Problem g³êbokoœci wzbogacania wêgla kamiennego energetycznego przed jego u ytkowaniem wenergetyce

Transkrypt

1 Materia³y XXV Konferencji z cyklu Zagadnienia surowców energetycznych i energii w gospodarce krajowej Zakopane, r. Wies³aw BLASCHKE* Problem g³êbokoœci wzbogacania wêgla kamiennego energetycznego przed jego u ytkowaniem wenergetyce STRESZCZENIE. Omówiono problem wzbogacania wêgla kamiennego energetycznego dla potrzeb energetyki. Opisano wskaÿnik energetyczny obci¹ enia popio³em jednostki ciep³a. Przedstawiono zmiany tego wskaÿnika w zale noœci od przyjêtej gêstoœci rozdzia³u wêgla surowego na koncentrat i odpady. W oparciu o dane zamieszczone na Kongresie w Liege obliczono zmniejszenie zu ycia wêgla potrzebnego na wyprodukowanie 1 kwh brutto. Okaza³o siê, e wystarczy tylko odkamienienie wêgla, aby zu ycie paliwa spad³o od 2,8 do 18,26% w zale noœci od pochodzenia wêgla z ró nych kopalñ. Zasugerowano utworzenie programu badawczego analizuj¹cego koszty pozyskania czystych koncentratów wêglowych w powi¹zaniu z kosztami pozyskania energii. S OWA KLUCZOWE: wêgiel kamienny, wzbogacanie, u ytkowanie wêgla w energetyce, zmiany zu ycia paliwa na 1 kwh Wprowadzenie Analizy efektywnoœci u ytkowania wêgla w energetyce prezentowane ju na III Miêdzynarodowym Kongresie Przeróbki Wêgla [1 5] obraduj¹cym w Liege w 1958 roku * Prof. dr hab. in. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi¹ PAN, Kraków. 31

2 pokazuj¹ skutki stosowania wêgli gorszej jakoœci. Podsumowuj¹c rozwa ania autorów w/w Kongresu mo na stwierdziæ, e wartoœæ u ytkowa wêgla przeznaczonego do celów energetycznych zale y od jego wartoœci opa³owej oraz od zawartoœci balastu. W praktyce przyjmuje siê, e wartoœæ u ytkowa 1 kalorii ciep³a zawartego w paliwie obni a siê proporcjonalnie do obci¹ enia tej kalorii popio³em i wilgoci¹. Wielkoœæ tê wyra a siê w gramach popio³u (lub w gramach wilgoci) na megakaloriê ciep³a (w tamtym czasie wartoœæ opa³ow¹ nie podawano tak jak obecnie w megad ulach) i nazywa siê wskaÿnikiem energetycznym [7, 8] obci¹ enia popio³em jednostki ciep³a. Paliwo staje siê bezwartoœciowe dla u ytkownika w nastêpuj¹cych przypadkach: gdy wêgiel nie zawieraj¹cy wilgoci ma zapopielenie w granicach od 250 do 300 g/mcal lub gdy wêgiel bezpopio³owy ma zawilgocenie w granicach 1700 do 1800 g/mcal. Zwiêkszenie zawartoœci popio³u o 1 g/mcal powiêksza o 0,12% nak³ady inwestycyjne na ka dy 1 MW mocy zainstalowanej, natomiast zwiêkszenie zawartoœci wilgoci o 1g/Mcal zwiêksza te nak³ady o 0,3%. Ze wzrostem o 1g/Mcal zawartoœci wilgoci lub popio³u zu ycie paliwa na 1 kwh wytworzon¹ brutto wzrasta o 0,3%. W niniejszym artykule pokazano jak zmieniaj¹ siê wskaÿniki energetyczne obci¹ enia popio³em jednostki ciep³a w miarê obni ania gêstoœci rozdzia³u wêgla surowego (nadawy) na koncentrat i odpady dla dwuproduktowego wzbogacania wêgla kamiennego energetycznego. 