpadów jako paliw zastępujących paliwa naturalne. wiele mniejszą. Gdybym brał 100 euro za tonę, to ZUSOK mógłby przynosić miastu realny dochód. Dodatkowo rozbudowa ZUSOK-u umożliwiłaby mu przerób rzędu 320 tys. ton. Byłaby to zatem spalarnia, która w praktyce zutylizowałaby połowę warszawskich śmieci i z pewnością byłaby rentowna. A co zrobić, by większe zyski zaczęła przynosić produkcja paliw alternatywnych w zakładzie SITA Radom? Prezes SITA Radom, Tadeusz Bęben, rozkłada ręce. Balansujemy na granicy ekonomii i logiki działania wyznaje. Traf chciał, że w momencie, gdy zbudowaliśmy zakład, trafiliśmy w początek kryzysu. Teraz musimy wykonywać różne manewry, by przetrwać recesję. Nasza szansa to szybsze wejście w życie przepisów Unii Europejskiej dotyczących składowania odpadów. Byłoby to przecież z korzyścią i dla nas, i dla środowiska. W obecnej sytuacji wykorzystujemy tylko 40, może 50 procent naszej mocy przerobowej. Oznacza to, że jesteśmy w stanie wyprodukować ok. 35 tys. ton paliwa alternatywnego. Współpracujemy z trzema cementowniami. Możemy wytworzyć ponad 60 tysięcy ton, a nasz bliźniaczy zakład w Chorzowie jest w stanie wyprodukować ponad 100 czy nawet 120 tys. ton paliwa. Posiadamy także własne laboratorium chemiczne, które bada zarówno odpady, jak i gotowe paliwa. Paliwo dla cementowni musi mieć odpowiednie cechy chemiczne: kaloryczność, wilgotność, zawartość pierwiastków typu chlor, siarka czy metali ciężkich. Ta wiedza odróżnia nas od drobnych wytwórców. Jednak, o dziwo, odpadów do produkcji paliwa brakuje. Dzieje się tak dlatego, że w świetle obowiązujących przepisów prawnych w Polsce bardziej opłaca się składować odpady niż je zagospodarowywać. Dlatego cementownie, czyli główny odbiorca paliwa alternatywnego, ściągają duże jego ilości z rynków zewnętrznych. A zapotrzebowanie na paliwo alternatywne jest spore: z szacunków wynika, że wynosi ono ok. miliona dwustu tys. ton, Projekty budowy Instalacji Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych (ITPOK) na terenie Polski wraz z planowanymi kosztami inwestycji (na podstawie opracowania dr inż. Tadeusza Pająka z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie) 8

9 W ZUSOKu trzeba trzymać normę co mogłoby w znacznym stopniu zastąpić węgiel kopalniany, którego wydobywanie i użycie jest znacznie bardziej szkodliwe dla środowiska. Przynajmniej 40 procent z tej liczby powinny stanowić alternatywne paliwa polskie podsumowuje prezes SITA Radom. I nasze dwa zakłady mogłyby zapewnić prawie 30 procent tego zapotrzebowania. NASZ TEMAT Okiem eksperta Jak podaje Bożena Środa ze Stowarzyszenia Producentów Cementu, ilość ciepła uzyskiwana przez cementownie w Polsce z paliw alternatywnych stale rośnie w roku 2008 było to już 25,5 procent całkowitej ilości ciepła. W ten sposób w bieżącym roku zagospodarowano 617 tys. ton różnego rodzaju odpadów. Paliwa alternatywne, tak jak i energia uzyskiwana ze spalania odpadów, są zatem chętnie wykorzystywane i jak najbardziej potrzebne. - Przemysł cementowy należy do sektorów o wysokiej energochłonności twierdzi Bożena Środa. - W kosztach wytworzenia 1 tony cementu ponad 40 procent stanowią koszty energii cieplnej i 25 proc. koszty energii elektrycznej. W Europie w 2006 średnie zastąpienie w przemyśle cementowym 18 procent ciepła paliwem z odpadów pozwoliło zaoszczędzić około 5 mln ton węgla i uniknąć 8 mln ton emisji CO 2 w skali globalnej. W niektórych krajach europejskich poziom wykorzystania odpadów w procesie odzysku energetycznego jest wysoki, np. w Niemczech i Szwajcarii w cementowniach 50 proc. ciepła uzyskuje się z odpadów, w Czechach powyżej 30 proc. W Polsce również, przy zapewnieniu dostaw odpowiednich odpadów, istnieje duży potencjał w tym zakresie. Cementownie w Polsce, które zainwestowały duże środki na przygotowanie infrastruktury umożliwiającej współspalanie* odpadów, są zainteresowane tym, aby urządzenia te były w pełni wykorzystane. Odzysk energetyczny w cementowniach ma przyszłość, bo jest to