PNIEWO. Dawniej i dziś

Transkrypt

1 PNIEWO Dawniej i dziś

2 Szanowni czytelnicy! Serdecznie Was witamy i zapraszamy do lektury historii Pniewa, z którą związane jest szkolnictwo, parafia pw św. Piotra i Pawła, kultura ludowa łącząca się z życiem naszych przodków, powstanie i działalność różnych organizacji. Mamy nadzieję, że dzięki tej publikacji przeniesiecie się myślami do lat historii naszej miejscowości, a tym samym wzbogacicie swoją wiedzę o ludziach, którzy ją tworzyli. Życzymy wszystkim przyjemnych przeżyć podczas lektury naszego informatora. Zespół Szkół w Pniewie w dniu 18 maja 2007 roku otrzyma imię ŻOŁNIERZY ARMII KRAJOWEJ. Podczas uroczystości wręczony zostanie sztandar oraz odsłonięcie ściany patrona. Stało się to możliwe dzięki wielkiemu zaangażowaniu dyrektora szkoły Krzysztofa Gierka, wicedyrektora Jolanty Jackowskiej, nauczycieli i uczniów. Rozwój naszej miejscowości oraz oświaty następuje dzięki staraniom wójta Gminy Zator Włodzimierza Kaczmarczyka. Jego zaangażowanie pozwoliło na rozwój placówki, za co dyrekcja szkoły i nauczyciele serdecznie dziękują. LEGENDA Nazwa Pniewo pochodzi od niezmierzonej ilości pni, które były pozostałością wykarczowanej przez osadników puszczy. Z karczowaniem łączy się legenda przekazywana ustnie z pokolenia na pokolenie przez okoliczną ludność:,,pewien drwal, co sosny cały dzień siekierą wycinał, przysiadł utrudzony na pniu tak wielkim, że i dwóch Kurpi objąć by go nie mogło. Siedzi drwal i czeka, aż mu żona Maryśka jaką strawę przyniesie. Zadumał się chłop nad swoim losem i rzecze:,,panie Boze nie młody ja juz i z sił opadum, a zima idzie i chałupe tsza rychło stawiać, aby schronienie pszed mrozem dawała. Skończył drwal biadolić, a tu nagle obok niego z piaszczystej ziemi woda źródlana tryskać zaczyna. Spragniony nabrał w spracowane dłonie wody i pić ją począł łapczywie. Napiwszy się do woli czuje, że sił i mocy nabiera i lat mu ubywać zaczyna. Wziął się tedy drwal do roboty i nim wieczór nastał wyciął tyle sosen, że i na dwie chałupy by starczyło. Nazajutrz z żoną chałupę pobudowali, a w podzięce Bogu krzyż sosnowy przy źródełku postawili. Stanęli oboje pod chatą, nadziwić się nie mogąc ile to pni zostało po ścięciu dostojnych sosen. Kobieta spogląda na męża i mówi:,, Jaśko cas nam tu na stałe osiąść

3 i innych namawiać tsza, aby swoje zagrody w kole nasej stawiali. Miejsce to nazwiewa Pniewo, coby wszystkim pszypominało jakeś sosny dzięki bozej pomocy ciuł i pnie po nich ostawiał. Tak według legendy powstała pierwsza zagroda w Pniewie, a źródełko tryska krystaliczną wodą do dziś, nie zamarzając nawet przy niskiej temperaturze, a kto wody ze źródła się napije ten długo zdrowym i silnym będzie. HISTORIA Pniewo posiada dość bogatą historię i bogate tradycje ludowe. Wzmiankowane jest po raz pierwszy na przełomie XII i XIII wieku w najstarszym inwentarzu dóbr biskupstwa płockiego. Książę Konrad Mazowiecki wymienia Pniewo jako własność biskupów płockich w dokumencie o zasięgu osadnictwa średniowiecznego w r Trudno jest określić dokładnie początki osadnictwa Pniewa, jednakże można stwierdzić, że jest ono jedną z najstarszych wsi należących do regionu Puszczy Białej, obejmującej tereny leżące w widłach rzek: Bugu i Narwi. Nazwa Puszcza Biała pochodzi od porastającej tereny, położone na północny wschód od Pułtuska, roślin o wełnistych, białych nasionach. Puszczańska ludność nazywała ją bielą, gdyż biały kolor nadawały latem roślinie, kulki białego puchu owocostanu. Położenie Pniewa przy trasie łączącej Pułtusk z Wyszkowem odgrywało w XVII wieku duże znaczenie. Maria Żywirska badaczka regionu Puszczy Białej pisze: Tu zatrzymywały się transporty wiozące daninę z głębi Puszczy na dwór biskupi Wojny ze Szwedami, jak również zarazy przyczyniły się do wyludnienia Puszczy Białej. Nie ominęło ono również Pniewa, które przy końcu XVII wieku liczyło jedynie 5 chłopów mających gospodarstwa półwłókowe, 3 rzemieślników: kowala, szewca, zduna, oraz 1 karczmarza, który był jednocześnie bartnikiem. Biskupi płoccy zaniepokojeni procesem wyludniania, postanowili na początku XVIII wieku osiedlić na terenie Puszczy Białej ludność zza Narwi terenów określanych Puszczą Zieloną. W latach do wiosek położonych między Pułtuskiem a Wyszkowem zostało przesiedlonych ok. 300 osadników z Puszczy Zielonej. W roku 1773 według wykazu znajdującego się w Archiwum Diecezji Płockiej, Pniewo liczyło 9 zagród chłopskich. Około 1778 roku wieś była własnością Stanisława Wessela starosty golubskiego, przy czym nadal zarządzali nią biskupi płoccy. W XVIII wieku został utworzony w Pniewie urząd wójtostwa. Wójt był rzecznikiem interesów biskupich: wymierzał grunt osadnikom, skrupulatnie pilnował regularnego składania danin i świadczeń. Nadanie tytułu wójta wiązało się z przydzieleniem 4 włók ziemi ornej, łąk, pastwiska, oraz zabudowań gospodarczych i dworku. Na początku XIX wieku zwiększyła się ilość zabudowań w Pniewie. Wieś Pniewo w 1817 roku tworzyło 41 domów, zamieszkiwało ją 236 ludzi. Pniewo w XIX wieku było wsią czynszową, co oznacza, że mieszkający tu chłopi nie odrabiali pańszczyzny. Należy tu zwrócić uwagę na fakt, że była to wówczas wieś mieszana. Oprócz rdzennej ludności zamieszkiwała ją również grupa Kurpiów z Puszczy Zielonej. CMENTARZYSKO LEMANY Ostatni wiek przed nową erą i pierwszy wiek nowej ery śmiało można nazwać okresem wielkich przemian gospodarczych, kulturalnych i demograficznych dokonujących się na Mazowszu. Ważnymi obiektami, na podstawie których można odtworzyć wspomniane przemiany są ówczesne cmentarzyska. Jednym z takich miejsc jest cmentarzysko we wsi Lemany, koło Pniewa w powiecie pułtuskim. Powstało ono na przełomie obu er dziejowych, zaś w archeologicznym podziale chronologicznym przypada na tzw. podokres późnolateński i wczesny podokres wpływów rzymskich na naszych ziemiach. Przy użyciu dat chronologii podokresy te mieszczą się w czasie od ok. 120/100 starej ery do lat ok. 150/180 nowej ery.