1. Wzbogacanie wêgla przed spalaniem Specjaliœci interesuj¹cy siê problemami spalania wiedz¹, e praktycznie ka dy wêgiel, niezale nie od jego jakoœci, mo e byæ u ytkowany w energetyce. Mo na, co jest oczywiste, spalaæ wêgiel bardzo dobrej jakoœci (wysoka wartoœæ opa³owa, ma³a zawartoœæ popio³u), mo na te spalaæ wêgiel bardzo z³ej jakoœci. Problemem jest tylko dostosowanie kot³ów i instalacji nawêglaj¹cych do jakoœci otrzymywanego wêgla. Tu nale y przypomnieæ, e budowane w poprzednim systemie gospodarczym elektrownie przystosowywane by³y do spalania wêgla coraz gorszej jakoœci, gdy taki produkt otrzymywano z kopalñ wêgla kamiennego. Spowodowane to by³o brakiem zak³adów wzbogacania mia³ów energetycznych, a tego rodzaju wêgiel jest spalany w kot³ach py³owych. W latach osiemdziesi¹tych i dziewiêædziesi¹tych ubieg³ego stulecia wybudowano sekcje mia³owe w zak³adach przeróbki wêgla. Stworzono w ten sposób mo liwoœæ dostarczania do elektrowni, elektrociep³owni i innych u ytkowników, dobrej jakoœci mia³ów, co by³o od lat postulatem energetyki. Jednak zainteresowanie u ytkowników wzbogacaniem wêgla skoñczy³o siê gdy dostarczany wêgiel zacz¹³ uzyskiwaæ parametry gwarancyjne poszczególnych kot³ów [8]. Spalanie jeszcze lepszego jakoœciowo wêgla nie przynosi³o ju w energetyce poprawy efektów technologicznych i ekonomicznych. Zwiêkszone koszty zakupu wzbogaconego wêgla nie przek³adaj¹ siê (bez wymiany kot³ów) na odpowiednie obni enie kosztów pozyskania energii. 32

3 Produkcja czystych [9] wêgli zatrzyma³a siê na poziomie jakoœci odpowiadaj¹cej posiadanym przez energetykê kot³ów. Niestety do spalania nadal trafiaj¹ wêgle zawieraj¹ce mniejsze lub wiêksze iloœci ziarn czystego kamienia. Kamieñ ten trafia do wêgla w trakcie eksploatacji (przybierki stropu i sp¹gu, wk³adki kamienne w pok³adach) a czasami podczas transportu podziemnego urobku z robót przygotowawczych. Budowane w okresie powojennym elektrownie przystosowane by³y do spalania wêgla niewzbogaconego, tzw. surowych mia³ów energetycznych. Dostosowane one mia³y kot³y do spalania wêgla o zawartoœci popio³u od 20 do 35%. Im póÿniej budowane by³y elektrownie, tym wy sz¹ zawartoœæ popio³u przyjmowano jako podstawow¹ jakoœæ wêgla. Z tego te powodu, w poprzednim systemie funkcjonowania gospodarki, praktycznie nie budowano zak³adów przeróbczych wzbogacaj¹cych mia³y energetyczne. W ówczesnym okresie nie przywi¹zywano wiêkszego znaczenia do problemu zanieczyszczenia œrodowiska wskutek spalania z³ej jakoœci wêgla. Przeprowadzone w ostatnich kilkunastu latach modernizacje elektrowni i elektrociep³owni nie zak³ada³y du ych zmian w zakresie jakoœci dostarczanego do spalania wêgla. W wiêkszoœci przypadków zak³adano spalanie wêgla o zawartoœci popio³u od 18 