optymalny, bezpieczny dla środowiska sposób na zagospodarowanie odpadów. Wszyscy odnoszą korzyści: społeczeństwo, środowisko i sama cementownia. Niestety w Polsce, w warunkach słabo rozpropagowanej selektywnej zbiórki odpadów i przy często niewłaściwym sposobie magazynowania już zebranych odpadów, nie jest łatwo uzyskać paliwo alternatywne o wartości powyżej 20 MJ/kg ze względu na zawartość wilgoci. Z punktu widzenia Unii Europejskiej już niedługo nie będziemy mieli innego wyjścia, jak postawić na odnawialną energię i alternatywne paliwa. Na razie jednak nie potrafimy powiedzieć, co powinniśmy zrobić, aby odzysk energii i produkcja paliwa alternatywnego w Polsce w pełni się rozwinęły. Albo zmiany, albo kary Świadomość, że odzysk energetyczny odpadów ma przyszłość, jest na razie w naszym kraju dość niska. Część odpadów poddawanych jest tylko recyklingowi co samo w sobie jest pozytywnym zjawiskiem, choć nie rozwiązuje problemu, który już za moment, dosłownie i w przenośni, stanie się palący. W 2013 roku wejdą bowiem w życie dyrektywy Unii Europejskiej, które nie pozwalają na składowanie odpadów, jeśli ich wartość kaloryczna wynosi powyżej SITA Radom to wielki potencjał i wciąż niewykorzystane możliwości 6 tysięcy dżuli na kilogram. I wtedy nastąpi bolesne przebudzenie producentów przemysłowych, urzędników i firm odbierających odpady. Znajdą się oni w potrzasku, nie wiedząc, co mają zrobić z rosnącą i coraz droższą górą śmieci. Gorączkowo zacznie się wtedy mówić o konieczności stawiania kolejnych spalarni i modernizowania istniejących za wszelką cenę oraz o natychmiastowych przeróbkach sortowni odpadów na zakłady produkujące alternatywne paliwo. Wszystko to dokona się w nerwowej atmosferze działania w ostatniej chwili i przy ogromnych kosztach. * Przez instalację współspalania odpadów rozumie się każdą instalację, której głównym celem jest wytwarzanie energii lub produktów materialnych, a w której odpady wykorzystywane są jako paliwo uzupełniające lub regulacyjne lub też odpady są przetwarzane w celu ich unieszkodliwienia. Bożena Środa, Stowarzyszenie Producentów Cementu: Wymogi, jakie musi spełniać paliwo alternatywne, by było korzystne dla cementowni W piecu cementowym konieczne jest wytworzenie bardzo wysokiej temperatury dochodzącej do 2000 o C i z tego względu ważne jest, aby wartość opałowa paliw z odpadów była jak najwyższa, najlepiej na poziomie kaloryczności węgla. Można również spalać paliwa alternatywne o niższej kaloryczności, ale oznacza to mniejszą ilość ciepła w piecu cementowym. Im więcej odpadów jest dozowanych do pieca cementowego, tym ich kaloryczność powinna być wyższa. Nie można zastąpić paliwa o wyższej wartości opałowej większą ilością paliwa o niższej kaloryczności. Ograniczeniem w tym przypadku będzie określona wydajność istniejących układów ważących i dozujących. Ponadto, dozowanie większych ilości paliwa do pieca oznacza większe prawdopodobieństwo pojawienia się zakłóceń w ich podawaniu, i dodatkowo konieczność posiadania większych powierzchni magazynowych do składowania takiego paliwa. Jakość paliw z odpadów dla cementowni jest determinowana przede wszystkim ograniczeniami technologicznymi, jakością wytwarzanego cementu oraz wymogami prawa narzucającymi szerszy zakres i ostrzejsze limity emisyjne niż w przypadku stosowania przez cementownię wyłącznie paliwa konwencjonalnego. Każdy zakład cementowy ma swoją specyfikę, np. różniące się składem chemicznym surowce naturalne, zróżnicowane sposoby podawania paliwa alternatywnego do pieca. Dlatego występują ograniczenia, co do składu chemicznego paliwa z odpadów i są one sprawą indywidualną dla każdej instalacji. Foto: Marcin Podlewski, archiwum 9

