AUTOREFERAT W JĘZYKU POLSKIM. Dr n. med. GRAŻYNA JOLANTA IWANOWICZ-PALUS AUTOREFERAT

Transkrypt

1 ZAŁĄCZNIK 2. AUTOREFERAT W JĘZYKU POLSKIM Dr n. med. GRAŻYNA JOLANTA IWANOWICZ-PALUS AUTOREFERAT SAMODZIELNA PRACOWNIA UMIEJĘTNOŚCI POŁOŻNICZYCH WYDZIAŁ PIELĘGNIARSTWA I NAUK O ZDROWIU UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE LUBLIN

2 SPIS TREŚCI 1. Dane osobowe 4 2. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu 4 3. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe 5 4. Wskazanie osiągnięcia naukowego wynikającego z art. 16 ust. 2 Ustawy z dnia 14 marca 2003r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. Nr 65, poz. 595 z późn. zm.) 4.1. Tytuł osiągnięcia naukowego Publikacje wchodzące w skład osiągnięcia naukowego Omówienie celu naukowego ww. prac i osiągniętych wyników wraz z omówieniem ich ewentualnego wykorzystania Wprowadzenie i cel naukowy Metodologia przeprowadzonych badań i przedstawienie wyników badań Omówienie i znaczenie uzyskanych wyników Piśmiennictwo Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo-badawczych Realizowane tematy badawcze Ocena bibliometryczna Sumaryczny impact factor według listy Journal Citation Reports (JCR), zgodnie z rokiem opublikowania 5.4. Liczba cytowań publikacji według bazy Web of Science (WOS) Indeks Hirscha według bazy Web of Science (WOS) Kierowanie międzynarodowymi i krajowymi projektami badawczymi oraz udział w takich projektach 5.7. Międzynarodowe i krajowe nagrody za działalność naukową albo artystyczną 5.8. Wygłoszenie referatów na międzynarodowych i krajowych konferencjach tematycznych Dorobek dydaktyczny i popularyzatorski Uczestnictwo w programach europejskich oraz innych programach międzynarodowych i krajowych 6.2. Aktywny udział w międzynarodowych i krajowych konferencjach naukowych 6.3. Udział w komitetach organizacyjnych i naukowych międzynarodowych i krajowych konferencji naukowych Otrzymane nagrody i wyróżnienia Udział w konsorcjach i sieciach badawczych Udział w komitetach redakcyjnych i radach naukowych czasopism i publikacji zwartych 45 2

3 6.7. Członkostwo w międzynarodowych i krajowych organizacjach oraz towarzystwach naukowych 6.8. Osiągnięcia dydaktyczne i w zakresie popularyzacji nauki lub sztuki Opieka naukowa nad studentami i lekarzami w toku specjalizacji Staże w zagranicznych i krajowych ośrodkach naukowych lub akademickich Wykonane ekspertyzy lub inne opracowania na zamówienie organów państwa, samorządu lokalnego, instytucji publicznych lub przedsiębiorców Udział w zespołach eksperckich i konkursowych Recenzowanie projektów międzynarodowych i krajowych Recenzowanie publikacji w czasopismach międzynarodowych i krajowych Inne osiągnięcia

4 1. DANE OSOBOWE: Imię i nazwisko: Data i miejsce urodzenia: GRAŻYNA JOLANTA IWANOWICZ-PALUS r. BIAŁYSTOK Obecnie zajmowane stanowisko: ADIUNKT, p.o. KIEROWNIKA Aktualne miejsce pracy: UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ PIELĘGNIARSTWA I NAUK O ZDROWIU SAMODZIELNA PRACOWNIA UMIEJĘTNOŚCI POŁOŻNICZYCH LUBLIN UL. STASZICA INFORMACJE O DOTYCHCZASOWYM ZATRUDNIENIU od r. do chwili obecnej Uniwersytet Medyczny w Lublinie stanowisko adiunkta, p. o. kierownika Samodzielnej Pracowni Umiejętności Położniczych Wydziału Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu od r. do r. Akademia Medyczna w Lublinie stanowisko asystenta w Katedrze i Zakładzie Organizacji Pracy Pielęgniarskiej (od 2000r. - Katedra i Zakład Zarządzania w Pielęgniarstwie) od r. do chwili obecnej Wyższa szkoła Ekonomii i Prawa im. Prof. Edwarda Lipińskiego w Kielcach (od r. Wyższa Szkoła Ekonomii, Prawa i Nauk Medycznych) stanowisko adiunkta od r. do r. od r. do r. Akademia Medyczna / Uniwersytet Medyczny w Białymstoku stanowisko adiunkta w Zakładzie Zdrowia Publicznego ½ etatu Państwowy Szpital Kliniczny im. dr Jerzego Sztachelskiego w Białymstoku stanowisko położnej odcinkowej na sali porodowej 4

5 3. POSIADANE DYPLOMY, STOPNIE NAUKOWE o Rok ukończenia studiów, kierunek, Wydział, Uczelnia Wyższa: 1994r., Wydział Pielęgniarski Akademia Medyczna w Lublinie (Dyplom Nr 1519 z dnia r. z wynikiem celującym) 1996r. Studia Podyplomowe w zakresie Menedżerskim dla Kadry Kierowniczej w Zakładach Opieki Zdrowotnej, na Wydziale Ekonomicznym UMCS w Lublinie (Świadectwo Nr 3521 wyd. UMCS w Lublinie - Wydział Ekonomiczny z dnia r. - z wynikiem bardzo dobrym) o Data uzyskania stopnia doktora, nazwa jednostki, która nadała stopień, nazwiska promotora i recenzentów, temat rozprawy doktorskiej 2000r. uzyskanie stopnia doktora nauk medycznych (z wyróżnieniem) na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Lublinie (Dyplom Nr 1462/2000 z dnia r.) Temat rozprawy doktorskiej Prawa pacjenta: stan prawny, ich znajomość, oczekiwania podopiecznych i realizacja przez personel medyczny. Promotor: Prof. dr hab. n.med. LESZEK WDOWIAK Recenzenci: Prof. dr hab. LEON JABŁOŃSKI; Prof. dr hab. MARIAN SYGIT o Posiadane Specjalizacje rok i miejsce uzyskania, stopień i zakres specjalizacji, numer 1997r. Pierwszy stopień specjalizacji w zakresie medycyny społecznej (Dyplom Pierwszego Stopnia Specjalizacji Nr 113/1997r. wyd. Wydział Zdrowia w Lublinie z dnia r.) 2000r. Drugi stopień specjalizacji w zakresie organizacji ochrony zdrowia - egzamin zdany z wyróżnieniem (Dyplom Specjalisty Drugiego Stopnia Nr 1326/ 15 / I / 2000r. wyd. CMKP w Warszawie z dnia r.) 2005r. Zgodnie z Decyzją Nr 8 Ministra Zdrowia (MZ-NS-ZM-851-8/MG/2004) z dnia 31 stycznia 2005r. - powierzenie obowiązków specjalisty w dziedzinie ZDROWIA PUBLICZNEGO, określonych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 30 września 2002r. w sprawie uzyskiwania tytułu specjalisty w dziedzinach mających zastosowanie w ochronie zdrowia (DZ. U. Nr 173, poz. 1419). 2012r. Specjalizacja w dziedzinie zdrowia publicznego - z wynikiem bardzo dobrym (Dyplom Nr 008/2012.1/4 wyd. Centrum Egzaminów Medycznych w Łodzi z dn r.) 2013r. Zgodnie z Decyzją Ministra Zdrowia (MZ-PP /IG/13) z dnia 20 sierpnia 2013r. zwolnienie w całości z obowiązku odbywania specjalizacji w dziedzinie pielęgniarstwa położniczego, na postawie uznania dorobku naukowego i zawodowego za równoważny ze zrealizowaniem całego programu specjalizacji w dziedzinie pielęgniarstwa położniczego dla położnych, zgodnie z 7 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 października 2003r. w sprawie kształcenia podyplomowego pielęgniarek i położnych (DZ. U. Nr 197, poz. 1923). 2014r. Specjalizacja w dziedzinie pielęgniarstwa położniczego (Dyplom Nr 24252/14 wyd. Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych w Warszawie z dn r.) 5

