gminy Rejowiec w latach

Transkrypt

1 Sołtysi 1 gminy Rejowiec w latach Funkcja sołtysa znana była w Polsce od XII wieku, a więc miała wiekową tradycję, mocno ugruntowaną w świadomości mieszkańców wsi. Sołtys w średniowieczu, jako przedstawiciel pana dominalnego stał na czele wsi lokowanej na prawie niemieckim i był poddanym swojemu panu. Sołtys w średniowiecznym systemie prawnym to także wiejski sędzia Sołtysem mógł być szlachcic, mieszczanin ewentualnie chłop. Najważniejszą funkcją sołtysa było przewodniczenie ławie sądowej, z którego to tytułu pobierał 1/3 opłat (kar) sądowych. Do praw sołtysa należało: zbieranie czynszu, przewodniczenie ławie wiejskiej, otrzymywał kilka łanów ziemi, na których mógł osadzać chłopów; powstawały folwarki sołtysie, partycypował w dochodach feudała (1/6 czynszów i 1/3 kar sądowych), prawo posiadania jatek, młyna itp. Z drugiej strony miał obowiązek konnej służby wojskowej. Kazimierz Wielki w związku z reformą wojskową podjął próbę stworzenia odrębnego stanu sołtysiego, jako związanej z monarchą przeciwwagi stanu rycerskiego. Pozycja społeczna i ekonomiczna sołtysów była stosunkowo mocna, mogli oni nawet konkurować ze średnio zamożną szlachtą. Z tego względu szlachta wymogła Statut warecki w 1423 roku na mocy, którego mogła wykupywać sołectwa. Z biegiem czasu do XVII wieku sołtysi stali się nadzorcami pańszczyźnianymi i pomocnikami właścicieli wsi. W czasie rozbiorowym Ukaz carski z dnia 19 lutego/ 2 marca1864 roku O urządzeniu gmin wiejskich Dziennik Praw Królestwa Polskiego T.62, s Wprowadzał nowy ustrój gminy wiejskiej, dając podstawę zaistnienia ustroju samorządu gminnego. Gminie nadano dwustopniową strukturę. Wsie i kolonie były jednostkami terytorialnymi niższego rzędu zwane gromadami. Powyżej wymieniony ukaz w art.4 stanowił, że gmina składała się z szeregu wiosek, osad i kolonii oraz folwarków i dworów właścicieli ziemskich tak a więc tworzono gminy zbiorcze. Miały się składać i tu cytuję: ( ) z wiosek i kolonii przez włościan wszelkiego nazwania osiadłych oraz folwarków i dworów dziedziców i innych właścicieli ziemskich. Władzę w gminnie sprawował samorząd gminny reprezentowany przez zebranie gminne, wójta gminy oraz sołtysów. Sprawy sporne z terenu gminy miał rozpatrywać sąd gminny wraz z ławnikami. Natomiast zebranie gminne stanowiło organ uchwałodawczy. Zebranie gromadzkie wybierało sołtysa, który wykonywał uchwały zebrania gromady i podlegał wójtowi, stojącemu na czele gminy. Tak więc sołtys był organem wykonawczym gromady wiejskiej. Kompetencje sołtysów: Zwoływanie zebrań gromadzkich Wykonywanie uchwał przegłosowanych na zebraniach gromadzkich Sprawowanie funkcji poborcy kar sadowych oraz podatków. Być pomocnikiem wójta Wójtowie i sołtysi byli od górnie narzucani przez naczelników powiatów, reprezentujących administrację carską. Dla podkreślenia wagi i powagi sprawowanej funkcji sołtysa już w czasie zaborów wprowadzono specjalne odznaki, które noszone były na wierzchnim ubraniu po lewej stronie piersi. Odznaki sołtysa w Królestwie Polskim. Regulowały to zagadnienie specjalne ustawy publikowane w Dzienniku Praw Królestwa Polskiego. Poniżej prezentowana jedna z nich z 7/19 kwietnia 1864roku a ogłoszona 26 sierpnia/7 września 1864 roku. 1 Sołtys z języka niemieckiego Schultheiß (sędzia ten, który wskazuje winnego) Warianty nazewnictwa: scholtis, szoltyz, Osoba będąca przedstawicielem lokalnej społeczności, przeważnie wiejskiej. Jego rola począwszy od średniowiecza ulegała ciągłym i poważnym zmianom. 1