do 25%. Tu trzeba dodaæ, e po usuniêciu z urobku wêglowego ziarn czystego kamienia uzyskany w ten sposób produkt zawiera oko³o 12 14% popio³u. Energetyka stosuje do produkcji energii wêgiel zawieraj¹cy znaczne iloœci kamienia. Jest to nonsens tak z technologicznego jak i ekonomicznego punktu widzenia. Spalanie z³ej jakoœci wêgla powoduje zwiêkszenie kosztów pozyskania energii i pogorszenie sprawnoœci przemian energetycznych. Je eli w programie Polityki Energetycznej [10] przewiduje siê radykalne dzia³ania na rzecz poprawy efektywnoœci energetycznej oraz ograniczenia negatywnego wp³ywu na œrodowisko, niezbêdne jest nowe spojrzenie na procesy wzbogacania wêgla dla energetyki. Jak ju powy ej wspomniano górnictwo wêgla kamiennego jest przygotowane do produkcji mia³ów wêgli energetycznych o bardzo dobrej jakoœci (niska zawartoœæ popio³u, wysoka wartoœæ opa³owa). Uruchomienie takiej produkcji zale y od zainteresowania potencjalnych odbiorców zakupem wêgla wzbogaconego lub g³êboko wzbogaconego. Przez g³êbokoœæ wzbogacania rozumie siê gêstoœæ rozdzia³u wêgla na koncentrat i odpady. Im gêstoœæ jest ni sza, tym wêgiel jest g³êbiej wzbogacony, a jego jakoœæ znacznie siê poprawia. Jakoœæ wêgli kamiennych opisywana jest zespo³em krzywych wzbogacalnoœci. Obejmuj¹ one krzywe zawartoœci popio³u, krzywe wartoœci opa³owych, krzywe zawartoœci siarki itd. Krzywe wzbogacalnoœci pokazuj¹ jak zmieniaj¹ siê parametry jakoœciowe koncentratu wzbogacanego przy ró nych gêstoœciach rozdzia³u wêgla surowego na koncentrat i odpady. Wêgle pochodz¹ce z ró nych pok³adów posiadaj¹ odmienne, w³aœciwe sobie krzywe wzbogacalnoœci. Z tego te wzglêdu zwi¹zki pomiêdzy zawartoœci¹ popio³u a wartoœci¹ opa³ow¹ trzeba badaæ indywidualnie dla ka dego wêgla. Krzywe wzbogacalnoœci, nazywane czasami krzywymi charakterystyki technologicznej wêgla, pokazuj¹, jakie s¹ mo liwe teoretycznie do osi¹gniêcia parametry jakoœciowe koncentratów (produktów handlowych) uzyskiwanych w trakcie procesów wzbogacania wêgla. Krzywe wzbogacalnoœci s¹, jak ju wspomniano, krzywymi teoretycznymi, gdy dane do ich sporz¹dzenia otrzymywane s¹ w wyniku rozdzia³u surowego wêgla na frakcje gêsto- 33

4 œciowe w warunkach laboratoryjnych. W warunkach przemys³owego wzbogacania wêgla, na skutek mniejszej lub wiêkszej dok³adnoœci rozdzia³u wêgla na produkty, otrzymywane parametry jakoœciowe koncentratu s¹ gorsze ni wyniki badañ laboratoryjnych. Zjawisko to jest powszechnie znane specjalistom przeróbki wêgla. Otrzymywane w warunkach przemys³owych charakterystyki technologiczne wêgla nosz¹ nazwê krzywych wzbogacania. W niniejszym artykule analiza wskaÿników energetycznych obci¹ enia popio³em jednostki ciep³a prowadzona bêdzie na krzywych wzbogacalnoœci. 