6 4. WSKAZANIE OSIĄGNIĘCIA NAUKOWEGO wynikającego z art. 16 ust. 2 Ustawy z dnia 14 marca 2003r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. Nr 65, poz. 595 z późn. zm.) 4.1. Tytuł osiągnięcia naukowego ZDROWIE KOBIET W RÓŻNYM OKRESIE ŻYCIA I OPTYMALIZACJA OPIEKI ZADANIEM POŁOŻNEJ 4.2. Publikacje wchodzące w skład osiągnięcia naukowego IF 10,609; IC 131,84; KBN/MNiSW 147,00 Publikacje naukowe w czasopismach znajdujących się w bazie Journal Citation Reports (JRC) 1. Iwanowicz-Palus G., Bałanda A., Bień A., Stadnicka G., Prażmowska B., Siwak E.: Influence of the Maternity Experience on the Active Participation in the Uterine Cervix Prophylactic Examination. Pol. J. Environ. Stud 2007, Vol. 16, No 5A, IF 0,627; IC 11,770; KBN/MNiSW 10,00 praca oryginalna Mój wkład w powstanie tej pracy polegał na: opracowaniu koncepcji badań, opracowaniu założeń i metodologii badań, analizie materiału badawczego, statystycznym opracowaniu wyników badań, interpretacji uzyskanych wyników badań, wstępnym przygotowaniu tekstu opracowania i opracowaniu ostatecznej wersji publikacji, nadzorze nad przebiegiem badań. Mój udział procentowy szacuję na 80%. 2. Iwanowicz-Palus G., Bień A., Bałanda A., Stadnicka G., Ćwiek D., Siwak E.: Women's Knowledge on the Uterine Cervix Cancer Prevention. Pol. J. Environ. Stud 2007 Vol. 16 No 5A, IF 0,627; IC 11,770; KBN/MNiSW 10,00 praca oryginalna Mój wkład w powstanie tej pracy polegał na: opracowaniu koncepcji badań, opracowaniu założeń i metodologii badań, analizie materiału badawczego, interpretacji uzyskanych wyników badań, wstępnym przygotowaniu tekstu opracowania i opracowaniu ostatecznej wersji publikacji, nadzorze nad przebiegiem badań. Mój udział procentowy szacuję na 80%. 3. Iwanowicz-Palus G., Stadnicka G., Bałanda A., Bień A., Tobor E., Kłoskowicz M.: Women's Involvement in the Breast Cancer Prevention. Pol. J. Environ. Stud 2007 Vol. 16 No 5A, IF 0,627; IC 11,770; KBN/MNiSW 10,00 praca oryginalna Mój wkład w powstanie tej pracy polegał na: opracowaniu koncepcji badań, opracowaniu założeń i metodologii badań, analizie materiału badawczego, interpretacji uzyskanych wyników badań, wstępnym przygotowaniu tekstu opracowania i opracowaniu ostatecznej wersji publikacji, nadzorze nad przebiegiem badań. Mój udział procentowy szacuję na 80%. 4. Iwanowicz-Palus G., Stadnicka G., Bień A., Bałanda A., Kiełbratowska B., Kłoskowicz M.: Women's Knowledge Concerning Breast Tumors Prevention. Pol. J. Environ. Stud 2007 Vol. 16 No 5A, IF 0,627; IC 11,770; KBN/MNiSW 10,00 praca oryginalna Mój wkład w powstanie tej pracy polegał na: opracowaniu koncepcji badań, opracowaniu założeń i metodologii badań, analizie materiału badawczego, interpretacji uzyskanych wyników badań, wstępnym przygotowaniu tekstu opracowania i opracowaniu ostatecznej wersji publikacji, nadzorze nad przebiegiem badań. Mój udział procentowy szacuję na 80%. 5. Pięta B., Samulak D., Opala T., Iwanowicz-Palus G., Wilczak M., Gozdecka-Gródecka S., Więznowska-Mączyńska K.: Women's lifestyle and the risk of breast tumors. Eur. J. Gynaecol. Oncol Vol. 30 No 2, IF 0,614; IC 14,380; MNiSW 10,00 praca oryginalna 6

7 Mój wkład w powstanie tej pracy polegał na: przeglądzie i analizie literatury przedmiotu, analizie materiału badawczego, statystycznym opracowanie wyników badań. Mój udział procentowy szacuję na 25%. 6. Iwanowicz-Palus G., Stadnicka G., Bień A.: Determinant factors of health in rural women in their perimenopausal period. Ann. Agric. Environ. Med Vol. 20 No 1, IF 3,060; IC 22,00; MNiSW 30,00 praca oryginalna Mój wkład w powstanie tej pracy polegał na: opracowaniu założeń i metodologii badań, przeglądzie i analizie literatury przedmiotu, analizie materiału badawczego, interpretacji uzyskanych wyników badań, analizie krytycznej roboczej wersji artykułu i opracowaniu ostatecznej wersji publikacji, nadzorze nad przebiegiem badań i nadzorze nad przygotowaniem publikacji. Mój udział procentowy szacuję na 85 %. 7 Iwanowicz-Palus G., Rzońca E., Bień. A., Włoszczak-Szubzda A., Walczuk E.: High Evaluation of Medical Staff by Women after Miscarriage during Hospitalization. Tohoku J. Exp. Med. 2014, Vol. 232, No. 3, IF 1,367; MNiSW 25,00 praca oryginalna Mój wkład w powstanie tej pracy polegał na: opracowaniu koncepcji badań oraz opracowaniu założeń i metodologii badań, przeprowadzeniu badań zasadniczych - gromadzeniu materiału badawczego, analizie materiału badawczego, statystycznym opracowaniu wyników badań, interpretacji uzyskanych wyników badań, opracowaniu wstępnej i ostatecznej wersji publikacji, nadzorze nad przebiegiem badań, ostatecznym zatwierdzeniu publikacji. Mój udział procentowy szacuję na 85 %. 8. Iwanowicz-Palus G., Rzońca E., Bień. A., Włoszczak-Szubzda A.: Self-reported preparation of Polish midwives for independent performance of prophylactic activities within the scope of women s diseases and obstetric pathologies. Ann. Agric. Environ. Med. 2014, Vol. 21 No 2, IF 3,060; IC 29,80; KBN/MNiSW 30,00 praca oryginalna Mój wkład w powstanie tej pracy polegał na: opracowaniu koncepcji badań oraz opracowaniu założeń i metodologii badań, przeprowadzeniu badań zasadniczych - gromadzeniu materiału badawczego, analizie materiału badawczego, statystycznym opracowaniu wyników badań, interpretacji uzyskanych wyników badań, opracowaniu wstępnej i ostatecznej wersji publikacji, nadzorze nad przebiegiem badań, ostatecznym zatwierdzeniu publikacji, pozyskaniu wsparcia finansowego na badania Mój udział procentowy szacuję na 85 %. Publikacje naukowe w czasopismach krajowych innych niż znajdujące się w bazie Journal Citation Reports (JRC) 9. Iwanowicz-Palus G., Bień A., Stadnicka G., Golonka E.: Self-evaluation of Polish midwives health state. Zdrowie Publiczne 2012, 4(122), IC 4,79; KBN/MNiSW 4,0 praca oryginalna Mój wkład w powstanie tej pracy polegał na: koncepcji badań, opracowaniu założeń i metodologii badań, przeprowadzeniu badań zasadniczych - gromadzeniu materiału badawczego, analizie materiału badawczego, statystycznym opracowaniu wyników badań, interpretacji uzyskanych wyników badań, opracowaniu wstępnej i ostatecznej wersji publikacji, nadzorze nad przebiegiem badań, ostatecznym zatwierdzeniu publikacji, pozyskaniu wsparcia finansowego na badania i ich opracowanie. Mój udział procentowy szacuję na 85 %. 10. Iwanowicz-Palus G., Bień A., Stadnicka G., Golonka E.: Psycho-social determinants in health state self-evaluation by Polish midwives. Zdrowie Publiczne 2012, 4 (122), IC 4,79; KBN/MNiSW 4,0 praca oryginalna Mój wkład w powstanie tej pracy polegał na: koncepcji badań, opracowaniu założeń i metodologii badań, przeprowadzeniu badań zasadniczych - gromadzeniu materiału badawczego, analizie materiału badawczego, statystycznym opracowaniu wyników badań, interpretacji uzyskanych wyników badań, opracowaniu wstępnej i ostatecznej wersji publikacji, nadzorze nad przebiegiem badań, ostatecznym zatwierdzeniu publikacji, pozyskaniu wsparcia finansowego na badania i ich opracowanie. Mój udział procentowy szacuję na 85 %. 7

