Mistyka Azanu. Rafał Ahmed Berger. Wstęp

Transkrypt

1 Mistyka Azanu Rafał Ahmed Berger Wstęp Każda cywilizacja, każdy kraj, region czy miasto posiada jakiś charakterystyczny element, który jest jego wizytówką. Azan (z arab. ogłoszenie), wezwanie do modlitwy, jest właśnie taką wizytówką cywilizacji islamu. Czy zwróciliście uwagę na to, że gdy oglądacie jakiś film, reżyser, aby wprowadzić nas w nastrój Bliskiego Wschodu, jako podkład do obrazu filmowego puszcza śpiew muezina. Człowiek Zachodu, który zetknął się z tym śpiewem, nie zastanawia się pewnie nad tym co oznacza on dla muzułmanów. Przechodzi obok niego obojętnie, czasami zachwyca się głosem muezina, a innym razem okazuje poirytowanie wobec głośnego na całe miasto zawodzenia. Tymczasem w tym krótkim śpiewie mieści się kwintesencja islamu. Jest on jednocześnie wspaniałym utworem poetyckim, piękną pieśnią i mistyczno-teologicznym przesłaniem, które każdy wierny słyszy, co najmniej pięć razy dziennie. Zaczęło się, kiedy muzułmanie przybywszy wraz z Prorokiem Muhammadem (s) do Medyny zbudowali meczet. Zastanawiali się wtedy jak zwoływać wiernych na modlitwę. Brano pod uwagę róg, jak miało to miejsce u żydów, a także dzwon jak u chrześcijan. Uznano jednak, że najlepszy będzie głos człowieka. Wybrano Etiopczyka Bilala, który wyróżniał się doniosłym głosem. Bilal, pierwszy muezin w dziejach islamu, wszedł na podwyższenia i ogłosił: Aszhadu An La-ilaha illa Allah Aszhadu An La-ilaha illa Allah Aszhadu Anna Muhammadan Rasulu-allah Aszhadu Anna Muhammadan Rasulu-allah Hajja ala-alssalah Hajja ala-alssalah Hajja ala-alfalah Hajja ala-alfalah La Illaha illa-allah. Bóg jest wielki Życie muzułmanina jest nieodłącznie związane z Bogiem. Islam (slm) to poddanie się Bogu. Muzułmanin muslim (m-slm), to ten, który poddaje się Bogu. Oznacza to, że celem człowieka jest Bóg. Wszystkie inne cele powinny być etapami na ścieżce Allaha. Nikt nie może równać się z Bogiem. Oznacza to pokorę. Muzułmanin nie powinien okazywać pychy. Pycha jest zaprzeczeniem Boga. Każdy czyn, dążenie doczesne człowieka powinno się realizować ze świadomością istnienia Allaha. Takie postępowanie uchroni człowieka przed

2 niegodziwością i niesprawiedliwością wobec innych. Niegodziwość jest zaprzeczeniem Boga. Niesprawiedliwość wobec innych jest obrazą Boga. Czym jest człowiek wobec Allaha?! Okruchem, pyłem wszechświata nikim. Obowiązuje zatem pokora wobec Stwórcy. Pokornie wypełniać należy swe życie. Dlatego właśnie muzułmanie zanim cokolwiek uczynią mówią Bismi Allahi Alrrahmani Alrrahim, w imię Boga Miłosiernego, Litościwego. To zdanie jest wspaniałym wstępem każdego przedsięwzięcia. Ustawia człowieka na odpowiednim miejscu, daje mu świadomość czynu i przypomina o tym, że jest Bóg, który czuwa i obserwuje. Bismilla rozpoczyna prawie wszystkie 114 sury (rozdziały) Świętego Koranu. W imię Boga Miłosiernego, Litościwego. Błogosławiony niech będzie Ten, w którego ręku jest królestwo - On jest nad każda rzeczą wszechwładny! który stworzył śmierć i życie, aby was doświadczyć, aby wiedzieć, który z was jest lepszy w działaniu; - On jest Potężny, Przebaczający stworzył siedem niebios, ułożonych warstwami. Nie widzisz w stworzeniu Miłosiernego żadnej dysproporcji. Zwróć więc swoje spojrzenie czy zobaczysz jakąś skazę? Następnie zwróć swoje spojrzenie jeszcze dwa razy; powróci