4 Cmentarzysko Lemany położone jest na skraju wsi o tej właśnie nazwie, na polu T. Fabisiaka, na wzniesieniu nad doliną rzeki Prut. Prawdopodobnie przodkowie nasi wybrali to miejsce e względu na ukształtowanie terenu, które musiało należeć do najsuchszych w okolicy. Dzieje odkrycia cmentarzyska w Lemanach są następujące: gospodarze podczas różnych prac rolnych, czy wybieraniu żwiru do celów budowlanych natrafili w ziemi na szczątki kości ludzkich i fragmenty naczyń. Wynikiem tego był list do redakcji Chłopskie Drogi, dzięki któremu w 1958 r. wieść o znalezisku dotarła do świata naukowego. Zbadano ogółem około 158 grobów ciałopalnych i jam bogato wyposażonych w naczynia gliniane, broń, ozdoby oraz inne przedmioty. Zwyczaj palenia zmarłych jest bardzo stary i był powszechnie stosowany w Europie Środkowej już ponad 3300 lat temu. Zwłoki wraz z przedmiotami używanymi przez zmarłego lub symbolizującymi jego płeć czy pozycję społeczną, spalano obrzędowo na stosie. Resztki następnie były starannie zbierane i zakopywane wprost w ziemi. Na cmentarzysku w Lemanach odkryto groby z orężem żelaznym, należącym niewątpliwie do wojowników. Zgodnie z panującymi w tamtych czasach obyczajami, broń wkładana była do grobu wojownikom. Groby wojowników zawierały następujące uzbrojenie: miecze, sztylety, metalowe okucia drewnianych tarczy, groty włóczni i inne przedmioty z żelaza (zapinki, klamry, sprzączki do pasa). Kobietom najczęściej towarzyszyły ozdoby oraz przedmioty codziennego użytku tj.: naczynia gliniane (popielnice, kubki, misy itp.), noże nożyce, szydła, igły, szpile, przęśliki tj. gliniane krążki z wrzeciona tkackiego, bransolety, pierścienie oraz metalowe części ubioru. Na cmentarzysku znaleziono również groby zwierzęce zawierające szkielety krów. Są to bowiem jedyne dotychczas w Polsce tego rodzaju groby z omawianego okres. Fakt pogrzebania wybranych ze stada sztuk bydła można by wytłumaczyć chęcią spełnienia ofiary na część zmarłego. Dzięki odkryciu cmentarzyska w Lemanach możemy dowiedzieć się o zwyczajach, kulturze i sposobie życia przodków zamieszkujących okolice Pniewa.

5 DAWNE ZAJECIA MIESZKAŃCÓW PNIEWA Mało urodzajne gleby, szczególne warunki naturalne, w których uformowało się życie na terenach grupy pułtuskiej Puszczy Białej, nie pozostały bez wpływu na zajęcia miejscowej ludności. Duża ilość łąk i pastwisk w okolicy Pniewa sprawiła, iż tutejsi chłopi w latach przodowali w hodowli owiec, utrzymując czołową pozycję na terenie całej Puszczy Białej do lat 30 tych XX wieku. Hodowla owiec wiązała się z obróbką wełny, wyrabianiem z niej ubioru tkaniny do strojów, nakryć typu: dywany, narzuty, kilimy, buronki, co dawało zajęcie kobietom, jak również stanowiło źródło utrzymania rodziny. Kobiety zajmowały się także uprawą i obórką lnu, który był uprawiany w Pniewie i okolicach już od XVII wieku. Len służył min. do produkcji koszul i innych części ubioru, a także do wyrobu oleju. Włókna lnu przerobione przez kobiety były sprzedawane. Kobiety latem, oprócz domowych obowiązków zajmowały się pracą na polu, jesienią i zimą zaś tkały na krosnach, przędły wełnę na kołowrotkach, haftowały na płótnie lub tiulu, ozdabiały wnętrza domów, wykonywały papierowe serwetki. Oprócz prac polowych szczególnym zajęciem mężczyzn była obróbka drewna, której powszechna znajomość była niezbędna w życiu ludzi regionu Puszczy Białej, zwłaszcza wsi położonych w grupie pułtuskiej, otoczonych licznymi lasami. Jak podaje Maria Żywirska Każdy mężczyzna nie tylko pomagał cieślom przy stawianiu budynków mieszkalnych lub gospodarskich, ale własnoręcznie umiał wykonać wiele przedmiotów codziennego użytku. Do końca XIX wieku na terenie Pniewa i okolicznych wsi mężczyźni trudnili się również garncarstwem. Jednakże na przełomie XIX i XX wieku naczynia gliniane, wykonane ręcznie zostały zastąpione naczyniami wykonywanymi fabrycznie z blachy żelaznej lub żeliwa, dlatego też na początku XX wieku w Pniewie pozostały jedynie 2 warsztaty wykonujące gliniane naczynia. Ze względu na powszechność dostępu drewna, duże umiejętności stolarskie i cieślarskie miejscowej ludności od czasów uwłaszczenia, aż do 1939 r. utrzymywała się w Pniewie i okolicy drewniana zabudowa. Domy usytuowane były szczytem do biegnącej przez wieś drogi. Według opisu najstarszych mieszkańców Pniewa, zgodnego z opisem Oskara Kolberga dom podzielony był na 4 nierównej wielkości pomieszczenia: największe to duża izba, obok niej w samym szczycie alkierz, poza tym sień i na wprost drzwi wejściowych komora. Choć, jak przekazują najstarsi Pniewianie w niektórych domach nie było komory, a w skład 4 części wchodziły: duża izba, mała izba, alkierz i sień. Domy pokryte były dachówką wykonaną z gliny, dopiero po drugiej wojnie światowej nowo budowane domy kryto blachą lub eternitem. Przy oknach domów zamontowane były okiennice. Nad oknami zaś umieszczone były gzymsy bogato zdobione, przedstawiające motywy roślinne. Zakończenia szczytów były również zdobione. Najczęściej przypominały kształtem ptaki, głównie kogutki. TRADYCJE LUDOWE W pniewskiej parafii dość pieczołowicie kultywowane są tradycje ludowe. W pierwszą niedzielę miesiąca, jak też z okazji parafialnych odpustów: 29 czerwca święto patronów i pierwszej niedzieli października oraz podczas Rezurekcji Wielkanocnej odbywają się procesje wokół kościoła, w których asysta jest odświętnie ubrana w regionalne stroje Puszczy Białej.