8 11. Iwanowicz-Palus G., Rzońca E., Bień. A., Włoszczak-Szubzda A.: Self-reported preparation of Polish midwives for independent performance of health education activities. J. Public Health Nurs. Med. Rescue 2014, 2, IC 9,0; KBN/MNiSW 4,0 praca oryginalna Mój wkład w powstanie tej pracy polegał na: opracowaniu koncepcji badań oraz opracowaniu założeń i metodologii badań, przeprowadzeniu badań zasadniczych - gromadzeniu materiału badawczego, analizie materiału badawczego, statystycznym opracowaniu wyników badań, interpretacji uzyskanych wyników badań, opracowaniu wstępnej i ostatecznej wersji publikacji, nadzorze nad przebiegiem badań, ostatecznym zatwierdzeniu publikacji, pozyskaniu wsparcia finansowego na badania Mój udział procentowy szacuję na 85 % Omówienie celu naukowego ww. prac i osiągniętych wyników wraz z omówieniem ich ewentualnego wykorzystania Wprowadzenie i cel naukowy Wzorce zdrowia i choroby wskazują, że na stan zdrowotny człowieka oddziałują liczne czynniki zewnętrzne i wewnętrzne, pozostające lub nie, pod świadomą kontrolą i wpływające na zachowania człowieka. Kryteria zdrowia zmieniają się wraz z sytuacją społeczną, warunkami środowiskowymi, normami i zwyczajami określonych zbiorowości. Są zależne od dążeń i wartości, jakie kierują życiem ludzi. Ocena zdrowia i choroby zmienia się w zależności od jednostki, ponieważ jest uwarunkowana bardzo indywidualnymi reakcjami i potrzebami subiektywnymi [1]. Zdrowie jest najczęściej ujmowane zgodnie z modelem biomedycznym, w którym przeważa orientacja patologiczna, i gdzie pojmuje się je jako brak choroby, a więc stan, w którym nie ujawnia się żadna ze znanych jednostek chorobowych bądź patologii w funkcjonowaniu organizmu [2]. W Konstytucji WHO zamieszczono definicję zdrowia, określanego jako pełny dobrostan biologiczny, psychiczny i społeczny a nie tylko brak choroby lub niedomagania [3]. Komponenty zamieszczone w definicji pozwalają na zastosowanie jej w ocenie zdrowia zarówno w aspekcie subiektywnym, jak i obiektywnym dokonywanym przez pracowników medycznych [4]. Jednym ze sposobów określania stanu zdrowia dowolnie wybranej populacji jest samoocena, element jakości życia, subiektywne postrzeganie własnego zdrowia. Ma to znaczenie w utrzymaniu poziomu aktywności jednostki, kontaktów społecznych, sposobów radzenia sobie ze stresem, wpływa na samoakceptację [5]. Ogólna dobra ocena sytuacji własnej, rodzinnej, zawodowej wpływa na poczucie dobrego zdrowia [6]. Dobrostan, bo tak też bliskoznacznie określana jest jakość życia, powoduje wzrost pozytywnego nastawienia w stosunku do siebie, rodziny i społeczeństwa. Dowiedziono, że wpływa na poziom aktywności fizycznej i psychicznej człowieka, na liczbę kontaktów społecznych. Osoby dobrze postrzegające swoje zdrowie maja więcej planów na przyszłość i są bardziej zadowolone z sytuacji życiowej [7]. Zdrowie stanowi wartość, która ma najsilniejszy wpływ na sytuację życiową kobiet, a często jest utożsamiane z dobrą jakością życia [8]. Badania przeprowadzone przez WHO wykazały, że na ogólny stan zdrowia kobiet mają problemy zdrowotne związane z układem rozrodczym. W krajach rozwijających się, jedna trzecia chorób kobiet w wieku prokreacyjnym jest związana z tym układem [9]. Obecna sytuacja zdrowotna kobiet w Polsce oceniana jest poprzez pryzmat zmian w czasie, jakie dokonały się zwłaszcza w ciągu ostatnich lat oraz odwołania do sytuacji w innych krajach, a przede wszystkim w krajach Unii Europejskiej. Wskazywane są zarówno ważne zmiany pozytywne 8

9 (przede wszystkim spadek umieralności kobiet i niemowląt, zmniejszenie się natężenia urodzeń wśród nastolatek), jak i negatywne (np. wzrost zachorowań na choroby nowotworowe i śmiertelności, rosnące zagrożenie chorobami przenoszonymi drogą płciową, zbyt wolny postęp w upowszechnianiu zdrowego stylu życia) oraz zagrożenia, których znaczenie może rosnąć w przyszłości (np. skutki obniżającego się wieku inicjacji seksualnej czy uzależnienia od narkotyków i alkoholu, pogłębiające się zróżnicowanie warunków życia ludności) [10]. Występowanie wielu wskazanych wyżej negatywnych zjawisk w realizacji programu kairskiego w Polsce, przyjętego na Międzynarodowej Konferencji na rzecz Ludności i Rozwoju w 1994 roku w Kairze [11], wymusza konieczność zmian i aktualizacji polityki zdrowotnej oraz strategii w sferze zdrowia prokreacyjnego. Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej polityka UE oraz innych organizacji międzynarodowych zajmujących się zdrowiem (WHO, UNFPA, UNAIDS), dla których zdrowie kobiet, zdrowie prokreacyjne jest obecnie głównym priorytetem, obliguje Polskę jako członka UE do wprowadzania szeregu zmian [10]. Zgodnie z definicją zdrowia prokreacyjnego, ludzie mogą prowadzić satysfakcjonujące i bezpieczne życie seksualne oraz są zdolni do prokreacji, a także mają prawo dostępu do odpowiednich usług służby zdrowia, zapewniających kobietom opiekę podczas ciąży i bezpieczny przebieg porodu, parom szansę posiadania zdrowego potomstwa, a w sytuacji niepowodzenia profesjonalną opiekę ma najwyższym poziomie dostosowaną do potrzeb [11]. Opieka perinatalna to wielodyscyplinarne działanie, którego celem jest zapewnienie opieki medycznej wraz z promocją zdrowia i postępowaniem leczniczym w okresie przedkoncepcyjnym, okołoporodowym, obejmujące matkę, płód i noworodka. W postępowanie takie, zaangażowanych jest wielu specjalistów, z których kluczową rolę odgrywają położnicy i neonatolodzy oraz położne [12]. Grupa kobiet w wieku rozrodczym ma swoją specyfikę w obszarze chorobowości hospitalizowanej. Dominują w tej grupie problemy związane z porodem i połogiem, stanowiące główne przyczyny hospitalizacji. Na drugim miejscu znajdują się choroby układu moczowo-płciowego i nowotwory, spośród których najważniejsze to rak piersi i szyjki macicy [10]. Jednak największym wyzwaniem dla opieki zdrowotnej początku XXI wieku jest zapobieganie i leczenie chorób nowotworowych [13]. Nowotwory złośliwe są drugą co do częstości przyczyną zgonów kobiet w wieku prokreacyjnym w większości krajów UE, ale w Polsce poziom umieralności z ich powodu należy do zdecydowanie wysokich [9]. Wśród nowotworów stanowiących przyczynę umieralności, największe zagrożenie życia stanowi rak piersi, następnie rak szyjki macicy [9,14,15,16]. W Polsce, podobnie jak w innych 10 nowych krajach Unii Europejskiej (2004), od połowy lat 90. obserwuje się spadek umieralności z powodu raka piersi, ale zachorowania na nowotwory złośliwe piersi we wszystkich grupach wieku ciągle rosną. Polska należy do krajów europejskich o najwyższym poziomie zachorowań i umieralności z powodu nowotworów złośliwych szyjki macicy [9]. Pomimo, że rak szyjki macicy należy do najczęściej występujących nowotworów złośliwych u kobiet, to jest torównocześnie jedyny nowotwór, który może być całkowicie wyeliminowany. W Polsce na raka szyjki macicy zapada około 3200 kobiet rocznie, a umiera blisko 1800 (2009r.). Dziś Polska ma jeden z najwyższych wskaźników umieralności w Europie - około 8,9 przypadków na 100 tysięcy. Średni standaryzowany wskaźnik śmiertelności w krajach starej Unii Europejskiej wynosi 1,6 i ta przepaść wynika z realizowanych programów profilaktycznych [17]. Natomiast zachorowania na nowotwory złośliwe piersi w Polsce we wszystkich grupach wieku ciągle rosną, ale tempo wzrostu w najmłodszej grupie wieku jest najmniejsze. Zachorowania na nowotwory piersi są bardzo rzadkie poniżej 25 roku życia (poniżej 5 nowych zachorowań/100 tys. kobiet), następnie ostro rosną we 9

