GOSPODARKA NISKOEMISYJNA JAKO BODZIEC DO KSZTAŁTOWANIA POSTAW OBYWATELSKICH ORAZ NARZĘDZIE SŁUŻĄCE DO PRZECIWDZIAŁANIA ZMIANOM KLIMATU

Transkrypt

1 GOSPODARKA NISKOEMISYJNA JAKO BODZIEC DO KSZTAŁTOWANIA POSTAW OBYWATELSKICH ORAZ NARZĘDZIE SŁUŻĄCE DO PRZECIWDZIAŁANIA ZMIANOM KLIMATU W czasach stałego rozwoju gospodarczego, którego konsekwencje stanowi wzrost zanieczyszczenia środowiska naturalnego oraz postępujące zmiany klimatyczne należy zadać sobie kilka istotnych pytań: Czy działania o charakterze antropogenicznym mają istotny wpływ na zmiany klimatyczne? Jeżeli tak, to czy nie zaszliśmy już za daleko i czy biosfera pozwoli nam na naprawienie błędów i ochronę tego co pozostało, a może rekonstrukcję tego co zniszczyła nasza cywilizacja? Wobec tego czy kształtowanie i wdrażanie Gospodarki Niskoemisyjnej stanowi kluczowe rozwiązanie i czy dzięki temu procesowi uda się złagodzić lub zahamować zmiany klimatyczne? Czy Plany Gospodarki Niskoemisyjnej (PGN) stanowią dokumenty strategiczne, niezbędne do pozyskiwania środków pomocowych na realizację ujętych w nich zamierzeń inwestycyjnych? A może rola PGN jest głębsza i powinna kształtować postawy społeczeństwa obywatelskiego oraz budzić wrażliwość w obszarze wpływu aktywności człowieka na otaczające go środowisko? Czy działając świadomie, równoważąc kwestie społeczne, ekologiczne i ekonomiczne możemy ocalić ziemię, a także racjonalnie dysponować jej bogactwami? A może pozostało nam już tylko prowadzić działania pozwalające na adaptacje do zmian klimatycznych? Odpowiedź na powyższe pytania nie jest ani jednoznaczna, ani też łatwa. Można postawić tezę, że jedną z dróg, która pozwoli nam na odpowiedzialne kształtowanie otaczającej nas rzeczywistości jest aktywne działanie wszystkich interesariuszy w obszarze wdrażania Gospodarki Niskoemisyjnej, której zadaniem jest zapewnienie korzyści ekonomicznych, społecznych i środowiskowych, będących elementami zrównoważonego rozwoju. Rozwój działań z zakresu Gospodarki Niskoemisyjnej można osiągnąć poprzez integrację kluczowych jej aspektów, które tworzą wspólnie efekt synergii. Wśród nich wymienić można:

2 niskoemisyjne technologie oraz praktyki, wydajne i nowoczesne rozwiązania energetyczne, czystą i odnawialną energię, innowacje ekologiczne (ekoinnowacje), dążenie do poprawy konkurencyjności gospodarki, szeroko rozumianą edukację ekologiczno energetyczną, współpracę miedzyresortową i międzyobszarową, promocję działań proekologicznych, społeczną odpowiedzialności biznesu oraz samorządów. W ramach gospodarki niskoemisyjnej w sposób racjonalny oraz efektywny wytwarza się i zużywa energię oraz materiały, ponadto usuwanie lub odzyskiwanie odpadów odbywa się przy pomocy metod minimalizujących emisję gazów cieplarnianych. Niezmiernie istotne jest, aby działania dotyczące kształtowania Gospodarki Niskoemisyjnej posiadały swoje umocowanie i umiejscowienie w obszarze działań planistycznych realizowanych na każdym poziomie. Począwszy od planowania strategicznego, określającego cele długoterminowe, wskazującego drogi dojścia oraz identyfikujące potencjalne bariery, aż do planowania przestrzennego, które ma na celu określenie przeznaczenia i zagospodarowania terenu. Kolejnym kluczowym aspektem jest planowanie energetyczne na poziomie Państwa (polityka energetyczna Polski), oraz lokalnie poprzez realizację postanowień zawartych w Założeniach do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, a także wdrażanie Planów Gospodraki Niskoemisyjnej. Efektywne wdrażanie tych dokumentów stanowi kolejny krok w dążeniu do osiągnięcia zrównoważonego rozwoju. Działanie realizowane zgodnie z zaproponowanym schematem pozwolą pokazać, że Gospodarka Niskoemisyjna nie jest tylko koncepcją, a Plany Gospodarki Niskoemisyjnej kolejnymi dokumentami, które należy odłożyć na półkę. Realizacja transformacji w kierunku gospodarki niskoemisyjnej wymaga zdefiniowania jeszcze kilku następujących kwestii, które są kluczowe z punktu widzenia jej efektywnego wdrażania: Kim są interesariusze działań związanych z kształtowaniem i wdrażaniem Gospodarki Niskoemisyjnej? Czy istnieje konkretna, wyodrębniona grupa docelowa tych działań?