2. WskaŸniki energetyczne obci¹ enia popio³em jednostki ciep³a w zale noœci od gêstoœci rozdzia³u nadawy na koncentrat i odpady WskaŸniki energetyczne obci¹ enia popio³em jednostki ciep³a podawane s¹ w gramach popio³u na 1000 kcal i opisuje je wzór: A w A Q gdzie: A w wskaÿnik energetyczny obci¹ enia popio³em jednostki ciep³a (gramów na 1000 kcal), A a zawartoœæ popio³u w stanie analitycznym [%], Q a w wartoœæ opa³owa w stanie analitycznym [kcal/kg]. a w a Obliczenia wskaÿników energetycznych obci¹ enia popio³em jednostki ciep³a przeprowadzono dla kilkunastu wêgli, których dane w postaci zespo³ów krzywych wzbogacalnoœci znajduj¹ siê w bazie Zak³adu Ekonomiki i Badañ Rynku Paliwowo-Energetycznego IGSMiE PAN. Dane dotycz¹ mia³ów wêgla kamiennego energetycznego. Na podstawie wyników rozdzia³u wêgla surowego (nadawy) na frakcje gêstoœciowe obliczono teoretyczne parametry jakoœciowe (wychód, zawartoœæ popio³u, wartoœæ opa³owa) koncentratów otrzymywanych przy za³o eniu ró nych gêstoœci rozdzia³u pomiêdzy koncentratem a odpadami. Przyjêto gêstoœci pocz¹wszy od 1,3 g/cm 3 do 2,0 g/cm 3. Obliczenia dla przyk³adowych wêgli z dwóch kopalñ zestawiono w tabeli 1. Pamiêtaj¹c, e 1 kcal/kg jest równa 4,1868 kj/kg przeliczono wartoœci opa³owe podane w KJ/kg na wartoœci w kcal/kg, a nastêpnie wykorzystuj¹c podany powy ej wzór obliczono wskaÿniki energetyczne obci¹ enia jednostki ciep³a popio³em. WskaŸniki podano w jednostkach gramów popio³u na jedn¹ Mcal, aby mo liwe by³o porównanie wyników z informacjami przekazanymi na Kongresie w Liege. Mo na oczywiœcie obliczaæ wskaÿniki w gramach na jednego MJ/kg, ale w celach porównawczych nale a³oby tak e przeliczyæ wielkoœci podawane w referatach wyg³oszonych na wspomnianym Kongresie. 34

5 TABELA 1. Zmiana parametrów jakoœciowych koncentratu i wskaÿnika energetycznego obci¹ enia popio³em jednostki ciep³a w zale noœci od gêstoœci rozdzia³u pomiêdzy koncentratem a odpadami Kopalnia A Kopalnia B Gêstoœæ rozdzia³u koncentrat/odpady [g/cm 3 ] wychód produktu handlowego [%] zawartoœæ popio³u [%] wartoœæ opa³owa [kj/kg] wskaÿnik energetyczny obci¹ enia popio³em [g/mcal] wychód produktu handlowego [%] zawartoœæ popio³u [%] wartoœæ opa³owa [kj/kg] wskaÿnik energetyczny obci¹ enia popio³em [g/mcal] ,15 4, ,33 32,80 4, , ,11 5, ,85 43,30 4, , ,06 7, ,78 46,20 5, , ,54 8, ,65 52,50 6, , ,97 10, ,50 56,50 7, , ,99 13, ,31 59,20 8, , ,95 14, ,63 64,30 11, , ,98 16, ,54 65,60 12, , ,56 18, ,52 67,10 13, ,74 w. surowy 100,00 31, ,50 100,00 34, ,86 ród³o : obliczenia w³asne 35