10 wszystkich grupach wieku aż do 50 roku życia (98 nowych zachorowań/100 tys. kobiet). Zachorowania u kobiet powyżej 50 roku życia stabilizują się [18]. Aktualnie jedynym skutecznym rozwiązaniem trudnego problemu raka szyjki macicy w Polsce jest wdrożenie programu powszechnej profilaktyki opartej na edukacji zdrowotnej i populacyjnym, aktywnym skriningu cytologicznym, przy szczególnej koncentracji na grupach słabiej wykształconych i gorzej uposażonych [17,19]. Szybko zachodzące zmiany w zakresie profilaktyki i wczesnego wykrywania raka szyjki macicy wymuszają podniesienie poziomu wiedzy lekarzy, pielęgniarek, położnych i samych kobiet w zakresie karcinogenezy raka szyjki macicy. Wymaga to prowadzenia ciągłych szkoleń położników i ginekologów, a także położnych i pielęgniarek. Warunkiem powodzenia badań przesiewowych jest: wysoka zgłaszalność kobiet do badań, regularne wykonywanie odpowiedniej jakości badań, wysokie kwalifikacje personelu, prawidłowo prowadzona dalsza diagnostyka, odpowiednie leczenie stanów przedrakowych i raka szyjki macicy [20,21]. Umieralność z powodu raka piersi czy też raka szyjki macicy nie zostanie zahamowana w wyniku jakieś pojedynczej akcji interwencyjnej, lecz może być jedynie obniżona dzięki wielu skoordynowanym działaniom prewencji pierwotnej (poprzez identyfikację czynników ryzyka i modyfikację związanych z nimi zachowań), wtórnej (poprzez wcześniejsze rozpoznania choroby i wydłużenie okresu od inicjacji procesu nowotworowego do wystąpienia pierwszych jej objawów) i trzeciorzędowej (poprzez poprawę skuteczności leczenia) [13,17,18,20]. Ograniczenie zachorowalności kobiet na raka piersi i szyjki macicy wymaga uświadomienia kobiet na temat działań profilaktycznych oraz nauki pozytywnych zachowań zdrowotnych, co jest szczególnym wyzwaniem dla położnych [13,21]. Przyszłe matki stanowią grupę kobiet, które są szczególnie zachęcane, motywowane do regularnych wizyt w ciąży, a zarazem do badań, co stwarza sprzyjające warunki do wykonywania badań profilaktycznych. Choroby nowotworowe piersi i szyjki macicy są najczęściej diagnozowane u kobiet ciężarnych, a tendencja ta będzie rosnąć, co może wynikać z faktu, że kobiety coraz częściej podejmują decyzję o ciąży w późniejszym wieku [22]. Mimo, że rak piersi u kobiet w wieku rozrodczym (<49 roku życia) nie jest głównym problemem Polski, to jednak zachowania prokreacyjne i styl życia kobiet młodych warunkuje zachorowania w wieku peri- i postmenopauzalnym, tj. w wieku największych zachorowań na raka piersi [18]. Okres okołomenopauzalny rozpoczyna się w momencie pojawienia się endokrynologicznych, biologicznych i klinicznych zmian związanych z menopauzą. Klimakterium niesie ze sobą wiele niekorzystnych następstw, dotyczących ogólnego stanu zdrowia. Na pierwszy plan wysuwają się schorzenia uroginekologiczne, sercowo-naczyniowe, jak również osteoporoza i zmiany atroficzne [23,24]. Zaburzenia hormonalne pojawiające się u kobiet w okresie okołomenopauzalnym prowadzą do szeregu zmian zachodzących w ich organizmie, w tym do zakłóceń metabolicznych, otyłości, rozchwiania systemu immunologicznego, zaburzeń układu hemostazy. W związku z tym priorytetowym zadaniem położnej, lekarza rodzinnego oraz lekarza ginekologa powinna być opieka nad każdą pacjentką w tym okresie. Coroczna ocena stanu zdrowia kobiet w okresie okołomenopauzalnym jest pożądana i powinna obejmować zarówno somatyczne oraz psychologiczne problemy okresu przekwitania, jak również poradnictwo dotyczące właściwego stylu życia. Istotną rolę w poradnictwie powinna odgrywać edukacja w zakresie diety, aktywności fizycznej, relacji społecznych, higieny życia psychicznego, zachowań prozdrowotnych, stosowania leków oraz czynników ryzyka chorób charakterystycznych dla tego okresu [25,26,27]. Jakość życia kobiet w okresie okołomenopauzalnym i po menopauzie, stanowi poważny problem zdrowia publicznego. 10

11 Poprawa zdrowia i dobrego samopoczucia tej grupy kobiet poprawi również zdrowie i samopoczucie rodzin i całych społeczności [28]. Wiele problemów zdrowotnych kobiet ma związek z zaburzeniami dotyczącymi budowy anatomicznej bądź z fizjologią narządów płciowych. W wyniku chorób ginekologicznych, zastosowanych metod leczenia dochodzi nie tylko do ograniczeń funkcji w obrębie wymienionych narządów, ale mają one również wpływ na niekorzystne zmiany w psychice kobiet [29]. W przypadku poronienia bez względu na czas trwania ciąży, jest to dla kobiety roniącej bardzo silne i trudne wydarzenie w życiu, zarówno na poziomie poznawczym, emocjonalnym, jak i behawioralnym. Dlatego bardzo ważna jest wielodyscyplinarna opieka nad kobietą po poronieniu, w tym udzielana również przez położną [30]. Położna, to odpowiedzialna, samodzielna profesjonalistka, która pracuje wspólnie z kobietami, a sprawując opiekę, udziela im niezbędnego wsparcia emocjonalnego i informacyjnego [31]. Położna pełni rolę promotora i edukatora zdrowia nie tylko dla kobiet, ale całych rodzin i społeczeństwa [32,33]. Opieka położniczo-ginekologiczna sprawowana przez położną obejmuje szereg aspektów, a są to m.in. świadczenia zdrowotne realizowane wobec kobiety w każdym okresie jej życia i stanie zdrowia, kobiety ciężarnej, rodzącej, położnicy i noworodka oraz kobiety chorej ginekologicznie i zagrożonej chorobą w zakresie promocji zdrowia, profilaktyki i profesjonalnej opieki przedkoncepcyjnej, prenatalnej, perinatalnej oraz w okresie przekwitania i senium. Do zadań położnej, bez względu na miejsce pracy, należy realizowanie funkcji zawodowych w stosunku do wszystkich podopiecznych. Tak szeroko pojęta opieka sprawowana przez położną wyznaczała kierunki i problematykę badań w tym zakresie. Zmiany wprowadzone w art. 5 ust. 2 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej [34], dotyczące poszerzenia uprawnień położnej do realizacji określonych świadczeń zdrowotnych, wynikają w sposób bezpośredni z regulacji zawartej w art. 4 ust. 2 Dyrektywy Rady 80/155/EWG [35], który został przetransportowany do art. 42, ust 2 Dyrektywy 2005/36/WE [36], wskazując, że państwa członkowskie mają zagwarantować, iż położne będą uprawnione do podejmowania i wykonywania przynajmniej czynności, enumeratywnie wymienionych w kolejnych punktach tego artykułu, były przedmiotem analizy w badaniach własnych, dotyczących samooceny polskich położnych odnośnie posiadania umiejętności samodzielnego podejmowania określonych działań medycznych, wynikających z zapisów znowelizowanego ustawodawstwa zawodowego. Celem podjętych badań, przeprowadzonych w kilku etapach, było poznanie poziomu wiedzy i postaw kobiet, szczególnie w wieku rozrodczym, odnośnie badań profilaktycznych oraz poznanie przygotowania położnych do realizowania samodzielnie określonych działań medycznych wynikających z zapisów znowelizowanego ustawodawstwa zawodowego, mających wpływ na optymalizację opieki nad kobietami w różnych okresie życia i stanie zdrowia, a w szczególności obejmujących przygotowanie do działań profilaktycznych z zakresu chorób kobiecych i patologii położniczych oraz prowadzenia działalności edukacyjno-zdrowotnej z zakresu przygotowania do życia w rodzinie, metod planowania rodziny oraz ochrony macierzyństwa i ojcostwa Metodologia przeprowadzonych badań i przedstawienie wyników badań Badania będące przedmiotem zainteresowania, przeprowadzono wśród kobiet w różnym okresie życia zróżnicowanych pod względem cech społeczno-demograficznych, będących tych samym zmiennymi niezależnymi. W badaniach zastosowano metodę sondażu diagnostycznego z wykorzystaniem techniki kwestionariuszowej. Narzędzie badawcze stanowił głównie autorski 11

12 kwestionariusz ankiety obejmujący pytania dotyczące charakterystyki badanych osób oraz przedmiotu badań, przygotowany na podstawie analizy literatury przedmiotu, a opracowany w oparciu o pięciostopniową skalę Likerta. We współcześnie pojętej opiece nad zdrowiem kobiet, jedną z czołowych pozycji zajmuje zagadnienie zwalczania nowotworów narządów płciowych oraz piersi. Zarówno rak szyjki macicy, jak i rak piersi ze względu na swoje umiejscowienie daje stosunkowo największe możliwości wczesnego wykrywania i prowadzenia prawidłowej profilaktyki. Jednak skuteczność tych działań wymaga nie tylko zaangażowania kobiet, ale również osób sprawujących opiekę, a w szczególności położnych. Iwanowicz-Palus G., Bień A., Bałanda A., Stadnicka G., Ćwiek D., Siwak E.: Women's Knowledge on the Uterine Cervix Cancer Prevention. Pol. J. Environ. Stud 2007 Vol. 16 No 5A, Iwanowicz-Palus G., Bałanda A., Bień A., Stadnicka G., Prażmowska B., Siwak E.: Influence of the Maternity Experience on the Active Participation in the Uterine Cervix Prophylactic Examination. Pol. J. Environ. Stud 2007, Vol. 16, No 5A, Badania, których celem było określenie stanu wiedzy kobiet na temat profilaktyki raka szyjki macicy oraz próba oceny wpływu doświadczeń macierzyńskich na aktywny udział w badaniach profilaktycznych raka szyjki macicy, przeprowadzono wśród 200 kobiet na terenie województwa małopolskiego i podkarpackiego. Najliczniej reprezentowane były kobiety w przedziale wiekowym lat (42,0%), mężatki (55,5%); mieszkanki małych miast (68,0%) i wsi (26,0%); kobiety legitymujące się wykształceniem średnim (56,6%), ponad dwie piąte (41,5%) respondentek nie posiadało dzieci, a ponad dwie trzecie kobiet biorących udział w badaniu oceniło własną sytuację materialną jako średnią (76,5%) oraz swój stan zdrowia jako średni (79,0%). Przedstawiając wiedzę kobiet na temat profilaktyki raka szyjki macicy, dokonywano oceny subiektywnej i obiektywnej. Ocena subiektywna była wskazaniem respondentek, a obiektywna zawierała się w odpowiedziach na pytania ankietowe, ukierunkowane. Zdecydowana większość respondentek (84,0%) była przekonana o istnieniu związku pomiędzy wpływem zdrowego stylu życia na profilaktykę nowotworową. Obiektywnej oceny znajomości czynników ryzyka wystąpienia raka szyjki macicy dokonano na podstawie prawidłowych wskazań 15 dystraktorów. Co najmniej 2 prawidłowe elementy, uznano jako dobry poziom wiedzy. Analiza statystyczna wykazała, że więcej kobiet uznawało swoją wiedzę jako dobrą lub bardzo dobrą niż miało to miejsce w rzeczywistości (80,5% - ocena subiektywna, 49,0% - ocena obiektywna). Wiedza kobiet na temat profilaktyki raka szyjki macicy. Istnieje związek pomiędzy znajomością czynników ryzyka powstawania chorób nowotworowych a wykształceniem (p<0,05), natomiast nie stwierdzono takiej zależności pomiędzy wiekiem, doświadczeniami macierzyńskimi i miejscem zamieszkania (p>0,05). Tylko nieliczne kobiety znają metody diagnozowania stanu szyjki macicy, a wśród najczęściej wymienianych znajduje się badanie ginekologiczne (19,2%), badanie histopatologiczne (16,8%), badanie cytologiczne (14,5%) oraz badanie kolposkopowe (10,4%). Ponad połowa kobiet posiada wiedzę na temat istnienia związku pomiędzy wcześnie rozpoczętym współżyciem seksualnym (52,5%) oraz częstą zmianą partnerów seksualnych (57,0%) a zachorowalnością na raka szyjki macicy. Istnieje związek pomiędzy wiedzą na temat wpływu częstej zmiany partnerów seksualnych na zachorowalność na raka szyjki macicy a wykształceniem (p<0,05). Wpływ doświadczeń macierzyńskich na aktywny udział w badaniach profilaktycznych raka szyjki macicy. Uzyskane wyniki badań wskazują, że doświadczenia macierzyńskie badanych kobiet mają istotny wpływ na czas, jaki upłynął od ostatniego badania cytologicznego ankietowanych (p<0,01). Kobiety powinny zacząć systematycznie wykonywać badania cytologiczne od momentu rozpoczęcia współżycia. Zdecydowana większość (88,0%) badanych jest świadoma faktu, że to od 12

