PRAWO O SZKOLNICTWIE WYŻSZYM USTAWA O STOPNIACH NAUKOWYCH I TYTULE NAUKOWYM

Transkrypt

1 PRAWO O SZKOLNICTWIE WYŻSZYM USTAWA O STOPNIACH NAUKOWYCH I TYTULE NAUKOWYM KOMENTARZ DO NOWELIZACJI Hubert Izdebski Jan Zieliński Warszawa 2011

2 Spis treści Spis treści Wykaz skrótów...9 Wprowadzenie...11 Ustawa z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw...15 Art. 1. [Zmiana ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym]...17 Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym...17 Dział I. System szkolnictwa wyższego...18 Rozdział 1. Przepisy ogólne...18 Rozdział 2. Tworzenie i likwidacja uczelni...74 Rozdział 3. Nadzór nad uczelniami Rozdział 4. Współpraca międzynarodowa uczelni. w zakresie kształcenia i badań naukowych Rozdział 5. Rada Główna Nauki i Szkolnictwa. Wyższego Rozdział 6. Polska Komisja Akredytacyjna Rozdział 7. Konferencje rektorów Dział II. Ustrój uczelni Rozdział 1. Statut uczelni Rozdział 2. Organy uczelni...156

3 Spis treści Rozdział 3. Organizacja uczelni Rozdział 4. Mienie i finanse uczelni Dział III. Pracownicy uczelni Rozdział 1. Przepisy ogólne Rozdział 2. Stosunek pracy pracowników uczelni Rozdział 3. Emerytury i renty nauczycieli. akademickich Rozdział 4. Odpowiedzialność dyscyplinarna nauczycieli akademickich Rozdział 5. Wynagrodzenia i inne świadczenia dla pracowników uczelni Dział IV. Studia i studenci Rozdział 1. Organizacja studiów Rozdział 2. Prawa i obowiązki studentów Rozdział 3. Studia doktoranckie Rozdział 4. Samorząd i organizacje studenckie Rozdział 5. Samorząd i organizacje doktorantów Rozdział 6. Odpowiedzialność dyscyplinarna studentów Rozdział 7. Odpowiedzialność dyscyplinarna. doktorantów Dział V. Utrzymanie porządku i bezpieczeństwa na terenie. uczelni Dział VI. Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy. przejściowe i końcowe [Art ] Art. 2. [Zmiana ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki] Ustawa z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki Rozdział 1. Przepisy ogólne Rozdział 2. Stopnie naukowe i stopnie w zakresie sztuki Rozdział 3. Tytuł naukowy i tytuł w zakresie sztuki Rozdział 4. Przepisy wspólne Rozdział 5. Centralna Komisja do Spraw Stopni i Tytułów

4 Spis treści Rozdział 6. (uchylony) Rozdział 7. Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe [art ] Art [Przepisy zmieniające] Art [Przepisy wprowadzające, przejściowe i końcowe] Akty prawne Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym Ustawa z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki Ustawa z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (wyciąg w zakresie zmiany ustaw: Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw

5 Spis treści 8

6 Wykaz skrótów Akty prawne k.c. Konstytucja RP k.p. k.p.a. p.s.w. TFUE TWE u.s.c. u.s.n. ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst. jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz z późn. zm.) Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana Dz. Urz. UE C 83 z , s. 47) Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2 z późn. zm.) ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz. U. Nr 227, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. Nr 65, poz. 595 z późn. zm.) 9

7 Wykaz skrótów ustawa z dnia ustawa z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy 18 marca 2011 r., Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopustawa zmieniająca niach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 84, poz. 455, zm. Dz. U. Nr 112, poz. 654) Inne Dz. U. FRP KNOW M.P. OSNC OSP OTK-A SN TK WSA Dziennik Ustaw Fundacja Rektorów Polskich Krajowy Naukowy Ośrodek Wiodący Monitor Polski Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna Orzecznictwo Sądów Polskich Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego; zbiór urzędowy, Seria A Sąd Najwyższy Trybunał Konstytucyjny Wojewódzki Sąd Administracyjny 10