ono do ciebie upokorzone i utrudzone. Święty Koran, sura 67:1-4 Pokora wobec Boga nie powinna być źródłem paraliżującego, ślepego strachu przed Nim. Taki strach jest zaprzeczeniem wielkości Boga. oznacza, że jest to największy autorytet we wszechświecie i należy mieć przed Nim respekt, bo jest to autorytet surowy i karzący. Bóg jest wielki oznacza także to, że jest On sprawiedliwy, potrafiący wybaczać i doceniać wysiłek. Należy zatem być wobec Niego ufnym. Zaprawdę surowość twego Pana jest straszna! Oto On stwarza po raz pierwszy i powtarza stworzenie! On przebaczający, Miłościwy! On Władca tronu Godnego Chwały! On czyni to, co chce! Święty Koran, sura 85:12-16 W Azanie zwrot,, śpiewany jest sześć razy. We wprowadzeniu do modlitwy (iqamie) cztery razy. Jeżeli dodamy tasbih (muzułmański różaniec), odmawiany po modlitwach, a także przy każdej nadarzającej się okazji, muzułmanin spotyka się z tym

3 zwrotem kilkaset razy dziennie. To ustawiczna lekcja pokory, która czyni codzienność czymś wzniosłym, a życiu nadaje odpowiedni sens. Aszhadu An La-ilaha illa Allah Zaświadczam: nie ma Boga prócz Allaha Podstawę islamu stanowi pięć filarów wiary i sześć głównych zasad (artykułów) wiary. Pierwszym filarem jest szahada, wyznanie wiary, które składa się z dwóch zdań. Pierwsze z nich to właśnie: zaświadczam nie ma Boga prócz Allaha. Pierwszą zasada wiary jest: wiara w Jedynego Boga. Islam to monoteizm w czystej postaci. Bóg jest jeden, nie ma matki, nie ma syna, nikomu oprócz Niego nie wolno oddawać czci: W imię Boga Miłosiernego, Litościwego. Mów: On Bóg Jeden, Bóg Wiekuisty! Nie zrodził i nie został zrodzony! Nikt Jemu nie jest równy! Święty Koran, sura 112 Przy wszechogarniającym nas kulcie pieniądza i pogoni za karierą, dobrze powtarzać sobie tę pierwszą część szahady. Jest ona dla muzułmanów jak buddyjska mantra. Nie oznacza to, że muzułmanin musi być ubogi, choć ubóstwo może być cnotą, trudno zachować godność będąc biednym. Pogoń za pieniądzem nie może urastać do roli celu. Szahada powinna być ostrzeżeniem dla tych, którzy tworzą sobie małe ołtarzyki z tego, co przyziemne i ulotne. Ma ona oczywiście także głęboki wymiar teologiczny. Islam nikogo nie stawia na równi z Bogiem. Inną z sześciu zasad wiary jest: wiara w anioły. Są one postaciami duchowymi nie stojącymi wcale wyżej od człowieka. Islam stanowczo zabrania kultu aniołów. Kiedy Bóg stworzył człowieka, nakazał aniołom by złożyli hołd pierwszemu człowiekowi Adamowi (a). Dowodzi to jednoznacznie, że kult zarezerwowany jest tylko dla Boga. Jest to kamień węgielny wiary muzułmanina. Szahada prowadzi do wewnętrznej jedności, jest podstawą mistycznego pojmowania wiary. Jeden Bóg, jedno ja, dialog wewnętrzny kierowany jedynie do Boga, bez pośredników, narzuca tę jedność. Modlitwa płynąca w jednym kierunku, kształtowana ideą Boga Jedynego, musi prowadzić do wewnętrznej harmonii i spokoju. Ten spokój jest wykładnikiem jedności z Bogiem, jest regulatorem stosunków między Panem, a sługą. Naturalna konsekwencją takiej postawy jest dążenie do jedności rodziny, wiary, społeczeństwa. Stąd prosty krok do głównej idei społecznej islamu jaką jest umma, szeroko pojęta wspólnota, naród islamu. Muezin swym śpiewem przypomina muzułmanom, że początek realizacji tej idei tkwi w nich samych. Zaświadczam, że nie ma Boga, prócz Allaha. Nie przywiązujcie zatem zbytniej uwagi do rzeczy materialnych, miejcie szacunek dla siebie i innych. Pamiętajcie o tym zawsze, jesteście braćmi! I niech powstanie spośród was naród, który wzywa do dobra, nakazuje to, co jest uznane,