13 nich samych w największym stopniu zależy etap, w którym zdiagnozowana zostanie choroba nowotworowa. Ponad połowa kobiet ostatni raz z wizytą u ginekologa była w ciągu ostatniego roku (53,0%) a co druga badana (22,0%) nie wcześniej niż dwa lata temu. Ponad dwie piąte badanych miało wykonane, co najmniej dwa badania cytologiczne (46,0%), a ostatnie w ciągu minionego roku (41,0%). Istnieje zależność (p<0,01) pomiędzy ostatnią wizytą u ginekologa a doświadczeniem macierzyńskim - w grupie respondentek, które nigdy nie były jeszcze u ginekologa ponad cztery piąte (83,33%) stanowiły kobiety, które nie posiadają dzieci. Doświadczenia macierzyńskie mają również istotny wpływ (p<0,05) na czas, jaki upłynął od ostatniego badania cytologicznego badanych kobiet - ponad trzy piąte (63,41%) kobiet, posiadających dzieci miało wykonane badanie cytologiczne w ciągu ostatniego roku, a natomiast w grupie kobiet, które nigdy nie miały wykonanego badania cytologicznego ponad dwie trzecie (69,70%) stanowiły kobiety bez doświadczeń macierzyńskich. Stwierdzono istnienie statystycznej zależności (p<0,05) pomiędzy częstotliwością wykonywania badań ginekologicznych i badań cytologicznych oraz liczbą wykonanych badań cytologicznych a doświadczeniami macierzyńskimi kobiet. Głównym źródłem informacji na temat badań cytologicznych są media (24,3%), broszury i ulotki (16,4%) oraz lekarza ginekolog (15,1%), a rzadziej położna (10,8%) i pielęgniarkę (10,2%). Należy dążyć do zwiększenia aktywnego udziału pracowników służby zdrowia w procesie edukacji kobiet w zakresie problematyki raka szyjki macicy, a tym samym przyczyniać się do możliwości wczesnego wykrycia nowotworu w jego wyleczalnym stadium. Iwanowicz-Palus G., Stadnicka G., Bień A., Bałanda A., Kiełbratowska B., Kłoskowicz M.: Women's Knowledge Concerning Breast Tumors Prevention. Pol. J. Environ. Stud 2007 Vol. 16 No 5A, Iwanowicz-Palus G., Stadnicka G., Bałanda A., Bień A., Tobor E., Kłoskowicz M.: Women's Involvement in the Breast Cancer Prevention. Pol. J. Environ. Stud 2007 Vol. 16 No 5A, Znajomość zagadnień z zakresu czynników raka piersi, samokontroli gruczołu piersiowego wśród kobiet predysponuje do skutecznej profilaktyki nowotworów piersi a rozpoznanie nowotworów piersi we wczesnym etapie ich rozwoju daje doskonałe prognozy na wyleczenie. Badanie, którego celem była ocena stanu wiedzy kobiet w zakresie profilaktyki raka piersi oraz ocena udziału w profilaktyce i wczesnej diagnostyce nowotworów piersi, przeprowadzono wśród 200 kobiet w okresie rozrodczym i około menopauzalnym, zgłaszających się do poradni dla kobiet. Spośród kobiet biorących udział w badaniu największą grupę stanowiły osoby w wieku lat (37,0%), a następnie w wieku lat (30,5%) oraz powyżej 40 lat (27,5%). Prawie co druga respondentka (49,0%) posiadała wykształcenie średnie. Prawie połowa ankietowanych (48,5%) pochodziła z małych miast, a co trzecia (35,0%) była mieszkanką wsi. Ponad dwie piąte (62,5%) było mężatkami, co trzecia (34,5%) nie posiadała dzieci. Największą grupę kobiet biorących udział w badaniu stanowiły respondentki, które własną sytuację materialną określiły jako średnią (80,0%) oraz stan swojego zdrowia jako średni (84,0%) i co dziesiąta badana (10%) przyznała, że w najbliższej rodzinie (córki, siostry, matki, babci) wystąpił nowotwór piersi. Wiedzę kobiet biorących udział w badaniu na temat znajomości różnych aspektów związanych z nowotworem piersi u kobiet określono na podstawie czteropunktowej skali przedziałowej (0 brak wiedzy, 1 niewystarczająca, brak zainteresowania, 2 niewystarczająca pomimo zapotrzebowania, 3 wystarczająca). Najwyżej ankietowane oceniły swoją wiedzę na temat samobadania piersi (2,28 punktu), nieco słabiej w zakresie występowania objawów (2,20), czynników ryzyka (2,17) oraz profilaktyki raka piersi (2,16). Tylko 2,01 punktu respondentki uzyskały w zakresie 13

14 znajomości diagnostyki raka piersi. Najsłabiej wypadła znajomość leczenia i rokowania (1,87) w przypadku wystąpienia nowotworu. Wiedza kobiet w zakresie profilaktyki nowotworów piersi. Badania własne wykazały, że prawie połowa (48,00%) respondentek znała czynniki ryzyka raka piersi. Spośród objętych badaniem kobiet tylko, co druga respondentka (51,0%) znała najbardziej optymalny czas badania piersi u kobiet miesiączkujących. Nie stwierdzono zależności pomiędzy wiedzą na temat wieku rozpoczęcia samokontroli piersi a wykształceniem i miejscem zamieszkania (p>0,05), natomiast wiedza kobiet badanych kobiet w tym zakresie była uzależniona (p<0,05) od doświadczeń macierzyńskich. Prawie połowa (46%) badanych kobiet posiadała znikomą wiedzę z zakresu czynników ryzyka raka piesi. Poziom wiedzy w zakresie profilaktyki raka piersi nie jest uzależniony od wykształcenia i miejsca zamieszkania (p>0,05), a tylko doświadczeń macierzyńskich (p<0,05) badanych kobiet. Zaangażowanie kobiet w profilaktykę raka piersi. Stwierdzono, że ponad jedna trzecia (34,5%) kobiet biorących udział w badaniu wykonywała samobadanie piersi co najmniej raz w miesiącu. Pozostałe 65,5% przeprowadzają takie badanie sporadycznie lub w ogóle. Badane były zdecydowanie zainteresowane instruktażem samobadania piersi (31,0%) oraz weryfikacją swoich umiejętności (31,0%) w tym zakresie. Nie stwierdzono istotnej statystycznie zależności pomiędzy poziomem wiedzy kobiet w zakresie samobadania piersi a wiekiem badanych, wykształceniem, miejscem zamieszkania, doświadczeniem macierzyńskim (p>0.05). Większość badanych kobiet nie wykonuje samokontroli piersi i wykazuje, że nie posiada umiejętności w tym zakresie. Kobiety wykazują duże zainteresowanie instruktażem samobadania piersi i weryfikacją swoich umiejętności. Kobiety w większości (62,0%) są zainteresowane nauką samobadania piersi i są świadome korzyści z tego wynikających najczęściej wskazując na możliwość wcześniejszego wykrycia raka piersi (47,05%) i wczesnego wykrycia innej choroby piersi (19,11%). Istnieje zależność między zainteresowaniem instruktażem samobadania a doświadczeniem macierzyńskim (p<0,001) i wiekiem kobiet (<0,05). Kobiety (96,0%) wiedzą, że istnieje zależność pomiędzy profilaktyką pierwotną a obniżeniem współczynnika zachorowań i umieralności na nowotwór piersi, a wiedza w tym zakresie uzależniona jest od wieku badanych (p<0,05). Pięta B., Samulak D., Opala T., Iwanowicz-Palus G., Wilczak M., Gozdecka-Gródecka S., Więznowska-Mączyńska K.: Women's lifestyle and the risk of breast tumors. Eur. J. Gynaecol. Oncol Vol. 30 No 2, Badanie, którego celem była analiza stylu życia kobiet i jego wpływu na ryzyko zachorowania na raka piersi oraz nowotwory łagodne, przeprowadzono wśród 555 kobiet w wieku lat. Badaną grupę stanowiły zdrowe kobiety bez zmian w gruczołach piersiowych oraz kobiety, u których zdiagnozowano raka piersi lub nowotwory łagodne gruczołu. Kryteriami włączenia do pierwszej grupy (n=292) było badanie przeprowadzone przez specjalistę, w którym nie wykazano zmian patologicznych oraz prawidłowy wynik badania mammograficznego i / lub USG. Druga i trzecia grupa składała się z pacjentek podzielonych według wyniku badania histopatologicznego materiału uzyskanego za pomocą biopsji piersi lub operacji: zmian łagodnych (n=184) i złośliwych zmian chorobowych (n=79). Badania przeprowadzono metodą sondażu diagnostycznego z wykorzystaniem kwestionariusza ankiety składającego się z pytań dotyczących warunków społeczno-ekonomicznych, stosowania używek i aktywności fizycznej. Dla wszystkich uczestniczek wyliczono wskaźnik BMI. Najwyższy wskaźnik BMI (BMI = 26,4) zaobserwowano w grupie pacjentek z rakiem sutka. W pozostałych grupach badanych z łagodnymi guzami piersi i bez zmian w piersiach był 14