3 Od kogo należy oczekiwać szczególnej aktywności w tym obszarze? Zacznijmy od odpowiedzi na ostatnie pytanie. Szczególnej aktywności należy oczekiwać od: administracji rządowej wszystkich szczebli, administracji samorządowej wszystkich szczebli (szczególnie należy zaktywizować samorządy województw, ponieważ gminy w ten proces już się zaangażowały poprzez opracowanie i wdrażanie Planów Gospodarki Niskoemisyjnej), przedsiębiorstw energetycznych, sektora przemysłu i usług, jednostek edukacyjnych począwszy od przedszkoli do wyższych uczelni, instytucji finansujących, fundacji i organizacji pożytku publicznego, agencji energetycznych. Istnieje jeszcze dodatkowa grupa docelowa tych działań, stanowią ją obecne i przyszłe pokolenia, które zamieszkują i będą zamieszkiwać naszą planetę. Należy sobie życzyć żeby w swoich działaniach posługiwały się zasadami zrównoważonego rozwoju. Niezwykle istotna jest konsolidacja działań oraz partnerstwo i współdziałanie różnych jednostek, instytucji i przedsiębiorstw, które może przynieść zwiększone efekty w osiągnięciu założonych celów. Aktywność podstawowych jednostek samorządu terytorialnego w obszarze kształtowania i wdrażania Gospodarki Niskoemisyjnej musi pozyskać wsparcie instytucji finansujących dla zawartych w PGN przedsięwzięć. Proces ten nie powiedzie się bez współpracy z gestorami sieciowych mediów energetycznych. Niebagatelną rolę mają tu do spełnienia organizacje pozarządowe, które powinny podjąć się roli katalizatora szeroko rozumianych działań informacyjnych skierowanych do wszystkich interesariuszy. Na koniec edukacja energetyczno ekologiczna, którą należy rozpoczynać od najmłodszych lat, kształtując postawy obywateli odpowiedzialnych nie tylko za siebie, ale również za otaczające ich środowisko. Gminy napotykają na różne trudności związane z obszarem lokalnej gospodarki energetycznej oraz Gospodarki Niskoemisyjnej. Opracowane przez samorządy dokumenty strategiczne i programy operacyjne są różnej jakości, opóźnia się finansowanie ze środków pomocowych inwestycji przewidzianych w Planach Gospodarki Niskoemisyjnej, brak jest kadr posiadających wiedzę i kompetencje w tym obszarze, a często brak jest również świadomości,

4 że dzisiejsza rzeczywistość wymaga, żeby w gminie był ktoś odpowiedzialny za działania z obszaru energetyki. Nasuwa się wobec tego kluczowe pytanie. Jaką rolę (misję) ma do spełnienia w tym procesie Koalicja na rzecz utworzenia Krajowego Systemu Zrównoważonego Gospodarowania Energią? Koalicja to nowatorska platforma współpracy pomiędzy wszystkimi uczestnikami procesu kształtowania i wdrażania Gospodarki Niskoemisyjnej, stanowi funkcję reprezentacyjną dla interesów samorządów terytorialnych i odbiorców paliw i energii. Jej cele stanowią: podjęcie inicjatywy oraz doprowadzenie do zmian w funkcjonującym prawie, w zakresie ustalenia jednolitych standardów planowania energetycznego oraz zintegrowania tego procesu z dokumentami dotyczącymi ochrony środowiska na każdym poziomie administracji rządowej i samorządowej, podjęcie współpracy z przedsiębiorstwami energetycznymi oraz Urzędem Regulacji Energetyki w zakresie wypracowania standardów udostępniania danych dotyczących zużycia paliw i energii, niezbędnych do opracowania i ewaluacji dokumentów strategicznych z obszaru eko-energetycznego, dla przedstawicieli administracji budowanie świadomości w zakresie odpowiedzialności przedstawicieli administracji rządowej i samorządowej na wszystkich poziomach zarządzania w obszarze kształtowania i wdrażania Gospodarki Niskoemisyjnej, prowadzenie szeroko zakrojonej akcji informacyjnej dla podstawowych jednostek samorządu terytorialnego. Bardzo istotne jest żeby w pracę Koalicji aktywnie włączyli się wszyscy jej Członkowie, wykorzystując w pełni swoje przygotowanie merytoryczne oraz aktywność zawodową. Dzięki inicjatywie powołania Koalicji na rzecz utworzenia Krajowego Systemu Zrównoważonego Gospodarowania Energią nauczyliśmy się mówić jednym zdecydowanym i słyszanym głosem, otwarcie identyfikując problemy z jakimi borykają się samorządy wprowadzające Plany Gospodarki Niskoemisyjnej na swoim terenie. Jesteśmy świadomi swoich praw i obowiązków. Staramy się w swoich działaniach równoważyć kwestie społeczne, ekonomiczne, ekologiczne i energetyczne. Uczymy się kształtować przyszłość i realizować teraźniejszość zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju.

5 Jednak czy to wystarczy żeby zahamować zmiany klimatyczne? Na to pytanie nie ma na tę chwilę jednoznacznej odpowiedzi. Osiągnięcie tego celu wymaga szczegółowych i długotrwałych działań opartych w wielu przypadkach na restrykcyjnych zasadach. Jednak należy pamiętać, że liczy się każda nawet najdrobniejsza inicjatywa, która pomaga chociaż w części zbliżyć się do jego osiągnięcia. Iwona Herbuś dla Krajowej Agencji Poszanowania Energii (KAPE)