8 Wprowadzenie W dniu 18 marca 2011 r. Sejm uchwalił, po wypowiedzeniu się w materii poprawek Senatu, ustawę o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Ustawa, w sposób istotny zmieniająca obydwie ustawy wymienione w jej tytule, została uchwalona z inicjatywy rządu niewiele odbiegając od projektu rządowego przedłożonego w dniu 17 września 2010 r. (druk sejmowy nr 3391). Prace nad tym projektem były prowadzone w Sejmie łącznie z pracami nad dwoma innymi projektami nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, dotyczącymi zagadnień wycinkowych: projektem poselskim z 3 czerwca 2009 r. dotyczącym instytucji Konferencji Rektorów Publicznych Szkół Zawodowych (druk sejmowy nr 2215) oraz projektem komisyjnym z 28 września 2009 r. mającym za przedmiot uprawnienia osób niepełnosprawnych w dziedzinie szkolnictwa wyższego (druk sejmowy nr 2484); obydwa te projekty miały ograniczony wpływ na ostatecznie przyjęte brzmienie ustawy. Ustawa w zasadniczych partiach weszła w życie w dniu 1 października 2011 r., przy czym w tym dniu weszła też w życie istotna część przepisów wykonawczych. W uzasadnieniu projektu rządowego (w niniejszym komentarzu określanego właśnie jako projekt rządowy ) bardzo zresztą lakonicznym, mającym raczej charakter dokumentu politycznego niż dokumentu wymaganego przez przepisy dotyczące uzasadnień rządowych projektów ustaw stwierdzono: Proponowane w niniejszej nowelizacji zmiany legislacyjne, będące efektem prawie dwuletnich konsultacji społecznych, wynikają z potrzeby dostosowania naszego systemu szkolnictwa wyższe- 11

9 Wprowadzenie go do bezprecedensowego wzrostu skali zadań, które przed nim stanęły, a także z potrzeby harmonizacji tego systemu z rozwiązaniami wdrażanymi w Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyższego. W obliczu niewątpliwego sukcesu, jakim jest prawie pięciokrotny wzrost liczby studentów w ostatnich dwudziestu latach, priorytetem staje się podniesienie jakości studiów i efektywności systemu szkolnictwa wyższego. Proponowane rozwiązania, w sposób ewolucyjny modyfikujące prawne otoczenie funkcjonowania uczelni w Polsce, mają na celu doprowadzenie do tego, aby polskie szkolnictwo wyższe wraz z kadrą akademicką osiągało coraz lepszą pozycję w świecie. Ma to sprawić, że polskie uczelnie staną się atrakcyjnym miejscem prowadzenia badań dla uczonych z zagranicy, a także atrakcyjnym miejscem zdobywania wiedzy dla zagranicznych studentów. Ten ostatni czynnik nabiera istotnego znaczenia w świetle zbliżającego się głębokiego niżu demograficznego. Pierwszy etap prac zmierzających do osiągnięcia tych celów został już dokonany w przyjętych przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 18 marca 2010 r. sześciu ustawach reformujących system nauki. Z uwagi na fakt, że 66,44% polskich naukowców pracuje w uczelniach, niezbędne jest uzupełnienie tych reform o nowelizację ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki. Wprowadzenie rozwiązań proponowanych w niniejszej nowelizacji pozwoli uzyskać efekt synergii z przyjętymi już ustawami reformującymi system nauki. Ponadto, zaproponowane zmiany służą wdrożeniu najistotniejszych założeń Deklaracji Bolońskiej, której Polska jest jednym z sygnatariuszy. Wdrożenie przedstawionych w tym projekcie zmian systemowych ma na celu zapewnienie polskim studentom wyższej jakości kształcenia, a zatem lepszego przygotowania do dynamicznie zmieniających się warunków gospodarczych, polskim uczonym stworzenie szans szerszego uczestnictwa w największych międzynarodowych przedsięwzięciach badawczych, a polskim uczelniom stworzenie perspektywy systematycznego rozwoju i stałego powiększania potencjału badawczo-dydaktycznego. W niniejszym komentarzu do ustawy z dnia 18 marca 2011 r. (tak właśnie w nim określanej) nie podejmuje się w ślad za uzasadnieniem projektu rządowego rozważań z zakresu polityki edukacyjnej i naukowej 12