15 porównywalny i wynosił odpowiednio: 24,7 i 24,4 BMI. Wykazano istotną statystycznie (p<0,05) zależność pomiędzy grupą z rakiem piersi i bez zmian. Wykazano istotną statystycznie zależność między kobietami palącymi papierosy, a występowaniem zmian w gruczole piersiowym (p=0.006). Wykazano istotną statystycznie zależność pomiędzy podejmowaniem aktywności fizycznej w poszczególnych grupach kobiet: z rakiem piersi i zdrowych (p=0.002). Wysoka wartość wskaźnika BMI zwłaszcza wśród kobiet w okresie pomenopauzalnym jest negatywnym czynnikiem zwiększającym ryzyko wystąpienia raka sutka. Aktywność fizyczna zmniejsza ryzyko raka piersi. Edukacja z zakresu prozdrowotnego stylu życia może przyczynić się do redukcji/ zmniejszenia ryzyka występowania raka piersi. Iwanowicz-Palus G., Stadnicka G., Bień A.: Determinant factors of health in rural women in their perimenopausal period. Ann. Agric. Environ. Med Vol. 20 No 1, Środowisko oraz styl życia mają istotny wpływ na zdrowie kobiet w okresie okołomenopauzalnym. Celem badań była próba oceny czynników determinujących zdrowie kobiet wiejskich w okresie okołomenopauzalnym. Badania przeprowadzono wśród 150 pacjentek poradni ginekologicznej, w SPZOZ w Tomaszowie Lubelskim w okresie od r. do r. W badaniu użyto kwestionariusza Menopause Health Questionnaire (MHQ) oraz Skali Objawów Menopauzy. Do analizy statystycznej użyto testu chi kwadrat i test U Manna-Whitneya. Przyjęto poziom istotności p<0,05. Grupa badana była zróżnicowana pod względem demograficzno-społecznym. Ponad połowa pacjentek objętych badaniem mieszkała na wsi (60,0%). Najliczniejszą grupę stanowiły kobiety w wieku lat (36,0%) oraz lat (30,0%), natomiast, co druga respondentka była w wieku lat (20,7%). Około dwie trzecie respondentek (66,0%) posiadało wykształcenie średnie. Zdecydowana większość badanych kobiet pozostawała w związku małżeńskim (80,0%). Tylko nieco ponad połowa respondentek (50,7%) to osoby czynne zawodowo, a ponad jedna czwarta (27,3%) badanych deklarowała status bezrobotnej. Prawie, co trzecia respondentka swoją sytuację finansową określiła, jako złą (30,0%) lub przeciętną (32,0%). Najliczniejszą grupę stanowią respondentki z nadwagą 54,0%. Kwestionariusz - Skala Objawów Menopauzy, pozwolił na ocenę wśród kobiet wiejskich częstości występowania psychosomatycznych objawów menopauzy i ich odbiór przez respondentki. Stopień dyskomfortu, jakie dają wyżej wymienione objawy podzielono na 5 kategorii (brak, łagodne, umiarkowane, poważne, bardzo poważne) i porównywano je pomiędzy kobietami aktywnymi zawodowo i niepracującymi. W obu grupach, kobiety najczęściej uskarżały się na uderzenia gorąca, uczucie zdenerwowania, huśtawkę nastrojów, suchość pochwy, problemy z oddawaniem moczu oraz ból stawów, różnił je natomiast stopień odczuwanego dyskomfort związanego z objawami. Stwierdzono istotne różnice w ocenie dyskomfortu związanego z występowaniem: uderzeń gorąca (p=0,01), kołatania serca (p=0,03), poczucia lęku (p<0,0000), nastroju depresyjnego (p=0,02), suchości pochwy (p=0,01) i problemów w zakresie życia seksualnego (p=0,03) pomiędzy grupami kobiet pracujących i nieaktywnych zawodowo. Natomiast nie stwierdzono istotnych różnic w takich domenach jak: problemy ze snem, drażliwość, wyczerpanie fizyczne i umysłowe, problemy z pęcherzem, dyskomfort związany ze stawami i mięśniami (p>0,05). Tylko, co piąta respondentka (19,33%) regularnie, co roku przeprowadzała badanie ginekologiczne. Objawy lęku, nastrój depresyjny były w sposób istotny (odpowiednio: p= 0,000; p=0,02) zależne od statusu zawodowego badanych kobiet. 15

16 Status zawodowy kobiet wiejskich ma znaczący wpływ na ich samopoczucie w okresie menopauzy, a większość z nich w okresie okołomenopauzalnym nie dba w sposób właściwy o własne zdrowie i samopoczucie. Iwanowicz-Palus G., Rzońca E., Bień. A., Włoszczak-Szubzda A., Walczuk E.: High Evaluation of Medical Staff by Women after Miscarriage during Hospitalization. Tohoku J. Exp. Med. 2014, Vol. 232, No. 3, Strata dziecka niezależnie od czasu trwania ciąży jest traumatycznym wydarzeniem. Celem badania była próba poznania opinii kobiet po poronieniu na temat sprawujących nad nimi opiekę położnymi podczas hospitalizacji, które po tak trudnym i traumatycznym wydarzeniu wymagają pomocy i wsparcia. Badaniem objęto 350 kobiet, które były w okresie od kilku dni do 2 miesięcy po stracie ciąży. Były to pacjentki oddziałów ginekologii, podopieczne poradni dla kobiet i położnych rodzinnych na terenie województwa lubelskiego. Wśród kobiet uczestniczących w badaniu, większość stanowiły respondentki w przedziale wiekowym lat (31,68%), zamężne (76,24%), mieszkanki miast (53,13%), deklarujące wykształcenie średnie (37,95%), posiadające jedno dziecko (35,97%) oraz dwoje i więcej dzieci (35,97%), oceniające swoje warunki materialno-ekonomiczne (46,86%) i mieszkaniowe (46,20%), jako dobre. Większość badanych kobiet po poronieniu stwierdziła, że położne wykazały się odpowiednimi umiejętnościami (57,43%), udzieliły im niezbędnego wsparcia informacyjnego (52,81%) oraz pozytywnie oceniły wiedzę położnych (45,21%) oraz postępowanie, które miało wpływ na ich emocje w tym okresie (45,21%). Respondentki, które mogły swobodnie wyrazić swoje emocje podczas pobytu w szpitalu istotnie wyżej oceniały położne realizujące opiekę (p<0,0001) niż badane, które nie miały takiej możliwości lub też nie pamiętały tego faktu. Badane, które oceniały swój stan psychiczny po poronieniu jako ciężki, lepiej oceniały pomoc i wsparcie udzielane przez położne (p<0,01) niż te, które oceniły swój stan jako umiarkowany lub lekki (p<0,001). Respondentki, które oceniały swój stan psychiczny po poronieniu, jako ciężki miały bardziej nasilone potrzeby podczas hospitalizacji niż badane, które oceniały swój stan psychiczny, jako lekki i umiarkowany (p<0,0001). Z kolei ankietowane, które w momencie utraty dziecka były w związku małżeńskim miały istotnie bardziej nasilone potrzeby, niż samotne badane (p<0,01). Wykazano istotną korelację pomiędzy poziomem nasilenia potrzeb podczas pobytu w szpitalu a oceną położnych (R=0,23; p=0,02). Im większe było nasilenie potrzeb pacjentek, tym lepiej oceniały one położne sprawujące opiekę na nimi. Analiza statystyczna wykazała, że ankietowane, które otrzymały od personelu medycznego wskazówki kompletne i wystarczające odnośnie dalszej pomocy po starcie dziecka, wyżej oceniały położne niż badane, które miały informacje niewystarczające lub ich w ogóle nie uzyskały (p<0,0001). Badania własne wykazały, dość wysoką ocenę położnych sprawujących opiekę nad kobietami po poronieniu podczas ich pobytu w szpitalu. Wraz ze zwiększonymi potrzebami kobiet w czasie hospitalizacji ocena położnych była wyższa. Zdecydowanie lepiej oceniały personel medyczny kobiety, które miały możliwość swobodnego wyrażania swoich opinii podczas hospitalizacji, postrzegały swój stan psychiczny po poronieniu, jako ciężki oraz otrzymały kompletne informacje. Należy podkreślić, że niezbędne jest ciągłe podnoszenie kwalifikacji położnych z zakresu udzielania wsparcia emocjonalnego i psychicznego dla kobiet po poronieniu, aby zapewnić opiekę jak najwyższej jakości i spełnić oczekiwania kobiet po tak trudnym wydarzeniu. 16