2 2

3 3

4 Odznaki 2 noszone przez sołtysów w Królestwie Polskim. Pierwotny wzór wyobrażenia godła Królestwa Polskiego z Orłem polskim na piersi orła rosyjskiego zatwierdzony przez Księcia Namiestnika. Nazwanie Władzy lub Urzędu w języku Rosyjskim i Polskim 3 Za czasów Mikołaja I z piersi rosyjskiego orła zniknęła tarcza z Orłem Polskim. Początkowo Orzeł Polski został przeniesiony na prawe skrzydlo jako jeden z herbów sześciu prowincji imperjum carskiego(herby: Kazania, Astrachania, Syberii Krymu, Finlandii). W latach 60-tych XIX wieku Orzeł Polski został ponownie 2 W opracowaniu posłużyłem się odznakami sołtysów prezentowanymi na następujących stronach internetowych: (Mini muzeum Ludwika Goździa w Woli Rębkowskiej koło Garwolina). 3 Cytat pochodzi z dokumentu Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchowych z dnia 17/29 grudnia 1842roku. 4

5 przemieszczony ale już na drugie miejsce od góry na skrzydło lewe. Orzeł carski w centralnym miejscu posiadał na piersi herb św. Jerzego. Odznaki były przyszywane do ubioru sołtysa. Wraz z odzyskaniem niepodległości w 1918r. Rejowiec znalazł się w powiecie chełmskim i wchodził do województwa lubelskiego. Nastąpił nowy podział na gminy w myśl dekretu O utworzeniu rad gminnych z dnia 27 listopada 1918 roku. gromady. W okresie międzywojennym sołtys stał na czele najniższej jednostki podziału administracyjnego W każdej gminie została utworzona rada gminna składająca się z wójta i 12 członków. Stan taki przetrwał do 1933 roku. Natomiast ustawa z dnia 23 marca 1933 roku nazywana scaleniową wprowadziła dla całego państwa model gminy zbiorowej. Sołtysa zatwierdzał starosta powiatowy i był on podporządkowany administracji państwowej. 5

6 Wybór na stanowisko sołtysa było potwierdzane przez starostwo na specjalnej uroczystości z jednoczesnym złożeniem przysięgi. Dokument z 1937 roku. Sołtys miał prawo do wynagrodzenia z funduszów gminy lub gromady. Określiła ona nieuwarunkowanie dotychczas działanie samorządu terytorialnego zawarte w dokumencie O częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego. Pracownicy urzędu gminy, samorządowcy oraz niektórzy sołtysi. W pierwszym rzędzie siedzący od prawej: Kazimierz Wojciech Kalinowski, trzeci Stanisław Majewski wójt, czwarty Jan Najda sekretarz. Mężczyzna z brodą w trzecim rzędzie to sołtys Żydowskiej Gminy Wyznaniowej w Rejowcu Zelman Zycklewicz. Rejowiec rok. Fotografię wykonał: Zakład Fotograficzny i artystyczna pracownia portretów C. Bagińskiego. Lublin 1-go Maja 10. sołtysów. W okresie 20-lecia międzywojennego wzorem zaborcy rosyjskiego wprowadzono też odznaki Odznaka sołtysa okresu międzywojennego. 6

7 Odznaka sołtysa z archiwum domowego autora. Wykonana w zakładzie BR. Łopieńscy. Warszawa. Na podstawie zachowanej dokumentacji z zebrań sołeckich udało się w miarę dokładnie utworzyć listę wybranych sołtysów poszczególnych wsi gminy Rejowiec. Sołtysi w gminie Rejowiec Żydowska Gmina Wyznaniowa w Rejowcu 1 Zonszejn Molt s od 1916r. 2. Zycklewicz Zelman s r r 3. Cederbojm Mordko Icek ps -,, - - -,, Zycklewicz Zelman s r r 5. Perlenbaum Mordko-Icek ps -,, - - -,, Traub (Traube) Icek Szloma ps r. Adamów 1. Fedoruk Mikołaj s r r 2. Deryło Jan ps -,, - - -,, Kopernicki Jan s r r 4. Kosz Hieronim ps -,, - - -,, Koperski Jan s r r 6. Kennasiewicz Władysław ps -,, - - -,, Koperski Jan s r r 8. Nowoświatłowski ps -,, - - -,, Koperski Jan s r Misiurki Stanisław ps -,,