6 Na szczególną uwagę zasługują procesje podczas Bożego Ciała, w czasie których wierni gromadzą się za asystą procesyjną, ubraną w piękne stroje ludowe wokół 4 ołtarzy, umiejscowionych przy głównej ulicy, biegnącej wzdłuż Pniewa. Wśród regionalnych strojów Puszczy Białej możemy oglądać oryginalne, własnoręczne wykonane przez twórczynie ludowe i pieczołowicie przechowywane przez mieszkańców Pniewa i okolicy oraz stylizowane, wykonywane dla członków zespołów ludowych działających na tym terenie. Strój ludowy jest jednym z elementów rękodzieła ludowego, które w Pniewie i okolicy ma dość bogatą tradycję. Strój kobiecy tworzą następujące części ubioru: - chustka w kwiaty zwana szalinówką związywana z tyłu głowy - biały czepiec z tiulu, który dawniej odróżniał mężatki od panien - biała, płócienna koszula ozdobiona przy mankietach, górnej części rękawów i kołnierzyku czerwono czarnym haftem kurpiowskim, dodatkową ozdobą kołnierzyka są piękne białe kryzy z czerwoną obwódką - wełniana kiecka w podłużne pasy (czerwone, zielone), zdobiona na staniku jak również wykończona na dole przystrojem z cekinów, sieczki koralowej, galonów zielonych, srebrnych i złotych - wełniany fartuch w poprzeczne pasy, podobnie zdobiony jak kiecka, lub płócienkowy w kratę, noszony dawniej przez starsze mężatki - czarne, sznurowane trzewiki - bursztynowe korale (dopełniające strój dawniej noszone tylko przez bogatsze kobiety) Strój męski tworzą: - czarna czapka zw. Maciejówką - biała płócienna koszula z czerwono czarnym haftem na kołnierzyku i mankietach - czarna lub granatowa sukienna kamizela do bioder z wyłogami w górnej części z czerwonego sukna - wełniane portki w podłużne pasy (w kolorach czerwonych, zielonych) - szara sukmana noszona przez żonatych mężczyzn - czarne skórzane buty z cholewkami. Z inicjatywy twórców rękodzieła ludowego i działaczy ludowych w roku 1936 w Gładczynie, odległym o 6 km od Pniewa powstała kooperatywna stanowiąca zalążek spółdzielczej formy organizacji produkcji chałupniczej, a w dwa lata później Spółdzielni Kurpiowskiego Przemysłu Ludowego. W skład rady nadzorczej wchodzili: Wanda Modzelewska (kostiumolog sławnego Zespołu Pieśni i Tańca Mazowsze ), Zofia i Jan Rostafińscy oraz ówczesny proboszcz parafii w Pniewie Kazimierz Lewandowski. Członkiem zarządu była utalentowana hafciarka Maria Jeżówna (obecnie Pogłód, mieszkająca w sąsiadującym z Pniewem Lutobroku). Po II wojnie światowej w 1947 r. reaktywowano spółdzielnię w Pniewie roku siedziba spółdzielni została przeniesiona do Pułtuska jako Centralny Związek Spółdzielni Rękodzieła Ludowego i Artystycznego Cepelia. Spółdzielnia zrzeszała tkaczki, hafciarki, garncarzy, rzeźbiarzy, wycinankarzy z Pniewa oraz okolicznych wsi. Wyroby rękodzielnicze miejscowych twórców ludowych za pośrednictwem pułtuskiej Cepelii w latach 80 tych XX wieku rozpowszechnione były w całym kraju, Europie i Ameryce Północnej.

7 Dziś twórcy ludowi mają możliwość prezentowania swoich dzieł w powstałej 31 sierpnia 2003r, w Pniewie Kuźni Kurpiowskiej, która jest Ośrodkiem Kultury Regionalnej Puszczy Białej. Kuźnia jest próbą ocalenia dorobku kulturowego naszych przodków i kultywowania tradycji, zwyczajów i obrzędów. Opiekunem kuźni jest miejscowa twórczyni ludowa Halina Witkowska, specjalizująca się w wykonywaniu z sitowia i kolorowej włóczki kurpiowskich pisanek. Obok regionalnych pisanek w kuźni powstają inne wyroby rękodzielnicze tj.: serwetki i obrusy z haftem czerwonym i czarnym czy też niekiedy białym. Haft regionu Puszczy Białej posiada różnorodne motywy: trójkąty, romby, półkola, gwiazdy, zielka, drzewka. Motywy roślinne nawiązują do regionalnych wycinanek. Nieodłącznym elementem wycinanki jest wielobarwna figura koguta z naklejanymi ornamentami. Jest to właściwie bardziej naklejanka niż wycinanka i przyciąga wzrok barwną kolorystyką. Wnętrze kuźni stanowią trzy izby stylizowane na wzór dawnych mieszkań grupy pułtuskiej Puszczy Białej, które gromadzą eksponaty i pamiątki związane ze sztuką ludową i folklorem naszego regionu. Odbywają się w niej okolicznościowe zajęcia poświęcone m.in. tradycyjnym ozdobom regionalnym, wykonywanym dawniej na terenie Pniewa i okolic w okresie Świąt Bożego Narodzenia i Wielkanocy. Lekcje rodzimej historii poprzez edukację regionalną właściwie kształtują młodych ludzi, pokazując ich korzenie wpływają na poczucie jedności ze społecznością lokalną, tworzą więź z Małą Ojczyzną. Kuźnia Kurpiowska jest celem zwiedzania wielu wycieczek z różnych regionów naszego kraju, a dla miejscowej ludności stanowi ośrodek kultywowania tradycji swojego regionu.

8 Potrzeba popularyzacji piękna zwyczajów, obrzędów, pieśni i tańca naszego regionu spowodowały założenie w 1979 roku przy Spółdzielni pracy Twórczość Kurpiowska w Pułtusku Regionalnego Zespołu Pieśni i Tańca Puszcza Biała. Równocześnie powołano do istnienia zespół dziecięcy, który przybrał nazwę Dzieci Puszczy Białej. Członkami obu zespołów są twórcy ludowi, ich dzieci i wnukowie z następujących wsi regionu Puszczy Białej: Pniewa, Cieńszy, Topolnicy, Dąbrowy, Rząśnika i Porządzia w wieku od 10 do 75 lat. Najlepsi tancerze i śpiewacy z zespołu Dzieci Puszczy Białej przechodzą do zespołu Puszcza Biała zapewniając w naturalny sposób nabór tego zespołu i gwarantują dalszą jego działalność. Założycielem, kierownikiem artystycznym i choreografem obu zespołów jest wybitny znawca i badacz regionu Puszczy Białej etnograf Bonifacy Kozłowski. Obu zespołom towarzyszy kapela, której muzycy grają na guzikowej harmonii pedałowej, skrzypcach i bębenku. Członkowie zespołów są żywymi pomnikami, jak określa kierownik Bonifacy Kozłowski, kultury kurpiowskiej, są najlepszymi ambasadorami kultury ludowej Puszczy Białej. Kultywują tradycje swoich przodków, pielęgnują obrzędy i zwyczaje przedstawiając i przekazując następnym pokoleniom. Poprzez pieśni i taniec rozsławiają swój region w całej Polsce i poza jej granicami.