17 Iwanowicz-Palus G., Bień A., Stadnicka G., Golonka E.: Self-evaluation of Polish midwives health state. Zdr Pub 2012, 4(122), Iwanowicz-Palus G., Bień A., Stadnicka G., Golonka E.: Psycho-social determinants in health state self-evaluation by Polish midwives. Zdr Pub 2012, 4 (122), Iwanowicz-Palus G., Rzońca E., Bień. A., Włoszczak-Szubzda A.: Self-reported preparation of Polish midwives for independent performance of prophylactic activities within the scope of women s diseases and obstetric pathologies. Ann. Agric. Environ. Med. 2014, Vol. 21 No 2, Iwanowicz-Palus G., Rzońca E., Bień. A., Włoszczak-Szubzda A.: Self-reported preparation of Polish midwives for independent performance of health education activities. J. Public Health Nurs. Med. Rescue 2014, 2, Celem badań była próba poznania samooceny sytuacji zdrowotnej polskich położnych wraz z uwarunkowaniami tej oceny oraz próba poznania samooceny położnych dotyczącej przygotowania do realizowania samodzielnie określonych działań medycznych wynikających z zapisów znowelizowanego ustawodawstwa zawodowego, obejmującego w szczególności działań profilaktycznych z zakresu chorób kobiecych i patologii położniczych oraz prowadzenia działalności edukacyjno-zdrowotnej z zakresu przygotowania do życia w rodzinie, metod planowania rodziny oraz ochrony macierzyństwa i ojcostwa. Analizę materiału badawczego wykonano w oparciu o oprogramowanie komputerowe: UPSA_Plus (AltaSoft S.C. Software Development Company w Katowicach) oraz STATISTICA 6.1 (StatSoft, Polska - Kraków). Związek między cechami dzielącymi weryfikowano za pomocą testu Chikwadrat (χ2) na niezależność cech, przyjmując poziom istotności p<0,05. W badaniu wykorzystano metodę losowania dwustopniowego, zespołowego ze stratyfikacją na położne aktywne zawodowo, według schematu losowania wielostopniowego warstwowo grupowo indywidualnego. Wielkość próby określono, biorąc pod uwagę cztery najważniejsze czynniki mające znaczenie w tym zakresie: wielkość akceptowalnego błędu pomiaru, zakres zmienności mierzonej cechy w populacji, zakładany przedział ufności oraz wielkość populacji. Badania zasadnicze, poprzedzone badaniem pilotażowym pozwalającym na weryfikację autorskiej części kwestionariusza ankiety, zostały przeprowadzone w latach , wśród reprezentatywnej ogólnopolskiej grupy 3569 położnych, obejmując tym samym 17,13% ogółu położnych pełnozatrudnionych w kraju. Badaniem objęto 13,35% aktywnych zawodowo położnych z regionu centralnego, 14,03% z regionu południowego, 24,00% z regionu wschodniego, 20,67% z regionu północno-zachodniego, 20,90% z regionu południowo-zachodniego oraz 14,25% z regionu północnego Polski. Podziału kraju na sześć regionów dokonano zgodnie z Rozporządzeniem w sprawie wprowadzenia Nomenklatury Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS), które weszło w życie z dniem uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej (Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 listopada 2007 roku w sprawie wprowadzenia Nomenklatury). Badana próba położnych była reprezentowana przez osoby w wieku od 25 do 76 lat, ze średnią wieku 42,42±7,31 lata. Blisko połowa (48,18%) ogółu badanych położnych to mieszkanki miast powiatowych, a co czwarta (24,94%) mieszkała w mieście wojewódzkim. Ponad dwie trzecie (77,89%) badanych położnych było mężatkami. Wśród 3569 położnych uczestniczących w badaniu, większość stanowiły osoby legitymujące się wykształceniem policealnym (87,55%), badane w ogóle nie uczestniczące w kształceniu podyplomowym szkoleniach specjalizacyjnych (84,88%), kursach kwalifikacyjnych (73,63%), specjalistycznych (59,69%) oraz położne, które ukończyły co najmniej jeden kurs dokształcający (54,15%). Położne swoje warunki mieszkaniowe oceniły jako dobre (47.88%), a materialne jako średnie (48.28%) i blisko połowa respondentek była zadowolona z jakości swojego życia (48,01%). 17

18 Przeprowadzona analiza danych opisująca uwarunkowania psycho-społeczne samooceny zdrowia wskazuje, iż rozkład analizowanych cech był porównywalny we wszystkich grupach. Iwanowicz-Palus G., Bień A., Stadnicka G., Golonka E.: Self-evaluation of Polish midwives health state. Zdr Pub 2012, 4(122), Ponad połowa badanych położnych, niezależnie od regionu kraju (p>0,05), ocenia swoje zdrowie (57,44%), kondycję fizyczną (54,89%) jako dobre. Tylko nieliczne położne przyznają się do złego, a nawet bardzo złego stanu zdrowia (2,72%) i takiej samej kondycji fizycznej (2,63%). W większości położne (63,35%) stwierdzają, że ich stan zdrowia jest porównywalny ze stanem zdrowia innych osób w zbliżonym wieku, a ponad dziesięciokrotnie mniejsza grupa (6,33%) uważa, że zdecydowanie gorsze. Jako lepszy stan własnego zdrowia od społeczeństwa ocenia 22,33% położnych. Ponad połowa badanych położnych, niezależnie od regionu kraju (p>0,05), ocenia swoje zdrowie (57,44%), kondycję fizyczną (54,89%) jako dobre. Tylko nieliczne położne przyznają się do złego, a nawet bardzo złego stanu zdrowia (2,72%) i takiej samej kondycji fizycznej (2,63%). W większości położne (63,35%) stwierdzają, że ich stan zdrowia jest porównywalny ze stanem zdrowia innych osób w zbliżonym wieku, a ponad dziesięciokrotnie mniejsza grupa (6,33%) uważa, że jednak zdecydowanie gorsze. Położne oceniające swój stan zdrowia jako bardzo dobry, ale również bardzo zadowolone ze stanu swojego zdrowia, to przede wszystkich, istotnie statystycznie zróżnicowane grupy osób (p<0,001): poniżej 30 roku życia, stanu wolnego, nie posiadających doświadczenia macierzyńskiego, legitymujących się wykształceniem wyższym, posiadających krótki staż pracy, oceniających bardzo dobrze swoje warunki mieszkaniowe, materialne i jakość swojego życia. Iwanowicz-Palus G., Bień A., Stadnicka G., Golonka E.: Psycho-social determinants in health state selfevaluation by Polish midwives. Zdr Pub 2012, 4 (122), Ponad połowa badanych położnych niezależnie od regionu kraju (p>0,05) ocenia swoją kondycję psychiczną jako dobrą (56,35%), natomiast co czwarta (25,33%) jako przeciętną. Położne oceniające swój stan zdrowia jako bardzo dobry, to osoby (p<0,001) prawie nigdy lub rzadko przeżywające sytuacje trudne, stresujące w życiu osobistym (18,04%) oraz w pracy zawodowej (19,38%), w sytuacjach trudnych otrzymujących zawsze wsparcie ze strony przyjaciół (p=0,001), rodziny (p=0,0025), koleżanek / kolegów z pracy(p=0,0082) oraz przełożonych (p=0,0005), z wysokim poziomem globalnego poczucia koherencji (p=0,0000). Natomiast położne oceniające swój stan zdrowia jako zły, a nawet bardzo zły to przede wszystkim osoby (p<0,001) bardzo często przeżywające sytuacje trudne, stresujące w życiu osobistym (7,87%), jak i w pracy zawodowej (5,75%), tylko czasami otrzymujące wsparcie w sytuacjach trudnych ze strony przyjaciół (3,49%), rodziny (3,19%), a także bardzo rzadko lub nigdy ze strony przełożonych (p<0,01) oraz z niskim poziomem globalnego poczucia koherencji (p<0,001). Ponad połowa położnych (57,44%), niezależnie od regionu kraju (p>0,05), ocenia swoje zdrowie jako dobre. Natomiast prawie co trzecia położna ocenia jako przeciętne swój stan zdrowia (30,74%). Tylko nieliczne położne przyznają się do złego, a nawet bardzo złego stanu zdrowia (2,72%). Położne oceniające swój stan zdrowia jako bardzo dobry, to grupy osób prawie nigdy bądź raczej rzadko (p<0,0001) przeżywających sytuacje trudne, stresujące w życiu osobistym (18,04%), jak i w pracy zawodowej (19,38%). Natomiast położne oceniające swój stanu zdrowia jako zły, a nawet bardzo zły, to przede wszystkim, istotnie statystycznie zróżnicowane (p<0,001), grupy osób które bardzo często przeżywały sytuacje trudne, stresujące w życiu osobistym (7,87%), jak i w pracy zawodowej (5,75%). 18