8 Koperski Jan s 1940r r 12. Misiurki Stanisław ps -,, - - -,, - Aleksandria Krzywowolska 1. Szeremeta Jan s r r 2. Dorok Julian ps -,, r Dorok Julian s r r 4. Zmrok Gustaw ps -,, - - -,, Etman Julian s r r 6. Belkier August ps -,, - - -,, Belkier August s r r 8. Szeremeta Jan ps -,, - - -,, Batkicz August s r r 10. Grzyb Emanuel ps -,, - - -,, Trytuen Ludwik s r r 12. Jubin Ertman ps r Panasiuk Zbigniew s r Kurban Antoni ps -,, Panasiuk Władysław s 1940r r 16. Kurban Antoni ps -,, - - -,, - Aleksandrja Niedziałowska 1. Holuk Teodor s r r 2. Sroczyński Jan ps -,, - -,, Holuk Teodor s r r 4. Bojko Jan ps -,, - - -,, Holuk Teodor s r r 6. Krawczyk Jan ps -,, - - -,, Król Józef s r r. 8. Kamiński Józef ps -,, - - -,, Król Józef s r Berbeć Władysław ps -,, Krawczyk Jan s r Mróz Jan ps -,, Krawczyk Jan s 1940r 1941r 14. Mróz Józef ps -,, - - -,, - 8

9 Bańkowszczyzna ( Wańkowszczyzna ) 1. Jakubiec Władysław s r r 2. Golec Stanisław ps -,, - - -,, - 3. Jakubiec Władysław s r r 4. Golec Stanisław ps -,, - - -,, Kimel Karol s r r 6. Kowalczyk Michał ps -,, - - -,, Kowalczyk Michał s r Kimel Karol ps -,, - - -,, Kimel Karol s 1940r r 10. Krawczyk Jan ps -,, - - -,, - Felczyn 1. Hegier Wilhelm s r r 2. Bus Adolf ps -,, - - -,, Biegałko Zygmunt s r r 4. Wyłujiek Jan ps -,, - - -,, Biegałko Zygmunt s r r 6. Wyłujiek Jan ps -,, - - -,, - Hruszów (Gruszów) 1. Ragaman Jan s r r 2. Szopa Jan ps -,, - - -,, Ragaman Jan s r r 4. Sojiek Jan ps -,, - - -,, Dymczuk Stanisław s r r 6. Popek Jan ps -,, - - -,, Maślany Piotr s r r 8. Popek Jan ps -,, - - -,, Próchniak Paweł s r Karaś Jan ps -,, Dymczuk Stanisław s r Dymczuk Stanisław s 1940r r 13. Karaś Jan ps -,, - - -,, - Copyright 2011 Zdzisław Kalinowski Klementynów 1. Zemrok Adolf s r r 2. Dmuke Adolf ps -,, - - -,, - 9

10 3. Teske Ferdynand s r r 4. Hauf Ertman ps -,, - - -,, - Kobyle 1. Krych Szymon s r r 2. Buta Józef ps -,, - - -,, - 3. Buta Jozef s r r 4. Olesiejuk Łukasz ps -,, - - -,, - 5. Olesiejuk Łukasz s r r 6. Dubiel Tomasz ps -,, - - -,, - 7. Olesiejuk Łukasz s r r 8. Iwaneka Jan ps -,, - - -,, - 9. Olesiejuk Łukasz s r r 10, Kozłowski Michał ps -,, - - -,, Wak Edward s r r 12. Artymiuk Leon ps -,, - - -,, Buta Józef s 5.10,1940r Rycaj Michajło ps -,, Rycaj Michajło s 1940r r 16. Artymiuk Jan ps -,, - - -,, - Krzywowola (Krzywa Wola) 1. Klimczuk Bronisław s r r 2. Lewczuk Łukasz ps -,, - - -,, Chmaruk Antoni s r - 15, r 4. Lewczuk Łukasz ps -,, - - -,, Chmaruk Antoni s r r 6. Adamiec Jan ps -,, - - -,, Adamiec Antoni s r r 8. Adamiec Jan ps -,, - - -,, Adamiec Antoni s r r 10. Adamiec Jan ps -,, - - -,, Adamiec Stanisław s r Adamiec Stanisław s 1940r 1941r 13. Adamiec Jan ps -,, - - -,, - 10