10 Wprowadzenie ani merytorycznej oceny intencji i założeń, którymi kierowali się projektodawcy. Jego autorzy, jako prawnicy, stawiają sobie cel skromniejszy, a zarazem bezpośrednio praktyczny. W oparciu o, odnotowujące również dotychczasowe brzmienie przepisów, ujednolicone teksty obydwu znowelizowanych ustaw: Prawa o szkolnictwie wyższym, jak również ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, z uwzględnieniem, oczywiście, dalszych przepisów ustawy z dnia 18 marca 2011 r., w szczególności przepisów przejściowych, wprowadzających i końcowych, dokonują prawnej analizy nowych przepisów, w tym także z punktu widzenia ogólnych zasad prawa i tworzenia prawa oraz stosunku do innych przepisów, które będą znajdować zastosowanie w procesie stosowania efektów nowelizacji (np. przepisów ustawy Kodeks postępowania administracyjnego). Autorzy mają bowiem na względzie trudności, przed jakimi mogą stanąć ci, którzy będą musieli przepisy te stosować; są to osoby pełniące różne funkcje kierownicze w wyższych uczelniach i innych jednostkach naukowych, członkowie rad jednostek czy członkowie centralnych organów kolegialnych (których organizację i funkcjonowanie nowelizacja istotnie zmienia): Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego i Polskiej Komisji Akredytacyjnej (są to nowe nazwy obowiązujące od 1 października 2011 r.) oraz Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów z reguły nieprawnicy. Trudności mogą wynikać nie tylko z wprowadzenia wielu nowych rozwiązań, do których mogła nie być przekonana czemu dawała wyraz znacząca część zainteresowanych środowisk. Ustawa z dnia 18 marca 2011 r. nie jest, niestety, przykładem dobrego prawa czy, ściślej, dobrego ustawodawstwa (bona lex), bowiem w zbyt wielu miejscach nie odpowiada postulatowi prawa już nie tylko dobrego, ale, jak to określa Trybunał Konstytucyjny, gdy mówi o legislacji przyzwoitej czy poprawnej, przyzwoitego. Nazbyt wiele w niej niedookreśleń, lapsusów i luk a to w oczywisty sposób utrudnia jej rozumienie i w konsekwencji wykładanie. Uznawana za podstawową, wykładnia językowa okazuje się w wielu przypadkach nie tylko zawodna, ale wręcz myląca, a wobec tego stoso- W sprawie dobrego prawa por. w szczególności H. Izdebski, Elementy teorii i filozofii prawa, wyd. 2, Warszawa 2011, rozdział XII. 13

11 Wprowadzenie wać trzeba wykładnię systemową i wykładnię funkcjonalną w tym przypadku o tyle szczególnie zawodną, że uzasadnienie projektu rządowego z reguły wystarczająco nie wyjaśnia przyjętej redakcji tekstów, a zatem nie dostarcza potrzebnego materiału interpretacyjnego. Już na wstępie konieczne jest zasygnalizowanie, że ustawa z dnia 18 marca 2011 r. została w zakresie odnoszącym się do ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym znowelizowana ustawą z dnia 15 kwietnia o działalności leczniczej, która weszła w życie z dniem 1 lipca 2011 r. Z tego powodu na końcu niniejszego wydawnictwa zamieszczono wyciąg z odpowiednich przepisów ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. Nowelizacja samej ustawy z dnia 18 marca 2011 r. polegała na uchyleniu niektórych jej przepisów wprowadzających zmiany w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym, a materia tych przepisów została na nowo unormowana z uwzględnieniem nowych rozwiązań dotyczących działalności leczniczej. Komentarz do zmian w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym został opracowany głównie przez radcę prawnego Jana Zielińskiego, poza partiami dotyczącymi przepisów o Radzie Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz o Polskiej Komisji Akredytacyjnej. Z kolei profesor i radca prawny Hubert Izdebski skupił się przede wszystkim na przepisach o stopniach naukowych i tytule naukowym. Komentarz należy jednak traktować jako utwór wspólny przy czym na kształt komentarza do nowelizacji ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki wpłynęły również uwagi członków Prezydium Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów oraz członka tej Komisji prof. Jerzego Brzezińskiego; za te cenne uwagi pragniemy najserdeczniej podziękować. Warszawa, lipiec 2011 r. Hubert Izdebski i Jan Zieliński 14

12 Ustawa z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw 1 (Dz. U. Nr 84, poz. 455, zm. Dz. U. Nr 112, poz. 654) 1 Niniejszą ustawą zmienia się ustawy: ustawę z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawę z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego, ustawę z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, ustawę z dnia 17 lipca 1998 r. o pożyczkach i kredytach studenckich, ustawę z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim, ustawę z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu, ustawę z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju, ustawę z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, ustawę z dnia 9 czerwca 2006 r. o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego, ustawę z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat oraz treści tych dokumentów, ustawę z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki, ustawę z dnia 30 kwietnia 2010 r. o Narodowym Centrum Badań i Rozwoju oraz ustawę z dnia 30 kwietnia 2010 r. o Polskiej Akademii Nauk. 15