4 i zakazuje tego, co jest naganne. Tacy będą szczęśliwi! Święty Koran, sura 3:104 Aszhadu Anna Muhammadan Rasulu-allah Zaświadczam: Muhammad jest Wysłannikiem Boga Następnymi artykułami wiary islamu są: wiara w proroków Boga i wiara w święte księgi, które zostały im objawione. Muzułmanie wierzą, że Bóg posyłał proroków, którzy objawiali ludziom monoteizm. Pierwszym prorokiem Allaha był Adam (a). I tak, poprzez wszystkich proroków Starego testamentu, aż do Jezusa (a), który również był prorokiem, posłanym do narodu izraelskiego. Ludzie jednak zmieniali objawienie. Przekręcali księgi objawione Mojżeszowi (a), Dawidowi (a), Izajaszowi (a), Jezusowi (a). Bóg uznał, że trzeba wysłać ostatniego Proroka, który jeszcze raz objawi prawdę wszystkim ludziom. Zostanie mu objawiona jeszcze raz księga i w ten sposób zostanie przypieczętowane Objawienie. Stąd Prorok Muhammad (s) jest nazwany Pieczęcią Proroków, a Koran jest cudem islamu, w którym od prawie półtora tysiąca lat nie została zmieniona nawet literka. Muezin śpiewając azan przypomina te prawdy tym, którzy go słuchają. Należy jednak pamiętać o tym, że nawet Prorok Muhammad (s) był jedynie wysłannikiem (Rasul) i nie jemu należny jest kult. Wszyscy ci, którzy czynią inaczej popełniają błąd. Jednakże Prorokom należy się specjalny szacunek, gdyż byli ludźmi wybranymi, a życie Proroka Muhammada (s) jest wzorem dla muzułmanów. Szacunek ten nie może jednak w żadnym przypadku przekroczyć zasady: Primus inter pares (pierwszy wśród równych sobie). Muhammad jest tylko Posłańcem. Posłańcy przeminęli już przed nim. Święty Koran, sura 3:144 Muezin odśpiewując tę drugą część szahady, zdaje się przypominać zasadę nie tworzenia wizerunków ludzi i zwierząt i oddawania im czci, gdyż to może podważyć ideę monoteizmu. Powiedz: 'Ja jestem tylko człowiekiem śmiertelnym, podobnym do was. Zostało mi tylko objawione, że Bóg wasz jest Bogiem Jedynym. Przeto kto się spodziewa spotkać swego Pana, niech pełni pobożne dzieła i niech nie dodaje żadnego współtowarzysza, kiedy oddaje cześć swojemu Panu.' Święty Koran, sura 18:110 To wszystko pokazuje jak ważna dla muzułmanów jest wiara w Jedynego Boga, a także to jak ważna jest dla człowieka wiara w Boga w ogóle. Profesor Morteza Motahhari, uczony islamski, zwraca uwagę na to, że człowiek nie może żyć bez oddawania czemuś czci, bez względu na formę. Profesor podkreśla, że nawet Karol Marks pisał: chcę uwolnić człowieka od czci oddawanej wszystkiemu, co nie jest człowiekiem, tak aby człowiek czcił tylko siebie. Czym zatem byłoby społeczeństwo pozbawione Boga? Zlepkiem pojedynczych egoistycznych istot. Bóg poprzez islam doskonale reguluje ten problem wychodząc naprzeciw naturze ludzkiej. Oddawanie czci Jedynemu Bogu, powoduje stworzenie społeczeństwa