10 PREZENTACJE Prezes Leszek Rochowicz ma powody do dumy Sukcesmazurskichsamorządowców Rudno, niewielka wioska w pobliżu Ostródy w województwie warmińsko-mazurskim, słynącym z walorów przyrodniczych i krajobrazowych, od końca ubiegłego roku odgrywa ważną rolę w regionie. Uruchomiono tu bowiem nowoczesny, dostosowany do norm unijnych, Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych. Foto: Krzysztof Kaliński Ta pierwsza, i jak na razie jedyna tego rodzaju inwestycja na Warmii i Mazurach to wspólny sukces 19 gmin zrzeszonych w Związku Gmin Regionu Ostródzko-Iławskiego Czyste Środowisko. Powstał on z inicjatywy samorządu Ostródy w 1995 r. i początkowo zrzeszał 7 gmin. Celem statutowym związku było rozwiązanie problemu gospodarowania odpadami na terenie atrakcyjnego turystycznie obszaru. Po kilku latach analiz, gorących dyskusji, powstał projekt budowy ZUOK. Budowę rozpoczęto w 2005 r. Uroczyste otwarcie nastąpiło w grudniu 2008 r. Zakład to bardzo ważny element tzw. uzbrojenia technicznego regionu. Wiele mówi się o kanalizacji, drogach, mediach elektrycznych i gazowych, natomiast gospodarowanie odpadami kuleje, a region rozwija się przecież turystycznie. Dlatego zrodził się pomysł budowy obiektu, zwłaszcza że wiele wysypisk niespełniających norm unijnych trzeba było zamknąć mówi Gustaw Marek Brzezin, wójt gminy Ostróda, a zarazem przewodniczący Związku Gmin, dodając, że od stycznia 2010 r. żadne wysypisko praktycznie nie powinno już funkcjonować. Szok! Tak sterylnie wygląda stanowisko ręcznej selekcji odpadów Wianuszek gmin Projekt przerastał możliwości inwestycyjne jednej gminy, dlatego zabiegano o włączenie do niego jak największej liczby zainteresowanych samorządów. 19 gmin położonych w promieniu 50 km od Rudna to ok. 220 tys. mieszkańców, czyli ok. 50 tys. ton odpadów komunalnych rocznie szacuje Gustaw Marek Brzezin. To w zupełności gwarantowało rentowność zakładu. Budowa ZUOK pochłonęła 26 mln złotych, z czego aż połowa pochodziła z budżetów poszczególnych gmin, które stopniowo, widząc celowość inwestycji, włączały się do Związku i proporcjonal- 10

11 nie do liczby mieszkańców obciążone zostały kosztami. Reszta środków pochodziła z dotacji: Fundacji EkoFundusz (ponad 9 mln zł), Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (1,5 mln zł), Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie (600 tys. zł) oraz Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska (100 tys. zł). O tym, że inwestycję zrealizowano w Rudnie zadecydowało centralne położenie wsi względem gmin wchodzących w skład Związku, a także to, że na tym terenie od 25 lat funkcjonowało tradycyjne wysypisko, które należało zlikwidować. Istotna była również akceptacja mieszkańców wsi, z których rekrutuje się znaczna część 42-osobowej załogi zakładu. Wycieczka po zakładzie Na terenie obiektu odbywa się sortowanie i odzysk materiałów, które będą poddane ponownej obróbce. Najważniejsza część zakładu to hala sortowni odpadów. Tu trafiają zarówno odpady komunalne niesegregowane, jak i posegregowane. PREZENTACJE Boksy z posegregowanymi odpadami W myśl obowiązujących dziś przepisów gospodarowanie odpadami jest domeną prywatnych przedsiębiorców, których interesy nie zawsze pokrywają się z interesem społecznym. Rozwiązanie jest proste. Gospodarka odpadami powinna być ustawowo przekazana samorządom, tak jak jest to zorganizowane w całej Europie, i wtedy nie byłoby problemu twierdzi przewodniczący Zarządu Związku Gmin Marek Brzezin, a Leszek Rochowicz dodaje: Plany budowy zakładu nie przewidywały rozwiązań logistycznych związanych z odbiorem i dowozem śmieci do Rudna. W obecnej sytuacji nie pozostaje nam jednak nic innego jak stanąć do konkurencji z prywatnymi firmami odbierającymi odpady. Chociaż nie było to naszym celem podkreśla kontenerów do selektywnej zbiórki odpadów, ufundowanych przez Eko Fundusz, stanęło już na terenie gmin. Specjalne ciężarówki zwożą je do Rudna. Leszek Rochowicz planuje wkrótce odpowiednie zwiększenie liczby kontenerów. W przyszłych inwestycjach jest m.in. modernizacja linii sortowniczej w celu wydzielania odpadów nadających się do biodegradacji. Przystąpiono też do opracowania planów modernizacji drogi dojazdowej do zakładu, ponieważ obecna jest tak wąska, że z trudem mijają się na niej nawet dwa samochody