9 RÓWNINA KURPIOWSKA Równina Kurpiowska to rozległy sandr na południowym przedpolu Pojezierza Mazurskiego, poprzecinany dolinami niewielkich rzek. Stanowi północno-wschodnią część Niziny Mazowieckiej. Granice regionu trudno jest jednoznacznie określić. Różni autorzy określają je z większą lub mniejszą dokładnością. Adam Chętnik tak określa granice tego regionu: - od wschodu-rzeka Pisa i Wysoczyzna Kolneńska, - od południa-rzeka Narew i Międzyrzecze Łomżyńskie, - od zachodu środkowy bieg rzeki Orzyc, - od południowego zachodu- dolny bieg rzeki Omulwi, - od północy dawna granica z Prusami Wschodnimi Jej równinny,płaski krajobraz urozmaicają wydmowe wzgórza. Najliczniej występują w międzyrzeczach Pisy, Szkwy i Rozłogi, gdzie teren wznosi się m n.p.m. Rzeki na terenie Równiny Kurpiowskiej płyną w kierunku południowo-wschodnim, a doliny tych rzek są płaskie, szerokie w obrębie których dominują łąki i pastwiska Naturalny charakter rzeki nizinnej z licznymi meandrami i starorzeczami zachowała do dziś tylko rzeka Pisa. Równina z trzech stron ( wschodniej, zachodniej i południowej) ograniczona jest krawędziami wysoczyzn morenowych, a ku północy przechodzi w Równinę Mazurską. Wysoczyzny otaczające Równinę mają stosunkowo żyzne gleby, które wykorzystywane są rolniczo, lasów jest mało. Równinę Kurpiowską porastała pierwotnie Puszcza Kurpiowska. Obecnie, lasy nie stanowią już zwartego kompleksu jak kiedyś, lecz są porozcinane siecią pól, łąk i dolin rzecznych. Puszcza Kurpiowska podzielona jest na dwa obszary: Puszcza Zielona obejmująca tereny w pasie między Chorzelami, Ostrołęką, Nowogrodem i Kolnem, czyli puszcze: Nowogrodzką, Różańską, Szkwańską zwaną póżniej Ostrołęcką czy Myszyniecką. Puszcza Biała obejmująca tereny między miastami: Pułtuskiem, Wyszkowem, Brokiem i Ostrowią Mazowiecką-nazywana również Puszczą Nadbużańską lub Puszczą Biskupią, położoną w widłach Bugu i Narwi. Tereny te zamieszkiwali Kurpiowie - lud mazowiecki rdzennie polski. Nazwa Kurpie pojawiła się po raz pierwszy w XVIII wieku, kiedy to mazowieccy i podlascy osadnicy szlacheccy zaczęli ludzi z puszczy Puszczaków - nazywać Kurp. Nazwa ta pochodzi od chodaków plecionych z łyka, a noszonych przez mieszkańców puszczy. Dolina Dolnej Narwi i Pisy oraz pozostała część dawnej Puszczy Kurpiowskiej to obszar o wysokich walorach przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych. Tu przebiega znany szlak wodny rzeką Pisą, łączący Wielkie Jeziora Mazurskie z Narwią. A świetliste, żywiczne bory, szczególnie w pobliżu Bugu i Narwi, przyciągają rzesze turystów i wczasowiczów. PUSZCZA BIAŁA Puszcza Biała to kompleks leśny w środkowej części kraju, w którym zachowały się do obecnych czasów fragmenty roślinności o charakterze naturalnym. Do najbardziej charakterystycznych cech tego terenu zaliczyć należy: bogaty świat lasu ze słabo przekształconą szatą roślinną oraz rzadki w europejskiej skali kształt swobodnie meandrujących rzek: Bugu i Narwi. W ramach Europejskiej Sieci Natura 2000 Puszcza Biała stanowi obszar specjalnej ochrony ptaków. Puszcza Biała znajduje się na Nizinie Północnomazowieckiej, w widłach dwóch rzek: Narwi i Bugu. Wskutek długotrwałego działania rzek teren jest erozyjny, poprzecinany strumykami i rzekami. Należy do największych obszarów leśnych na Mazowszu-zajmuje ponad 64tysiące hektarów. Puszcza Biała wywodząca swą nazwę od bielejących tu na większych obszarach lotnych piasków należała do biskupów płockich i nazywana też była biskupczyzną

10 Dane historyczne dotyczące Puszczy Białej są wcześniejsze od danych dotyczących Zielonej Puszczy Kurpiowskiej. W 1204r Konrad Mazowiecki nadał te ziemie biskupom płockim, jednak dobra nie obejmowały całej puszczy, znajdowały się na jej terenie także folwarki szlacheckie: Rybno, Kręgi, Gulczewo, Somianka, Barcice, Zatory, Łosinno, Olszanka, Grądy, Lubiel, Bieliny, Trzcianka, Ostrykąt. Biskupi płoccy ponad 600 lat prowadzili na tym obszarze planową i konsekwentną gospodarkę. Tam, gdzie gleba była lepsza, lasy zamieniano na pola uprawne, pozostałe tereny stanowiła Puszcza, starannie pielęgnowana i chroniona, jako obszar gospodarki leśnej i teren łowiecki. Dopiero w XIX wieku,w wyniku rozbioru Polski, w Puszczy rozpoczął się okres rabunkowej gospodarki, który skończył się po trwałym odzyskaniu niepodległości. Duże obszary Puszczy Białej wchodzą w skład Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego. Swoim zasięgiem park obejmuje południową część Doliny Dolnej Narwi, którą charakteryzują piaszczyste wydmy, szeroki łąkowy taras zalewowy o zmiennej szerokości oraz taras nadzalewowy. Dolina Dolnej Narwi przedstawia wysokie walory faunistyczne. Jest atrakcyjnym środowiskiem żerowania dla ptaków lęgowych, naturalnym szlakiem wodnym oraz ważnym zimowiskiem ptaków wodno-błotnych. Można tu spotkać gatunki rzadkie i zagrożone jak: bocian czarny, kobczyk, rybitwa białoczelna, krogulec. Lasy Puszczy Białej mają charakter gospodarczy i około90 procent, stanowią monokultury sosnowe, które występują na siedliskach boru mieszanego i boru świeżego. Najcenniejszym drzewostanem jest tu charakterystyczny, ekotyp sosny, którego rodowód wywodzi się z pierwotnych lasów Puszczy Białej. Inne typy lasów zajmują niewielką powierzchnię. Pozostałe drzewostany liściaste: łęgi czy olsy, występują tylko na symbolicznej części Puszczy. W ubogim podszycie dominuje przede wszystkim jałowiec, natomiast runo borów tworzą borówki, wrzosy, mchy, chronione widłaki.rośnie tu ponad 30 gatunków roślin chronionych, a dalszych 15 podlega ochronie częściowej. Do najciekawszych możemy zaliczyć: brzozę niską, lepnicę dwudzielną, orlika pospolitego, lilię złotogłów. Największym bogactwem tej ostoi jest świat ptaków. Występują tu min.: bąk, bączek, bocian czarny i biały, błotniak stawowy i łąkowy, orlik krzykliwy, zielonka, derkacz, żuraw, batalion, dubelt, lelek, zimorodek, kraska, dzięcioł czarny i średni, rybitwa rzeczna, czarna i białoczelna. Na otwartych, suchych terenach utrzymuje się niewielka populacja ginącego cietrzewia. Z kolei na podmokłych terenach bytuje: batalion, rycyk, dublet, kulik wielki. Z innych przedstawicieli fauny spotykamy sarny, dziki, bobry i łosie. Na terenie Puszczy istnieją rezerwaty przyrody: Bartnia, Popławy, Wielgolas, Stawinoga. KOŚCIÓŁ I PARAFIA Dzieje kościoła i związanej z nim parafii w Pniewie ujęte są w dokumentach Archiwum Diecezji Płockiej. Od najdawniejszych czasów, do chwili obecnej Pniewo, jako parafia należy do Diecezji Płockiej. Parafia w Pniewie została utworzona 6 lutego 1402r. przez biskupa płockiego Jakuba Buczackiego z Korzkwi, który kosztownie wyposażył powstały drewniany kościół parafialny pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny oraz Św. Szymona, Judy i Jana Chrzciciela. Na uwagę zasługuje fakt, że na początku swego istnienia, parafia w Pniewie zajmowała dość duży obszar. Granice parafii sięgały od podwyszkowskich do podpułtuskich wsi. W latach w skład tejże parafii wchodziła gminna obecnie miejscowość Zatory. Ze wzmianki w dokumentach pochodzących z 1609 r. dowiadujemy się, że kościół w Pniewie jest malowany wewnątrz, posiada 3 ołtarze. Kościół ten został spalony prawdopodobnie przez Szwedów w 1656 roku. Dzięki staraniom biskupa płockiego Andrzeja Chryzostoma Załuskiego w 1695r. został wybudowany i konsekrowany drewniany kościół. Niestety, jak wynika z dokumentów kościół ten spłonął przez nieostrożność służb kościelnych w r w dzień Wielkiej Soboty. Dwa lata później 1771 r. z fundacji biskupa Heronima Antoniego Szeptyckiego został wzniesiony kolejny drewniany, dwuwieżowy, trzynawowy kościół, kryty gontem. W tym roku do parafii w Pniewie należało 3115 wiernych. Początkowo kościół jest jedynie benedyktowany. Później, jednakże żadne ze źródeł historycznych zachowanych w Płockim Archiwum Diecezjalnym nie zawiera dokładnej daty, kościół jest konsekrowany a patronami parafii w Pniewie zostają apostołowie św. Piotr i św. Paweł. Obraz patronów znajdował się w wielkim ołtarzu, oprócz którego były również dwa ołtarze boczne. W jednym z nich mieścił się obraz Najświętszej Panny Różańcowej, natomiast w drugim obraz św. Antoniego. W kościele tym znajduje się 14 ławek stolarskiej roboty, malowane. Oświetlenie stanowiła jedna lampa stojąca przy ołtarzu.