5 skonsolidowanego i lojalnego wobec siebie, społeczeństwa zdrowego, a zarazem zaspokaja naturalny instynkt człowieka, jakim jest kult (al Fitra). Postępując w ten sposób muzułmanin wypełnia swą wiarę w dość specyficznie pojmowane przeznaczenie. Przeznaczeniem człowieka jest islam. Każdy człowiek rodzi się muzułmaninem. Tylko od niego zależy jaką pójdzie ścieżką. Człowiek bowiem dzięki woli Allaha ma swobodę wyboru. Hajja ala-assalah Szybko chodźcie na modlitwę Drugim filarem islamu jest modlitwa (salat). Azan ogłasza czas modlitwy, muezin swym śpiewem przypomina o zasadach islamu, dyscyplinuje wiernych. Modlitwa to możliwość rozmowy z Bogiem. Chodźcie na modlitwę, chodźcie rozmawiać z Allahem. I choć Bóg zdaje się nie odpowiadać, to jednak doskonale słyszy wszystkie nasze słowa i myśli. W modlitwie najważniejsza jest intencja. Muzułmanin modli się, gdyż jest to jego obowiązek, modli się również dlatego, że chce tego Bóg. Jeżeli Bóg tego chce, muzułmanin pragnie wypełniać Jego wolę. Modlitwa pięć razy dziennie, azan pięć razy dziennie, umacnia wiarę, nie pozwala zapomnieć o obowiązku jakim jest Bóg. Krótko przed wschodem słońca, symbolem nadziei i budzącego się życia, to czas pierwszej modlitwy. Muezin budzi wiernych. Pierwsze słowa jakie słyszą co dnia muzułmanie to Allah jest Wielki. Pierwszymi słowami, jakie wypowiada muzułmanin w czasie dnia są słowa skierowane do Boga. To pozwala zachować nadzieję. Ostatnimi słowami dnia muzułmanina są również słowa skierowane do Najwyższego, w czasie modlitwy nocnej. To pozwala usnąć z ufnością, że Bóg czuwa nad tymi, którzy w Niego wierzą. Zaprawdę w stworzeniu niebios i ziemi i w kolejnej zmianie nocy i dnia są znaki dla tych, którzy posiadają rozum, dla tych, którzy wspominają Boga, stojąc, siedząc i leżąc, dla tych, którzy rozmyślają nad stworzeniem niebios i ziemi: 'Panie nasz! Nie stworzyłeś tego nadaremnie. Niech Ci będzie chwała! Uchroń nas od kary ognia!' Święty Koran, sura Muezin woła szybko chodźcie.... Cóż może być ważniejszego, niż oddawanie czci Bogu. Muezin zdaje się recytować porzućcie wszystko i chodźcie medytować Boga! Zwraca się do wiernych w liczbie mnogiej. Niech modlą się wszyscy, niech wszyscy w tym samym czasie zwracają twarz w tym samym kierunku, w kierunku Mekki. Jednocześnie słowa azanu podkreślają to, że najmilsza Bogu jest modlitwa zbiorowa. To tworzy jedność, to budzi świadomość ummy, daje poczucie radości. Dlatego Bóg ustanowił dla muzułmanów szczególną, zbiorową, modlitwę piątkową (Dzień Zgromadzenia), na którą muzułmanie starają się przybyć za wszelką cenę. O wy, którzy wierzycie! Kiedy zostanie ogłoszone wezwanie do modlitwy - w Dniu Zgromadzenia

6 śpieszcie gorliwie wspominać Boga i pozostawcie wszelki handel! To będzie dla was lepsze, o, gdybyście mogli to wiedzieć! A kiedy modlitwa zostanie zakończona, to rozejdźcie się po kraju i poszukujcie łaski Boga, i często wspominajcie Boga! Być może, będziecie szczęśliwi! Święty Koran, sura 9-10 Hajja ala-alfalah Szybko chodźcie zbierać plon Pod tym wezwaniem kryją się dwa kolejne filary islamu: jałmużna (zakat) i post (saum), a także dwa ostatnie artykuły wiary tj. wiara w Sąd Boży i wiara w życie po śmierci (co wiąże się w wiarę w zmartwychwstanie). Człowiek przez całe swoje życie pracuje na swoją nagrodę na Sądzie Bożym. Będzie tam oceniana jego wiara i postępowanie. Zważone będą jego uczynki dobre i złe. Pod dobrymi uczynkami kryją się jego gorliwość w wierze i szeroko pojęta miłość do bliźniego. Jałmużna to nie tylko 2,5% rocznych zarobków na rzecz ubogich. To także pochylenie się nad głodnym i chorym. Wspieranie duchowe tych, którzy zwątpili. Aby zebrać plon należy najpierw zasiać. Ziarnem zbawienia