Kościoły Ukrainy: z narodem przeciw przemocy str Prymas: gender nie może stać się podstawą tworzenia prawa

Transkrypt

1 5 Kard. Dziwisz: zniszczenie notatek Jana Pawła II byłoby przestępstwem 8 Prymas: gender nie może stać się podstawą tworzenia prawa 26 Kard. Maradiaga o Franciszku, reformie Kurii i synodzie ISSN (1139) niedziela, 2 lutego BIULETYN KATOLICKIEJ AGENCJI INFORMACYJNEJ Fot. Sokolovska Inna/east news Kościoły Ukrainy: z narodem przeciw przemocy str. 26

2 EDITORIAL Ad limina Apostolorum Modlitwą obejmujemy cały naród Ukrainy Zapewnienie o solidarności wszystkich biskupów polskich z bratnim narodem ukraińskim znalazło się w liście Prezydium Konferencji Episkopatu Polski do abp. większego Światosława, metropolity kijowsko-halickiego Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego oraz abp. Mieczysława Mokrzyckiego, metropolity lwowskiego obrządku łacińskiego. Hierarchowie zapewniają o swojej modlitwie oraz wyrażają słowa współczucia dla rodzin tragicznie poległych w ostatnich dniach na Euromajdanie. WYDARZENIA 2 W najbliższych dniach polscy biskupi przebywać będą w Wiecznym Mieście z kolejną wizytą do progów apostolskich. Jej głównym celem poza przedłożeniem dokładnych sprawozdań z diecezji są rozmowy w rzymskich dykasteriach na temat sposobu pracy i problemów każdego lokalnego Kościoła. Kluczowym momentem będzie spotkanie księży biskupów z Ojcem Świętym, który podobnie jak poprzednicy zarysuje program dla Kościoła w Polsce na najbliższe lata. Sądzić można, że do polskich pasterzy skieruje prośbę o większy zapał duszpasterski, o szersze otwarcie drzwi Kościoła na wszelkie ludzkie biedy, o budowanie Kościoła bardziej przejrzystego i ubogiego, a mniej skoncentrowanego na swych problemach. Słowem to, do czego przywiązuje największą wagę od momentu swego wyboru. Fenomen papieża Franciszka polega na tym, że potrafi zachwycić ponownie pięknem Ewangelii zsekularyzowany świat. Potrafi również w zmęczone struktury Kościoła tchnąć radość, nowy zapał i ducha misyjnego. Papież by na nowo zajaśniało światło wiary świadomie łamie wiele utartych od wieków stereotypów. Pokazuje też w jaki sposób Kościół winien mówić do coraz bardziej zagubionego świata. Mówić tak, by z jednej strony przekroczyć istniejące bariery, a przy tym nie zagubić istoty swego przesłania. A wszystko to streszcza się w apelu o duszpasterskie nawrócenie Kościoła, który tak mocno wybrzmiał w franciszkowej adhortacji Evangelii Gaudium. Osobiście mam nadzieję, że pontyfikat Franciszka odciśnie swe piętno na Kościele w Polsce. Widzę w tym olbrzymią szansę. Jesteśmy krajem, który uniknął masowej sekularyzacji. Wierzę, że papieski raban jaki jest tu w stanie wzniecić Franciszek może nas przed tym uchronić. Warto więc słuchać Ojca Świętego i to słuchać go bardzo uważnie. A wizyta ad limina jest świetną ku temu okazją. Oto treść listu: Jego Eminencja Arcybiskup Większy Światosław, Metropolita Kijowsko Halicki Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego Jego Ekscelencja Arcybiskup Mieczysław Mokrzycki, Metropolita Lwowski obrz. łac. Czcigodni Współbracia w posłudze pasterskiej! Z głęboką troską obserwujemy zmagania bratniego narodu ukraińskiego, które nie mogą być obojętne dla Polski ani dla Polaków żyjących na Ukrainie. Dlatego pragniemy jeszcze raz, w trwającym nadal tak trudnym czasie dla narodu ukraińskiego, ponowić wyrazy naszej braterskiej bliskości i jedności, a także zapewnić o solidarności z wami wszystkich biskupów polskich i naszej modlitwie zanoszonej przed Bogiem. Za Waszym pośrednictwem wyrażamy też, przede wszystkim rodzinom tragicznie poległych w ostatnich dniach, szczere słowa współczucia z powodu śmierci ich bliskich. Wszystkich polecamy w modlitwie miłosierdziu Bożemu. Modlitwą obejmujemy również cały naród Ukrainy. Prosimy Boga o mądrość i światło Ducha Świętego, aby dokonujące się wśród trudów przemiany, przebiegały w sposób pokojowy, wolny od napięć, wzajemnej agresji i przelewu krwi, pomni również na to, że rany duchowe leczą się dłużej niż cielesne. Jeszcze raz za naszym wspólnym przesłaniem pragniemy powtórzyć, że współpraca wolnej Polski z wolną Ukrainą jest niezbędna, by w tej części Europy panował pokój, ludzie cieszyli się wolnością religijną, a prawa człowieka nie były zagrożone. Ufamy, że Bóg, Pan dziejów i ludzkiej historii, pozwoli w duchu braterskiej jedności i zgody, podjąć decyzje służące dobru wszystkich mieszkańców Ukrainy, a Kościoły i wspólnoty religijne, głęboko wrażliwe na autentyczne dobro człowieka, będą nadal cieszyły się pełnią praw i obywatelskich swobód potrzebnych dla pełnienia swej misji. Niech Bóg zachowa nas wszystkich w pokoju i miłości! Abp Józef Michalik, metropolita przemyski, przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski Abp Stanisław Gądecki, zastępca Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski Bp Wojciech Polak, sekretarz generalny Konferencji Episkopatu Polski mp, im

3 Ks. Lombardi: Franciszek pomoże polskim biskupom odnaleźć entuzjazm w przepowiadaniu Ewangelii Franciszek pomoże polskim biskupom oraz Kościołowi w Polsce na nowo rozpocząć z entuzjazmem przepowiadanie Ewangelii powiedział ks. Federico Lombardi SJ przed zbliżającą się wizytą ad limina polskich biskupów w Rzymie. W wywiadzie dla programu Między Ziemią a Niebem w TVP1 rzecznik Stolicy Apostolskiej mówił także o przygotowaniach do kanonizacji bł. Jana XXIII i bł. Jana Pawła II oraz planowanej na maj wizycie papieża Franciszka w Ziemi Świętej. Ks. Federico Lombardi SJ wyjaśnił, że wizyta ad limina Apostolorum jest okazją dla biskupów z danego kraju, by przybyć wspólnie do Watykanu i spotkać się z papieżem. To także pielgrzymka do grobów apostołów i spotkanie z Następcą św. Piotra oraz współpracownikami Ojca Świętego, którzy urzędują w Rzymie i pomagają mu w zarządzaniu Kościołem powszechnym. Biskupi odbywają szereg spotkań w watykańskich dykasteriach i innych urzędach Kurii Rzymskiej. Mają też czas na wspólną modlitwę i Msze św. w Bazylice św. Piotra, m.in. przy grobie bł. Jana Pawła II. Przybywają tu po to, by otrzymać inspiracje, informacje i wskazówki, a także zdać Ojcu Świętemu sprawę z tego, jak wygląda sytuacja Kościoła w Polsce poinformował ks. Lombardi. Na pytanie, jak Franciszek może zmienić Kościół w Europie i w Polsce, rzecznik Stolicy Apostolskiej odpowiedział: Sądzę, że osobiste spotkanie polskich biskupów z papieżem będzie kluczowym momentem ich wizyty, bo widać wyraźnie, jak Ojciec Święty odnowił sposób głoszenia Ewangelii w dzisiejszym świecie, wzbudzając na nowo zapał misyjny, wielki entuzjazm i odwagę. Zdaniem ks. Lombardiego, adhortacja Evangelii Gaudium to programowy dokument Franciszka pokazujący, jak głosić dzisiaj Dobrą Nowinę. Według mnie, to coś bardzo inspirującego. Czujemy, że papież przybywa z innego kontynentu, ma wielki entuzjazm i jeśli mogę tak powiedzieć młodzieńcze podejście do głoszenia Ewangelii. Europa pod tym względem chyba nam się trochę zestarzała stwierdził. Potrzebujemy nowego impulsu i nowego ducha. Myślę, że Franciszek to właśnie nam przyniósł i pomoże polskim biskupom oraz Kościołowi w Polsce na nowo rozpocząć z entuzjazmem przepowiadanie Ewangelii; tej Ewangelii, którą oczywiście znamy, ale wciąż możemy głosić z nowym duchem powiedział ks. Lombardi. Czy można mówić o zjawisku nazywanym efektem papieża Franciszka? W opinii ks. Lombardiego, papież kładzie silny akcent na pozytywne przesłanie, że Bóg kocha wszystkich i jest to jeden z głównych powodów, dla których udaje mu się przyciągnąć ludzi do Boga oraz wzbudzić pozytywne nastawienie zarówno tych, którzy są w Kościele, jak i tych, którzy są poza nim. Treść wiary jest ta sama, co zawsze, ale papież pokazuje ludziom, że Kościół nie skupia się na jej aspektach negatywnych, na zakazach, lecz głosi każdemu coś dobrego, coś pozytywnego uważa papieski rzecznik. Bóg chce naszego dobra, naszego zbawienia. Franciszkowi udało się dotrzeć z tym przekazem do ludzi i to jest najważniejszy dar, jaki nam ofiarował dodał ks. Lombardi. Jak przypomniał, Ojciec Święty ma też cudowną zdolność komunikowania się z innymi, nie stwarza dystansu, jest bardzo blisko ludzi i pozostaje przy tym delikatny. To wszystko jest oczywiście ważne, ale pamiętajmy, że to jedynie metody wyrażania czegoś o wiele ważniejszego podkreślił ks. Lombardi. Wyznał, że nie modli się do bł. Jana Pawła II tak, jak to czyni wobec Boga czy świętych, gdyż był to człowiek, którego osobiście znał. Dla mnie i dla dzisiejszego Kościoła on jest nadal żywy i obecny, pomaga nam, towarzyszy i inspiruje dodał. Nazwał Jana Pawła II człowiekiem, który nie bał się być sobą i wyrażać siebie, swoje człowieczeństwo i wiarę. Dzięki temu był bardzo wiarygodnym świadkiem tej wiary uważa rzecznik Watykanu. Obserwowałem, jak się w milczeniu modli. To naprawdę był najgłębszy wymiar jego życia podkreślił ks. Lombardi. Pytany o przygotowania do kanonizacji bł. Jana XXIII i bł. Jana Pawła II, poinformował, że osobiście jest odpowiedzialny za sektor środków masowego przekazu organizację centrum prasowego. Pozostałe przygotowania też idą zgodnie z planem zapewnił. Zdaniem ks. Lombardiego, papież senior Benedykt XVI z powodu podeszłego wieku nie weźmie udziału w Mszy św. kanonizacyjnej. Ale na pewno będzie się z nami jednoczył duchowo. Co prawda czuje się dobrze, ale jest już starszym człowiekiem i nie może uczestniczyć w tak długiej ceremonii powiedział rzecznik. Co oznacza wspólna kanonizacja jednego dnia dwóch papieży? Jego zdaniem warto przypomnieć, że świętujemy 50. rocznicę Soboru Watykańskiego II, a Jan XXIII jest papieżem Soboru, gdyż go zainicjował. Jest też wielkim przykładem duszpasterza. Myślę więc, że Franciszek chce kanonizować razem papieża, który zainspirował i rozpoczął Sobór Watykański II oraz Jana Pawła II, który wprowadził postanowienia Soboru w praktykę życia Kościoła stwierdził ks. Lombardi. Mówił też o majowej pielgrzymce Franciszka do Ziemi Świętej. Podkreślił, że każdy papież chce pojechać tam, gdzie są korzenie chrześcijaństwa. Dlatego pielgrzymowali do nich Paweł VI, Jan Paweł II i Benedykt XVI. Papieże zawsze przynosili tam ze sobą przesłanie pokoju, dialogu i pojednania, które miały pomóc przezwyciężyć napięcia i konflikty między różnymi wspólnotami religijnymi i etnicznymi, a nawet między różnymi wyznaniami chrześcijańskimi. Przesłanie Franciszka będzie przesłaniem pokoju i pojednania dla wszystkich dodał ks. Federico Lombardi. Jak poinformował, trwają też prace nad pielgrzymką Franciszka do Korei Południowej. lk WYDARZENIA 3

4 Na wizytę ad limina jedzie 90 hierarchów Na wizytę polskich biskupów ad limina, która ma trwać od 1 do 8 lutego, wybiera się do Watykanu około 90 hierarchów powiedział dziennikarzom kard. Kazimierz Nycz. Pytany o przygotowania do wizyty, metropolita warszawski odparł, że były one prowadzone przez ostatni rok każdy biskup diecezji musiał przygotować dokument opowiadający o stanie diecezji, Kurii, uczelni katolickich, seminarium duchownego, życia parafii i wspólnot. Dokument ten na pół roku przed wizytą należało wysłać do poszczególnych Kongregacji i do samego papieża. Myślę, że w Rzymie postudiowali już nasze informacje i są przygotowani do zadawania pytań szczegółowych czy wyjaśniających powiedział kardynał. Na wizytę ad limina zaproszeni są wszyscy biskupi, jednak zdaniem kard. Nycza, niektórzy najstarsi seniorzy ze względu na stan zdrowia mogą nie wziąć udziału. To będzie trudny tydzień, z mnóstwem spotkań w Kongregacjach, spotkaniami z Ojcem Świętym w grupach i wspólnym spotkaniem wszystkich biskupów z papieżem, z modlitwami w czterech bazylikach większych Rzymu. Czas wizyty będzie intensywnie wypełniony. Na liście wyjeżdżających do Rzymu jest około 90 nazwisk biskupów, w zdecydowanej większości czynnych, ale też kilku seniorów, którzy czują się na siłach powiedział kard. Nycz. Dodał, że oczekiwania ze strony biskupów polskich co do tego, co usłyszą w Rzymie, są duże. Biskupi z mojego pokolenia pamiętają i wizytę ad limina z Janem Pawłem II, i z Benedyktem XVI. Każdy papież wnosi w te spotkania coś od siebie powiedział. My poznamy lepiej papieża Franciszka, a on Kościół w Polsce. Przekaże nam też pewne wytyczne, które zostaną potem włączone do programu naszego Kościoła dodał. Poprzednie wizyta polskich biskupów ad limina Apostolorum miała miejsce w listopadzie i grudniu 2005 r. Wizyta ad limina, gdy papieżem był Jan Paweł II odbyła się w 1998 roku. im, rl Tarnów: dwaj proboszczowie wyświęceni na biskupów KRAJ 4 Dwaj proboszczowie ks. Jan Piotrowski i ks. Stanisław Salaterski przyjęli 25 stycznia w Tarnowie sakrę biskupią. Kard. Stanisław Dziwisz, który przewodniczył Mszy św., czyniąc syntezę z dwóch biskupich zawołań, prosił, by głosili oni radośnie i w miłości Ewangelię. Ewangelia i Kościół są bowiem dla wszystkich, nie są zaś wyłączną własnością nikogo podkreślił metropolita krakowski. Uroczystości w katedrze zgromadziły gości z kraju i zagranicy. Głównym szafarzem święceń był biskup tarnowski Andrzej Jeż, a współkonsekratorami nuncjusz apostolski w Polsce abp Celestino Migliore oraz biskup senior Władysław Bobowski. Kard. Dziwisz przypomniał w homilii słowa Chrystusa Idźcie na cały świat i głoście Ewangelię wszelkiemu stworzeniu. Wskazywał, że Ewangelia ma być głoszona w najdalszych zakątkach świata, we wszystkich kulturach, tradycjach i językach. Ma być głoszona wszystkim spragnionym prawdy, szukającym motywów nadziei i życia. Ma być głoszona tym, którzy się źle mają. Ma być głoszona zagubionym, wątpiącym, uprzedzonym wobec Chrystusa i Jego Kościoła mówił metropolita krakowski. Podkreślił, że Ewangelię trzeba głosić żarliwie, z przekonaniem, z pasją słowem, ale popartym świadectwem osobistej wiary. Musi być ono poparte świadectwem życia. Od tego nie ma dyspensy. Ewangelię trzeba głosić, uzdrawiając jednocześnie ludzkie, poranione i skołatane serca. I trzeba mówić nowym językiem, by dotrzeć do współczesnego człowieka, by dotknąć jego serca, przypomina nam dobitnie o tej prawdzie papież Franciszek dodał kaznodzieja. Powitał nowych biskupów w gronie Episkopatu Polski, a szczególnie w gronie biskupów metropolii krakowskiej. Znając wasze przygotowanie i wszechstronne doświadczenie, jestem przekonany, że wniesiecie znaczący wkład w prace Konferencji Episkopatu, a przede wszystkim jeszcze bardziej ożywicie dzieło ewangelizacji w diecezji tarnowskiej, słynącej z wierności i gorliwości ludu Bożego. Liczymy na was! powiedział metropolita krakowski. W uroczystości wzięło udział dwudziestu kilku biskupów, przedstawiciele Kościoła greckokatolickiego oraz prawosławia, a także ponad 200 kapłanów, siostry zakonne, przedstawiciele krajów misyjnych, świata nauki, parlamentarzyści, samorządowcy i wierni diecezji tarnowskiej. Do Tarnowa przyjechali m.in. abp Henryk Nowacki nuncjusz apostolski w krajach skandynawskich, abp Stanisław Budzik metropolita lubelski, abp Wiktor Skworc metropolita katowicki, abp Zygmunt Zimowski przewodniczący Papieskiej Rady ds. Służby Zdrowia i Duszpasterstwa Ludzi Chorych, bp Wojciech Polak Sekretarz Konferencji Episkopatu Polski, bp Marian Buczek biskup diecezji charkowsko-zaporoskiej na Ukrainie, bp Daniel Mizonzo biskup diecezji Nkayi z Kongo-Brazzaville, bp Andrej Imrich biskup pomocniczy diecezji spiskiej na Słowacji, bp Eugeniusz Popowicz biskup pomocniczy greckokatolickiej archidiecezji przemysko -warszawskiej i bp Paisjusz prawosławny biskup Gorlic, Podczas Mszy św. został odczytany list od przebywającego w Rzymie Prymasa Polski abp. Józefa Kowalczyka, który zapewnił nowych biskupów o modlitwie. Bp Jan Piotrowski na hasło swojej posługi wybrał słowa In Caritate Evangelium praedicare W miłości głosić Ewangelię. Były proboszcz sądeckiej bazyliki, misjonarz (przez sześć lat ewangelizował w Kongo-Brazzaville) i były dyrektor Krajowy Papieskich Dzieł