osobowe. Powstanie też system tzw. stacji przeładunkowych dla ciężarówek wożących odpady z miejscowości położonych najdalej od Rudna. Walka o odpady rozpoczęta, mamy nadzieję ją wygrać mówi prezes Rochowicz. A tak wygląda segregacja w praktyce na terenie gminy. Pojemniki do segregacji odpadów przy przystanku autobusowym w Rudnie Krzysztof Kaliński W praktyce bowiem nawet wśród tych wcześniej posegregowanych przez mieszkańców znajdują się odpady niejednorodne. Stąd konieczność wstępnej selekcji tłumaczy Leszek Rochowicz, prezes ZUOK Rudno Sp. z o.o., powołanej przez Związek Gmin do zarządzania obiektem. Chodzi o to, żeby materiał z odzysku, który trafia do sprzedaży, był możliwie najbardziej jednorodny dodaje. Na linii technologicznej częściowo automatycznie, a częściowo ręcznie odpady rozdzielane są na frakcje organiczne (przeznaczone na kompost) i nieorganiczne (szkło, plastik, metale), które zostaną poddane recyklingowi. Butelki PET i makulatura są prasowane i sprzedawane w zbelowanej postaci. Odpady, których w żaden sposób nie można wykorzystać, tzw. balast, składuje się w specjalnych kwaterach przy zakładzie. Zakład pracując na jednej zmianie jest w stanie przerobić 30 tys. ton odpadów rocznie, czyli ok 2,5 tys. ton miesięcznie. Niestety, dziś wykorzystuje tylko 50 proc. swych możliwości, chociaż bez problemu funkcjonując w systemie dwuzmianowym mógłby przerobić wszystkie odpady z 19 zrzeszonych gmin - ok. 50 tys. ton. Okazuje się jednak, że część firm prywatnych zajmujących się odbiorem odpadów od mieszkańców nie dostarcza ich do Rudna. Gustaw Marek Brzezin, wójt gminy Ostróda, przewodniczy Związkowi Gmin, które korzystają z zakładu 11

12 NIEZŁA AKCJA Krynicasegreguje znatury W Krynicy Zdroju, 24 lipca, na deptaku zaroiło się od małych ekologów, którzy przybyli na finał akcji Z natury segreguję!. Dzieci tłumnie zgłaszały się do udziału w quizach, konkursach i zabawach Nietypowa, bo wakacyjna akcja, zorganizowana przez Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA, objęła nie tylko dzieci miejscowe, uczęszczające do świetlic środowiskowych na terenie gminy, ale także wypoczywające w 12 krynickich ośrodkach kolonijnych i domach wczasowych. Gdy wrócą do rodzinnych miejscowości, będą zarażały wiedzą o ekologii rówieśników oraz dorosłych. Jak podkreślają zgodnie Katarzyna Kawczyńska i Katarzyna Owsianka z PSR, które koordynowały działania związane z edukacją i promocją zachowań proekologicznych wśród dzieci spędzających wakacje w Krynicy, w ten sposób poszerza się grono odbiorców akcji. Z natury segreguję jest akcją realizowaną w ramach programu W Trosce o Naturę, kompleksowego projektu edukacji ekologicznej, o którym pisaliśmy szerzej w poprzednim numerze WTN. Przez dwa poprzedzające finał tygodnie przeszkolone koordynatorki akcji prowadziły zajęcia promujące ochronę przyrody, w tym selektywną zbiórkę, organizowały konkursy plastyczne, a przede wszystkim pomagały w zbieraniu i segregowaniu odpadów. Za każdy worek dzieci otrzymywały żeton tzw. WTON (od W Trosce o Naturę). W zależności od liczby zebranych WTON-ów podczas finału otrzymywały nagrody. Zebrano aż ponad 800 worków, które firma Surpap Recycling z Nowego Sącza, partner akcji, zobowiązała się wywieźć. Mali ekolodzy, ich opiekunowie oraz turyści licznie zebrali się przy scenie ustawionej przez Uzdrowisko Krynica -Żegiestów SA. Powitali ich partnerzy akcji: wiceburmistrz Krynicy Dariusz Reśko, Barbara Skalniak z firmy Cechini Dystrybucja sp z.o.o. oraz Krzysztof Kawczyński, prezes PSR. Potem występowały dzieci z poszczególnych świetlic, a prezentacje przeplatano konkursami i quizami, do których licznie zgłaszali się uczestnicy finału. 12