są dobre uczynki. i tym, którzy - jeśli umocnimy ich na ziemi odprawiają modlitwę, dają jałmużnę, nakazują to, co jest dobre, a zakazują tego co jest naganne. Do Boga należy ostateczny wynik wszystkich spraw! Święty Koran, sura 22:41 Wiara wymaga poświęceń. Takim spektakularnym poświęceniem się dla wiary jest post. To dobre ziarno do zasiania. Muzułmanie poszczą w miesiącu Ramadan. Jest to miesiąc, w którym nastąpiło pierwsze objawienie Koranu. Ramadan to okazja do zwiększonej liczby modlitw, to także okazja do spotkań towarzyskich wiernych. Początek ummy jest w nas samych. Początkiem ummy jest modlitwa. Modlitwa to rzucenie ziarna na żyzną ziemię. Chodźcie na modlitwę, chodźcie zebrać plon. Post to woda na wzrost ziarna. Muzułmanin pości świadomie, wyrażając w ten sposób solidarność z tymi, którzy głodują. Na zakończenie postu wierni płacą datek na rzecz potrzebujących....a jeszcze lepiej dla tego, kto dobrowolnie czyni dobro. Post jest dla was dobrem, jeżeli chcecie wiedzieć. To jest miesiąc ramadan, w którym został zesłany Koran - droga prosta dla ludzi i jasne dowody drogi prostej, i rozróżnienie...

7 Święty Koran, sura 2: Wierny czyni dobro będąc świadomy sprawiedliwości Allaha, której doświadcza na co dzień. Allah jest Miłosierny i Litościwy, więc muzułmanie ufnie czekają na osądzenie swoich czynów. Na ocenę czy plon, który zebrali, pozwoli im żyć w raju, czy też sprowadzi na nich wieczną karę za to, że nie dbali należycie o swoje zasiane ziarno. Lecz poszukaj wśród tego co ci dał Bóg, siedziby ostatecznej! Nie zapominaj twojego udziału, na tym świecie i czyń dobrze, tak jak czyni dobrze dla ciebie Bóg! Nie poszukuj zgorszenia na ziemi! Zaprawdę, Bóg nie miłuje szerzących zgorszenie! Święty Koran, sura 28:77 Szybko chodźcie... Nigdy nie zwlekajcie w czynieniu dobra, zdaje się przestrzegać muezin. Nikt prócz Allaha nie zna dnia zmartwychwstania, dlatego wierny muzułmanin nie może popełnić grzechu zaniechania. Dobry uczynek zaczyna się od modlitwy i nikt nie może twierdzić, że tego nie wie. Od początku Objawienia, od Adama (a), Bóg nauczył ludzi modlitwy, medytacji Tego Który Jest Wieczny, Miłosierny i Litościwy. Dlatego muezin wołając chodźcie na modlitwę, chodźcie zebrać plon (w czterech wersetach), odwraca głowę w prawo i w lewo. Jest to alegoria czterech stron świata, przypomnienie tego, że Muhammad (s) był prorokiem posłanym do wszystkich ludzi na ziemi. Powiedz: O Ludzie! Ja jestem posłańcem Boga do was wszystkich, Tego, do którego należy królestwo niebios i ziemi. Nie ma Boga jak tylko On! On daje życie i sprowadza śmierć! Wierzcie więc w Boga i w Jego Posłańca, Proroka rodzinnego, Który wierzy w Boga i w Jego słowa! Postępujcie za nim, a być może, będziecie prowadzeni drogą prostą Święty Koran, sura 7:158, La ilaha illa-allah Allah jest Wielki, nie ma Boga prócz Allaha W ostatnich dwóch frazach azanu muezin jeszcze raz przypomina muzułmanom co w islamie jest najważniejsze. Wiara w Jedynego Boga. On jest źródłem jedności. Ważna jest świadomość wiary, dlatego warto czasem przypominać rzeczy podstawowe i oczywiste. Jak wspomniałem idea Jedynego Boga jest fundamentem do budowy ummy. Ostatni (piąty) filar islamu pielgrzymka (hadżdż) do Mekki ma mistyczny wymiar. Stojąc w miejscu narodzin Proroka Muhammada (s), nie sposób nie zrozumieć idei ummy. Tu wszyscy są równi wobec Boga. Realizuje się więc zasada, o której wielu zapomina na co dzień. Wszyscy ubrani w