5 Misyjnych w Polsce mówi, że chce być blisko ludzi. Przybyły na jego sakrę z Afryki bp. Mizonzo zna go od 1985 roku. Opowiada, że gdy usłyszał o nominacji byłego misjonarza bardzo się ucieszył. My tak myślimy, że Kongo dało biskupa Tarnowowi. To jest łaska samego Boga, że misjonarz, który pracował u nas, teraz zostaje biskupem i myślę, że został dotknięty przez Kongo, przez swoją pracę misyjną i w tym duchu będzie zadania biskupa kontynuował. Bp Jan jest człowiekiem, który kocha Kościół podkreśla bp Mizonzo. Wieloletni proboszcz parafii katedralnej w Tarnowie, bp Stanisław Salaterski mówi, że nadal chce spowiadać w katedrze i mieć czas na spotkania z ludźmi. Na hasło swojej posługi wybrał słowa Gaudium fidei praedicare Głosić radość wiary. U początku mojego życia, opieka Matki Bożej była mi nadzieją, bo mój pierwszy brat zmarł. Moja rodzinna Kard. Dziwisz: zniszczenie notatek Jana Pawła II byłoby przestępstwem parafia w Tymowej ma słynący łaskami obraz Matki Bożej Bolesnej. W tarnowskiej katedrze przed Pietą modliłem się za wielu ludzi. Dzięki opiece Matki Bożej przeprowadziliśmy szczęśliwie generalny remont katedry opowiada bp Salaterski. On i bp Jan Piotrowski są kolejno jedenastym i dwunastym biskupem pomocniczym w historii diecezji tarnowskiej. eb Nie miałem wątpliwości. Są to rzeczy tak ważne, świadczące o duchowości i człowieku, który był wielkim papieżem, że byłoby przestępstwem je zniszczyć skomentował kard. Stanisław Dziwisz publikację osobistych notatek Karola Wojtyły Jana Pawła II z lat W krakowskiej Kurii odbyła się 22 stycznia konferencja prasowa poświęcona publikacji. To nie była korespondencja. Wszystko co należało zniszczyć, zostało zniszczone. To są zapiski z rekolekcji. Bardzo cenne dla procesu kanonizacyjnego, a dziś dzięki wydawnictwu Znak ta książka może nam pomóc dobrze przygotować się na kanonizację mówił kard. Dziwisz dodając, że w zapiskach papież ujawnił cząstkę swojej duszy notując modlitwy i medytacje z bliskich spotkań z Panem Bogiem. Ojciec Święty pisząc testament wiedział komu zawierza te notatki, wiedział, że potraktuję to wszystko w sposób odpowiedzialny odpowiedział kard. Dziwisz na zarzuty o niewypełnieniu ostatniej woli Jana Pawła II. Przypominał, że dziś wielu historyków bardzo żałuje spalenia notatek Piusa XII. Zaznaczył jednocześnie, że propozycja publikacji wyszła od Znaku, a on się na nią zgodził ze względu na swoje zobowiązania wobec krakowskiego wydawnictwa. Ta książka to spełnione marzenie wydawcy mówił Henryk Woźniakowski, dziękując kard. Stanisławowi Dziwiszowi. Prezes Wydawnictwa Znak podkreślił, że książka bardzo wiele mówi o Autorze. To jest osoba, która żyje Bogiem i w obliczu Boga cały czas. To jest sposób życia, a nie jakiś dodatek do niego mówił Woźniakowski zaznaczając, że życie duchowe było dla Jana Pawła II pracą i zadaniem, które wypełniał każdego dnia. Wydawca wskazał, że notatki charakteryzuje porządek, w którym plan dnia jest zgodny z rytmem modlitw brewiarzowych. Woźniakowski przywołując jedną z myśli papieża, mówił, że dla Ojca Świętego wiara była aktem rozumu, w którym prawda Boża zostaje przyjęta jako prawda własna. Prezes Znaku zaznaczył, że rozważania Karola Wojtyły prowadzone są trzema drogami. I są to: teologiczne i filozoficzne rozmyślania nad objawieniem, medytacja a także kontemplacja. W zapiskach z lat 60. i 70. widać dużo rozważań, które z biegiem czasu ustępują miejsca medytacji i kontemplacji podkreślał Woźniakowski. Kard. Dziwisz poinformował, że sporo dokumentów, które wyszły spod ręki Jana Pawła II, nie zostało jeszcze opracowanych. Pozostała bogata korespondencja związana z krakowskim Wydziałem Teologicznym i późniejszą Akademią. Na opracowanie czekają też m.in. listy pisane w czasie stanu wojennego, a także korespondencja z przywódcami, np. Leonidem Breżniewem. Metropolita krakowski podkreślił, że zyski z publikacji przeznaczane zostaną na cele publiczne, głównie zaś na Centrum Jana Pawła II Nie lękajcie się!. Chcemy zachować jego dziedzictwo osobowość, nauczanie i dokumentację związaną z jego pontyfikatem podkreślił hierarcha. Wydawnictwo Znak zapowiada współpracę ze wszystkimi największymi światowymi wydawcami, którzy będą chcieli opublikować przekłady. W czasie konferencji prasowej fragmenty książki przeczytał Krzysztof Globisz. Książka Jestem bardzo w rękach Bożych. Notatki osobiste ma trafić do księgarń 5 lutego 2014 r. pra Krótko Ponad 7,6 mln zł zebrano podczas 13. Dnia Papieskiego w październiku ubiegłego roku. Fundusze zostaną przeznaczone na stypendystów Fundacji Dzieła Nowego Tysiąclecia. Hasłem kolejnego Dnia Papieskiego, który odbędzie się w roku kanonizacji papieża Polaka są słowa Jan Paweł II świętymi bądźcie. Podsumowania Dnia Papieskiego dokonano 22 stycznia w siedzibie Sekretariatu Konferencji Episkopatu Polski w Warszawie. Ks. prałat Jan Drob, przewodniczący Zarządu Fundacji Dzieło Nowego Tysiąclecia podziękował wszystkim dziennikarzom i ludziom mediów za pomoc w promowaniu i opisywaniu Dnia Papieskiego. im KRAJ 5

6 Potrzeba nam cierpliwej miłości KRAJ 6 Pod hasłem Czyż Chrystus jest podzielony? przebiegał w dniach stycznia 47. Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan. To najbardziej spektakularna inicjatywa ekumeniczna w Polsce. Wierni różnych Kościołów gromadzili się na Mszach św., nabożeństwach słowa Bożego lub nieszporach w świątyniach różnych wyznań, aby razem prosić Boga o przywrócenie pełnej jedności Kościoła. Chyba nikt na świecie nie traktuje równie poważnie tego Tygodnia jak Polska uważa abp Alfons Nossol, przez ponad 20 lat przewodniczący najpierw Komisji, a potem Rady ds. Ekumenizmu Konferencji Episkopatu Polski. Polską specyfiką Tygodnia jest gościnna wymiana kaznodziejów, dlatego na Mszach św. w kościołach katolickich kazania głosili duchowni z innych Kościołów chrześcijańskich. Choć praktyka ta nie jest zgodna z wytycznymi Stolicy Apostolskiej, Papieska Rada ds. Popierania Jedności Chrześcijan zgadza się na jej kontynuowanie. Abp Nossol podkreśla, że wielokrotnie Kościół katolicki w naszym kraju wyprzedzał oficjalne decyzje i wytyczne watykańskie. We Wrocławiu tydzień modlitw otworzyło nabożeństwo w ewangelickim kościele Opatrzności Bożej. Wspólnie z abp. Józefem Kupnym modlili się prawosławny abp Jeremiasz, bp Ryszard Bogusz z Kościoła ewangelicko -augsburgskiego oraz greckokatolicki biskup Włodzimierz Juszczak. Jaka jest tajemnica budowania komunii między nami? Nie polega na wytykaniu komuś: zmień to, czy zrób tamto. Jedność możemy budować tylko w taki sposób, że każdy zacznie swoje życie ustawiać według Ewangelii Chrystusa tłumaczył w kazaniu abp Kupny. Podziały istnieją, ponieważ podzieleni są chrześcijanie uważa prawosławny metropolita Warszawy i całej Polski abp Sawa. W stolicy centralnym nabożeństwem były ekumeniczne nieszpory w cerkwi św. Marii Magdaleny, gdzie kazanie wygłosił rektor UKSW ks. Stanisław Dziekoński. Nawiązał on do grudniowej konferencji pt. Przyszłość chrześcijaństwa w Europie. Rola narodów Polski i Rosji i przypomniał, że katolicy i prawosławni jeszcze lepiej zrozumieli dzięki niej, jak ważne jest współdziałanie w dechrystianizującej się Europie. Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan można nazwać świętem Kościołów. Również świętem wiernych skupiających się na modlitewnej refleksji nad jednością i wspólnotą całego chrześcijańskiego Kościoła twierdzi ks. Janusz Olszański, proboszcz parafii ewangelicko-metodystycznej Opatrzności Bożej w Bydgoszczy. W tym roku uczestniczył w nabożeństwie, które po raz pierwszy zorganizowano w katolickim kościele Matki Bożej Zwycięskiej. Potrzeba nieustannego uczenia się otwartości uważa proboszcz tej parafii ks. Wenancjusz Zmuda. W wielu polskich diecezjach główne nabożeństwa ekumeniczne zorganizowano w katedrach. W Bielsku-Białej, w katedrze św. Mikołaja wspólnie modlili się katolicy i luteranie wraz ze swymi biskupami. W legnickiej katedrze katolicy, ewangelicy i prawosławni razem słuchali czytań Pisma Świętego. Nabożeństwu ekumenicznemu przewodniczył tam bp Stefan Cichy, który podkreślił, iż nie dojdzie do jedności, jeśli ludzie nie zwrócą się do Boga. Zgodnie z decyzją Komisji ds. Dialogu między Polską Radą Ekumeniczną a Konferencją Episkopatu Polski, piątek 24 stycznia był dniem solidarności z chrześcijanami w Syrii. W ich intencji modlono się, a nawet poszczono. Przeprowadzono również zbiórkę na tacę. Katowickie centralne nabożeństwo Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan poświęcone zostało właśnie prześladowanym w Syrii. W nabożeństwie, ze względu na stan zdrowia, zabrakło ewangelickiego biskupa Tadeusza Szurmana, który miał wygłosić kazanie. Do modlitwy w jego intencji wezwał katolików z archidiecezji katowickiej abp Wiktor Skworc. Natomiast sam metropolita odwiedził luterańskiego biskupa w szpitalu. Razem uczestniczymy w uroczystościach, a przede wszystkim żyjemy w zgodzie i razem pracujemy na tym samym terenie. Potrzeba nam jeszcze wyzbywania się resztek urazów z przeszłości, lepszego, bardziej gruntownego poznawania własnej tożsamości. Potrzebujemy wzrostu w cierpliwej miłości stwierdził metropolita białostocki abp Edward Ozorowski w kazaniu podczas nabożeństwa w cerkwi Ducha Świętego w Białymstoku W tym roku nabożeństwa ekumeniczne zorganizowano także w seminariach duchownych. W Płocku klerycy podczas nieszporów wysłuchali kazania prawosławnego duchownego. Symboliczny charakter miało umieszczenie na ołtarzu świętych ksiąg: Tory, greckiego tłumaczenia Pisma Świętego, Biblii przetłumaczonej przez ks. Jakuba Wujka oraz Nowego Testamentu w translacji ewangelika Stanisława Murzynowskiego. Zdaniem rektora płockiego WSD ks. dr. Marka Jarosza, tydzień ekumeniczny jest dobrą okazją do zatrzymania się i otrząśnięcia ze stereotypów. O jedność chrześcijan modlono się także w Bukówku k. Środy Śląskiej, gdzie w istniejącym tam od 2000 r. sanktuarium ekumenicznym spotykają się przedstawiciele trzech wspólnot chrześcijańskich: katolicy oraz prawosławni i protestanci z pobliskich parafii. Teksty do refleksji i modlitwy na tegoroczny Tydzień Modlitw Chrześcijan przygotowali chrześcijanie z Kanady. Specjalne przesłanie wystosował też zwierzchnik Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce bp Janusz Samiec. Przypomniał w nim m.in., że Kościół luterański przygotowuje się do obchodów 500-lecia Reformacji, a aspekt ekumeniczny tego jubileuszu jest jednym z najważniejszych. Zdaniem abp. Jeremiasza, prezesa Polskiej Rady Ekumenicznej, jesteśmy w sytuacji, w której wymagana jest ogromna cierpliwość, bo często wyniki dialogów teologicznych są trudne do zaakceptowania przez Kościoły, których przedstawiciele te wyniki już osiągnęli. Potrzeba także życzliwości i modlitwy mówił na nabożeństwie we Wrocławiu. Tygodnie Modlitw o Jedność Chrześcijan przygotowywane przez Światowa Radę Kościołów i Papieską Radę ds. Popierania jedności Chrześcijan odbywają się od 1968 r. awo, pb, jm, eg, rk, ks.ww, ks.rk, jj, tk, iś