11 Oprawę nabożeństw uświetniał organista grający na małych, malowanych o dwóch miechach organach. Obok kościoła znajdowała się drewniana, pokryta gontem dzwonnica. Teren wokół kościoła otoczony był kamiennym parkanem. Na podstawie dokumentu opisującego dekanalną wizytę w Pniewie, odbytą r. dowiadujemy się, że tego roku kościół był remontowany z powodu poważnych uszkodzeń dokonanych przez wichurę. Do opisywanej parafii w roku 1817 należało 25 wiosek: Bartodzieje, Chmielewko, Ciski, Cieńsza, Drwały, Gładczyn Rządowy, Gładczyn Szlachecki, Gładczyn dwór, Komorowo, Kozłowo, Lemany, Lutobrok, Łosinno, Mierzęcin, Mystkówiec Stary, Mystkówiec Szczucin, Pniewo, Pniewo Kolonia, Skorki, Suwin, Wielątki, Wola Mystkowska, Wólka Przekory, Wypychy, Zdziebórz. Na terenie parafii mieszkało wówczas 2279 katolików i 169 Żydów. Wieś Pniewo w 1817 roku tworzyło 41 domów, zamieszkiwało ją 236 ludzi. Trudno jest określić jak długo utrzymywały się opisywane wyżej granice obszarowe i przynależność wiosek do parafii, mimo iż zachowane do dziś najstarsze księgi parafialne z 1900 r. pisane w języku rosyjskim utrzymują powyższy skład. W roku 1915 mającą 144 lata świątynię zniszczył pożar. Budowę obecnego, murowanego w neogotyckim stylu kościoła, według projektu architekta Józefa Piusa Dziekońskiego rozpoczął ks. Jan Krzyżewski w 1912 roku, a ukończył ks. Kazimierz Lewandowski w 1928 roku. Konsekracji dokonał biskup płocki L. Wetmański w 1928 r. Kościół nosi wezwanie św. Piotra i Pawła. Ołtarz główny z obrazami Matki Boskiej Częstochowskiej oraz św. Piotra i Pawła oraz 3 boczne pochodzą z początku XX wieku. W ołtarzach bocznych znajdują się figura Serca Jezusowego z 1953r. i obrazy: św. Rodziny z 1948 r. oraz św. Teresy z 1928r. Polichromię z motywami haftu kurpiowskiego regionu Puszczy Białej wykonał I. Napiecek w 1970 r. ankrami. Dumę kościoła stanowią do dziś 25 głosowe organy, wykonane przez Z. Kamińskiego w 1975r. W latach siedemdziesiątych minionego wieku ściany wspaniałej budowli zaczęły pękać stwarzając zagrożenie zawalenia. Rządzący wówczas parafią w Pniewie proboszcz ks. Czesław Głowicki sprowadził ekipę śląskich górników, aby uratować świątynię. Przy pomocy olbrzymich wiertarek mury kościoła zostały przewiercone i spięte sześcioma stalowymi

12 W latach dziewięćdziesiątych proboszcz ks. kanonik Stefan Siemiątkowski przeprowadził remont dachu kościoła wymieniając pokrytą rdzą blachę cynkową na blachę miedzianą. W roku 2004 staraniem obecnego proboszcza parafii ks. Kanonika Adama Staniszewskiego w świątyni zainstalowano ogrzewanie elektryczne, zaś rok później wyposażono kościół w trzy elektroniczne ekrany przeznaczone do wyświetlania tekstów. Obecnie do parafii w Pniewie należą następujące miejscowości: Cieńsza, Ciski, Drwały, Gładczyn, Gładczyn Rządowy, Gładczyn Szlachecki, Komorowo Stare, Komorowo Nowe, Lemany, Lutobrok, Lutobrok Folwark, Mierzęcin, Mystkówiec Kalinówka, Mystkówiec Stary, Mystkówiec Szczucin, Pniewo, Pniewo Kolonia, Suwin, Topolnica, Wielątki Folwark, Wielątki Rosochate, Wólka Folwark, Wólka Przekory, Wypychy, Ździeborz. Liczba wiernych sięga ponad 4,5 tysiąca. ORGANIZACJE DZIAŁJACE W PNIEWIE Ochotnicza Straż Pożarna w Pniewie istnieje od 1916 roku. Pierwszy sztandar otrzymała w roku 1961, zaś nowy sztandar przekazano 1996r. w 80 rocznicę powstania. Historia pniewskiej straży obfituje w wiele udanych akcji gaśniczych i innego rodzaju interwencji strażackich. Pierwsza drużyna dysponowała pompą napędzaną siłą rąk ludzkich. Strażacy swoją sprawność bojową potwierdzili w roku 1970, kiedy to w Pniewie zorganizowane zostały ćwiczenia Obrony Cywilnej. Wspaniałą organizacją zadań i zdyscyplinowaniem wykazali się pniewscy strażacy podczas wizyty w naszym kościele kopi obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej w 1976 r. Nasi strażacy brali udział w służbach utrzymania porządku podczas wizyty Ojca Świętego Jana Pawła II w Płocku i Drohiczynie. Straż pniewska zawsze angażowała się w życie społeczne mieszkańców. Oprócz zwykłych działań polegających na wyjazdach do pożarów strażacy włączają się w organizację różnego rodzaju uroczystości tj.: dożynki diecezjalne w 2005r. Biorą aktywny udział w asyście procesyjnej podczas świąt kościelnych. Budynek OSP usytuowany jest w centrum miejscowości. Wyposażony w salę konferencyjno widowiskową stanowi miejsce zebrań i spotkań mieszkańców Pniewa, jak również jest miejscem imprez kulturalno rozrywkowych. Pniewscy strażacy dysponują sprzętem gaśniczym i wyposażeniem bojowym na wysokim poziomie. W dwóch garażach stoją zawsze gotowe do wyjazdu wozy bojowe: star i jelcz. Syrena alarmowa jest włączona w system zdalnego uruchamiania z centrum dowodzenia straży pożarnej w Pułtusku. OSP w Pniewie należy do Krajowego Systemu Ratownictwa i współpracuje ze straż zawodową w Pułtusku. Zebraniom sprawozdawczym, podsumowującym całoroczną pracę i przedstawiającym zadania na przyszły rok przewodniczy prezes, którym obecnie jest Pan Stanisław Borek. W Pniewie istnieją od kilku lat młodzieżowe i dziecięce zastępy ochotniczych drużyn młodych strażaków. Młodzi chłopcy z powodzeniem biorą udział w organizowanych na szczeblu powiatu i województwa zawodach sprawnościowych.