6 Analizuj¹c wartoœci wskaÿników podanych w tabeli 1 ³atwo zauwa yæ, co jest oczywiste, e im ni sza gêstoœæ rozdzia³u to wartoœci wskaÿników s¹ coraz mniejsze. Najwiêksza ró nica wystêpuje przy porównaniu wskaÿnika A w dla wêgla surowego z koncentratem wydzielonym przy gêstoœci rozdzia³u 2,0 g/cm 3. Przy tej gêstoœci mo na przyj¹æ, e nast¹pi³o odkamienienie wêgla surowego. W warunkach przemys³owych wzbogacanie wêgla kamiennego energetycznego odbywa siê przy gêstoœciach w przedziale 1,8 2,0 g/cm 3, rzadziej przy ni szych. Gêstoœæ rozdzia³u dobierana jest tak, aby koncentraty posiada³y wartoœæ opa³ow¹ i zawartoœæ popio³u zgodn¹ z ustalonymi w umowach kupna/sprzeda y parametrami wytwarzanego produktu handlowego. Przyjmowane ni sze gêstoœci rozdzia³u ni 2,0 g/cm 3 oznaczaj¹, e oprócz ziarn czystego kamienia usuwane maj¹ byæ ziarna ³upków, przerostów itp. Jak ju podano we wstêpie z badañ zamieszczonych w referatach Kongresu w Liege wynika, e obni enie wskaÿnika energetycznego obci¹ enia popio³em jednostki ciep³a o 1 gram na megakaloriê zmniejsza zu ycie paliwa potrzebnego na wytworzenie 1 kwh (brutto) o 0,3%. Zak³adaj¹c, e powy sza zale noœæ jest podobna dla krajowych elektrowni mo na by³oby przyj¹æ, e tylko odkamienienie wêgla surowego dla podanych w tabeli 1 przyk³adowych wêgli pozwoli³oby zmniejszyæ zu ycie wêgla o 11,99% (wêgiel A) i 17,74% (wêgiel B). Przy ni szych gêstoœciach rozdzia³u np. 1,8 g/cm 3 zu ycie wêgla zmniejsza siê odpowiednio o 14,06 i 18,70%. W tabeli 2 zestawiono obliczenia dla wêgli z 16 kopalñ [11] przyjmuj¹c, e w procesie wzbogacania usuwane s¹ wy³¹cznie ziarna o gêstoœci powy ej 2,0 g/cm 3. Zak³adaj¹c tak¹ graniczn¹ gêstoœæ rozdzia³u mamy gwarancjê usuniêcia z wêgla surowego wszystkich ziarn czystego kamienia a tak e czêœci ziarn przerostów. Analizuj¹c dane zawarte w tabeli 2 ³atwo zauwa yæ, e odkamienione produkty handlowe wêgla energetycznego zawieraj¹ od oko³o 6,6% do 12,3% popio³u. Tylko w jednym przypadku zawartoœæ popio³u siêga³a 18%. Wzrasta te ich wartoœæ opa³owa. Interesuj¹ce, z punktu widzenia u ytkowników jest porównanie obci¹ enia popio³em jednej megakalorii w przypadku spalania wêgli surowych i spalania koncentratów. W tabeli 2 podano wskaÿniki obci¹ enia popio³em jednostki ciep³a dla wêgla surowego i dla koncentratu. Odejmuj¹c wartoœci wskaÿnika dla koncentratu od wartoœci dla wêgla surowego otrzymujemy zmniejszenie wskaÿnika po wzbogaceniu wêgla. W skrajnych przypadkach obni enie to wynosi 60,68 g/mcal (KWK3) i 9,35 g/mcal (KWK15). Oznacza to, e w pierwszym przypadku zu ycie wêgla potrzebnego na wytworzenie 1 kwh brutto zmniejszy siê o 18,26%, a w drugim o 2,8%. Zak³adaj¹c, e oszczêdnoœci w zu yciu paliwa podawane we wzmiankowanych referatach s¹ podobne jak dla warunków krajowych tylko odkamienienie wêgla poprawia efekty pracy nad elektrowniami. Nale y te podkreœliæ, e zmniejszenie zu ycia wêgla w znacz¹cy sposób wp³ywa na emisjê CO 2. Jest to wa na informacja w œwietle polityki Unii Europejskiej d¹ ¹cej do zakupów pozwoleñ na emisjê CO 2 [12 14]. 36