7 XIV Dzień Islamu w Kościele katolickim Katolików i muzułmanów łączy to, że wierzą w Boga pokoju, miłości i miłosierdzia. To ważne przesłanie dla całej ludzkości, rozrywanej dziś tak wieloma konfliktami mówił abp Henryk Hoser w sobotę 25 stycznia podczas obchodów XIV Dnia Islamu w Kościele katolickim w Polsce. Spotkanie pod hasłem Szerzenie wzajemnego szacunku przez edukację wypełniły wspólne modlitwy, czytanie Biblii i Koranu oraz wykłady o tym, jak rozwijać dialog obydwu religii. W obchodach, które odbyły się w Domu Parafialnym przy katedrze na warszawskiej Pradze, wzięli udział m.in. członkowie Muzułmańskiego Związku Religijnego w RP i Ligi Muzułmańskiej w RP, przedstawiciele Rady Wspólnej Katolików i Muzułmanów oraz ambasadorowie państwu muzułmańskich w Polsce. Na wstępie bp Romuald Kamiński, przewodniczący Komitetu KEP ds. Dialogu z Religiami Niechrześcijańskimi podkreślił, że odbywający się już po raz czternasty Dzień Islamu to tradycja, która budzi pozytywne zainteresowanie także poza granicami naszego kraju. Jak wspomniał, za kilka dni polscy biskupi złożą w Rzymie wizytę ad limina Apostolorum i wśród wielu poruszonych tematów będą także mówić o pokojowym współistnieniu społeczności muzułmańskiej i katolickiej w naszym kraju. Wyjaśniając temat tegorocznego Dnia Islamu ( Szerzenie wzajemnego szacunku przez edukację ), biskup Kamiński wyjaśnił, że ma on dopomóc w zrozumieniu pierwszeństwa spraw duchowych nad materialnymi, w tym szacunku wobec drugiego człowieka. Ordynariusz warszawsko-praski abp Henryk Hoser zaznaczył, że wyznawców obydwu religii łączy to, że wierzą w Boga osobowego. Dla nas Bóg jest Kimś, z kim możemy nawiązać dialog i Który nas wysłuchuje, a nie tylko rozmytą energią. Nazywamy Go Bogiem pokoju, miłości i miłosierdzia powiedział abp Hoser. To jest ważne przesłanie dla całej dzisiejszej ludzkości, która z jednej strony dąży do globalizacji jedności, a z drugiej strony jest rozrywana tak wieloma konfliktami podkreślił. Mufti Ligi Muzułmańskiej w RP, Nidal Abu Tabak ubolewał, że wciąż słyszy sceptyczne głosy, iż takie inicjatywy jak Dzień Islamu są bezowocne. Niektórzy pytają, czy to ma sens? Ja mówię, że Dzień Islamu jest sukcesem. Każdy człowiek sukcesu ma bolesną historię, a każda bolesna historia kończy się sukcesem odpowiedział. Przypomniał, że jedną z praktycznych realizacji tej inicjatywy było zorganizowanie po raz pierwszy, 29 maja 2013 r. w Katowicach, dnia chrześcijaństwa w meczecie. Dalej podkreślał, że Kościół i islam to ostatnia deska ratunku dla ludzi w walce o moralną sferę życia społecznego. Zaznaczył, że wyznawcy obydwu religii dobrze wiedzą, jakie są między nimi różnice, ale liczy się przede wszystkim to, co obie społeczności może do siebie przybliżać. Często bowiem to, co nas łączy to więcej niż to, co nas dzieli. Z kolei Abdelkader Khemr, ambasador Algierii w Polsce przypomniał, że choć na świecie szerzy się islamofobia, to zadaniem wyznawców islamu i chrześcijaństwa jest głoszenie takich wartości, które będą przeciwwagą dla atmosfery niechęci wobec ludzi wierzących. On też przypomniał, że muzułmanów i katolików łączy m.in. idea braterstwa oraz wiara w jedynego Boga. Terroryzm zaś tak obecnie często przypisywany islamowi to idea jak najbardziej obca moralności wyznawców tej religii. Tradycyjnym punktem spotkania było analizowanie głównego tematu Dnia Islamu z perspektywy obydwu religii. Perspektywę chrześcijańską przedstawił ks. dr Tomasz Kopiczko, prefekt seminarium duchownego w Ełku. Przypomniał nauczanie papieża Franciszka, który podkreśla, że wzajemny szacunek okazywany sobie przez chrześcijan ma być oparty na poszanowaniu samego Stwórcy. Takiego szacunku wymaga też każdy dialog religijny między osobami wywodzącymi się z różnych tradycji i kultur. Należy okazywać szacunek nie tylko samej religii, ale i płynącemu z niej nauczaniu i wartościom, symbolom religijnym i miejscom kultu oraz zwierzchnikom religijnym. Z kolei prof. Bogusław R. Zagórski, dyrektor Instytutu Ibn Chalduna zauważył, że ludzie często doszukują się u innych wad, których nie dostrzegają u samych siebie. Powinniśmy jednak robić wszystko, by to, co nas różni, nie wpływało na nasz stosunek do innych ludzi. Musimy tę różnorodność szanować. Lepszemu poznaniu służy zaś wiedza. Do jej zdobywania według Koranu powołani są zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Kolejnym punktem spotkania było odczytanie fragmentów Ksiąg Świętych Biblii i Koranu. Na zakończenie z krótkim świadectwem pt. Syria kraj chrześcijan i muzułmanów wystąpił jezuita o. Zygmunt Kwiatkowski, który przebywał w tym kraju przez 31 lat. Jak mówił, Syria uważana była do niedawna za kraj spokojny i przyjazny cudzoziemcom, czego on sam wielokrotnie doświadczył zarówno w Damaszku, jak i na prowincji. Jednak wybuch wojny zmienił kraj nie do poznania. Obecnie panuje atmosfera strachu, podejrzliwości i niechęci nie tylko wobec cudzoziemców, ale i w relacjach między wyznawcami różnych odłamów islamu. Zdaniem o. Kwiatkowskiego, niezależnie od tego, czy i kiedy wojna się zakończy, Syrię uratować może jedynie postawa miłosierdzia okazywana sobie przez ludzi. W podobnym duchu, z przesłaniem do uczestników Dnia Islamu zwrócił się abp Celestino Migliore, nuncjusz apostolski w Polsce. Potrzeba zaangażowania wszystkich religii w zdecydowanym podkreślaniu, że imię Boga nie może być profanowane przez terror. Trzeba na nowo przypominać wszystkim, zwłaszcza w wychowaniu i przez własne świadectwo, że imię Boga jest pokojem napisał abp Migliore. lk KRAJ 7

8 Gender nie może stać się podstawą tworzenia prawa List Prymasa Polski do minister Agnieszki Kozłowskiej-Rajewicz, pełnomocnika rządu ds. równego traktowania KRAJ 8 Szanowna Pani Pełnomocnik! Z uwagą przeczytałem list, w którym dzieli się Pani ze mną niepokojem, jaki wywołuje burzliwa dyskusja wokół szeroko pojętej problematyki związanej z kategorią płci kulturowej, technicznie określanej terminem gender. Dziękuję za załączony wykaz ważniejszych pojęć związanych z gender, które zasadniczo są mi znane, ale dzięki Pani opisowi upewniłem się, że właściwie je rozumiem. Lektura listu pomogła mi również w pełniejszym uchwyceniu, jak mniemam, niektórych problemów, które mogą stanowić źródło rozbieżnych interpretacji znaczenia kategorii gender, co postaram się wyeksponować poniżej. Nawiązując do zarysowanych przez Panią zasadniczych celów polityki równościowej, należy zauważyć, iż postulat ich realizacji wynika z danego każdemu człowiekowi podstawowego poczucia sprawiedliwości społecznej. Kościół katolicki popiera wzmiankowane cele odwołując się tak do światła rozumu, jak i nauki objawionej przez Boga, bez konieczności przywoływania wielowątkowej i kontrowersyjnej kategorii analitycznej gender. Magisterium Kościoła, zwłaszcza za sprawą naszego rodaka, papieża Jana Pawła II, wielokrotnie dawało wyraz troski o poszanowanie godności człowieka oraz równości kobiety i mężczyzny (por. Jan Paweł II, Mulieris dignitatem, nr 6). Artykuł 33 obowiązującej Konstytucji RP, przywołany przez Panią, jest jasny i powszechnie akceptowany w naszej Ojczyźnie. Przyczyną napięć i konfliktów między ludźmi, w tym również tych, które pojawiają się w relacji kobieta-mężczyzna, nie jest tożsamość płciowa (zróżnicowana cieleśnie i duchowo), ani wyobrażenia na temat kobiecości i męskości, jakie utrwala kultura, lecz zło moralne, którego autorami w równym stopniu mogą być mężczyźni jak i kobiety. Dominacja, przemoc, wykorzystywanie człowieka przez człowieka i nierówne traktowanie nie są wiązane w kulturze chrześcijańskiej z tożsamością lecz z problemem źle rozumianej wolności. Pojęcie gender, pojawiające się w naukach humanistycznych jako określenie społeczno-kulturowych aspektów płci, stało się istotną kategorią analityczną, charakterystyczną najpierw dla studiów kobiecych (women s studies). Studia te, zrodzone w klimacie tzw. drugiej fali feminizmu lat 70. i 80. minionego stulecia, dały impuls do tworzenia przy wielu uniwersytetach specjalnych kierunków badań nad społeczno-kulturowymi uwarunkowaniami płci pod nazwą gender studies. Śledząc osiągnięcia badawcze tego nurtu poznajemy złożoność i wieloaspektowość terminu gender (w skrócie: płeć kulturowa), a jednocześnie zastanawiamy się, czy dość jednostronna interpretacja ludzkiej płciowości akcentująca dominującą rolę czynnika kulturowego rzeczywiście pozwala przybliżyć się do prawdy na temat bogactwa zróżnicowania płciowego pomiędzy kobietami a mężczyznami? Istnieją przecież poważne dyscypliny naukowe badające biologiczne determinanty tegoż zróżnicowania. Przyjęta przez perspektywę gender droga interpretacji fenomenu płci nie może rościć sobie pretensji do bycia jedyną i w dodatku na tyle słuszną teorią, aby formułowane przez nią tezy, stawały się w sposób bezkrytyczny podstawą tworzenia prawa państwowego i międzynarodowego. Wieloaspektowość perspektywy gender, obok słusznych postulatów równouprawnienia płci, niesie ze sobą również wiele tez kontrowersyjnych, nieprzejrzystych i często kwestionowanych w środowiskach naukowych. Z tego też względu należy stawiać odważne pytania, czy perspektywa badawcza proponowana przez gender studies przybliża nas do prawdy o człowieku oraz jego osobistym i wspólnotowym dobru. Wydaje się, że z kilku powodów można mieć w tej kwestii poważne wątpliwości i zastrzeżenia. Jeśli jednak ktoś poważnie i rzetelnie traktuje naukę i badaną przez nią rzeczywistość, nie powinien się temu dziwić i protestować, lecz argumenty te winien uczciwie rozważyć. Po pierwsze, analityczna kategoria płci kulturowej dotyczy społecznych uwarunkowań opisywania i mówienia o ludzkiej płciowości. Nie wyczerpuje tym samym całej prawdy o człowieku jako osobie, która cała przeniknięta jest swoją płciowością, bytuje na sposób kobiecy lub męski. Wykluczenie z refleksji o człowieku biologicznych determinant płci, lub uznanie ich za mało istotne, wydaje się jednostronną i arbitralną decyzją zwolenników perspektywy gender. Decyzja ta, jak mniemam, fałszuje u samych podstaw obraz człowieka uznając jego płeć nie tyle jako rzeczywistość wielowymiarową, związaną również z ciałem mającym swój wewnętrzny logos, lecz koncentruje uwagę na kulturowych jej aspektach, by w końcu uznać płeć jedynie za konstrukt społeczny. Rzetelność naukowa nakazuje uwzględnić przy tworzeniu obrazu ludzkiej płciowości również osiągnięcia tych gałęzi wiedzy, które podkreślają wagę biologicznych uwarunkowań zróżnicowania płciowego i jego wpływu na zachowania oraz role społeczne. W przeciwnym razie badania naukowe w łatwy sposób przekształcają się w ideologię, której celem nie jest poszukiwanie prawdy o człowieku, lecz jej konstruowanie w taki sposób, aby służyła założonym z góry celom i zainteresowanym grupom społecznym. W obliczu takiego ryzyka trudno dziwić się, że arbitralne wykluczenie lub deprecjacja biologicznych uwarunkowań tożsamości płciowej budzą niepokój w środowiskach naukowych zajmujących się antropologią, a niektórzy z naukowców postrzegają wybrane tezy perspektywy gender jako ideologię. Stąd też uważam (wydaje mi się, że Pani również), że konieczny jest dialog naukowy pozwalający wyjaśnić narastające uprzedzenia oraz nakreślić rzetelną wizję antropologiczną, na której można stanowić prawo autentycznie służące dobru osoby i społeczeństwa. Po drugie, powiązania, jakie zachodzą pomiędzy kategorią płci kulturowej a feminizmem inspirowanym