11 Marynin 1. Dzido Jan s r r 2. Wiorko Grzegorz ps -,, r 3. Szczołko Jan s r r 4. Szopa Jan ps -,, - - -,, - 5. Szczołko s r r 6. Szopa Jan ps -,, - - -,, - 7. Budzyński Andrzej s r r 8. Tracichleb Tomasz ps -,, - - -,, - 9. Budzyński Andrzej s r Tracichleb Tomasz ps -,, Nowicki Rudolf s r Tracichleb Tomasz s 1940r r Majdan Rybie 1. Burszczan Jan s r r 2. Charkowski Jan ps -,, - - -,, - 3. Charkowski Michał s r r 4. Charkowski Piotr ps -,, - - -,, - Sołectwo osada Mordwinek 1. Dyner Henryk s r r 2. Barczak Włodzimierz ps -,, - - -,, Skomorowski Józef s r r 4. Barczak Włodzimierz ps -,, - - -,, Skomorowski Józef s r Barczak Włodzimierz ps -,, Skomorowski Józef s 1940r r 8. Borczuk Władysław ps -,, - - -,, - Marysin 1. Marek Jan s r r 2. Korcz Stanisław ps -,, - - -,, Salak Józef s r r 4. Blienacz Jan ps -,, - - -,, - 5. Salak Józef s r r 6. Serafin Stanisław ps -,, - -,, Salak Józef s r

12 8. Korcz Jan ps -,, Salak Józef s 1940r r 10. Korcz Jan ps -,, - - -,, - Majdan Stary 1. Herda Władysław s r r 2. Saluczek Piotr ps -,, - - -,, Adamiec Jan s r r 4. Olesiejuk Władysław ps -,, - - -,, - 5. Panasiuk Konstanty s r r 6. Adamiec Jan ps -,, - - -,, - 7. Panasiuk Konstanty s r Adamiec Jan ps -,, Adamiec Jan s 1940r 1941r 10. Gałan Tomasz ps r Majdan Stajne 1. Oleksiejuk Anton s r r 2. Śluz Jan ps -,, - - -,, Kloc Michał s r r 4. Smyl Władysław ps -,, - - -,, Kloc Michał s r r 6. Smyl Władysław ps -,, - - -,, - 7. Kloc Michał s r r 8. Grzywny Władysław ps -,, - - -,, - 9. Kloc Michał s r Śluz Stanisław ps -,, Śluz Stanisław s 1940r 1941r 12. Jaworski Bolesław s r Niedziałowice 1. Sajuk Maksym s r r 2. Namicicki Józef ps -,, - - -,, Dejneka Marcin s r r 4. Borowicz Józef ps -,, - - -,, Baranowski Jan s r r 6. Naminski Paweł ps -,, - - -,,

13 7. Baranowski Jan s r Kopeś Andrzej ps Namiński Michał s 1940r r 10. Wojtowicz Jan ps -,, Namiński Michał s r 12. Wojtowicz Jan ps -,, - - -,, - Rybie 1. Jędruszczak Józef s r r 2. Kusiak Antoni ps -,, - - -,, - 3. Swockura Władysław s r r 4. Kremski Michał ps -,, - - -,, - 5. Jubin Ertman s 6. Betluer August ps 7. Rogan Henryk s r r 8. Kukier Adam ps -,, - - -,, - 9. Rogan Henryk s r r 10. Górski Andrzej ps -,, - - -,, Rogan Henryk s r Kamiński Józef ps -,, Nachuniak Franciszek s r Nachuniak Franciszek s 1940r 1941r 15. Romański Bronisław ps -,, - - -,, - Siedliszczki 1. Kowalczyk Jan s r r 2. Kowalczyk Józef ps -,, - - -,, - 3. Falenta Szymon s r r 4. Kowalczyk Józef ps -,, - - -,, - 5. Szus Jan s r r 6. Marczuk Józef ps -,, - - -,, - 7. Prus Jan s r r 8. Mazurek Aleksander ps -,, - - -,, - 9. Mazurek Aleksander s r Prus Stanisław ps -,, Mazurek Aleksander s 1940r r 13