13 16

14 Art. 1 [Zmiana ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym] Art. 1. W ustawie z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz z późn. zm. 2 ) wprowadza się następujące zmiany 3 : (...) Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym 2 Nowelizacje wymienionej ustawy zostały ogłoszone w: Dz. U. z 2006 r. Nr 46, poz. 328, Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 144, poz i Nr 227, poz. 1658, z 2007 r. Nr 80, poz. 542, Nr 120, poz. 818, Nr 176, poz i 1240 i Nr 180, poz. 1280, z 2008 r. Nr 70, poz. 416, z 2009 r. Nr 68, poz. 584, Nr 157, poz. 1241, Nr 161, poz i Nr 202, poz. 1553, z 2010 r. Nr 57, poz. 359, Nr 75, poz. 471, Nr 96, poz. 620 i Nr 127, poz. 857 oraz z 2011 r. Nr 45, poz. 235 i Nr 112, poz Kursywą oznaczono przepisy nieobowiązujące od 1 października 2011 r., które zostały zmienione bądź uchylone ustawą z dnia 18 marca 2011 r. Wskazano również zmiany, które zostały dokonane ustawą z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654). Druk pogrubiony wskazuje tekst obowiązujący, natomiast przepisy, które wejdą w życie w 2012 i 2013 r. oznaczono szarym drukiem. Wszystkie powołane w komentarzach przepisy bez bliższego określenia, z jakiego aktu normatywnego pochodzą są przepisami prawa o szkolnictwie wyższym. 17

15 Dział I System szkolnictwa wyższego Rozdział 1 Przepisy ogólne Art Ustawę stosuje się do publicznych i niepublicznych szkół wyższych. 2. Ustawy nie stosuje się do szkół wyższych i wyższych seminariów duchownych prowadzonych przez kościoły i związki wyznaniowe, z wyjątkiem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, chyba że ustawa lub umowa między rządem a władzami kościołów lub związków wyznaniowych stanowi inaczej. Art Użyte w ustawie określenia oznaczają: 1) uczelnia szkołę prowadzącą studia wyższe, utworzoną w sposób określony w ustawie; 2) uczelnia publiczna uczelnię utworzoną przez państwo reprezentowane przez właściwy organ władzy lub administracji publicznej; 3) uczelnia niepubliczna uczelnię utworzoną przez osobę fizyczną albo osobę prawną niebędącą państwową ani samorządową osobą prawną; 4) założyciel uczelni niepublicznej osobę, o której mowa w pkt 3, która utworzyła uczelnię; 4) założyciel uczelni niepublicznej osobę, o której mowa w pkt 3, która utworzyła uczelnię lub prowadzi uczelnię na podstawie art. 26 ust. 3; 18

16 Prawo o szkolnictwie wyższym Art. 2 5) studia wyższe studia prowadzone przez uczelnię posiadającą uprawnienia do ich prowadzenia, kończące się uzyskaniem odpowiedniego tytułu zawodowego; 5) studia wyższe studia pierwszego stopnia, studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie, prowadzone przez uczelnię uprawnioną do ich prowadzenia; 6) tytuł zawodowy tytuł licencjata, inżyniera, magistra lub tytuł równorzędny; 6) (uchylony) 7) studia pierwszego stopnia studia licencjackie lub inżynierskie, umożliwiające uzyskanie wiedzy i umiejętności w określonym zakresie kształcenia, przygotowujące do pracy w określonym zawodzie, kończące się uzyskaniem tytułu licencjata albo inżyniera; 7) studia pierwszego stopnia formę kształcenia, na którą są przyjmowani kandydaci posiadający świadectwo dojrzałości, kończącą się uzyskaniem kwalifikacji pierwszego stopnia; 8) studia drugiego stopnia studia magisterskie, umożliwiające uzyskanie specjalistycznej wiedzy w określonym zakresie kształcenia, jak również przygotowujące do twórczej pracy w określonym zawodzie, kończące się uzyskaniem tytułu magistra albo tytułu równorzędnego; 8) studia drugiego stopnia formę kształcenia, na którą są przyjmowani kandydaci posiadający co najmniej kwalifikacje pierwszego stopnia, kończącą się uzyskaniem kwalifikacji drugiego stopnia; 9) jednolite studia magisterskie studia magisterskie, na które przyjmowani są kandydaci posiadający świadectwo dojrzałości, umożliwiające uzyskanie specjalistycznej wiedzy w określonym zakresie kształcenia, jak również przygotowujące do twórczej pracy zawodowej, kończące się uzyskaniem tytułu magistra albo tytułu równorzędnego; ich ukończenie umożliwia ubieganie się o przyjęcie na studia trzeciego stopnia; 9) jednolite studia magisterskie formę kształcenia, na którą są przyjmowani kandydaci posiadający świadectwo dojrzałości, kończącą się uzyskaniem kwalifikacji drugiego stopnia; 19