9 założeniami marksistowskiej walki klas budzą uzasadnioną nieufność do omawianej perspektywy badawczej. Można się obawiać, że szczególnie w Polsce, a zwłaszcza w środowiskach naukowych dystansujących się od marksizmu, powrót jego zasadniczych tez wplecionych w perspektywę kulturowej interpretacji płci może wzbudzać intelektualny sprzeciw. Związek perspektywy gender z marksizmem został dobitnie ukazany chociażby w publikacji profesor socjologii Harriet Bradley pt. Gender, wydanej w Cambridge w 2007 roku. Nie jest żadnym zaskoczeniem pisze Bradley że w odpowiedzi na idee dotyczące klasy i kapitalizmu feministki wypracowały swoją teorię nierówności płci. ( ) W tym sensie płeć stanowiła pojęcie analogiczne do jednego z kluczowych pojęć marksistowskiej socjologii: klasy (H. Bradley, Płeć, Warszawa 2008, s. 50). Traktowanie relacji kobieta-mężczyzna w kategoriach walki klasowej dalekie jest od antropologii chrześcijańskiej kształtującej od wieków zachodnią cywilizację, która postuluje w miejsce rywalizacji i wrogości postawę miłości. Konsekwencjami przyjęcia paradygmatu marksistowskiego w perspektywie gender jest uznanie małżeństwa, rodziny i macierzyństwa za kategorie opresyjne i dyskryminujące, stąd relatywizacja ich wartości, a w skrajnych przypadkach ich zupełna dewaluacja. Wydaje się, że w obliczu kryzysu demograficznego, osłabienia instytucji małżeństwa i rodziny, promowanie rozwiązań inspirowanych marksistowską teorią walki klas nie służy ani dobru pojedynczych osób ani dobru społeczeństwa. Trudno też chyba będzie realizować postulowaną politykę prorodzinną państwa, gdy jednocześnie niektóre proponowane standardy europejskie, inspirowane teorią gender, podważają jednoznaczność rodziny opartej na trwałym fundamencie heteroseksualnego małżeństwa i nie promują prokreacji (por. Projekt Raportu A7-0306/2013 w sprawie zdrowia seksualnego i praw reprodukcyjnych 2013/2040[INI]). Kwestionowanie normy heteroseksualnej, z którym spotykamy się w opracowaniach dotyczących kategorii płci kulturowej (por. H. Bradley, Płeć, s ) budzi również poważne zastrzeżenia. Z przykrością stwierdzam, że w przedstawionej przez Panią Pełnomocnik panoramie rzeczywistości gender w żadnym miejscu nie wspomniała Pani o tak istotnym aspekcie refleksji nad płcią jako konstruktem społecznym. Nie jest przecież tajemnicą, że analityczna kategoria płci kulturowej znajduje swoje liczne zwolenniczki i zwolenników nie tylko pośród feministek i feministów, ale również wśród przedstawicieli tzw. mniejszości seksualnych. To oni bardzo żywo zainteresowani są sukcesem eksperymentu gender, gdyż staną się jego niewątpliwymi beneficjentami. Już w latach sześćdziesiątych do ugrupowań feministycznych przyłączyło się wiele lesbijek, odczuwających na co dzień dyskryminację płciową. Jak potwierdzają amerykańscy socjologowie, ruch feministyczny stał się swoistą trampoliną w upolitycznieniu ruchu lesbijskiego (por. C.M. Renzetti, D.J. Curran, Kobiety, mężczyźni i społeczeństwo, Warszawa 2005, s. 32). Coraz większy udział lesbijek w ruchu feministycznym powodował powstawanie krytycznych analiz samego heteroseksualizmu z pozycji feministek-lesbijek (heteroseksualizm jako kolejna norma opresyjna, forma ucisku i dyskryminacji). Wreszcie gender studies asymilujące postmodernistyczne tezy Michela Foucaulta o relacji płci do władzy oraz twierdzenia Judith Butler o performatywnym charakterze płci, rozwijają teorie poddające w wątpliwość heteroseksualną normę zachowań seksualnych. Teoretyczne rozważania liderów poststrukturalizmu oraz dekonstrukcjonizmu stają się intelektualnym paliwem napędzającym mechanizm zmian w szeroko pojętej obyczajowości oraz w formułowaniu żądań pod adresem stanowionego prawa, aby dotychczasowe uprawnienia tradycyjnego małżeństwa i rodziny zagwarantować innym związkom nieheteroseksualnym. Śledząc literaturę poświęconą problematyce kulturowego uwarunkowania płci, dostrzegamy, że wątek walki o równe prawa dla przedstawicieli środowisk LGBTQ wpisuje się dość wyraźnie w obszar zainteresowań perspektywy gender. Żądania tych środowisk o uznanie chociażby prawa do małżeństwa czy adopcji dzieci dla związków nieheteroseksualnych budzą sprzeciw nie tylko naukowców katolickich, ale także badaczy, dla których rozumowe przesłanki w wystarczający sposób pozwalają udowodnić naturalność heteroseksualnej normy. Trudno zatem się dziwić, że coraz bardziej inwazyjna chęć wpływania środowisk LGBTQ na stanowienie prawa w dziedzinach dotyczących małżeństwa, rodziny, wychowania oraz edukacji seksualnej, z powoływaniem się na standardy równości wypracowane w dużej mierze przez gender studies oraz queer studies, budzi niepokój i sprzeciw. Nie oznacza on w żadnym razie niechęci czy wrogiego nastawienia do reprezentantów środowisk LGBTQ. Do każdego człowieka należy podchodzić z szacunkiem i z respektem dla jego godności, co jednak nie przekłada się automatycznie na akceptację wszystkich jego zachowań, zwłaszcza gdy dotyczą one przestrzeni dobra wspólnego, jakimi są np. małżeństwo, rodzina, wychowanie. Wydaje mi się, że sprzeciw naukowców wobec promocji standardów równościowych promowanych przez organizacje międzynarodowe w odniesieniu do środowisk LGBTQ nie jest wymierzony przeciw komukolwiek. Jest raczej wyrazem troski o to, aby stanowienie prawa odbywało się na fundamencie takiej antropologii oraz aksjologii, która ma nie tyle zapewniać przywileje jednostkom czy grupom, ale autentycznie służyć dobru osoby ludzkiej oraz społeczeństwa. Promowanym zmianom społecznym w najbardziej newralgicznych sferach życia ludzkiego, takich jak obyczajowość, moralność, wychowanie, małżeństwo czy rodzina powinno zawsze przyświecać szukanie prawdy i dobra. Również stanowienie prawa bazować powinno na autentycznej antropologii oraz unikać posiłkowania się tezami cząstkowymi lub jednostronnymi. Ufam, że wymiana myśli pomiędzy naukowcami oraz środowiskami opiniotwórczymi przyczyni się do wyjaśnienia kontrowersji narastających wokół problematyki związanej z kulturowymi uwarunkowaniami płci. Ich analiza ważna i pomagająca w przezwyciężaniu krzywdzących postaw niesprawiedliwości społecznej względem kobiet i mężczyzn nie KRAJ 9

10 powinna rodzić nowych form dyskryminacji i wykluczenia. Nie wolno zabronić pojawiania się i rozwijania dyskursów i poglądów innych od reprezentowanych przez przedstawicieli perspektywy gender. To są fundamentalne podstawy demokracji oraz akademickiego etosu. Należy spotykać się, dyskutować, szukać bez emocji i oskarżeń najlepszych rozwiązań dla dobra ludzkiej osoby i społeczeństwa. Niech zwycięża siła argumentu. Niech powyższe myśli, wyrażone ze szczerą troską o człowieka, świadczą o poważnym traktowaniu problematyki przedstawionej przez Panią w swoim piśmie. Będę więc oczekiwał dalszych poważnych refleksji na ten temat, które zapewne zostaną udostępnione opinii publicznej po konferencji organizowanej przez Panią Pełnomocnik w 2014 roku. Z wyrazami szacunku Józef Kowalczyk Arcybiskup Metropolita Gnieźnieński Prymas Polski Gniezno, dnia 20 grudnia 2013 r. Gender oczami specjalistów konferencja w Warszawie KRAJ 10 Czy gender jest ideologią, która dąży do kulturowej przemiany świata, czy jedynie projektem naukowym zwracającym uwagę na kwestię równouprawnienia to jedno z głównych pytań konferencji Gender oczami specjalistów. W zorganizowanej 23 stycznia przez KAI debacie uczestniczyli wybitni eksperci różnych dziedzin nauki oraz publicyści. Spotkanie odbyło się w gmachu sekretariatu KEP w Warszawie. Obrona człowieka, a nie Kościoła Nie chodzi o obronę Kościoła, ale o obronę człowieka i społeczeństwa podkreślił rozpoczynając konferencję bp Wojciech Polak. Sekretarz generalny KEP odniósł się także do społecznego rezonansu, jaki wywołał list Episkopatu nt. zagrożeń ideologią gender. Spotkał się on z głosami krytycznymi, nawet z zakwestionowaniem sensowności podejmowania tematyki gender ze strony Kościoła, ale też z licznymi głosami poparcia dla jasnego, jednoznacznie wyrażonego stanowiska mówił bp Polak. Zwrócił uwagę, iż konwencja krótkiego listu pasterskiego nie daje szans na pogłębioną analizę, dlatego ważne jest, by w czasie debat wyjaśnić nie tylko zajmowane stanowiska, ale także fundamenty, na jakich one się opierają. Przytaczając fragmenty listu Prymasa Polski do minister Agnieszki Kozłowskiej-Rajewicz bp Polak zaznaczył, że przyjęta przez perspektywę gender droga interpretacji fenomenu płci nie może a priori rościć sobie pretensji do bycia jedyną, i w dodatku jedynie słuszną teorią, aby formułowane przez nią tezy stawały się w sposób bezkrytyczny podstawą tworzenia prawa państwowego czy międzynarodowego. Dodał, że wieloaspektowość perspektywy gender, obok słusznych postulatów równouprawnienia płci niesie ze sobą również wiele tez kontrowersyjnych, często kwestionowanych w środowiskach naukowych. Próba definicji Gender to stworzony społecznie konstrukt, który oznacza m.in. zestaw ról, oczekiwań, stereotypów, definiowanych jako męskie lub kobiece, niejako budowanych wokół cech biologicznych mówiła prof. Małgorzata Fuszara, dyrektor Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego. Inicjatorka pierwszych gender studies w krajach Europy Środkowo-Wschodniej wskazała, że Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje gender jako zestaw ról, zachowań, aktywności i atrybutów, jakie dane społeczeństwo uznaje za odpowiednie dla mężczyzn i kobiet. Badaczka mówiła, że płeć społeczna w odróżnieniu od biologicznej jest kontekstualna i w poszczególnych społeczeństwach kształtowana inaczej. Nie tylko inaczej określone są role, oczekiwania, uprawnienia kobiet i mężczyzn, ale także stroje czy zestaw zachowań dodała. Drugą cechą gender, czyli płci społecznie kształtowanej jest jak mówiła prof. Fuszara zmienność w czasie. Przykładów mamy mnóstwo od obowiązującego pod koniec XIX wieku zakazu wyższej edukacji czy praw wyborczych dla kobiet, po niedawny jeszcze brak możliwości wzięcia urlopu opiekuńczego przez mężczyznę w Polsce. Dziś jednak w rolach rodzicielskich zwłaszcza jeśli chodzi o udział mężczyzn w opiece i porodzie następują ogromne zmiany dodała. Jej zdaniem są one wciąż mało doceniane. Zadziwiające i nietrafne są według prof. Fuszary kierowane pod adresem gender studies zarzuty, iż prowadzą one do nieodróżniania i unifikacji płci lub zacierania różnic płciowych. Jest zupełnie odwrotnie. Taki zarzut można postawić starej, przedgenderowej nauce, która płeć ignorowała, a co najwyżej traktowała ją jako jedną ze zmiennych społeczno -demograficznych stwierdziła prelegentka. W swoim wykładzie prof. Fuszara podkreśliła, iż gender w naukach społecznych to perspektywa, która poszukuje odpowiedzi na to, w jaki sposób płeć wpływa na sytuację grupy kobiet i mężczyzn oraz jednostek, jak kształtuje ich pozycję społeczną, regulacje prawne, status ekonomiczny, twórczość i inne zjawiska społeczno-kulturowe. Podstawowe wnioski nauki o społecznej tożsamości płci gender są tak powszechne, że nawet brzmią banalnie: kobiecość i męskość określane są nie tylko przez biologię, ale także przez społeczny i kulturowy kontekst, w którym żyjemy zauważyła prof. Fuszara. Czy to ideologia? O tym czy istnieje ideologia gender i jak wygląda obecnie stan dyskusji nad nią między zwolennikami gender, a jej krytykami mówił ks. dr Leszek Woroniecki SAC. Ze strony zwolenników spotykamy się najczęściej z argumentem, że gender, czyli jak dodają gender studies, to nauka, dziedzina naukowa; ideologia gender nie istnieje twierdzą oni wymyślił ją Kościół katolicki, by odwrócić uwagę od problemu pedofilii w Kościele.

11 Ich zdaniem, Kościół boi się równości kobiet i mężczyzn, dlatego występuje przeciwko gender studies, posługując się językiem nienawiści. Środowiska te posuwają się nawet do tego, że piszą list do papieża skarżąc się na prześladowanie gender, a na list biskupów reagują, używając wobec jego treści słów: obelżywe, bzdury, polowanie na czarownice. Przeciwnicy gender z kolei, ci, którzy widzą w nim niebezpieczeństwo, nazywają go ideologią, podkreślają zagrożenia które ze sobą niesie. Są to np. rozkład tożsamości kobiety i mężczyzny, atak na małżeństwo i rodzinę zwaną tradycyjną, czyli złożoną z ojca, matki i dzieci, rozkład społeczeństwa, próby seksualizacji dzieci, wprowadzanie moralnego relatywizmu. Mówią o ideowych i historycznych związkach ideologii gender z marksizmem, ostrzegają przed jej głęboko destrukcyjnym charakterem zarówno wobec osoby, jak i relacji międzyludzkich i całego życia społecznego. Ostrzegają też przed próbą zrównania różnego typu związków, będącą poważnym osłabieniem małżeństwa jako wspólnoty mężczyzny i kobiety oraz rodziny na małżeństwie zbudowanej. Jest groźna tym bardziej, że zdecydowana większość nie wie, czym jest ta ideologia, nie wyczuwa więc żadnego niebezpieczeństwa. Prelegent zwrócił uwagę na kilka definicji, na podstawie których francuski badacz o. Joseph Verlinde rozróżnił kilka znaczeń gender. Można go traktować jako: 1) tożsamość płciową zachowania mężczyzny lub kobiety w relacji z ich płcią biologiczną, w danym kontekście społecznym; 2) społeczny stosunek płci, czyli relacje płci z uwzględnieniem dominacji jednej płci nad inną; 3) tożsamość płciową tworzoną przez każdą jednostkę na podstawie subiektywnego postrzegania własnej płci i orientacji seksualnej, gdzie męskość i kobiecość nie byłyby już oparte na determinizmie biologicznym, ale na subiektywnym przekonaniu, jakie każdy tworzy o własnej tożsamości. To ostatnie subwersywne (rewolucyjne, wywrotowe) znaczenie jest jak mówił ks. Woroniecki częścią ideologii gender. Otwiera możliwość całkowitego rozdzielenia tożsamości płciowej i płci biologicznej. Słowem ktoś, kto będąc anatomicznie mężczyzną, przyjął kobiecą tożsamość płciową, powinien być uznany za kobietę; a ktoś, kto będąc biologicznie kobietą, przyjął męską tożsamość płciową, powinien być uznawany za mężczyznę. Jednostka w tym wariancie określa się na podstawie własnego wyobrażenia i wybiera swoje zachowania seksualne, niezależnie od swej anatomii. Mówiąc o ideologii gender musimy pamiętać, że nie jest ona jednolita podkreślał prelegent. Nie posiada jednorodnego ideologicznego korpusu wyposażonego w jednolitą strategię polityczną. Jest różnorodnym zbiorem refleksji i pozycji. Wynika to już z samego faktu, że tworzy ją wielu aktorów i wiele wpływów, takich jak np: feminizm, który był jej kolebką, środowiska LGBT, marksizm, środowiska lewicowe, lobby walczące o ograniczenie liczby ludności na świecie, itd. Gender zajmuje się też dekonstrukcją stereotypów. Poczynając od dekonstrukcji płci biologicznej (kobiety i mężczyźni rodzą się inni, natomiast wszystko, co ma miejsce po narodzeniu ma być wynikiem socjalizacji, wpływu środowiska, rodziny kultury), przez dekonstrukcję heteroseksualności, rodziny opartej o małżeństwo kobiety i mężczyzny, po dekonstrukcję macierzyństwa (ponieważ kobieta jest dyskryminowana przez macierzyństwo i wychowywanie dzieci, należy ją od tego uwolnić). Kobieta, Kościół, paradoksy O paradoksie obecności kobiet w Kościele mówiła Alina Petrowa-Wasilewicz z KAI. Długoletnia szefowa Krajowej Rady Katolików Świeckich, przedstawiła dwie obecne w Kościele przez wieki tradycje. Z jednej strony, gdy dyskutuje się, na temat stosunku Kościoła do kobiet, przytacza się cytaty z listów św. Pawła oraz Ojców i Doktorów Kościoła o ich podrzędności, niedoskonałości, winie za upadek rodzaju ludzkiego oraz potrzebie bycia poddaną mężom. Także o tym, że w Kościele miały milczeć, a nauczanie było im zakazane wymieniała Petrowa-Wasilewicz. Ta wizja kontynuowała prelegentka była powodem dyskryminacji i krzywdy kobiet, za co przepraszał Jan Paweł II w czasie uroczystego nabożeństwa, zorganizowanego z okazji Jubileuszu Roku Petrowa-Wasilewicz uznała Papieża z Polski za jednego z czołowych przedstawicieli drugiego nurtu. Przypomniała też, że kobiety wpływały na podejmowanie najważniejszych decyzji w Kościele (św. Katarzyna ze Sieny przekonała Grzegorza XI do powrotu z Awinionu do Rzymu), inicjowały reformy w Kościele (św. Klara u boku św. Franciszka, św. Teresa z Avili zreformowała Karmel, a w Polsce matka Magdalena Mortęska klasztory benedyktyńskie). Kobiety odczytywały pioniersko znaki czasu w Polsce w XIX w. Eleonora Motylowska założyła zgromadzenie dla służących, a Sługa Boża matka Róża Godecka, jako pierwsza na świecie, dla robotnic. Nie ma wątpliwości, że troska Kościoła o wyeliminowanie dyskryminacji wobec kobiet zbieżna jest z myślą liberalną. Jednak tu zaczyna się spór o metodę i otwiera pole do innej dyskusji. Jan Paweł II, którego można nazwać także papieżem godności kobiet, widział w tych zabiegach szczególne miejsce dla kobiet. To one, jego zdaniem, powinny stworzyć świat bardziej łagodny, w którym będą chronieni najsłabsi stwierdziła Petrowa-Wasilewicz. Według niej Kościół jest instytucją, która zrobiła najwięcej dla godności i promocji kobiet. Jeśli kobiety spotykały się tu z niezrozumieniem, to nie dlatego, że były kobietami, ale że były zbyt nowatorskie, dzieliły więc trudny los pionierów oceniła prelegentka. Konieczna współpraca S. Małgorzata Chmielewska ze wspólnoty Chleb Życia przyznała, że nie wszystko w Kościele gra. Gdyby mnie ktoś zapytał, czy ja osobiście miałam problemy w Kościele polskim z tego powodu, że jestem kobietą, to odpowiedziałabym, że nie. Nigdy oficjalnie nikt z hierarchów nie krytykował mnie tylko dlatego, że jestem kobietą. Jeśli krytykował, to dlatego, że robię to, co robię, ale nie dlatego, że jestem kobietą stwierdziła. S. Chmielewska zwróciła jednak uwagę na niedocenianie doświadczeń duchowych kobiet. Kościół liczeb KRAJ 11