14 12. Ostrowski Marian ps -,, - - -,, - Stajne 1. Słomczyński Paweł s r r 2. Szyba Julian ps -,, - - -,, Szyba Julian s r r 4. Gałan Stanisław ps -,, - - -,, Szyba Julian s r r 6. Słomczyński Paweł ps -,, - - -,, Szyba Julian s r Słomczyński Paweł ps -,, Danyluk Dymitr s r Świrszcz Paweł s 1940r 1941r Wereszcze Duże 1. Pilipczuk Jan s r r 2. Kamieniecki Piotr ps -,, - - -,, - 3. Pilipczuk Jan s r r 4. Pilipczuk Teodor ps -,, - - -,, - 5. Nazaruk Jan s. Nikity s r r 6. Łatwiński Kazimierz ps -,, - - -,, - 7. Nazaruk Jan s r r 8. Donisiuk Julian ps -,, - - -,, - 9. Wawryniuk Józef s r Szobka Tomasz ps -,, Nazaruk Filip s r Popielnicki Eulogjusz ps r Kaminskij Aleksander s 1940r r 14. Bednarczuk Mikołaj ps -,, - - -,, - Wereszcze Małe 1. Bednarczuk Mikołaj s r r 2. Misiurski Bolesław ps -,, - - -,, - 3. Kamieniecki Aleksander s r r 4. Śluz Aleksander ps _,, - - -,, - 5. Kamiński Aleksander s r r 6. Śluz Aleksander ps -,, - - -,,

15 7. Kamiński Aleksander s r Dobrowolski Józef ps -,, Bednarczuk Mikołaj s 1940r r Wólka Rejowiecka 1. Słomczyński Józef s r r 2. Juszczuk Antoni ps -,, - - -,, - 3. Parada Józef s r r 4. Czerniej Andrzej ps -,, - - -,, - 5. Czerniej Andrzej s r r 6. Słomczyński Antoni ps -,, - - -,, - 7. Czerniej Andrzej s r Parada Michał ps -,, Czerniej Andrzej s 1940r r 10. Słomczyński Anton ps -,, - - -,, - Zyngierówka 1. Makowski Józef s r r 2. Krzyżanowski Tomasz ps -,, - - -,, - 3. Makowski Józef s r r 4. Krzyżanowski Tomasz ps -,, - - -,, Holuk Andrzej s r r 6. Makowski Józef ps -,, - - -,, Holuk Andrzej s r Kandziorina Jan ps -,, Teske Ferdynand s r 10. Zduńczuk Walery ps r Adamiuk Bronisław s r Zduńczyk Walery s 1940r r 13. Adamiec Bronisław ps -,, - - -,, - s - sołtys ps - pod sołtys Niektóre daty sprawowania urzędu nakładają się na siebie. Wynikało to z tego, że występowała różnica w wyborze a rzeczywistym objęciem funkcji sołtysa. Praca sołtysa w czasie okupacji była bardzo ciężka i narażona na ciągłe niebezpieczeństwo ze strony Niemców, których polecenia musiano bezwzględnie wykonywać. Sołtys był odpowiedzialny za 15

16 wszystkich mieszkańców swojej wioski i co się w niej działo. Ponosił odpowiedzialność za rzetelne wywiązywanie się z nałożonych przez Niemców ciężarów. Za uchybienia groziła mu kara więzienia a nawet kara śmierci. Sołtysi Rejowca zostaną przedstawieni w odrębnym opracowaniu. 16