7 TABELA 2. Zmiana parametrów jakoœciowych produktów i wskaÿnika energetycznego obci¹ enia popio³em jednostki ciep³a po wzbogaceniu wêgla surowego przy gêstoœci rozdzia³u 2,0 g/cm 3 Nr KWK Produkt Wychód produktu [%] Zawartoœæ popio³u [%] Wartoœc opa³owa [kj/kg] WskaŸnik energetyczny obci¹ enia popio³em [g/mcal] Krotnoœæ poprawy wskaÿnika Zmniejszenie zu ycia paliwa na 1 kwh brutto [%] w. surowy 100,00 34, ,75 1 4,21 17,78 koncentrat 64,90 12, ,46 w. surowy 100,00 31, ,50 2 2,23 11,99 koncentrat 74,56 18, ,52 w. surowy 100,00 31, ,01 3 4,02 18,26 koncentrat 68,38 11, ,15 w. surowy 100,00 30, ,53 4 4,98 14,99 koncentrat 63,30 8, ,56 w. surowy 100,00 25, ,75 5 4,82 11,35 koncentrat 74,10 6, ,90 w. surowy 100,00 25, ,15 6 3,61 11,53 koncentrat 76,30 8, ,72 w. surowy 100,00 24, ,66 7 2,34 8,35 koncentrat 81,60 12, ,82 8 w. surowy 100,00 23, ,53 2,85 8,47 37

8 TABELA 2cd w. surowy 100,00 23, ,53 8 2,85 8,47 koncentrat 75,30 10, ,30 w. surowy 100,00 23, ,40 9 4,77 10,76 koncentrat 73,70 6, ,51 w. surowy 100,00 23, , ,00 10,87 koncentrat 77,75 7, ,07 w. surowy 100,00 23, , ,21 6,70 koncentrat 84,00 12, ,53 w. surowy 100,00 22, , ,98 12,35 koncentrat 74,55 7, ,79 w. surowy 100,00 20, , ,46 6,79 koncentrat 84,78 9, ,48 w. surowy 100,00 19, , ,33 6,90 koncentrat 85,45 9, ,02 w. surowy 100,00 15, , ,60 2,80 koncentrat 92,30 10, ,56 w. surowy 100,00 13, , ,02 3,67 koncentrat 91,22 7, ,96 ród³o: W. Blaschke [11] i obliczenia w³asne 38

9 Podsumowanie Dyskusja na temat wzbogacania wêgla (mia³ów) kamiennego dla potrzeb energetyki toczy siê od kilkudziesiêciu lat. Wiele prac [np ] udowadnia, e do spalania powinny byæ kierowane wzbogacone mia³y a przynajmniej odkamienione. Daje to powa ne efekty technologiczne i ekonomiczne u u ytkowników. Barier¹ jest jednak to, e wiele elektrowni nie posiada urz¹dzeñ przystosowanych do spalania jakoœciowo dobrych wêgli. Spalanie czystych wêgli wymaga³oby, w wielu przypadkach, wymiany instalacji nawêglania wêgla i kot³ów. To s¹ du e nak³ady inwestycyjne, ale niezbêdne do poniesienia, je eli mamy poprawiæ sprawnoœæ przemian energetycznych i zmniejszyæ zu ycie paliwa. Krajowe zak³ady wzbogacania wêgla s¹ przygotowane do produkcji wzbogaconych mia³ów energetycznych, Musi byæ jednak na to zainteresowanie u ytkowników. Istniej¹ mo liwoœci dostosowania g³êbokoœci wzbogacania do nawet wyrafinowanych ¹dañ odbiorców. Jest spraw¹ oczywist¹, e g³êbokie wzbogacanie wêgla spowoduje wzrost kosztów pozyskania czystego wêgla co musi siê prze³o yæ na wzrost ich cen. atwo jest to policzyæ dla ka dej kopalni. Wzbogacony wêgiel skutkuje w elektrowniach zmniejszonym zu yciem paliwa liczonym na wytworzenie 1 kwh brutto. Zmniejsza siê tak e nak³ady inwestycyjne co jest wa ne przy planowanych modernizacjach elektrowni. Przeprowadzone w pracy obliczenia, dla przyk³adowych kopalñ, pokazuj¹ korzyœci stosowania wzbogaconego wêgla w oparciu o wskaÿnik energetycznego obci¹ enia popio³em