13 NIEZŁA AKCJA Dzieci ze świetlicy Promyk w Czyrnej prezentują własnoręcznie wykonany transparent Ekologiczny taniec na gazecie Organizatorzy przygotowali testy sprawdzające nabytą wiedzę ekologiczną. Zwycięzcy otrzymali nagrody, a wszyscy uczestnicy - atrakcyjne upominki. Dzieci rozwiązywały też krzyżówkę z hasłami w formie rymowanek. Nie brakowało konkursów sprawnościowych: slalomu, w którym za pomocą kijów hokejowych przepychano papierową kulkę, sztafet, w których dzieci ubrane w worki na odpady przekazywały sobie plastikowe butelki. Segregowano też odpady na czas. Najwięcej radości sprawił konkurs tzw. tańca ekologicznego, skierowany do najmłodszych. Rodzice ubrani w ekologiczne spódniczki z gazet, tańczyli z malcami na rozłożonej gazecie. Quiz ekologiczny. Zespoły 2 osobowe (jedno dziecko starsze, jedno młodsze) rozwiązywały quizy Segreguję, bo to mniej kosztuje Zarówno w akcję, jak i przygotowanie inscenizacji włożono bardzo dużo pracy, np. dzieci z Berestu w programie poetycko-muzycznym wystąpiły w wiankach i naszyjnikach z kwiatów, a z Jutrzenki w Mochnaczce Wyżnej zainscenizowały Ekologiczny ślub, podczas którego państwo młodzi zaprezentowali się w strojach z worków foliowych. - Dzieci chętnie uczestniczyły w zajęciach, rozmawiałam z nimi o ekologii, wspólnie zbieraliśmy i segregowaliśmy odpady powiedziała Renata Bubernak, koordynatorka ze świetlicy Promyk w Czyrnej, której podopieczni wystąpili z wielkim, własnoręcznie wykonanym transparentem Z natury segreguję. - Warto segregować odpady, bo to mniej kosztuje - stwierdziła 10-letnia Julka Krawczyk ze świetlicy Świetlik w Bereście, która zebrała 9 WTON-ów, a 13-letni Artur Śmigacz sprecyzował: - Bierzemy specjalny worek, zapełniamy plastikiem i kładziemy przy posesji. Przyjeżdża śmieciarka, zabiera worek i wywozi za darmo. - Wcześniej nie segregowałem odpadów, teraz na pewno będę - zadeklarował Filip Sokoś z Oazy Czarny Potok w Krynicy. Pomiędzy prezentacjami Krzysztof Kawczyński i Dariusz Reśko wręczali nagrody wyróżnionym w zorganizowanych w trakcie akcji konkursach (m.in. plastycznym i technicznym). Nagrody za WTON-y Występy zakończyły podziękowania i upominki wręczone koordynatorom akcji, po czym nastąpiło oczekiwane przez dzieci wręczenie nagród za WTON-y. Namiot przy scenie przeżywał istne oblężenie małych ekologów. Było dużo emocji, bo nagrody, ufundowane głównie przez firmę Cechini Dystrybucja, okazały Brawo mieszkańcy Krynicy! Ponad 80 proc. mieszkańców Krynicy twierdzi, że segreguje odpady i wyrzuca je do specjalnych pojemników. Źródło: się bardzo atrakcyjne. Do rąk dzieci trafił sprzęt elektroniczny, klocki lego, zdalnie sterowane samochody, gry itp. Wiceburmistrz, Dariusz Reśko niezwykle pozytywnie ocenił całą akcję: - Wspaniała idea, wspaniały organizator! Cieszę się, że wybrano Krynicę, która od dawna jest proekologiczna i ma tu dobre tradycje. Cieszę się również, że akcja skierowana była do dzieci, bo nie da się prowadzić edukacji ekologicznej bez zaangażowania najmłodszych. Krzysztof Kaliński Foto: Krzysztof Kaliński 13

14 WYWIAD Niedotleniony rozmowa z Arkadiuszem Bartosiakiem, redaktorem naczelnym Potrzeba ci więcej tlenu? Więcej tlenu to metafora. Nie chodzi o to, by było więcej tlenu jako takiego. Gdyby faktycznie było go więcej, to owady by strasznie porosły i byłyby większe od nas. Chodzi po prostu o to, by oddychać czystszym powietrzem. Dla kogo robisz zatem ten portal? Co chcesz przez to osiągnąć? To strona dla każdego powyżej, powiedzmy, 15 lat. Wszyscy potrzebujemy w Polsce ekologicznej edukacji. Po pierwsze po to, bym oddychał czystszym powietrzem (śmiech). Po drugie: żebyś nie widział śmieci w lesie. A propos śmieci w lesie. Unia Europejska nałożyła na Polskę obowiązek uzyskania do 2014 roku określonego współczynnika zarówno odzysku, jak i recyklingu. Rok ten powoli się zbliża, a my właśnie znajdujemy się w przysłowiowym lesie, i to zaśmieconym. Co zrobić, abyśmy zdążyli i nie musieli płacić bardzo dużych finansowych kar? Dlaczego nie kopiować wzorców sprawdzonych na Zachodzie? Aby jednak je skopiować, trzeba mieć też podobny poziom świadomości społecznej i wyczulenia na problem. Na razie jest tak, że jeśli gmina Arkadiusz Bartosiak pomysłodawca i redaktor naczelny platformy edukacyjnej Ponadto dziennikarz. Kilka lat w Rzeczpospolitej (m.in. reportaże z pogrążonego w wojnie Iraku). Od kilku lat szczęśliwie bez etatu. Stałe wywiady w Playboyu. Teksty m.in. w Przekroju, Polityce (i jej Niezbędniku ). Zapalony fotografik. Tylko Wikingowie nie przejmowali się recyklingiem zainwestuje np. w pojemniki do segregacji śmieci, to niekoniecznie mieszkańcy tej gminy będą wyrzucać do odpowiedniego pojemnika butelkę szklaną, a do odpowiedniego plastikową. Dlaczego? Czy takie trudne jest odróżnienie koloru tych pojemników? Wynika to z niewiedzy i z braku świadomości, że w śmieciach się gorzej żyje. Mówię o takiej sytuacji, że ktoś specjalnie wrzuca nie do tego pojemnika tę nieszczęsną butelkę. W mojej okolicy jest tak, że w śmietnikach na zwykłe odpady widzę nagminnie wrzucane kartony, a obok stoi śmietnik na makulaturę. Komuś, z jakiegoś powodu nie chce się ponieść wysiłku podniesienia drugiej pokrywy. Dlaczego zatem tak jest, że w innych europejskich krajach tak dobrze segreguje się odpady, a w Polsce, gdzie upłynęło już przecież ok. siedmiu lat od czasu wprowadzenia prawa o odpadach opakowaniowych, ciągle brakuje dobrych rezultatów? Odpowiedź jest prosta, choć niewiele wyjaśnia: dlatego nie segregujemy śmieci, ponieważ wciąż wywozimy je do lasu. Np. w Szwecji nigdy się tego nie robiło. Może tylko Wikingowie nie przejmowali się recyklingiem. Ale mentalności nie zmienia się z dnia na dzień. A może ten recykling nie byłby w ogóle konieczny, gdyby nie rozwinęła się taka a nie inna kultura opakowaniowa? W opakowaniu znajdują się specjalne kartoniki, ozdobniki..., a w ekskluzywnej, limitowanej edycji niektórych produktów dorzuca się piękną folijkę, torebkę i nawet się nie obejrzysz, jak więcej tu śmieci niż samego produktu. Dla mnie to jest horrendalne. Mam zresztą pomysł rozwiązania tej sytuacji. Na wszystkich producentów należałoby nałożyć obowiązek informowania konsumenta, co ma zrobić ze zużytym opakowaniem. Jak zamierzasz wyegzekwować taki nakaz? Zwyczajnie. Taka informacja powinna znajdować się na każdym opakowaniu. Czytając ją, powinienem wiedzieć, co z danym opakowaniem mam zrobić. Na razie jedyne, co mi i innym pozostaje, to nie kupować bezsensownych opakowań. Po co np. woda nabita w butelkę o pojemności 0,2? Jeśli mógłbym wygłosić jakiś apel to taki: kupujmy w większych opakowaniach. O coś jeszcze chciałbyś zaapelować? O tak! Wyłączajmy światło, przykręcajmy kurki i nie jedźmy na za niskim biegu. Igor Nowak 14

15 Przetworzyć, co się da - komentarz Gwałtowny rozwój techniki wywołał postępującą degradację środowiska naturalnego. Ekologia stała się wyzwaniem XXI wieku, choć ciągle jeszcze przegrywa z przyzwyczajeniami i wygodą człowieka. Dla zachowania równowagi pomiędzy osiągnięciami cywilizacji i potrzebą zachowania czystości środowiska, niezbędna jest ekologiczna świadomość zarówno producentów, jak i nas konsumentów. Dzięki nowym regulacjom prawnym, obowiązującym w całej Unii Europejskiej, jesteśmy zobowiązani do ochrony i określonego postępowania wobec środowiska naturalnego. Przytoczony w artykule przykład hipokryzji i naciągactwa w WYSYPISKO odniesieniu do samochodów o napędzie hybrydowym jest w mojej ocenie nietrafny. Autor może nie pamięta niezbyt odległych czasów, kiedy w godzinach szczytu w centrach nawet niewielkich miast nie było czym oddychać. Przy znacznie mniejszej liczbie poruszających się pojazdów, smog był aż nazbyt widoczny, że nie wspomnę o wszechobecnym w paliwie ołowiu, którego związki (czteroetylek ołowiu) pozostawiły trwały ślad w organizmach ludzi tamtego pokolenia. Wprowadzenie napędu hybrydowego w pojazdach samochodowych w sposób istotny ogranicza emisję toksycznych gazów do atmosfery, jakby nie było tej samej, z której nasze płuca czerpią życiodajny tlen. To właśnie świadomość zagrożeń dla współczesnej cywilizacji wymusiła ustalenie nowych regulacji prawnych zobowiązujących producentów do wprowadzenia zmian w konstrukcjach współczesnych pojazdów, dotyczy to także ograniczenia toksyczności paliwa. Prawdą jest, że konstrukcje hybrydowe