8 jednakowe szaty, stoją ramię przy ramieniu. Tu książę stoi przy śmieciarzu i obydwaj musza pojąć to, że jeden nie może istnieć bez drugiego. Kto myśli inaczej zaprzecza idei Jedynego Boga, idei współistnienia w islamie! Taki człowiek naraża się na gniew Allaha. Zaprawdę, ci, którzy nie wierzą i odsuwają od drogi Boga i od świętego Meczetu, przygotowanego jednakowo dla wszystkich ludzi, zarówno tych, którzy tam przebywają jak i koczowników; i ci, którzy dopuszczają się tam profanacji, wbrew prawu, zakosztują kary bolesnej. Święty Koran, sura 22:25 Islam jest religią logiczną. Każdy nakaz Boży wobec wiernych oparty jest na racjonalnych przesłankach. Obowiązek odbycia chociażby jednej pielgrzymki w życiu jest zarezerwowany dla tych, których na to stać. Doświadczyć ummy można wszędzie. Począwszy od modlitwy grupowej, poprzez odwiedzanie meczetów, miejsc ważnych w historii islamu, aż do Mekki. Tam wierny otrzymuje najważniejszy z elementów islamskiej świadomości historycznej. Spaceruje ścieżkami po których stąpał Abraham (a) i Muhammad (s). Zaprawdę, pierwszy Dom, który został ustanowiony dla ludzi, to ten, który jest w Bakka - błogosławiony, - droga prosta dla światów. W nim są znaki jasne - miejsce, gdzie stał Abraham; a kto wszedł do niego, był bezpieczny. Na ludziach ciąży obowiązek względem Boga - na tych, którzy mają ku temu środki odprawienia pielgrzymki do tego Domu... Święty Koran, sura 3:96-97 Al-salatu Chajrum mina alnaum Modlitwa jest lepsza niż sen Ten werset muezin odśpiewuje dwa razy w czasie nawoływania do modlitwy porannej, po zdaniach: szybko chodźcie zebrać plon. Człowiek zaspany potrzebuje dodatkowego bodźca by wstać i pomodlić się. Jest to także napominanie tych, którzy przedkładają własną wygodę nad obowiązki wobec Allaha. Zrezygnować z przyjemności na rzecz obowiązku, to rada na życie przyszłe. Przestrzegaj nakazów Bożych, a dostąpisz nagrody właśnie to przypominają wiernym słowa azanu. Nie wolno własnego lenistwa tłumaczyć brakiem pamięci. Obowiązkiem wiernego muzułmanina jest pamiętać o tym, co nakazał Bóg. Zawarliśmy niegdyś przymierze z Adamem, lecz on zapomniał, nie znaleźliśmy w nim stałości.

9 Święty Koran, sura 20:115 Aszhadu Anna Alijan łaliju-allah Zaświadczam: Ali ma inicjację Allaha Po śmierci Proroka Muhammada (s), nastąpił rozłam wśród muzułmanów. Następcą Proroka (s), przywódcą wspólnoty, został jego teść Abu Bakr. Nastąpił tzw. okres czterech kalifów sprawiedliwych. Byli nimi Abu Bakr, Omar, Osman i Ali (a). Nie wszyscy muzułmanie zaakceptowali tę sytuację, uważając, że sukcesję po Proroku Muhammadzie (s) powinien objąć członek jego rodziny, a konkretnie jego kuzyn Ali (a). O ludzie domu! Bóg chce tylko odsunąć od was brud i oczyścić was całkowicie. Święty Koran, sura 33: 33 Tak narodził się szyizm [szi a czyli stronnictwo Alego (a)]. Wg szyitów, po śmierci Proroka Islamu nastąpił cykl inicjacji (wilai). Pierwszym w łańcuchu autorytetów, które miały teraz się pojawić był właśnie Imam Ali (a), który po proroku Muhammadzie (s) zajmuje szczególną pozycję w islamie. Ali (a) jest także pierwszym szyickim męczennikiem, ponieważ kiedy objął wspólnotę, został zdradziecko zamordowany. Stąd w azanie śpiewanym przez szyitów po słowach: Zaświadczam, że Muhammad (s) jest prorokiem Allaha, muezin ogłasza omawianą frazę. Jest to bardzo ważne, gdyż w ten sposób szyici zadają kłam pomówieniom jakoby Imam Ali (a) był postacią ważniejszą od Muhammada (s). Należy podkreślić fakt, że ten fragment azanu śpiewanego przez szyitów nie jest obowiązkowy, chociaż zalecany. Dowodzi to jednoznacznie, że szyici, a także sunnici, są w pełni świadomi tego, że różnice teologiczne występujące między nimi są niczym pył na wietrze, a jedyną przyszłością dla wszystkich jest jedność i braterstwo w islamie. Jeśli dwie partie spośród wiernych zwalczają się, to ustanówcie między nimi pokój. A jeśli jedna z nich będzie nadal występować przeciw drugiej, to zwalczajcie tę, która się buntuje, aż zwróci się ku rozkazowi Boga. A jeśli się podda to ustanówcie między nimi pokój według sprawiedliwości i postępujcie bezstronnie! Zaprawdę, Bóg miłuje ludzi, którzy postępują według słuszności. Wierni są przecież braćmi! Ustanawiajcie więc pokój Miedzy waszymi dwoma braćmi I bójcie się Boga! Być może, wy dostąpicie miłosierdzia. Święty Koran, sura 49:9-10

10 Hajja ala khajari al-amal Szybko chodźcie do najlepszego czynu W azanie szyickim te słowa padają dwukrotnie po zdaniach szybko chodźcie zbierać plon. O ile zbieranie plonu jest owocem dobrych uczynków, o tyle przez najlepszy czyn (działanie), można rozumieć pokonywanie wszystkich przeszkód na drodze islamu. Jest to nic innego jak dżihad. Dżihad, błędnie tłumaczony jako święta wojna, jest właśnie pokonywaniem przeszkód na drodze do celu. Islam rozróżnia mały dżihad, prowadzony zbrojnie w obronie własnej, rodziny, ojczyzny i wiary, oraz tzw. Wielki dżihad, pod którym rozumie się walkę z własnymi słabościami i pokusami (dżihad duchowy). Ponieważ koncepcja dżihadu zbrojnego nie była nigdy w szyizmie szczególnie eksponowana, przez najlepszy czyn możemy rozumieć wielki dżihad, ten intelektualny, wewnętrzny, mało spektakularny, a jednak najtrudniejszy. Najlepszym czynem jest także przestrzeganie szariatu, prawa muzułmańskiego. Postępowanie zgodnie z szariatem w świecie współczesnym to także jedna z form wielkiego dżihadu, tego który jest, jak mówią uczeni muzułmańscy, prowadzony sercem. Wszystko to jest wmurowywaniem kamienia węgielnego pod budowę ummy, którą jak wspomniałem, wierny musi zacząć budować od siebie. O ludzie! Oto stworzyliśmy was z mężczyzny i kobiety i uczyniliśmy was ludami i plemionami, abyście się wzajemnie znali. Zaprawdę, najbardziej szlachetny spośród was, w obliczu Boga, to najbardziej bogobojny spośród was! Święty Koran, sura 49:13 Zakończenie Często przechodzimy obok czegoś lub kogoś obojętnie. Nie zastanawiamy się nad tym, że za każdym człowiekiem, jak i każdą rzeczą kryje się jakaś historia. Wszystko ma jakąś wartość; materialną lub duchową, dla każdego może być ona inna. Podobnie jak z gustem, nad którym dyskusja jest ponoć zbędna. Nawet jeśli coś nie odpowiada mojej wrażliwości, powinienem uszanować to, że komuś innemu dostarcza to określone emocje. Nad tym zawsze warto się zastanowić. Coraz liczniej ludzie przemieszczają się z miejsca na miejsce. Świat staje się coraz mniejszy. Jeżeli będziecie mieli okazję posłuchać śpiewu muezina, przysiądźcie na chwilę, wsłuchajcie się w słowa i rytm. Nawet jeżeli nie dostrzeżecie jego piękna, zadumajcie się nad tym, jak wiele nauk i wzruszeń dostarcza on innym.