13 Inną prężnie działającą organizacją w Pniewie jest,,klub Sportowy Pniewo, zrzeszający nie tylko miejscowych sportowców pasjonatów gry w piłkę nożną, ale również młodzież z okolicznych wiosek. Klub jest następcą dawnej pniewskiej drużyny piłkarskiej, która nosiła nazwę,, Tarpany Pniewo. Nasza obecna drużyna zajmuje drugie miejsce w tabeli drużyn biorących udział w rozgrywkach klasy B grupy Ciechanów. Obecnym prezesem drużyny jest Przemysław Winnicki. OD SZKOŁY PARAFIALNEJ DO GIMNAZJUM 1. Początki szkoły w Pniewie Rok Powstaje pierwsza szkoła przy parafii. Zajęcia prowadzi we własnym domu miejscowy organista Adam Malinowski: Organista tylko dzieci uczy, jeśli je kto odda 2. W okresie Księstwa Warszawskiego W 1810 roku powstaje budynek szkoły składającej się z dwóch izb dla dziewcząt i chłopców, które mogły pomieścić przeszło 100 uczniów. Budynek szkoły parafialnej został postawiony z drzewa rżniętego, wykonany porządnie, pokryty słomą, długi na 36 łokci, szeroki na 15. W połowie tej szkoły była duża sala z wygodnymi ławkami, a w drugiej części zlokalizowano oddzielną izbę dla dziewcząt. W nowym budynku szkoły znalazło się również mieszkanie i komora (schowanie) dla nauczyciela. Pomieszczenia były ogrzewane przez dwa piece ceglane. Nauczycielem w tej szkole był Jegomość Szymon Wyszkowski, Systematyczne zajęcia rozpoczęto 11 października 1811 r. Naukę pobierało nowym budynku szkoły około 60 uczniów. 3. Okres niewoli narodowej Nauczanie stopnia podstawowego prowadzone jest z małymi przerwami przez cały wiek XIX. Protokoły z wizytacji parafii wyraźnie wskazują, że od roku 1819 do1893 pracę edukacyjną stopnia podstawowego prowadziło trzech nauczycieli: Franciszek Okonecki, Franciszek Kostecki, Antoni Kurowski. 4. Na przełomie wieków XIX/XX Nauczycielami, których zapamiętał Karol Dąbkowski urodzony w 1865r. byli: Wojciechowski, Kurpiowski, Śleńdak, Antoni Tałandziewicz. W roku 1915 podczas działań prowadzonych w czasie

14 I wojny światowej budynek szkolny w Pniewie został spalony. Dzięki staraniom Tałandziewicza w latach na miejscu spalonego budynku szkoły został wzniesiony nowy, murowany z czerwonej cegły, istniejący do dnia dzisiejszego. Mieści się w nim obecnie Kuźnia Kurpiowska. 5. W okresie międzywojennym Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku w Pniewie funkcjonuje szkoła jednoklasowa o czterech oddziałach. Zajęcia do 1921 r. prowadzili: Józefa Borkowska, Józef Gawroński, Zofia Brzózka. W latach szkołą kierował Stefan Kamionowski i rozwinął ją do 6 oddziałów. Następnie od funkcję kierownika szkoły pełniła Maria Deptulanka, a po niej to stanowisko objął Aleksander Sosnowski, który w związku ze zwiększającą się liczbą uczniów podjął starania związane z budową nowego, drewnianego budynku szkolnego, bowiem dwie klasy uczyły się w prywatnych, wynajętych na ten cel domach. Z dniem 1 września 1936 roku kierownikiem szkoły został Jan Nowociński, który dokończył ostatecznie budowę nowego obiektu i rozwinął szkołę do siedmiu oddziałów. Pracowało wówczas w placówce pięciu nauczycieli i taki stan utrzymał się do 1939 roku. 6. Okres II wojny i hitlerowskiej okupacji 1 września 1939 roku nie odbyło się rozpoczęcie roku szkolnego. Po wkroczeniu armii niemieckiej budynki szkoły zostały zajęte z przeznaczeniem na szpital wojskowy. Nauka została przerwana na kilka miesięcy. Dzięki staraniom mieszkańców i nauczycieli rozpoczęła swoją działalność w wynajętej izbie u Tomasza Delugi, gdzie od rana do nocy uczyło się 7 oddziałów. Taki stan trwał prze jeden rok, potem szkołę przeniesiono do własnego budynku, w którym aresztowany wcześniej kierownik Jan Nowociński ponownie zorganizował pracę edukacyjną. W zasięgu kilku kilometrów była to jedyna siedmioklasowa szkoła, w której do 18 maja 1944r. uczyło pięcioro nauczycieli Jan Nowociński, Maria Jacniacka, Roman Jacniacki, Edward Jakubiak, Henryk Jasiński. Wspomniani nauczyciele byli ludźmi oddanymi małej ojczynie. Organizowali niełatwą pracę edukacyjną i wychowawczą w trudnym czasie hitlerowskiej okupacji. W większości należeli do struktur polskiego państwa podziemnego, działali w ruchu oporu tworząc szeregi Armii Krajowej w XIV Placówce Pniewo obwód Rajski Ptak. 7. Okres powojenny do 1999r. Zajęcia odbywają się systematycznie. Praca edukacyjna i wychowawcza jest nieprzerwanie organizowana w dwóch budynkach murowanym i drewnianym. Do siedmioklasowej szkoły podstawowej uczęszcza pokaźna liczba uczniów - średnio każdego roku. Od roku szkolnego 1966/67 zmieniono stopień organizacyjny placówki doszła klasa VIII i taki stan utrzymał się do roku W roku 1983 powstaje Społeczny Komitet Budowy Szkoły w Pniewie, który zgromadził pieniądze na budowę nowego obiektu, zakupił działkę 1,24 ha, W 1989 r. na działce szkolnej zostały wykonane prace ziemne związane z budową nowej szkoły. Z braku funduszów - prace przerwano. 13 wrzesień 1990 r. Rozpoczęto montaż płyt, stawianie ścian, nawożenie ziemi. Prace budowlane i wykończeniowe, którymi kierował inż. Eugeniusz Kurpiowski trwały z przerwami do grudnia 1993r. 22 grudzień 1993r. - Oddanie nowego budynku szkoły do użytku. 8. Współczesność We wrześniu 1999 r. w wyniku reformy systemu edukacji zostaje utworzony Zespół Szkół w Pniewie, w skład którego wchodzą : oddziały O Publiczna szkoła Podstawowa i Publiczne Gimnazjum nr 2 w Pniewie. Maj 2000 r. rozpoczęcie budowy sali gimnastycznej przy Zespole Szkół w Pniewie; 12 październik 2002r. - uroczyste oddanie sali gimnastycznej do użytku; 15 październik 2004 r. - Prace remontowe na świetlicy szkolnej i zapleczu kuchennym. Wakacje 2005 r. - Wymiana stolarki okiennej i malowanie obiektu na zewnątrz. Przygotowania do Dożynek Diecezjalnych. Wakacje 2006 r. - Kapitalny remont łazienek, korytarzy z wymianą drzwi, położeniem gresu, glazury i terakoty, malowaniem ścian i sufitów. 18 maj 2007 r. - Nadanie Zespołowi Szkół w Pniewie imienia Żołnierzy Armii Krajowej. 9. Kierownicy i Dyrektorzy Szkoły w Pniewie IMIĘ I NAZWISKO Antoni Tałandziewicz SPRAWOWANA FUNKCJA Kierownik szkoły OKRES SPRAWOWANIA FUNKCJI