12 KRAJ 12 nie składa się co najmniej w 50 proc. z kobiet i w 50. proc. z mężczyzn, a patrząc na uczestników Mszy świętych, to nawet jest więcej kobiet mówiła. Jej zdaniem, bogactwo duchowe i doświadczenie życiowe, jakie niosą te kobiety, które jak powiedziała starają się w zjednoczeniu z Chrystusem być matką, wychowywać dzieci, być jednocześnie profesorem uniwersytetu, sprzątaczką, praczką itd. nie ma przełożenia na doświadczenie całego Kościoła. Może dlatego, że nie umiemy siebie słuchać dodała. Jej zdaniem, Kościół będzie kaleki wszędzie tam, gdzie nie ma współpracy mężczyzn i kobiet. Gdybyśmy razem podzielili się naszymi doświadczeniami i nie bali się tego, Kościół byłby znacznie bogatszy, a kobiety nie mówiłyby, że są niedocenione. Tego mi brakuje. Połowa doświadczeń duchowych kobiet jest zapomniana ubolewała. Według s. Chmielewskiej problemy te wynikają z dziedzictwa kulturowego, ale tym, co może rzeczywiście pomóc Kościołowi jest powrót do Ewangelii, do tego, żeby każdy dar, zarówno kobiecości jak i męskości rozpatrywać ewangelicznie. Potrzeba harmonii, która musi się objawiać w konkretnych gestach. To nie może być tak, że mówimy: wszyscy są równi, a jak Episkopat zastanawia się nad rodziną, to w gremiach doradczych jak się wyraziła nie ma żadnej baby, albo pół. Gender a genetyka i seksuologia Prof. dr hab. Alina Midro, kierownik Zakładu Genetyki Klinicznej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku opowiadała o tym, jak kształtuje się płeć w fazie prenatalnej. Jest ona efektem współpracy wielu genów. I choć warunki zewnętrzne mogą na nie wpłynąć, tworząc mutacje, np. gdy kobieta pije alkohol będąc w ciąży, to jednak nie można wybrać sobie płci, która jest określona na poziomie oprogramowania genomu. To oprogramowanie jest różne dla mężczyzn i kobiet. Z kolei prof. Zbigniew Lew-Starowicz, seksuolog, wskazywał, że badania obrazu mózgu pozwalają stwierdzić, że kobiety i mężczyzn dzielą bardzo duże różnice także pod względem orientacji seksualnej. Podczas gdy orientacja mężczyzny jest zawsze bardzo określona i zdecydowana, kobiety potrafią być pod tym względem bardziej zróżnicowane i zmienne. Seksuolog przytoczył też wyniki norweskich badań nad rozwojem dzieci, które były obserwowane w przedszkolu. Już od wczesnego etapu dzieciństwa zauważono u nich różnice wynikające z różnicy płci wybierały inne zabawki, inaczej się zachowywały, używały innego słownictwa. Okazało się, że dzieci identyfikują się z cechami płci w ich tradycyjnym ujęciu, a wiele zjawisk sny, fantazje, ubiór czy zachowania jest zaprogramowanych biologicznie. Prof. Lew-Starowicz podzielił się też swoim doświadczeniem z pracy z parami, z małżeństwami. Okazuje się, że te, w których dąży się do zamiany ról czyli kobieta poświęca się karierze a mężczyzna bierze urlop tacierzyński pojawiają się problemy z pożądaniem. Gender i prawo Dr hab. Aleksander Stępkowski z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego i Instytutu na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris mówił o konsekwencjach przyjęcia norma prawnych sugerowanych przez zwolenników gender. Jego zdaniem, Konwencja Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet, nie wniesie do polskiego prawa nic nowego oprócz bagażu ideologicznego. Zdaniem dr. Stępkowskiego zbudowana jest ona na marksistowskim przeświadczeniu, iż między męskością a żeńskością trwa permanentny konflikt, a strona kobieca została w nim zdominowana. Stąd pomysł na pewnego rodzaju inżynierię społeczną, mającą zwalczyć stereotypy dotyczące płci. W świetle założeń Konwencji, nie do przyjęcia jest np. segregacja chłopców i dziewczynek w edukacji, np. poprzez posyłanie ich do osobnych szkół. W tym ujęciu, może być problematyczne utrzymanie seminariów duchownych ironizował dr Stępkowski. Omówił konsekwencje ewentualnego przyjęcia projektu ustawy o zmianie płci autorstwa Twojego Ruchu. Zwrócił uwagę, że proponowana tam procedura zmiany płci jest bardzo łatwa nie wymaga się, aby poprzedzała ją ingerencja hormonalna czy chirurgiczna. Oznacza to, że teoretycznie mężczyzna mający wszystkie biologiczne oznaki płci męskiej, może zdobyć prawny dokument zaświadczający, że jest kobietą i zawrzeć związek małżeński z innym mężczyzną, tym samym omijając art. 18. Konstytucji, który mówi, że małżeństwo jest związkiem między kobietą a mężczyzną zauważył dr Stępkowski. Warto dyskutować o równości O potrzebie dyskusji wewnątrz Kościoła mówiła Dominika Kozłowska, redaktor naczelna miesięcznika Znak. Chrześcijaństwu jest obca każda ideologia, a rolą chrześcijan jest ukazywanie, dlaczego każda forma myślenia ideologicznego, które absolutyzuje jakąś teorię i próbuje ją przełożyć na jednoznaczną i zamkniętą wizję konstruowania społeczeństwa, jest szkodliwa. Osobną sprawą i przestrzenią do dyskusji jest rozpoznanie o czym mówimy, gdy mówimy o tzw. ideologii gender stwierdziła. Publicystka bazując na obserwacjach społeczeństwa i małżeństw osób wierzących, postawiła tezę, że obecnie nie ma jednego modelu chrześcijańskiej czy katolickiej rodziny. Owszem, jest twarde jądro, tzn. wizja tego, czym jest chrześcijańskie małżeństwo, że jest to trwały i nierozerwalny związek kobiety i mężczyzny, oparty na wzajemnej miłości, odpowiedzialności jedno za drugiego i otwartości na dziecko, owoc ich miłości powiedziała, zwracając jednocześnie uwagę, że ta wizja jest realizowana obecnie na różne sposoby. Wyraziła też przekonanie, że katolików w Polsce czeka bardzo ważna dyskusja dotycząca równości i różności. Problem w tym, że w minionych wiekach myślenie o różnicy między kobietą, a mężczyzną bardzo często w Kościele prowadziło do form patriarchalnej czy hierarchicznej zależności zastrzegła. Drugie dno Z kolei Kinga Małecka-Prybyło z Fundacji PRO-Prawo Do Życia wyartykułowała liczne niepokoje i obawy

13 związane z ideologią gender. Dąży ona do stopniowego pozbawiania prawa rodziców do decydowania o wychowaniu swoich dzieci i o jego kształcie. To zamach na rodzicielstwo stwierdziła Małecka-Prybyło. Jednocześnie wyraziła smutek, iż genderystki pod pozorem troski o równe prawa ukrywają coś innego. Ideologia gender to zamach na niewinność naszych dzieci. Nie ma zgody na ich seksualizację i demoralizację podkreśliła, dodając, że wdrażanie technik seksualnych do przedszkola naprawdę nie służy dzieciom, podobnie jak wdrażanie programów edukacji seksualnej według WHO nie jest niczym dobrym dla dzieci. O tym, czy gender jest ideologią, która dąży do kulturowej przemiany świata, czy jedynie projektem naukowym zwracającym uwagę na kwestię równouprawnienia zastanawiali się uczestnicy panelu wieńczącego konferencję. W teoriach genderowych następuje zdecydowane przewartościowanie pojęcia płci kulturowej nad płcią biologiczną ocenił prezes KAI Marcin Przeciszewski. Wskazywał, że chociaż na ten ewidentny przerost wskazują głosy świata nauki, w tym genetyków i lekarzy, to w oparciu o wnioski genderowe zdecydowanie podważane przez inne dziedziny nauki konstruowane są postulaty przebudowy społecznej. Odnosząc się do niektórych opinii, prof. Małgorzata Fuszara nie zgodziła się z zarzutem, iż gender prowadzi do wyboru płci. Teorie gender oskarża się o to, że wywołują zmiany w rodzinie, tymczasem te zmiany po prostu następują, a nauki o rodzinie i nauki gender to opisują dowodziła profesor UW zarzucając niektórym uczestnikom debaty publicznej pomieszanie porządków. Prof. Fuszara powiedziała, że czuje się zaniepokojona faktem, iż wobec gender dość dowolnie stosuje się zamiennie określenia ideologia i teoria. Czy dyskutujemy o różnych teoriach gender, czy poszukujemy ideologii i to z takim zabarwieniem, jakby słowo ideologia było samo w sobie obraźliwe czy miało być epitetem? pytała profesor UW. Oceniła też, że oskarżanie gender o związki z marksizmem do niczego nie doprowadzi, bo nauka ta jest wielonurtowa i trudno wyróżniać w niej wyłącznie jeden nurt. Wywołuje się ducha moralnej paniki i moralnej krucjaty mówiła prof. Fuszara dodając, że o gender wypowiadają się bardzo często osoby niekompetentne, których celem jest zbijanie kapitału politycznego. Z prof. Fuszarą polemizował red. Przeciszewski. Zarzucanie przedstawicielom innych nauk, że mają z gruntu złą wolę jest działaniem skrajnie sprzecznym z regułami nauki powiedział szef KAI. Ideologia, to nie jest żaden demon, którym tu obecni straszą innych tu obecnych, lecz jest pojęciem z dziedziny nauki dodał. Z kolei dr hab. Andrzej Stępkowski wskazywał, że nie traktuje marksizmu jako epitetu, natomiast nie można abstrahować od faktów. Marksizm odwoływał się do przemocy jako do metody regulowania stosunków społecznych i wprowadzania zmiany w społeczeństwie przypomniał wykładowca Wydziału Prawa i Administracji UW. Środowiska naukowe powinny precyzyjnie odpowiedzieć na szereg dotyczących tego, co niesie ze sobą gender, np. czy płeć jest w tym nurcie kategorią polityczną oraz czy w gender chodzi także o władzę wskazywała red. Alina Petrowa-Wasilewicz. Jednocześnie przyznała, że badania prowadzone w ramach gender studies są niekiedy bardzo interesujące. Zastrzegła jednak, iż pojawiają się ludzie, którzy chcą urządzić życie moje, moich dzieci i wnuków, o nic mnie nie pytając. I wtedy, rzeczywiście wpadam w panikę, bo pamiętam czasy komunizmu wyznała. Podkreśliła, że wychowanie następnego pokolenia nie może się odbywać w sposób pokątny, bez konsultacji, bez zaangażowania w ten proces rodziców. Ks. dr Leszek Woroniecki SAC wskazywał, że teorie obecne w gender stoją za bardzo niebezpiecznymi planami, które są już wcielane w edukację jak i na poziomie prawa. Jako przykład podał tzw. Sprawozdania Estreli w sprawie zdrowia reprodukcyjnego i seksualnego, który to dokument został ostatecznie przez Parlament Europejski odrzucony ale zaledwie siedmioma głosami. Gdyby tak się nie stało, wskazywał ks. Woroniecki, władza rodzicielska byłaby w pewnej granicy ograniczona, edukacja seksualna obowiązywałaby od pierwszej klasy szkoły podstawowej, zaś klauzula sumienia uległaby bardzo mocnemu ograniczeniu. Zaniepokojenie pewnymi tendencjami w przedszkolach i szkołach wyraziła Kinga Małecka-Prybyło z Fundacji PRO Prawo Do Życia. Wskazywała, że zdarzają się psychologowie, którzy przekonują w szkołach, że wychowanie dzieci w związku homoseksualnym nie jest dla tego dziecka niczym szkodliwym. Muszę się też martwić, kiedy chce się wprowadzić edukację seksualną zamiast wychowania do życia w rodzinie mówiła prelegentka. Jej zdaniem edukacja w tej dziedzinie jest potrzebna, ale rodzice powinni mieć na nią wpływ. Redaktor naczelna miesięcznika Znak Dominika Kozłowska wskazywała, że płeć kulturowa nie jest czymś strasznie rozmytym lecz czymś jasno zdefiniowanym, co stanowi o treści naszej kultury. Przed nami, chrześcijanami stoi ogromne, pozytywne zadanie zdefiniowania tych wartości naszej kultury, które wnosimy także jako chrześcijanie, gdy rozważamy, co to znaczy być kobietą i mężczyzną mówiła Kozłowska. Na zakończenie konferencji prezes KAI Marcin Przeciszewski zwrócił uwagę, że nie była to debata Kościoła z przedstawicielami nauki, lecz dyskusja wybitnych ekspertów różnych dziedzin nt. ważnego problemu poruszanego w debacie publicznej. awo, im, tk Na 96 dni, 20 godzin i 48 minut przed kanonizacją papieża Polaka kard. Stanisław Dziwisz uruchomił specjalny zegar, który będzie odliczał czas do 27 kwietnia 2014 r. Dar dyrektora Muzeum Monet i Medali Jana Pawła II w Częstochowie stanął w Oknie Papieskim krakowskiej kurii. Ten zegar, dzień po dniu, będzie nam przypominał to wydarzenie, na które wszyscy czekamy powiedział kard. Dziwisz, włączając urządzenie. pra KRAJ 13