jednostki ciep³a. Dla analizowanych (tylko odkamienionych) wêgli zu ycie paliwa zmniejsza siê od 2,8 do 18,26%. Przy g³êbszym wzbogacaniu zu ycia paliwa jest jeszcze mniejsze. Wartoœci te opieraj¹ siê na danych referatów Kongresu w Liege. Od obrad kongresu minê³o wiele lat. Konieczne by³oby przeprowadzenie podobnych obliczeñ dla aktualnych warunków pracy krajowych elektrowni. Wydaje siê celowe utworzenie w Polsce kompleksowego programu badawczego dotycz¹cego technologii czystego wêgla obejmuj¹cego etapy przygotowania wêgla do spalania oraz jego spalania. Autor zaproponowa³ uzupe³nienie Programu Dzia³añ Wykonawczych Za³¹cznik 3 Polityki energetycznej pañstwa do 2030 roku [10]. W Priorytecie II. Dzia³anie 2.9 proponuje siê wstawiæ do sposobu realizacji dzia³añ dodatkowy punkt o brzmieniu: Przygotowanie kompleksowego programu badawczo-wdro eniowego w zakresie oczyszczania wêgla przed spalaniem, eliminacji szkodliwych domieszek w trakcie spalania i oczyszczania spalin w celu zmniejszenia negatywnego wp³ywu na œrodowisko procesów pozyskania energii z wêgla. Wniosek w tej sprawie zosta³ przekazany ( z dnia ) do Ministerstwa Gospodarki, jednak nie znalaz³ dotychczas pozytywnego rozwi¹zania. Autor jest przekonany, e dla poprawy sprawnoœci przemian energetycznych, dla ochrony œrodowiska przyrodniczego, dla zmniejszenia skutków koniecznoœci zakupów pozwoleñnaemisjêco 2 itp. dzia³ania takie s¹ w Polsce potrzebne. 39

10 Literatura [1] BLAS E., PETER G., LEMKE K., 1958 The valuation of low-grade fuels and economic preparation on smalls as boiler fuels. III Miêdz. Kong. Przer. Wêgla, Bruksela-Liege. [2] LIGNY I., HAUMONT H., 1958 Coal preparation in relation to its utilisation in electrical power station. III Miêdzynarodowy Kongres Przeróbki Wêgla, Bruksela Liege. [3] NONAT L., 1958 La preparation du charbon on relation avec son utilisation dans les Centrales. III Miêdzynarodowy Kongres Przeróbki Wêgla, Bruksela Liege. [4] VAN der GRINTEN F.L.H., 1958 The value of low-grade coal fired in a colliery power station and its influence on coal washing. Part A. III Miêdzynarodowy Kongres Przeróbki Wêgla, Bruksela Liege. [5] VAN OS W.E., MEERMAN P.G., 1958 Value and preparation of low-grade coal for power generation. III Miêdzynarodowy Kongres Przeróbki Wêgla, Bruksela Liege. [6] BLASCHKE S., 1981 Przeróbka mechaniczna kopalin. Czêœæ I. Wydawnictwo Œl¹sk, Katowice. [7] BLASCHKE W., 2009 Przeróbka wêgla kamiennego wzbogacanie grawitacyjne. Wyd. Instytut GSMiE PAN, Kraków. [8] BLASCHKE W., NYCZ R., 2001 Clean Coal Preparation Barriers in Poland. Proceedings International Workshop on Clean Coal Use a Reliable Option for Sustainable energy. Vol. 1, Wyd. GIG, Szczyrk. [9] BLASCHKE W., NYCZ R., 2003 Problemy produkcji czystych energetycznych wêgli kamiennych. Zesz. Nauk. Pol. Koszaliñskiej, In