15 Stefan Kamionowski Kierownik szkoły Maria Deptulanka Kierownik szkoły Aleksander Sosnowski Kierownik szkoły Jan Nowociński Kierownik szkoły r r. Piotr Siemieniewski Kierownik szkoły r r. Krystyna Czubkowska (Regulska) Kierownik szkoły r r. Maciej Bania Dyrektor szkoły r r. mgr Ryszard Czabaj Dyrektor szkoły r r. mgr Maria Czabaj Dyrektor szkoły r r. mgr Ryszard Czabaj Dyrektor Zespołu Szkół w Pniewie r r. mgr Krzysztof Dyrektor Zespołu Szkół w r. do chwili obecnej Gierek Pniewie mgr Jolanta Jackowska Wicedyrektor Zespołu Szkół w Pniewie r. do chwili obecnej PNIEWIANIE W WALKACH O WOLNOŚĆ KRAJU Mieszkańcy Pniewa wykazywali się w przeszłości odwagą i walecznością podczas walk w Powstaniu Styczniowym i I wojnie światowej. Nie zapomnieli o swojej Ojczyźnie również podczas II wojny światowej stawiając czynny i bierny opór okupantowi. Podobnie jak w całym kraju, niemal bezpośrednio po zakończeniu działań wojennych w kampanii wrześniowej, w rejonie Pniewa działało szereg podziemnych organizacji wojskowych miedzy innymi: Organizacja Wojskowa OW Wilki, Związek Walki Zbrojnej (ZWZ), Chłopska Wolność Racławice, Polska Organizacja Zbrojna (POZ). W lutym 1942 roku w ramach akcji scaleniowej wspomniane organizacje weszły w skład utworzonej na szczeblu centralnym Armii Krajowej Obwód Radzymin kryptonim Rajski Ptak, Burak, Raróg. Na terenach Pniewa w ramach Obwodu Radzymin funkcjonowała Placówka XIV, w której funkcjonowało 5 plutonów dywersyjnych oraz pluton Wojskowej Służby Ochrony Powstania (WSOP). Placówka XIV Pniewo nosiła kryptonim Szczara (to nazwa dopływu rzeki Niemen). Takiego kryptonimu używał 79 pp AK (macierzysta jednostka pierwszego komendanta Placówki XIV Jana Widlickiego). Jej komendantem był do momentu swej dekonspiracji w marcu 1943 r. ppor. Jan Widlicki ps. Orski, Mak oficer broni Sztabu Obwodu. Od marca 1943 roku Komendantem Szczary został ppor. Henryk Dorobiński ps. Zorgo. W Pniewie funkcjonował zespół redakcyjny wydania podziemnego Komunikatu. Prowadzili go Komendant Placówki XIV ppor. Jan Widlicki, por. Wincenty Mossakowski ps. Grom oraz por. Roman Jacniacki ps. Zawieja. Żołnierze AK Placówki XIV zajmowali się przerzutami prasy konspiracyjnej i broni, instrukcji wojskowych, map, ludzi, produkcją broni. Przeprowadzili wiele śmiałych akcji dywersyjnych takich jak: niszczenie łączności telefonicznej, samochodów niemieckich, rekwirowanie broni i towarów niemieckich, ostrzeliwanie posterunków straży granicznej, uwalnianie jeńców itp. W Placówce XIV Pniewo działała, składająca się z dwóch klas, Szkoła Młodych Dowódców, której komendantem był ppor. Jan Widlicki. Masowe aresztowanie w dniu 18 maja 1944r. dokonane przez gestapo, żandarmerię i Wermacht, położyły kres istnieniu organizacji konspiracyjnych na terenie Pniewa i okolic. Zostało wówczas aresztowanych 73 osoby, głównie z Pniewa. Część aresztowanych po śledztwie zwolniono, a pozostałych wywieziono do obozu w Pomiechówku, a potem do obozu koncentracyjnego w Stutthofie. Wielu już stamtąd nie wróciło m.in. por. Roman Jacniacki ps. Zawieja, wachmistrz Jan Brzeziński ps. Wierzba, Kazimierz Dąbkowski ps. Oczko,