14 Nawróćcie się i wierzcie w Ewangelię obrady Komisji Duszpasterstwa KEP KRAJ 14 W Warszawie zakończyły się 21 stycznia dwudniowe obrady Komisji Duszpasterstwa Konferencji Episkopatu Polski, poświęcone omówieniu programu duszpasterskiego na rok liturgiczny 2014/2015. Wiele czasu poświęcono także duchowym przygotowaniom do Światowego Dnia Młodzieży, jaki odbędzie się w Krakowie latem 2016 r. W obradach, którym przewodniczył stojący na czele Komisji Duszpasterstwa abp Stanisław Gądecki, wzięli udział: abp Henryk Hoser ordynariusz warszawsko-praski, bp koszalińsko -kołobrzeski Edward Dajczak, biskup siedlecki Zbigniew Kiernikowski, bp pomocniczy poznański Zdzisław Fortuniak, bp pomocniczy pelpliński Wiesław Śmigiel i bp Grzegorz Ryś przewodniczący Zespołu ds. Nowej Ewangelizacji KEP oraz sekretarz Komisji Duszpasterstwa ks. dr Szymon Stułkowski i zaproszeni goście. Wystąpił również bp Damian Muskus, koordynator prac Komitetu Organizacyjnego Światowego Dnia Młodzieży w Krakowie. Skupiano się głównie na programie duszpasterskim na rok liturgiczny 2014/2015, który realizowany będzie pod hasłem: Nawróćcie się i wierzcie w Ewangelię. To drugi etap cyklu duszpasterskiego, zaplanowanego na okres od 2013 do 2017 roku i mającego hasło Przez Chrystusa, z Chrystusem, w Chrystusie. Przez wiarę i chrzest do świadectwa. Jego czteroletni program nawiązuje do rocznicy Chrztu Polski, którą będziemy przeżywać w 2016 r. Realizacja programu duszpasterskiego na rok liturgiczny 2014/2015 rozpocznie się w pierwszą Niedzielę Adwentu 2014 roku. Ma być to czas uświadamiania potrzeby duszpasterskiego nawrócenia zarówno samych kapłanów, jak i (poprzez nich) wspólnot świeckich. W tym kontekście istotne będzie motywowanie wiernych do osobistego spotkania z Jezusem, do nawrócenia łączącego się z osobistym świadectwem wiary, do chęci zrozumienia, czym jest post i pokuta. Akcentowana powinna być także moc słowa Bożego, które przemienia człowieka. Podkreślać się będzie też potrzebę przeżywania i pogłębiania sakramentu pokuty. Chodzi przy tym o uwrażliwianie kapłanów na jakość i styl ich posługi w konfesjonale. Zostanie też opracowany program nabożeństw pokutnych, nabożeństw pierwszych sobót miesiąca w ramach uczestnictwa w Wielkiej Nowennie Fatimskiej, czy innych działań pokutnych i wynagradzających. Nawrócenie w świetle biblijnych źródeł Ks. prof. Stanisław Haręzga z Wydziału Teologicznego KUL wprowadził w temat dwudniowych obrad wykładem Nawrócenie w świetle i mocy Słowa Bożego. Przypomniał, że już w językach biblijnych nawrócenie oznaczało odwrócenie się od zła i zwrócenie się do Boga, co staje się punktem wyjścia do nowego początku życia człowieka. Dalej tłumaczył, że nawrócenie wpisane jest w naturę Kościoła, o czym wspominają dokumenty soborowe. Kościół jest święty, ale cały czas potrzebuje oczyszczenia, nieustannie podejmuje pokutę i odnowę. Dotyczy to zarówno wspólnot wiernych, jak i ich indywidualnego życia moralnego wskazał prelegent. Prawdziwe nawrócenie obejmuje całą postawę człowieka, nie jest tylko czynem widocznym zewnętrznie. Polega też na przemianie wewnętrznej, jest owocem spotkania ze słowem Bożym. Zdaniem ks. prof. Haręzgi, można obecnie zaobserwować wielką potrzebę wewnętrznego nawrócenia się ludzi na właściwe myślenie, wartościowanie i postrzeganie rzeczywistości, w której żyją. Wielu ochrzczonych nie myśli po chrześcijańsku, nie realizuje swojego życia według Bożego zamysłu, ale według tego, co się liczy w świecie. Dotyczy to ludzi świeckich, ale i duchownych. Widać to m.in. w wypowiedziach polityków skonstatował teolog. Zwrócił uwagę, że przepowiadanie kościelne musi być na wskroś kerygmatyczne. Samo nawoływanie do pokuty, uprawianie moralizatorstwa, budzi niechęć, gdyż nie jest głoszeniem zbawczego orędzia, a tylko ono otwiera na miłość Boga, pozwala zobaczyć grzech, przyjąć Boże przebaczenie. Tylko trwałe głoszenie kerygmatu, podstawowych prawd Ewangelii, może się przyczynić do systematycznej formacji wiernych, do życia w ciągłym nawróceniu, a nie tylko od spowiedzi do spowiedzi wyjaśnił ks. prof. Haręzga. Rok duszpasterski poświęcony nawróceniu musi też uwrażliwić kapłanów na jakość i styl ich posługi w konfesjonale. Warto dołożyć starań, by podczas spowiedzi, zgodnie z obrzędami pokuty, częściej korzystali ze słowa Bożego. Pomijanie go redukuje sakrament do czynności spowiednika i penitenta stwierdził ks. Haręzga. Przygotowania do ŚDM Obecny stan przygotowań do Światowego Dnia Młodzieży 2016 przedstawił bp Damian Muskus, koordynujący prace Komitetu Organizacyjnego ŚDM w Krakowie, który powstał 5 grudnia 2013 r. Biskup poinformował, że ŚDM odbędzie się prawdopodobnie w ostatnim tygodniu lipca 2016 r., aczkolwiek ten konkretny termin nie jest jeszcze potwierdzony przez Stolicę Apostolską. Weźmie w nim udział prawdopodobnie ok. 2 mln młodych z całego świata, w tym ok. 300 tys. ze Wschodu: Ukrainy, Białorusi i Rosji. Wszystko to stanowi olbrzymie wyzwanie, zarówno w sensie przygotowań duchowych, jak i organizacyjnych, włącznie z koniecznością zapewnienia zakwaterowania, bezpieczeństwa i opieki medycznej. Bp Muskus poinformował ponadto, że w niedługim czasie rozpoczną się rozmowy z rządem zmierzające do wyłonienia kościelno-rządowego zespołu, który podobnie jak w przypadku wizyt poprzednich papieży w Polsce przygotowywać będzie odpowiednie działania obu stron. Biskup dodał, że Światowy Dzień Młodzieży zaowocuje pokoleniem nowych młodych i nowych duszpasterzy oraz będzie okazją do wielkiego zasiewu ewangelizacyjnego. Z kolei o tym, jak powiązać program duszpasterski Kościoła w Polsce z przy

15 gotowaniami do Światowego Dnia Młodzieży w 2016 r. mówił ks. Grzegorz Suchodolski, dyrektor Krajowego Biura Organizacyjnego ŚDM. Wyjaśnił, że w świetle dokonanego podziału kompetencji pomiędzy Komitetem Organizacyjnym ŚDM w Krakowie a Krajowym Biurem Organizacyjnym ŚDM ten pierwszy zajmować się ma całością prac organizacyjnych, natomiast Krajowe Biuro programem duchowych przygotowań do wydarzenia. Ten zaś realizowany będzie we współpracy z diecezjalnymi duszpasterzami młodzieży i diecezjalnymi koordynatorami ŚDM, jak również z poszczególnymi ruchami apostolskimi. Ponadto Krajowe Biuro Organizacyjne zajmie się koordynacją pielgrzymki po Polsce Krzyża ŚDM i towarzyszącej mu ikony Salus Populi Romani. Odpowiadać też ma za organizację tzw. Tygodnia Misyjnego (poprzedzającego bezpośrednio Światowy Dzień Młodzieży) podczas którego ok. 300 tys. młodych z całego świata przebywać będzie we wszystkich polskich diecezjach, włącznie z greckokatolickimi oraz Ordynariatem Polowym. Krzyż ŚDM zostanie przekazany wraz z ikoną młodzieży polskiej w Niedzielę Palmową 13 kwietnia br. w Rzymie podczas Mszy św., której przewodniczyć będzie papież Franciszek. Uda się tam ponad stuosobowa delegacja młodzieży z Polski po 2 osoby z każdej diecezji oraz większa delegacja z archidiecezji poznańskiej, która przejmie krzyż jako pierwsza. Następnie trasa pielgrzymowania symboli ŚDM prowadzić będzie przez diecezje: kaliską, włocławską, legnicką, warszawsko-praską i siedlecką, po czym przez pół roku będą one pielgrzymować po Białorusi, Ukrainie i Krajach Bałtyckich. Po powrocie do Polski, w grudniu 2014 r. krzyż i ikona odwiedzą pozostałe polskie diecezje, aby w końcu dotrzeć do Krakowa. Dyrektor Krajowego Biura Organizacyjnego ŚDM, mówiąc o koncepcji duchowych przygotowań do wydarzenia, powiedział, że wiązać one będą program duszpasterski Kościoła w Polsce z tematyką orędzi do młodzieży ogłaszanych przez papieża Franciszka. Tak więc w obecnym roku liturgicznym 2013/2014 (poczynając od pierwszej niedzieli Adwentu 2013) program duchowych przygotowań młodych do ŚDM bazuje na haśle roku duszpasterskiego Kościoła w Polsce: Wierzę w Syna Bożego, wzbogaconego o błogosławieństwo: Błogosławieni ubodzy w duchu, albowiem do nich należy Królestwo niebieskie, będące tematem orędzia Franciszka do młodych. Natomiast w roku liturgicznym 2014/2015 podstawą przygotowań do ŚDM w Polsce będzie temat polskiego programu duszpasterskiego: Nawróćcie się i wierzcie w Ewangelię wzbogacony o błogosławieństwo: Błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać będą, będące tematem przyszłorocznego papieskiego orędzia do młodych. Z kolei przygotowania młodzieży polskiej w roku liturgicznym 2015/2016 oscylować mają wokół hasła programu duszpasterskiego Kościoła w Polsce: Nowe życie w Chrystusie, wzbogaconego o błogosławieństwo: Błogosławieni miłosierni, albowiem oni miłosierdzia dostąpią z papieskiego orędzia do młodych, jakie zostanie wówczas ogłoszone. Ks. Suchodolski zaprezentował również przygotowane przez Krajowe Biuro Organizacyjne ŚDM materiały duszpasterskie dla młodzieży wydane w formie książkowej pt: Cz@t ze Słowem, dostępne też na stronie internetowej Zawierają one szczegółowe propozycje na poszczególne spotkania w bieżącym roku, oparte na przedstawionych powyżej założeniach. Zaprzysiężenie Trybunału pod przewodnictwem abp. Stanisława Gądeckiego dało początek procesowi beatyfikacyjnemu ks. Aleksandra Woźnego. Postulatorem został ks. Wojciech Mueller. Pierwsza sesja trybunału odbyła się w poznańskim kościele św. Jana Kantego, gdzie Sługa Boży był proboszczem w latach Abp Gądecki wręczył członkom trybunału dekrety nominacyjne. Ks. Woźny urodził się w 1910 r. w Uzarzewie pod Poznaniem. Święcenia kapłańskie przyjął w 1933 roku z rąk kardynała prymasa Augusta Hlonda. Pracował w duszpasterstwie w parafii św. Stanisława Kostki w Poznaniu i w poznańskiej katedrze, a także w Borku Wlkp. I przeznaczone do wykorzystania przez wszystkie polskie diecezje, duszpasterstwa młodzieży oraz ruchy apostolskie. Szczegółowe materiały na kolejne lata zostaną opracowane niebawem. ŚDM laboratorium wiary młodej i pełnej entuzjazmu Kard. Stanisław Ryłko, przewodniczący Papieskiej Rady ds. Świeckich też mówił o przygotowaniach do ŚDM w Krakowie w 2016 r. Zdaniem reprezentującego Stolicę Apostolską kardynała, najbliższy ŚDM ma dla Kościoła w Polsce charakter szczególny ze względu na miejsce celebracji. Kraków jest miastem Jana Pawła II twórcy Światowego Dnia Młodzieży, a także miastem Bożego miłosierdzia, wokół którego koncentrować się będzie tematyka tego niezwykłego zgromadzenia młodych. Kardynał dodał, że Światowy Dzień Młodzieży zyska po kwietniowej kanonizacji szczególnego patrona i orędownika w osobie Jana Pawła II. Podkreślił jednocześnie, że każda edycja Dnia Młodzieży jest żywym znakiem nadziei nie tylko dla Kościoła, ale także dla świata. Dodał przy tym, że bardzo ważne jest, by nie ograniczać roli tego wydarzenia tylko do samego Krakowa. Bo przecież każda edycja ŚDM jest bezcennym darem i szansą duszpasterską dla Kościoła i kraju, w którym się odbywa. A owoce tego wydarzenia nie ograniczają się do młodych, ale do wszystkich kategorii wiekowych wiernych. Doświadczony cierpieniem podczas pobytu w obozie hitlerowskim w Dachau oraz w poznańskim więzieniu w czasach stalinowskich, gdzie trafił za poinformowanie wiernych o likwidacji Caritasu, wyszedł z tych prób wewnętrznie umocniony. Przez 38 lat pełnił funkcję proboszcza parafii pw. św. Jana Kantego. Dużą wagę przykładał do posługi głoszenia słowa Bożego. Wierni nagrywali jego kazania, przepisywali je na maszynie i powielali w wielu egzemplarzach. Duszpasterska działalność ks. Woźnego nie ograniczała się tylko do kościoła i parafii. Znaczącą rolę odegrał jako krajowy duszpasterz kobiet, współpracując z kard. Karolem Wojtyłą. ms KRAJ 15