ynieria Œrodowiska No 21, Koszalin. [10] Polityka energetyczna Poslki do 2030 roku oraz Za³¹cznik 3. Program dzia³añ wykonawczych na lata Ministerstwo Gospodarki. Warszawa, marzec [11] BLASCHKE W., 2010 Wytwarzanie energii z czystego czy z brudnego wêgla. W ksi¹ ce: Czynnik ENERGIA w polityce gospodarczej (red. J. Tarajkowski). Wydawnictwo Poznañskiego Towarzystwa Przyjació³ Nauk, Poznañ. s [12] GAJDA A., MELKA K., 2008 Mo liwoœci i zagro enia w dostosowaniu sektora energetycznego do przyjêtych przez Polskê zobowi¹zañ i wymogów ekologicznych Unii Europejskiej. Polityka Energetyczna t. 11, z. 1, Wyd. IGSMiE PAN, Kraków. [13] BEDNORZ J., 2010 Polityka pañstwa wobec pakietu klimatycznego z uwzglêdnieniem znaczenia wêgla kamiennego w gospodarce Polski. Polityka Energetyczna t. 13, z. 2, Wyd. IGSMiE PAN, Kraków. [14] SOWIÑSKI J., 2010 Analiza wp³ywu na polski system energetyczny propozycji Dyrektywy IED w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli. Polityka Energetyczna t. 13, z. 2, Wyd. IGSMiE PAN, Kraków. [15] TURYN B., WOJTASZEK Z., 1968 Stosowanie wêgli niskojakoœciowych czy ich wzbogacanie dla wielkich elektrowni. Ref. na Miêdz. Kongres Energetyczny, Moskwa. [16] SLETTEN J.D Wzbogacanie wêgla w celu dostosowania go do polskich standardów ochrony œrodowiska i poprawy gospodarki elektrowni. Gospodarka Surowcami Mineralnymi, t.10, z. 4, s , Wyd. Centrum PPGSMiE PAN, Kraków. [17] SOBOTA J., 1994 Wp³yw jakoœci wêgla kamiennego na cieplne parametry pracy oraz zu ycie elementów kot³ów energetycznych. Materia³y VIII Konferencji z cyklu: Zagadnienia surowców energetycznych w gospodarce krajowej. Sympozja i Konferencje Nr 15, Centrum PPGSMiE PAN, Kraków. 40

11 [18] LORENZ U., 1994 Analiza wp³ywu parametrów jakoœciowych wêgla na sk³adniki kosztów zmiennych wytwarzania energii elektrycznej dla wybranych elektrowni na wêglu kamiennym. Materia³y VIII Konferencji z cyklu: Zagadnienia surowców energetycznych w gospodarce krajowej. Sympozja i Konferencje Nr 15, s , Wyd. Centrum PPGSMiE PAN, Kraków. [19] LIGÊZA J., 1995 W kierunku rynku wêgla. Wp³yw jakoœci wêgla na parametry elektrowni. Materia³y IX Konferencji z cyklu: Zagadnienia surowców energetycznych w gospodarce krajowej. Sympozja i Konferencje Nr 17, s , Wyd. Centrum PPGSMiE PAN, Kraków. [20] SOBOTA J., 1996 Czynniki wp³ywaj¹ce na sprawnoœæ kot³ów energetycznych przy zmianie jakoœci spalanego wêgla kamiennego. Materia³y X Konferencji z cyklu: Zagadnienia surowców energetycznych w gospodarce krajowej. Sympozja i Konferencje Nr 23, s , Wyd. Centrum PPGSMiE PAN, Kraków. [21] LIGÊZA J., 1996 Techniczno-ekonomiczne oraz ekologiczne uwarunkowania doboru optymalnej jakoœci wêgla dla elektrowni ze wzglêdu na koszty wytwarzania energii elektrycznej. Prace GIG seria Konferencje nr 12, Katowice.