19 Dobra samoocena zdrowia badanych położnych jest dodatnio skorelowana z wysokim poczuciem koherencji. Istnieje zależność pomiędzy bardzo dobrą i dobrą samooceną stanu zdrowia a wsparciem otrzymywanym od rodziny, przyjaciół, koleżanek / kolegów z pracy i przełożonych. Występowanie sytuacji trudnych w życiu osobistym oraz w pracy zawodowej badanych kobiet determinuje niższą samoocenę stanu zdrowia. Iwanowicz-Palus G., Rzońca E., Bień. A., Włoszczak-Szubzda A.: Self-reported preparation of Polish midwives for independent performance of prophylactic activities within the scope of women s diseases and obstetric pathologies. Ann. Agric. Environ. Med. 2014, Vol. 21 No 2, Położne zdecydowanie przyznające się do posiadania przygotowania do samodzielnego prowadzenia profilaktyki chorób kobiecych, w porównaniu z próbą ogólnopolską, co najmniej wysoce istotnie statystycznie przeważają wśród ankietowanych mieszkających w regionie południowozachodnim (45,90%) i wschodnim kraju (45,47%), powyżej 50 roku życia (54,18%), legitymujących się wykształceniem wyższym (51,45%), jak i uczestniczących w kształceniu podyplomowym, tj. w szkoleniach specjalizacyjnych (50,38%), kursach kwalifikacyjnych (46,76%), oraz kursach dokształcających (45,34%). Natomiast położne przyznające się do braku przygotowania do samodzielnego prowadzenia profilaktyki chorób kobiecych, w porównaniu z próbą ogólnopolską, co najmniej wysoce istotnie statystycznie przeważały wśród badanych mieszkających w regionie północnym (8,56%), w przedziale wiekowym lat (7,57%), legitymujących się wykształceniem policealnym (7,85%) oraz nie uczestniczących w kształceniu podyplomowym w szkoleniach specjalizacyjnych (7,71%), kursach kwalifikacyjnych (7,64%) i kursach dokształcających (8,24%). Położne zdecydowanie przyznające się do posiadania przygotowania do samodzielnego prowadzenia profilaktyki patologii położniczych, w porównaniu z próbą ogólnopolską, co najmniej wysoce istotnie statystycznie przeważają wśród osób w przedziale wiekowym lat (47,97%), legitymujących się wykształceniem wyższym (48,55%), jak również uczestniczących w kształceniu podyplomowym w kursach dokształcających (39,48%). Natomiast położne przyznające się do braku przygotowania do samodzielnego prowadzenia profilaktyki patologii położniczych, w porównaniu z próbą ogólnopolską, co najmniej wysoce istotnie statystycznie przeważały wśród osób najstarszych tj. powyżej 50 roku życia (12,20%), legitymujących się wykształceniem policealnym (11,59%) oraz nie uczestniczących w kształceniu podyplomowym, tj. w kursach dokształcających (11,83%. Iwanowicz-Palus G., Rzońca E., Bień. A., Włoszczak-Szubzda A.: Self-reported preparation of Polish midwives for independent performance of health education activities. J. Public Health Nurs. Med. Rescue 2014, 2, Przeprowadzona analiza statystyczna wykazała, iż najlepiej oceniają swoje przygotowanie do samodzielnego prowadzenia działalności edukacyjno-zdrowotnej w zakresie przygotowania do życia w rodzinie położne mieszkające w regionie północno-zachodnim (27,77%), powyżej 50 roku życia (38,54%), legitymujące się wykształceniem wyższym (49,42%) oraz uczestniczące w kształceniu podyplomowym posiadające co najmniej jedną specjalizację (34,77%), co najmniej jeden kurs kwalifikacyjny (33,69%), kurs specjalistyczny (26,62) oraz kurs dokształcający (30,16%). Natomiast położne przyznające się do braku przygotowania do samodzielnego realizowania działalności edukacyjno-zdrowotnej w zakresie przygotowania do życia w rodzinie, w porównaniu z próbą ogólnopolską, co najmniej wysoce istotnie statystycznie (p<0,01) przeważały wśród badanych mieszkających w regionie północnym (19,21%) kraju, w przedziale wiekowym lat (18,38%), legitymujących się wykształceniem policealnym (18,03%) i nie uczestniczących w kształceniu podyplomowym, to jest nie posiadających specjalizacji (18,02%), nie uczestniczących w kursach kwalifikacyjnych (19,04%), kursach specjalistycznych (17,88%) i kursach dokształcających (20,68%). 19

20 Położne, które najlepiej oceniają swoje przygotowanie do samodzielnego prowadzenia działalności edukacyjno-zdrowotnej w zakresie metod planowania rodziny, w porównaniu z próbą ogólnopolską, przeważają wśród ankietowanych mieszkających w regionie wschodnim (29,48%) kraju, powyżej 50 roku życia (35,33%), legitymujących się wykształceniem wyższym (50,29%), jak i uczestniczących w kształceniu podyplomowym posiadających co najmniej jedną specjalizację (37,22%) oraz wśród tych, które ukończyły co najmniej jeden kurs kwalifikacyjny (34,99%), kurs specjalistyczny (31,29%), jak i kurs dokształcający (31,87%). Natomiast położne przyznające się do braku przygotowania do samodzielnego prowadzenia działalności edukacyjno-zdrowotnej w zakresie metod planowania rodziny, w porównaniu z próbą ogólnopolską, co najmniej wysoce istotnie statystycznie przeważały wśród respondentek mieszkających w regionie południowym (14,38%), w przedziale wiekowym lat (12,71%), legitymujących się wykształceniem policealnym (13,16%) oraz nie uczestniczących w kształceniu podyplomowym szkoleniach specjalizacyjnych (13,57%), w kursach kwalifikacyjnych (14,04%), kursach specjalistycznych (13,51%) oraz kursach dokształcających (15,98%). Położne oceniające, iż są bardzo dobrze przygotowane do samodzielnego prowadzenia działalności edukacyjno-zdrowotnej w zakresie ochrony macierzyństwa i ojcostwa, w porównaniu z próbą ogólnopolską przeważają wśród osób mieszkających w regionie centralnym (24,72%), powyżej 50 roku życia (32,76%), legitymujących się wykształceniem wyższym (39,83%) i uczestniczących w kształceniu podyplomowym posiadających co najmniej jedną specjalizację (29,14%), wśród tych, które ukończyły co najmniej jeden kurs kwalifikacyjny (29,05%), kurs specjalistyczny (26,08%) i kurs dokształcający (26,58%). Z kolei położne przyznające się do braku przygotowania do samodzielnego prowadzenia działalności edukacyjno-zdrowotnej w zakresie ochrony macierzyństwa i ojcostwa, w porównaniu z próbą ogólnopolską przeważały wśród badanych mieszkających w regionie południowym (19,73%), poniżej 30 roku życia (19,11%), legitymujących się wykształceniem policealnym (17,32%), jak i nie uczestniczących w kształceniu podyplomowym nie posiadających specjalizacji (17,42%), nie uczestniczących w kursach kwalifikacyjnych (18,65%), kursach specjalistycznych (17,32%) oraz kursach dokształcających (19,83%). Samoocena położnych dotycząca posiadania umiejętności samodzielnego podejmowania określonych działań medycznych wynikających z zapisów znowelizowanego ustawodawstwa zawodowego, pozwala na stwierdzenie, że większość położnych jest przygotowanych do samodzielnego prowadzenia działalności edukacyjno-zdrowotnej w zakresie przygotowania do życia w rodzinie, metod planowania rodziny, ochrony macierzyństwa i ojcostwa oraz profilaktyki chorób kobiecych i patologii położniczych. Najlepiej oceniają swoje przygotowanie w analizowanym zakresie położne posiadające wykształcenie wyższe oraz położne z ukończoną specjalizacją. Jednak prawie co dziesiąta badana położna, niezależnie od zamieszkiwanego regionu kraju, wieku oraz uczestnictwa w kształceniu podyplomowym nie jest jednak przygotowana do samodzielnego prowadzenia profilaktyki patologii położniczych. Natomiast, do braku przygotowania do samodzielnego prowadzenia profilaktyki chorób kobiecych przyznają się głównie położne w wieku lat, legitymujące się wykształceniem policealnym oraz nieuczestniczące w żadnych formach kształcenia podyplomowego. Wyniki badań własnych oraz analiza literatury przedmiotu wskazują, iż konieczne jest podnoszenie przez położne kwalifikacji w zakresie powyższej działalności edukacyjno-zdrowotnej i profilaktycznej poprzez uczestnictwo w różnych formach kształcenia podyplomowego, celem świadczenia opieki na najwyższym poziomie na rzecz kobiet i ich rodzin. 20