16 KRAJ 16 Kardynał wskazał, że ŚDM stawia przed Kościołem, w którym akurat się odbywa ważne pytanie o stan duszpasterstwa młodych i jest rodzajem zbawiennej prowokacji duszpasterskiej. W dziedzinie duszpasterstwa młodzieży odczuwamy przede wszystkim potrzebę autentycznych świadków, przewodników i mistrzów w szukaniu odpowiedzi na podstawowe pytania: jak młodym mówić o Bogu, jak prowadzić ich do Chrystusa, jak otwierać ich na ewangelię? wyliczał kardynał. Dodał, że to właśnie Jan Paweł II jest dla nas świadkiem, przewodnikiem, mistrzem i wzorem w tej dziedzinie. Opowiadając o wyjątkowym oddziaływaniu Jana Pawła II na młodych, kard. Ryłko skonstatował, że sekret ten polegał na tym, że papież nie koncentrował młodych na sobie, lecz ukazywał im Chrystusa i perspektywę pełnego miłości spotkania z Nim. Przypomniał, że już w dniu inauguracji swego pontyfikatu Jan Paweł II powiedział młodym, że są oni przyszłością świata i nadzieją Kościoła. I, że przez cały pontyfikat ukazywał specjalny związek młodych z Kościołem. Podkreślał, że w nich Kościół ciągle na nowo odkrywa swoją młodość. Kard. Ryłko dodał, że Jan Paweł II widział w młodych wielką siłę, zdolną przemienić świat liczył na nich, uznając za niezastąpionych apostołów nowej ewangelizacji współczesnego świata. Watykański hierarcha zastanawiał się też, czym jest duszpasterstwo młodych i jakie kryteria winno ono spełniać. Nawiązując do Jana Pawła II odpowiadał, że jest ono przede wszystkim obdarzaniem człowieczeństwem obdarzaniem dwustronnym. A cały ten proces opiera się na fundamentalnym założeniu, że człowiek jest powołany do życia w prawdzie i miłości, oraz że każdy urzeczywistnia siebie poprzez bezinteresowny dar z siebie samego. Kard. Ryłko dodał, że program życiowy, do jakiego starał się Jan Paweł II pozyskać młodych jest programem na wskroś ewangelicznym. Nie jest jednak łatwy, gdyż idzie zdecydowanie pod prąd mentalności dominującej we współczesnym świecie. Z tych wszystkich powodów zdaniem kard. Ryłki ustanowienie Światowego Dnia Młodzieży w Kościele było jedną z najbardziej brzemiennych w błogosławione skutki decyzji Jana Pawła II. Bo przecież jest on opatrznościowym narzędziem ewangelizacji młodego pokolenia o niezwykłej skuteczności. I to właśnie dzięki ŚDM, Kościół na progu nowego millennium ukazał światu na nowo swoje młode i uśmiechnięte oblicze. Jak skutecznie formować członków parafialnych rad duszpasterskich? Ks. dr Tomasz Wielebski z UKSW przypomniał, że w ubiegłych latach zorganizowane zostały dwa kongresy poświęcone radom duszpasterskim: diecezjalnym i parafialnym. W ramach tych wydarzeń po raz pierwszy zaprezentowano badania socjologiczne na temat stanu funkcjonowania tych rad. Wykazały one, że istniejący stan rzeczy jest daleki od ideału dodał. Ks. Wojciech Sadłoń z Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego poinformował, że diecezjalne rady duszpasterskie działają w 26 z 44 diecezji Kościoła w Polsce. Na poziomie parafialnym według deklaracji samych parafii odsetek takich gremiów wynosi niecałe 80 procent. Socjolog ocenił etap powoływania rad w istniejącej strukturze administracyjnej Kościoła jako właściwie zamknięty, co oznacza, że teraz powinno się przejść do gruntownej oceny działalności tych gremiów oraz rozpocząć proces formacji ich członków tak aby właściwie służyli oni wspólnotom wiernych. Nie oznacza to jednak, że same rady nie będą już powstawały. Każdego roku tworzonych jest w Polsce kilkadziesiąt parafii, zatem proces ich wypełniania strukturami wspólnotowymi będzie się rozwijał dodał. Ewangelizacja stałym wyzwaniem duszpasterskim O działaniach Zespołu ds. Nowej Ewangelizacji przy Konferencji Episkopatu Polski mówił jego przewodniczący bp Grzegorz Ryś. Zespół działa od ponad dwóch lat powstał w październiku 2011 roku. Jego celem jest propagowanie ewangelizacji oraz nauczania papieskiego na ten temat. Jednym z pierwszych działań na ogólnopolską skalę było zorganizowanie Kongresów Nowej Ewangelizacji pierwszy odbył się w 2012 roku w Kostrzynie nad Odrą, w ramach Przystanku Jezus. Na ankietę rozesłaną do ruchów i stowarzyszeń przez Zespół, odpowiedziało wówczas ponad 300 wspólnot, które definiują siebie poprzez działalność ewangelizacyjną. Na ten pierwszy Kongres przyjechało 1200 osób sześciu biskupów, 100 księży, 200 osób życia konsekrowanego i 900 świeckich. Przybył także abp Rino Fisichella, przewodniczący Papieskiej Rady ds. Krzewienia Nowej Ewangelizacji. Dzięki akcji z 2012 roku, udało się też policzyć Szkoły Nowej Ewangelizacji. Jest ich w całym kraju ponad 100, każda z ich prowadzi do 50 kursów rocznie, a w każdym kursie może wziąć udział do 40 osób. To daje 2 tys. osób w ciągu roku. Z wielu takich Szkół wyrosły wspólnoty życia konsekrowanego zaznaczył bp Ryś. W 2013 roku II Kongres NE odbył się pod tytułem: Obudzić olbrzyma. Uczestniczyło w nim zapewne ze względu na temat aż 200 księży, w tym wielu proboszczów. Zorganizowano go w dużej parafii warszawskiej, na terenie której mieszka ok. 50 tys. osób, ale praktykujących katolików jest zaledwie 8 tys. Tu także miały miejsca warsztaty, świadectwa, rekolekcje zakończone wyjściem ewangelizatorów na ulice. Zespół ds. Nowej Ewangelizacji współpracuje też z biskupami diecezji. W niemal każdej kurii utworzono struktury lub wyznaczono osobę odpowiedzialną za nową ewangelizację w diecezji. Z tymi przedstawicielami Zespół spotyka się raz do roku choć rozważany jest też postulat, by te spotkania były częstsze. Biskupi mogą też liczyć na współpracę z Zespołem przy organizowaniu lokalnych wydarzeń ewangelizacyjnych na zaproszenie ordynariusza członkowie Zespołu oferują nie tylko swoje rady, ale konkretną pomoc wspólnot ewangelizacyjnych. Sam Zespół spotyka się co dwa miesiące. W planach jest III Kongres Nowej Ewangelizacji. Zespół powołał też Ogólnopolską Szkołę Ewangelizatorów w Krakowie, na wzór tamtejszej Szkoły Spowiedników. lk, mp, im

17 Sąd: wypowiedź abp. Michalika nie wyczerpuje znamion przestępstwa Sąd Rejonowy we Wrocławiu umorzył postępowanie wobec abp. Józefa Michalika. Akt oskarżenia wniosła działaczka feministyczna. Chodziło o kazanie przewodniczącego KEP wygłoszone 16 października zeszłego roku we Wrocławiu podczas Mszy odprawionej w katedrze z okazji 90. urodzin kard. Henryka Gulbinowicza. Niezależnie od oceny wypowiedzi arcybiskupa, nie wyczerpuje ona znamion przestępstwa, co jest konieczne do wdrożenia postępowania karnego stwierdził sąd w uzasadnieniu. Przypomnijmy, że zaskarżone przez feministkę i działaczkę Twojego Ruchu Małgorzatę Marenin słowa hierarchy brzmiały: Wiele się dziś mówi o karygodnych nadużyciach dorosłych względem dzieci. Tego rodzaju zła nie wolno tolerować, ale nikt nie pyta o przyczyny. Żadna stacja telewizyjna nie walczy z pornografią, z promocją fałszywej, egoistycznej miłości Krótko Trwają przygotowania do budowy przedszkola pod baobabem w kenijskim Subukii. Pracujące na miejscu siostry misjonarki rozpoczynają produkcję cegieł. Chcą zdążyć przed porą deszczową, która zaczyna się na początku kwietnia. Czasu jest niewiele, aby zapewnić dzieciom warunki do nauki. Caritas Polska zachęca, aby przyłączyć się do akcji. Zbiórka funduszy na ten cel potrwa do 9 lutego. Aby wspomóc akcję, wystarczy wysłać SMS o treści KENIA na numer (2,46 zł z VAT). lk 23 stycznia 2013 r., w późnych godzinach wieczornych, po ciężkiej chorobie, zmarł kard. Józef Glemp. W rocznice tego wydarzenia w archikatedrze warszawskiej, w podziemiach której spoczywa ciało prymasa, sprawowana była Msza św. w jego intencji. Liturgii przewodniczył metropolita warszawski, kard. Kazimierz Nycz. Wraz z nim Mszę św. sprawowało siedmiu biskupów: z archidiecezji warszawskiej bp Tadeusz Pikus, bp Rafał Markowski, bp Józef Górzyński oraz bp senior Marian Duś, bp Marek Solarczyk z diecezji warszawsko -praskiej, bp Józef Guzdek z Ordynariatu Polowego oraz bp Andrzej Dziuba z Łowicza. Obecni byli także licznie zgromadzeni kapłani. Gromadzimy się tutaj dzisiaj wszyscy, którzy go kochaliśmy, wszyscy, którzy mu wiele zawdzięczamy, wszyscy, którzy uczestniczyli w życiu archidiecezji warszawskiej między ludźmi. Nikt nie upomina się za dziećmi cierpiącymi przez brak miłości rozwodzących się rodziców, a to są rany bolesne i długotrwałe. Abp Michalik nawiązał również do ideologii gender. Już kilkanaście najwyższych uniwersytetów w Polsce mówił wprowadziło wykłady z tej nowej i niezbyt jasnej ideologii. Jej programową radę stanowią najbardziej agresywne polskie feministki, które od lat szydzą z Kościoła i etyki tradycyjnej, promują aborcję i walczą z tradycyjnym modelem rodziny i wierności małżeńskiej. Ideologia gender budzi słuszny niepokój, jako że odchodzi od praw natury tłumaczył. Słowami hierarchy poczuła się urażona kielecka feministka, szefowa świętokrzyskiego oddziału Twojego Ruchu, Małgorzata Marenin. W pozwie, który złożyła do wrocławskiego sądu, napisała m.in., że zrzucanie winy za pedofilię w Kościele na dzieci z rozbitych rodzin to cios dla rodziców, którzy często decydują się na rozwód właśnie po to, aby chronić dzieci przed patologiami występującymi w rodzinie. Na wrocławskiej sali rozpraw przekonywała, że występuje w imieniu wszystkich niepełnych rodzin i twierdziła, że abp Michalik swoją wypowiedzią je obraził, sugerując, że są patologiczne. Przed rozprawą M. Marenin przekonywała, że jej roszczeniem są przeprosiny ze strony abp. Michalika i przyznanie się do błędu. Biskup musi powiedzieć wyraźnie, że zrobił krzywdę swoimi słowami, że to nie był lapsus językowy, tylko wypowiedź wynikająca z jego niewiedzy mówiła. Wrocławski Sąd Rejonowy umorzył jednak postępowanie. Uznanie, że konieczna jest ingerencja państwa w przypadku wypowiadania prywatnych poglądów przez osobę publiczną, a taką bez wątpienia jest arcybiskup, zakrawałoby na cenzurę uzasadnił. awo, kab podczas jego pasterzowania. I chcemy modlić się za niego, bo zdajemy sobie sprawę, że trzeba Bogu dziękować za człowieka, który prawdziwie był pasterzem dobrym mówił metropolita warszawski. Przywołując słowa dzisiejszej Ewangelii o powołaniu Apostołów, kard. Nycz podkreślił, że także prymas Glemp był jednym z powołanych przez Chrystusa. W komunikacie kurii metropolitalnej warszawskiej, kard. Nycz poprosił duchowieństwo, aby odprawiało Mszę św. wintencji kard. Glempa. am Rektor KUL uruchomił specjalny program pomocowy dla uchodźców z Syrii, którzy są jednocześnie studentami lub doktorantami lubelskiej uczelni. Celem inicjatywy jest wsparcie integracji Syryjczyków z resztą społeczności akademickiej. Pomoc w zależności od potrzeb może przybierać różne formy. W ramach programu studenci mogą być częściowo lub całkowicie zwolnieni z opłat za studia, otrzymywać stypendia, być odpłatnie lub bezpłatnie zakwaterowani w domach akademickich, wreszcie korzystać z pomocy konkretnego pracownika KUL, który może ich wspierać w studiowaniu, czy sprawnym funkcjonowaniu w nowym miejscu życia. Studenci mają także możliwość udziału na preferencyjnych warunkach w zajęciach z języka polskiego, oferowanych na Uniwersytecie. lj KRAJ 17

18 Głos z Górnego Śląska dokument Rady Społecznej przy Metropolicie Katowickim KRAJ 18 Refleksji nad teraźniejszością i przyszłością regionu poświęcony został Głos z Górnego Śląska pierwszy dokument Rady Społecznej przy Arcybiskupie Metropolicie Katowickim. Autorzy stanowiska wyrażają oczekiwanie, że władze kraju będą respektowały specyfikę historyczną i kulturową Górnego Śląska. W dokumencie stwierdza się, że po przemianach 1989 r. na Górnym Śląsku odżyła nadzieja na powołanie do życia spójnego kulturowo i terytorialnie oraz silnego ekonomicznie regionu samorządowego. Jednak wskazują autorzy reforma samorządowa 1998 roku nie spełniła tych oczekiwań wielu środowisk lokalnych. W regionalnym gąszczu trudnych i nierozwiązanych spraw warto przestrzec przed rozgrywaniem przyszłości podzielonego administracyjnie Górnego Śląska używając jako stawki przetargowej śląskich wartości i śląskiej tożsamości czytamy w dokumencie. W rozwijaniu samorządności terytorialnej warto wykorzystać możliwości zindywidualizowanych rozwiązań, respektujących specyfikę historyczną i kulturową poszczególnych regionów Polski pisze Rada Społeczna przy Metropolicie Katowickim. Zwraca ona uwagę, że dziejowe losy i doświadczenia Górnego Śląska wymagają poszanowania i uznania specyfiki tego wielokulturowego regionu i zerwania ze stereotypowym Abp Kupny z kolędą u wrocławian Tej kolędy mieszkańcy bloku przy ul. Chocimskiej 2 we Wrocławiu długo nie zapomną. W ramach wizyty duszpasterskiej ich mieszkania pobłogosławił 23 stycznia metropolita wrocławski abp Józef Kupny. Hierarcha rozpoczął kolędowanie punktualnie o Wtedy wspólnie z kapłanami z parafii pw. św. Jana Apostoła na wrocławskim Zakrzowie opuścił plebanię i w towarzystwie dwóch ministrantów poszedł do wskazanego przez proboszcza budynku. Ks. Rafał Kowalski z wrocławskiej kurii zdradził, iż to sam metropolita wyszedł z inicjatywą kolędy. Ksiądz arcybiskup tłumaczył, że będzie to doskonała okazja, by nie tylko posłuchać, czym żyją nasze rodziny, z jakimi trudnościami borykają się na co dzień, ale także porozmawiać na temat ich propozycji, postulatów czy oczekiwań dotyczących inicjatyw duszpasterskich, czy działalności Kościoła postrzeganiem go jako terytorium separatyzmu regionalnego. Rada alarmuje, iż m.in. wskutek utraty przez kilkaset tysięcy osób miejsc pracy w tradycyjnych, śląskich branżach przemysłowych oraz wobec procesów likwidacyjnych w przemyśle, pojawiły się liczne środowiska ludzi trwale wykluczonych, poszerzyły się obszary patologii społecznych, biedy i bezrobocia. Jednocześnie członkowie Rady zwracają uwagę, że w ostatnich dekadach na obszar Górnego Śląska napłynął w znacznej skali kapitał i bezpośrednie inwestycje zagraniczne, pojawili się inwestorzy strategiczni. Dzisiaj Górny Śląsk potrzebuje całościowych rozwiązań oraz skutecznych decyzji i efektywnych działań stwierdza Rada. Dotyczy to jej zdaniem w szczególności tworzenia partnerstwa i warunków współpracy ludzi i instytucji nauki, kultury, biznesu i samorządów terytorialny. Dokument został przekazany Bronisławowi Komorowskiemu w grudniu 2012 r., ale mimo zapowiedzi, Kancelaria Prezydencka nie podjęła żadnej inicjatywy. Rada zdecydowała więc przekazać swoje stanowisko także marszałkowi województwa, wojewodzie oraz przewodniczącemu Sejmiku Śląskiego. Nadszedł czas, żeby tym dokumentem rozpocząć wielką, publiczną debatę nad przyszłością Górnego Śląska i w ogóle nad regionalizmem w Polsce ocenia ks. Arkadiusz Wuwer. Jako sekretarz Rady oczekuje też na głosy dotyczące dokumentu. Opinie można przesyłać na adres: rada. społeczna@archidecezja.katowice.pl W skład Rady wchodzą: prof. dr hab. Andrzej Klasik, wiceprzewodniczący; prof. dr hab. Wojciech Świątkiewicz, wiceprzewodniczący; ks. dr hab. Arkadiusz Wuwer, sekretarz; mec. Łukasz Jarski, prawnik; prof. dr hab. Roman Kalarus, artysta plastyk; mgr. inż. Tadeusz Kostoń, architekt; prezes Jerzy Kubacki, przedsiębiorca; prof. dr hab. Florian Kuźnik, ekspert polityki regionalnej; dr Jan Olbrycht, euro parlamentarzysta; prof. dr hab. Grzegorz Opala, lekarz; prezes Henryk Michalik, przedsiębiorca; Jerzy Polaczek, polityk, poseł na Sejm RP; prof. dr hab. Jan Pyka, ekspert polityki przemysłowej; dyrektor Michał Sawicki, ekspert kolejnictwa; red. Anna Sekudewicz, dziennikarka; dr inż. Piotr Sobota, samorządowiec; dr Marcin Świerad, lekarz, wolontariusz. tk Krótko Jubileusz 90. urodzin abp. Seniora Stanisława Szymeckiego odbył się 26 stycznia w Białymstoku. Na jego obchody złożyła się uroczysta Msza św. pod przewodnictwem jubilata, podczas której homilię wygłosił nuncjusz apostolski w Polsce abp Celestino Migliore. Odbył się też koncert kolęd i pieśni maryjnych. tm powiedział rzecznik metropolity. Dodał, że kiedy Jana Pawła II pytano, dlaczego leci z pielgrzymką do Australii, papież odpowiedział: Bo leży na terenie mojej parafii. Na pytanie dziennikarzy, czy możemy spodziewać się kolejnych wizyt metropolity w domach wrocławian ks. Kowalski odpowiedział: Ksiądz arcybiskup, jak papież Franciszek, potrafi nas zaskoczyć. Tak było w przypadku tej kolędy, więc tą wiedzą dysponuje na pewno Duch Święty. ks. r