wymagają zastosowania większej masy baterii, ale i w tym przypadku przepisy zostały odpowiednio zmodyfikowane, wymuszając na użytkownikach, bezpieczny sposób ich utylizacji. Zatem, jeżeli chcemy korzystać ze współczesnych możliwości cywilizacyjnych, musimy to robić również w sposób cywilizowany. Choć jest to oczywistość - rozliczą nas przyszłe pokolenia. Krzysztof Zduń Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA Śmieci pod kontrolą Czy śmieci można kontrolować? Naukowcy z Massachusetts Institute of Technology (MIT) w Stanach Zjednoczonych uważają, że są w stanie tego dokonać. Uczeni zamierzają poprzyczepiać do wybranych odpadów elektroniczne etykiety i w ten sposób monitorować ich przepływ. Z początku chipami RFID (radio frequency identification) będzie oznaczona stosunkowo niewielka, bo wynosząca zaledwie trzy tysiące sztuk, liczba śmieci. Odpady dostarczą ochotnicy z Nowego Jorku, Seattle i Londynu. Uczeni nie są zbyt wybredni i z chęcią pogrzebią w śmieciach takich jak odpady komputerowe, ogrodowe, torby czy resztki pozostałe po niegdyś działających telefonach komórkowych. Lokalizacja śmieci, oznaczonych chipami RFID, będzie stosunkowo prosta, a elektroniczne układy nie ulegną łatwo zniszczeniu, zatopione w ochronnej żywicy. Będą one wysyłać sygnały do głównego serwera i każde przemieszczenie się śmiecia zostanie natychmiast odnotowane i oznaczone na specjalnej mapie. To jest jak miniaturowy telefon komórkowy z ograniczonymi funkcjami. Technologia produkcji telefonów komórkowych jest na tyle tania i wszechobecna, że system będzie mógł wytropić odpady na całym świecie powiedział w specjalnym wywiadzie dla BBC News członek zespołu badawczego Carlo Ratti. Po co śledzić losy śmieci? Część z nich szczególnie tych związanych z przemysłem komputerowym i sprzętem elektronicznym nie zawsze jest utylizowana zgodnie z prawem. Spora ilość śmieci jest przewożona potajemnie np. do Afryki, stopniowo zanieczyszczając ten rejon. Czy świadomość, że nasz śmieć jest śledzony, może wpłynąć na nasze postępowanie z odpadami? Jeśli w przyszłości każdy elektroniczny sprzęt zostanie zarejestrowany w śmieciowej bazie danych, wielu zastanowi się dwa razy, nim wyrzuci starą pralkę do pobliskiego lasu... (mp) Zostań menelem Warto być menelem. Nie dość, że życie bezdomnego menela jest ciekawe i pozbawione większych trosk, to jeszcze może się on przyczynić do wspierania procesu recyklingu. W jaki sposób? Na to pytanie odpowiadają twórcy popularnej gry przeglądarkowej Menel Game dostępnej na Gra jest bezpłatna i dość prosta. Gracz wciela się w niej w rolę nieutalentowanego menela z warszawskiego Dworca Centralnego nie potrafiącego czytać i pisać. Kierowany przez niego menel ma tylko jeden cel: chce być bogaty. Gracz leczy zatem postać z analfabetyzmu, by mogła postawić przed sobą szyld i przez to zwrócić na siebie uwagę. Uczy ją grać na gitarze, by zaimponować ludziom. Menel zostaje wreszcie kieszonkowcem i okrada ludzi z zegarków, portfeli i biżuterii. Uruchamia funkcję żebrania, system promili, organizuje menelską bandę i zdobywa ubezpieczenie zdrowotne. Kupuje nawet psa, by wzbudzić litość, i co najważniejsze... załatwia sobie wózek do zbierania puszek. Recyklingowa działalność menela w grze jest jego podstawowym źródłem dochodu. Bez niej, życie jak twierdzą twórcy gry nie miałoby sensu. Ja wiem jedno. Grając w Menel Game nie spojrzę już krzywo na menela pieczołowicie kolekcjonującego surowce wtórne na ulicy czy zbierającego je pod sklepem monopolowym. Jego działalność jest godna pochwały. Może wszyscy powinniśmy uczyć się od meneli? Marcin Podlewski 15