16 Marian Młynarczyk ps. Smuga, Włodzimierz Ganke ps. Wilk i wielu innych. Jak wynika z raportu podczas przeszukiwań Niemcy w okolicy Pniewa znaleźli składy broni, z których zarekwirowali 23 pistolety maszynowe, 12 koltów, 122 granaty ręczne, 3000 sztuk amunicji do karabinów maszynowych i 8 sztuk do pistoletów maszynowych, materiały wybuchowe itp. POMNIK OBROŃCOW OJCZYZNY Wyrazem pamięci o wydarzeniach z lat wojny i okupacji, cierpieniu i śmierci miejscowych żołnierzy Armii Krajowej jest Pomnik Obrońców Ojczyzny odsłonięty 29 września 1985 roku. Na płycie głównej pomnika umieszczono napis: W hołdzie obrońcom Ojczyzny poległym w walkach z hitlerowskim okupantem i pomordowanym w obozach koncentracyjnych, członkom ruchu oporu AK z Pniewa i okolic. W krzyż wkomponowane są słowa: ZA WOLNOŚĆ, POLSKĘ I LUD. W listopadzie 2004r. dokonano odrestaurowania pomnika, a w czasie uroczystości 11 listopada, bratanek zamordowanego w Katyniu oficera wojska polskiego, Pan Lucjan Borowiec złożył w nim urnę z ziemią katyńską. To wydarzenie potwierdza Tablica Pamiątkowa, na której widnieją słowa zaczerpnięte z Pisma Św. Księga Mądrości:,, A dusze sprawiedliwych są w rękach Boga i nie dosięgnie ich męka. DLACZEGO IMIĘ ŻOŁNIERZY ARMII KRAJOWEJ DLA ZESPOŁU SZKÓŁ W PNIEWIE? Od r. Rada Pedagogiczna, społeczność uczniowska Zespołu Szkół w Pniewie wspierana przez Radę Rodziców podjęła starania na rzecz przygotowań do nadania szkole imienia. Został powołany zespół ds. nadania imienia, który opracował harmonogram działań zatytułowany PATRON SZKOŁY. W wyniku rytmicznej pracy nadzorowanej przez dyrektora wyłoniono patrona Zespołu Szkół w Pniewie. Wyboru dokonano w sposób demokratyczny poprzez ankietowanie uczniów, rodziców i nauczycieli. Ankietowani w swoich propozycjach wyraźnie wskazywali na żołnierzy Armii Krajowej, choć pojawiło się kilka głosów, które wybierały na patrona Ojca Świętego Jana Pawła II. Dyskusje wokół kandydatury na patrona były też prowadzone w klasach z wychowawcami, gdzie uczniowie mogli wypowiedzieć swoje opinie w tej kwestii. Wybór imienia Żołnierzy Armii Krajowej dla naszego Zespołu Szkół okazał się ogromnym wyzwaniem i uzyskał w pracy dydaktyczno wychowawczej szkoły duże znaczenie. W trzyletnim harmonogramie PATRON SZKOŁY znalazły się konkretne zadania z zakresu wychowania patriotycznego i dziedzictwa kulturowego naszego regionu. Przygotowując się do tego ważnego wydarzenia, wykonaliśmy szereg prac. Należą do nich: 1. Otoczenie stałą opieką Pomnika Obrońców Ojczyzny przez uczniów Zespołu Szkół w Pniewie. Młodzież od lat troszczy się o miejsce pamięci, corocznie porządkuje teren, składa wieńce, zapala znicze z okazji Narodowego Święta Niepodległości i rocznicy pniewskiej łapanki. 2. Udział w kweście na rzecz odrestaurowania pomnika Obrońców Ojczyzny ( październik 2004r.). 3. Przygotowanie uroczystości z okazji Narodowego Święta Niepodległości z udziałem kombatantów, żołnierzy, władz gminnych i powiatowych. W programie uwzględniono istotne treści związane z funkcjonowaniem struktur AK w Pniewie i okolicach, przybliżono historię pamiętnej łapanki z 18 maja 1944r., odczytano Apel Poległych, zorganizowano koncert piosenki partyzanckiej i żołnierskiej przy ognisku wraz z poczęstunkiem dla zaproszonych gości i uczestników spotkania. 4. Uczniowie pod kierunkiem nauczycieli j. polskiego i historii przeprowadzili rozmowy i wywiady ze świadkami wydarzeń z 1944r., by uporządkować fakty dotyczące pniewskiej łapanki i konspiracyjnych działań podejmowanych przez mieszkańców Pniewa i okolic w czasie okupacji. Odbyło się spotkanie

17 z nauczycielem akademickim Panem dr Radosławem Lolo w zakresie problematyki polskiego państwa podziemnego i funkcjonowania Armii Krajowej. Podobne zagadnienia poruszył na spotkaniu z młodzieżą Zespołu Szkół w Pniewie Pan Edward Malinowski żołnierz13 Pułku Piechoty z Pułtuska. 5. Na lekcjach historii, wiedzy o społeczeństwie j. polskiego nauczyciele omówili z uczniami istotne zagadnienia dotyczące funkcjonowania AK na naszym terenie. Zwrócono uwagę na lokalnych bohaterów, którzy odważnie podejmowali konspiracyjną walkę z hitlerowskim okupantem w czasie okupacji. Wskazano na konkretnych działaczy konspiracyjnych funkcjonujących w strukturach AK z obwodu Rajski Ptak, zwłaszcza w odniesieniu do Placówki nr 14 Pniewo. Omówiono rodzaj i specyfikę podejmowanych działań przez AK na naszym terenie, wskazano na nauczycieli pniewskiej szkoły, opracowując krótkie biogramy o por. Edwardzie Jakubiaku ps. Żyłka i Romanie Jacniackim ps. Zawieja. 6. Przygotowano wykaz osób z Pniewa i okolic, które w wyniku łapanki zostały zesłane do więzienia w Pomiechówku, a następnie do obozu w Sztutowie (nm. Stutthof) 7. Nawiązano współpracę z Akademią Humanistyczną im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku oraz Publiczną Szkołą Podstawową im. Żołnierzy Armii Krajowej w Wyszkowie i Światowym Związkiem Żołnierzy Armii Krajowej z siedzibą w Warszawie przy ulicy Zielnej. 8. Zorganizowano konkurs na logo szkoły oraz wycieczkę do Stutthofu, w której wzięło udział 100 uczniów. 9. Przygotowano projekt ściany patrona i sztandaru przy pomocy ks. Adama Staniszewskiego zorganizowano kwestę, z której pieniądze przeznaczono na realizację przedsięwzięcia. 10. Zebrano materiały do opracowania folderu o naszej miejscowości, a w prasie lokalnej pojawiły się artykuły: Wojenne losy Pniewa, Armia Krajowa w Pniewie i okolicach, Jesienne wspomnienie. Z przedstawionych faktów wynika, że nasza szkoła i społeczność lokalna odczuwa związek z wojennymi i powojennymi losami żołnierzy AK. Takie wartości jak honor, męstwo, odwaga zawsze są piękne i nie mogą zostać zapomniane. Wojenne losy naszej miejscowości były bowiem mocno związane z Armią Krajową. Wielu mieszkańców wioski działało w strukturach polskiego państwa podziemnego, prowadziło konspiracyjne akcje wymierzone w hitlerowskiego okupanta. Placówka NR XIV PNIEWO wchodziła w czasie okupacji do obwodu Rajski Ptak. Łapanka z 18 maja 1944r zorganizowana przez Niemców na naszym terenie stanowiła tragiczny epilog dla miejscowych bohaterów. Struktury AK przestały istnieć, a członkowie AK zostali umieszczeni w więzieniu w Pomiechówku, a następnie w obozie w Stutthofie. Wielu już stamtąd nie wróciło. Nadanie naszemu Zespołowi Szkół imienia Żołnierzy Armii Krajowej jest w rozumieniu nauczycieli i rodziców próbą zachowania w pamięci naszych bohaterów, którzy oddali życie za wolność ojczyzny. Jest to również wyraz czci dla tych, którzy cierpieli w więzieniach, obozach, a potem powrócili schorowani do swoich rodzin. Pragniemy, by to zaszczytne imię było pomocne w kształtowaniu i wychowaniu młodego człowieka. Chcemy, by absolwent naszej szkoły znał historię rodzimą, dziedzictwo kulturowe własnego regionu, stawał się człowiekiem uczciwym i prawym. Nadanie imienia nastąpi 18 maja 2007 roku. Stosowną uchwałę w tej kwestii podjęła już Rada Gminy w Zatorach. PLANY, ZAMIERZENIA Cieszy nas bardzo sukcesywny rozwój naszej miejscowości. Z jej przyszłością łączą się nasze marzenia. Pragniemy, aby na terenie szkolnym powstał plac zabaw, z którego mogliby korzystać uczniowie klas 0 III, a także najmłodsi mieszkańcy Pniewa i okolicznych miejscowości. Chcemy, by wokół boiska szkolnego wybudowano trybuny, które sprzyjać będą wygodnemu oglądaniu imprez sportowych. Położenie chodnika wzdłuż głównej ulicy w naszej miejscowości zapewni bezpieczeństwo najmłodszym uczestnikom ruchu drogowego, którym są uczniowie, zwiększy także poczucie swobody kierowców. Mamy nadzieję, że przy owocnej współpracy z wójtem Gminy Zatory nasze plany staną się rzeczywistością.