19 Audiencja generalna, 22 stycznia 2014 Franciszek: uczmy się przyjmować dary od chrześcijan innych wyznań Drodzy bracia i siostry, dzień dobry! W minioną sobotę rozpoczął się Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan, który zakończy się w najbliższą sobotę, w święto Nawrócenia Świętego Pawła Apostoła. Ta wyjątkowo cenna inicjatywa duchowa angażuje wspólnoty chrześcijańskie od ponad stu lat. Jest to czas poświęcony modlitwie o jedność wszystkich ochrzczonych, zgodnie z wolą Chrystusa: aby wszyscy stanowili jedno (J 17,21). Każdego roku grupa ekumeniczna z jakiegoś rejonu świata pod przewodnictwem Światowej Rady Kościołów i Papieskiej Rady ds. Popierania Jedności Chrześcijan proponuje temat i przygotowuje pomoce na Tydzień Modlitw. W tym roku pochodzą one z Kościołów i wspólnot kościelnych Kanady i odwołują się do pytania św. Pawła skierowanego do chrześcijan Koryntu: Czyż Chrystus jest podzielony? (1 Kor 1,13). Na pewno Chrystus nie jest podzielony. Musimy jednak ze smutkiem uczciwie przyznać, że nasze wspólnoty nadal żyją podziałami będącymi zgorszeniem. Podziały między nami, chrześcijanami, są zgorszeniem. Nie mam innego słowa zgorszeniem. Apostoł pisze: każdy z was mówi: «Ja jestem Pawła, a ja Apollosa; ja jestem Kefasa, a ja Chrystusa» (1,12). Paweł nie wyraża aprobaty nawet tym, którzy wyznawali Chrystusa jako swoją głowę, ponieważ używali imienia Chrystusa, aby oddzielić się od innych w obrębie wspólnoty chrześcijańskiej. Ale imię Chrystusa tworzy wspólnotę i jedność, a nie podział! Przyszedł, aby tworzyć między nami komunię, a nie po to, żeby nas dzielić. Chrzest i krzyż są elementami centralnymi bycia uczniem i chrześcijaninem, które posiadamy wspólnie. Podziały natomiast osłabiają wiarygodność i skuteczność naszego zaangażowania w ewangelizację i mogą ogołocić krzyż z jego mocy (por. 1,17). Paweł karci Koryntian za ich spory, ale także dziękuje Panu za łaskę daną wam w Chrystusie Jezusie. W Nim to bowiem zostaliście wzbogaceni we wszystko: we wszelkie słowo i wszelkie poznanie (1,4-5). Te słowa nie są zwykłą formalnością, ale znakiem, że widzi on przede wszystkim i z tego szczerze się raduje dary udzielone wspólnocie przez Boga. Ta postawa Apostoła dodaje otuchy nam i każdej wspólnocie chrześcijańskiej, byśmy rozpoznali z radością dary Boże obecne w innych wspólnotach. Pomimo bólu podziałów, które niestety wciąż istnieją, przyjmujemy słowa Pawła jako zaproszenie do szczerego radowania się z łask udzielonych przez Boga innym chrześcijanom. Mamy ten sam chrzest, tego samego Ducha Świętego, który obdarza nas łaskami uznajmy to i radujmy się. Dobrze jest uznać łaskę, przez którą Bóg nam błogosławi, a jeszcze bardziej odnaleźć w innych chrześcijanach coś, czego potrzebujemy, co możemy otrzymać jako dar od naszych braci i sióstr. Grupa kanadyjska, która przygotowała pomoce tegorocznego Tygodnia Modlitw nie zaprosiła wspólnot, by pomyślały o tym, co mogą dać swoim bliźnim chrześcijanom, ale zachęciła, żeby się spotkały i zrozumiały to, co wszystkie mogą otrzymywać od czasu do czasu od innych. To wymaga czegoś więcej. To wymaga wiele modlitwy, pokory, refleksji i ciągłej przemiany. Podążajmy naprzód tą drogą, modląc się o jedność chrześcijan, aby to zgorszenie nie było tak wielkie, żeby go już między nami nie było. Dziękuję. tł. st Przekaz w służbie autentycznej kultury spotkania orędzie Papieża Franciszka na 48. Dzień Środków Społecznego Przekazu Drodzy bracia i siostry! Dziś żyjemy w świecie, który staje się coraz mniejszy i gdzie w związku z tym mogło by się zdawać, że łatwo być blisko jedni względem drugich. Rozwój transportu i technologii komunikacyjnych przybliża nas do siebie, łącząc nas coraz bardziej, a globalizacja sprawia, że jesteśmy od siebie wzajemnie zależni. Jednak pośród ludzkości nadal trwają czasami bardzo wyraźne podziały. Na poziomie globalnym widzimy skandaliczny dystans pomiędzy luksusem najbogatszych a biedą najuboższych. Często wystarczy przejść się ulicami miasta, aby zobaczyć kontrast między ludźmi żyjącymi na chodnikach, a błyszczącymi światłami sklepów. Jesteśmy całkiem przyzwyczajeni do tego wszystkiego, co nas już nie uderza. Świat cierpi z powodu wielu form wykluczenia, marginalizacji i ubóstwa, a także z powodu konfliktów, w których łączą się przyczyny ekonomiczne, polityczne, ideologiczne i niestety także religijne. W tym świecie media mogą nam pomóc, byśmy poczuli się bliżej siebie nawzajem, pomagając nam dostrzec jedność rodziny ludzkiej, co z kolei pobudza do solidarności i lepszego poważnego zaangażowania na rzecz bardziej godnego życia. Dobra komunikacja pomaga nam być bliżej siebie oraz lepiej poznawać siebie nawzajem, w byciu bardziej zjednoczonymi. Dzielące nas mury można pokonać tylko wtedy, gdy jesteśmy gotowi, by słuchać siebie nawzajem i uczyć się jedni od drugich. Musimy godzić różnice poprzez formy dialogu pozwalające nam wzrastać w zrozumieniu i szacunku. Kultura spotkania wymaga, abyśmy byli skłonni nie tylko dawać, ale także otrzymywać od innych. Media mogą nam w tym pomóc, zwłaszcza dzisiaj, kiedy sieci ludzkiej komunikacji osiągnęły bezprecedensowy rozwój. Zwłaszcza Internet może zaoferować większe możliwości spotkania i solidarności między wszystkimi, a jest to rzecz dobra, jest to Boży dar. Istnieją jednak aspekty problematyczne: szybkość informacji przekracza WATYKAN 19

20 WATYKAN 20 nasze możliwości refleksji i osądu oraz nie pozwala na wyważone i poprawne wyrażanie siebie. Różnorodność wyrażanych opinii może być postrzegana jako bogactwo, ale możliwe jest także zamknięcie się w pewnej sferze informacji, które odpowiadają jedynie naszym oczekiwaniom i naszym ideom albo określonym interesom politycznym i gospodarczym. Środowisko komunikacyjne może nam pomóc w rozwoju lub przeciwnie prowadzić do dezorientacji. Pragnienie podłączenia digitalnego może w ostateczności prowadzić do odizolowania nas od naszych bliźnich, ludzi, którzy są najbliżej nas. Nie wspominając już o tym, że osobom, które z różnych powodów nie mają dostępu do mediów społecznościowych grozi wykluczenie. Te ograniczenia są realne, ale nie uzasadniają odrzucenia mediów społecznościowych. Raczej nam przypominają, że komunikacja jest ostatecznie zdobyczą bardziej ludzką niż technologiczną. Cóż więc nam pomaga w środowisku digitalnym, by wzrastać w człowieczeństwie i wzajemnym zrozumieniu? Musimy na przykład odzyskać pewne poczucie refleksji i spokoju. Wymaga to czasu i zdolności, by zamilknąć i słuchać. Musimy też być cierpliwi, jeśli chcemy zrozumieć kogoś, kto jest od nas różny: osoba w pełni wyraża siebie nie wówczas, gdy jest jedynie tolerowana, ale kiedy wie, że jest prawdziwie akceptowana. Jeśli naprawdę zechcemy słuchać innych, to nauczymy się postrzegania świata innymi oczami i doceniania ludzkiego doświadczenia, tak jak się ono przejawia w różnych kulturach i tradycjach. Ale będziemy umieli także lepiej docenić wielkie wartości inspirowane przez chrześcijaństwo, na przykład wizję człowieka jako osoby, małżeństwo i rodzinę, rozróżnienie między sferą religijną a polityczną, zasady solidarności i pomocniczości oraz inne. Jak zatem komunikacja może służyć autentycznej kulturze spotkania? A dla nas, uczniów Pana, co oznacza spotkanie jakiejś osoby według Ewangelii? Jak to możliwe, pomimo wszystkich naszych ograniczeń i grzechów, aby być naprawdę blisko jedni wobec drugich? Pytania te można podsumować w tym pytaniu, które pewnego dnia jeden z uczonych w Piśmie, to znaczy człowiek mediów, skierował do Jezusa: A kto jest moim bliźnim? (Łk 10,29). Pytanie to pomaga nam zrozumieć komunikację w kategoriach bliskości. Możemy je przetłumaczyć w następujący sposób: jak się przejawia bliskość w zakresie korzystania ze środków przekazu i w nowym środowisku stworzonym przez technologie digitalne? Odpowiedź znajduję w przypowieści o miłosiernym Samarytaninie, która jest także przypowieścią o człowieku przekazu. Ten bowiem, kto przekazuje, staje się bliźnim. A miłosierny Samarytanin nie tylko czyni siebie bliźnim, ale troszczy się o tego człowieka, którego widzi na wpół umarłego obok drogi. Jezus odwraca perspektywę: nie chodzi o rozpoznanie innego jako podobnego do mnie, ale o moją zdolność uczynienia siebie podobnym do drugiego. Przekazywanie oznacza więc uświadomienie sobie, że jesteśmy ludźmi, Bożymi dziećmi. Lubię nazywać tę moc komunikacji jako bliskość. Kiedy dominującym celem komunikacji jest nakłonienie do konsumpcji lub manipulacja osobami, to mamy do czynienia z gwałtowną agresją, jak ta której doznał człowiek, który wpadł w ręce zbójców i został porzucony przy drodze, jak czytamy w przypowieści. Lewita i kapłan nie widzieli w nim bliźniego, lecz obcego, od którego lepiej było trzymać się z daleka. W tamtym czasie oddziaływały na nich zasady czystości rytualnej. Dziś grozi nam, że niektóre media tak na nas wpłyną, iż zapomnimy o naszym realnym bliźnim. Nie wystarczy przechodzić wzdłuż alei cyfrowych, to znaczy zwyczajnie być podłączonymi: trzeba aby połączeniu towarzyszyło prawdziwe spotkanie. Nie możemy żyć samotnie, zamknięci w nas samych. Potrzebujemy kochania i bycia kochanymi. Potrzebujemy czułości. Strategie medialne nie zapewniają piękna, dobra i prawdy komunikacji. Także światu mediów nie może być obca troska o człowieka i jest on wezwany do wyrażania czułości. Sieć digitalna może być miejscem bogatym w człowieczeństwo, nie siecią przewodów, ale osób. Neutralność mediów jest tylko pozorna: tylko ten, kto komunikując podejmuje wyzwanie, może być punktem odniesienia dla innych. Osobiste zaangażowanie jest podstawą wiarygodności komunikatora. Właśnie z tego względu chrześcijańskie świadectwo, dzięki sieci, może dotrzeć na egzystencjalne peryferie. Często powtarzam: wolę tysiąc razy Kościół poobijany, wychodzący na ulicę, który miał wypadek, od Kościoła chorego z powodu zamknięcia! A drogi są drogami świata, gdzie ludzie żyją i gdzie można do nich dotrzeć skutecznie i emocjonalnie. Wśród tych dróg są także te digitalne, zatłoczone ludźmi, często poranionymi, mężczyznami i kobietami szukającymi zbawienia lub nadziei. Także dzięki sieci orędzie chrześcijańskie może dotrzeć aż po krańce ziemi (Dz 1,8). Otwarcie drzwi kościołów oznacza także otwieranie ich w środowisku digitalnym, zarówno po to, aby ludzie mogli wejść, niezależnie od tego, w jakiej sytuacji życiowej się znajdują, jak i po to, aby Ewangelia mogła przekroczyć próg świątyni i wyjść na spotkanie wszystkich. Jesteśmy powołani, aby dawać świadectwo o Kościele, który byłby domem dla wszystkich. Czy potrafimy przekazywać oblicze takiego Kościoła? Komunikacja pomaga nadać kształt powołaniu misyjnemu całego Kościoła, a sieci społecznościowe są obecnie jednym z miejsc, w których trzeba żyć tym powołaniem i odkryć na nowo piękno wiary, piękno spotkania z Chrystusem. Także w kontekście komunikacji potrzebny jest Kościół, który potrafi nieść ciepło, by rozpalać serce. Świadectwo chrześcijańskie nie polega na bombardowaniu wiadomościami religijnymi, ale na chęci dania samego siebie innym przez gotowość cierpliwego i naznaczonego szacunkiem angażowania się w ich pytania i wątpliwości, na drodze poszukiwania prawdy i sensu ludzkiego istnienia (Benedykt XVI, Orędzie na XLVII Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu, 2013). Pomyślmy o wydarzeniu uczniów z Emaus. Trzeba umieć się włączyć w dialog z mężczyznami i kobietami naszych czasów, aby zrozumieć ich oczekiwania, wątpliwości, nadzieje i dać im Ewangelię, to znaczy Jezusa Chrystusa, Boga, który stał się człowiekiem, który umarł i zmartwychwstał, aby nas uwolnić od grzechu i śmierci. Wyzwanie to wymaga głębi, wrażliwości na życie, wrażliwości du