16 HYDE PARK Przetworzyć, co się da Recykling w motoryzacji to czysta hipokryzja i naciągactwo W ostatnim czasie nieustannie ktoś stara się mnie przekonywać, że muszę wraz z nim i całym społeczeństwem wziąć udział w ratowaniu naszej planety przed niechybną zagładą. Kłopot w tym, że prawie trzy miliardy ludzi z Chin, Indii i Afryki ma w tym względzie zupełnie inne zdanie. Wolą oni zaufać sile matki natury. My, Europejczycy, jakoś jej nie wierzymy. Mam więc przynajmniej się starać, myśląc o ekologii niemal na każdym kroku. Szkoda tylko, że nierzadko chęć zadbania o świetlaną przyszłość Ziemi przybiera groteskową formę. Czasem zaś jest zwykłym naciąganiem. Jak inaczej nazwać to, co od pewnego czasu robią supermarkety? Wypisując hasła o zielonym sklepie i informując o sadzeniu setek drzew, zabrały mi darmowe, foliowe torby. Teraz, gdy chcę coś kupić, muszę dodatkowo płacić za możliwość zaniesienia zakupów do domu, a i tak dostanę taką samą torbę. Wprawdzie ekologiczną, ale, jak się później dowiedziałem, rozkładającą się tylko w określonych warunkach, a nie na zwykłym wysypisku. Jest jeden problem. W Polsce właściwie nie ma przetwórni takich tworzyw. A jeśli nawet by były, to kto zada sobie trud zbierania supermarketowych toreb? Mimo to w sumie nie dziwię się sklepom: nie dość że zyskują poklask za działalność proekologiczną, to jeszcze nieźle na tym zarabiają. Podobnie jest w motoryzacji. Tu też producenci z lubością wykorzystują modę na strach przed zagładą Ziemi i efektem cieplarnianym. Rzecz jasna nie brak im hipokryzji, bez której najwyraźniej nie Chęć zadbania o świetlaną przyszłość Ziemi przybiera groteskową formę radzi sobie wielki biznes. Bo przecież tak naprawdę pierwszym ekologicznym samochodem był Trabant, co obrazowo pokazał Emil Kusturica w filmie Biały kot, czarny kot. Pamiętam, że scena, w której świnia kończy ogryzanie karoserii trabiego, spotkała się z żywiołową reakcją kinowej publiczności... I wcale nie była abstrakcyjna. Wszak nadwozie enerdowskiego samochodu dla ludu wykonano z duroplastu, czyli tworzywa stworzonego z żywicy i odpadków bawełnianych. Ideał recyklingu! I cóż z tego, że dwusuwowy silnik smrodził niemiłosiernie, emitując kilka razy więcej wodorotlenków i tlenku węgla niż współczesne samochody... Dziś miłośnicy natury nie jeżdżą jednak Trabantami, lecz modnymi ostatnio samochodami hybrydowymi, które ponoć prawie nie zanieczyszczają atmosfery. Jak zwykle diabeł tkwi w szczegółach. Wszak ich częścią jest ważący kilkaset kilogramów zestaw baterii. Do ich produkcji niezbędny jest nikiel, którego kopalnie niszczą niemałe obszary Ziemi. Na dokładkę, podczas transportu tego metalu niemiłosiernie zatruwana jest atmosfera. Poza tym, z wypełnionymi kwasem bateriami w przyszłości coś trzeba będzie zrobić. Tylko co? Nie wszędzie są zakłady zdolne zutylizować ogromne ilości akumulatorów, jakie pojawiłyby się w ekologicznym świecie zdominowanym przez auta hybrydowe i te na prąd. Z elektrycznymi pojazdami jest jeszcze jeden problem: energia nie bierze się z powietrza. Zwykle pochodzi z elektrowni: w Europie Zachodniej i w USA z tych Jarosław Horodecki atomowych, najbardziej znienawidzonych przez działaczy Greenpeace, u nas zaś z tradycyjnych, węglowych, które nie są okupowane przez zielonych chyba tylko dlatego, że nasz kraj ciągle ma marginalne znaczenie. A panele słoneczne i wiatraki? Cóż, jeśli ktoś ma kilkadziesiąt niepotrzebnych hektarów... Pojawiają się już jednak głosy, że pokrywanie wielkich obszarów bateriami słonecznymi jest szkodliwe dla środowiska, a wiatraki szpecą krajobraz i utrudniają migrację ptaków. Krótko mówiąc, nie ma dobrego rozwiązania. Co więc mamy począć? Wydaje się, że jeśli rzeczywiście chciałbym mieć swój udział w (iluzorycznym) ratowaniu Ziemi, nie miałbym wyboru: przesiadłbym się na rower. Na szczęście nie chcę. I mogę jeździć, czym chcę bez wyrzutów sumienia. Choćby sportowym coupe z porządnym 300-konnym V6. Autor od 1997 r. jest dziennikarzem motoryzacyjnym, wcześniej zaś przez 5 lat pisał dla magazynów komputerowych i technicznych, takich jak Enter, Magazyn Amiga, Młody Technik, PC Kurier. Później, przez niemal dekadę, kierował działem testów w tygodniku Motor, jednym z najstarszych periodyków motoryzacyjnych w Polsce. Obecnie pisuje dla wiodącego w Polsce miesięcznika motoryzacyjnego Top Gear. Nasz komentarz na stronie 15. Rys. Stefan Paruch