SZTUKA NA JEDWABIU GALERIA ARS LONGA Milanówek

Transkrypt

1 1

2 2

3 SZTUKA NA JEDWABIU GALERIA ARS LONGA Milanówek

4 Autorzy Andrzej Pettyn Gra yna Œniadewicz Stanis³aw Trzeszczkowski Beata Witaczek-Nehring Danuta Wróblewska Redakcja Teresa Kasztelanic Gra yna Œniadewicz Andrzej Pettyn Redakcja techniczna Wies³awa Koszuta Opracowanie graficzne Mariusz Koszuta T³umaczenie El bieta yszkowska MILA-NOVA Zdjêcia ze zbiorów prywatnych artystów, Andrzeja Sroczyñskiego i archiwum CDSJ ISBN Wydawca ARKUSZOWA Drukarnia Offsetowa S.C. ul. Traugutta Grodzisk Maz. Spis treœci Gra yna Œniadewicz Ars Longa vita brevis 3 Danuta Wróblewska Jedwab i pêdzel Piêæ odmian opisu œwiata 4 Krystyna Arska-Perep³yœ 6 Jacek Dyrzyñski 8 4 Grzegorz Pabel 10 Wojciech Sadley 12 Stanis³aw Trzeszczkowski 14 Beata Witaczek-Nehring Gdzie jest morwa, tam jedwabnictwo byæ mo e 16 Stanis³aw Trzeszczkowski Artyœci i projektanci w Milanówku 21 Szymon Laska Jedwab Polski 23 Andrzej Pettyn Art on silk 24

5 ARS LONGA VITA BREVIS to znana ³aciñska sentencja, która trafnie oddaje ideê organizowania obchodów jubileuszowych. Milanówek to miasto, w którym od zarania dziejów zamieszkiwa³o wielu ludzi kultury i sztuki. Istnieje tu specyficzny mikroklimat, gdzie wœród wiekowych dêbów Genius Loci sprawia, e maj¹ tu miejsce znacz¹ce dzia³ania twórcze. I tak 80 lat temu rodzeñstwo Stanis³awa i Henryk Witaczkowie ludzie wybitni zarówno pod wzglêdem umiejêtnoœci biznesowych, organizacyjnych, wielcy spo³ecznicy, a tak e otwarci na sztukê rozpoczê³o realizacjê swoich marzeñ, a mianowicie rozwój jedwabnictwa w Milanówku. Marzenia by³y wielkie na miarê wielkich ludzi, którzy z ogromn¹ pasj¹ i determinacj¹ potrafili je zrealizowaæ. Dzisiaj z dum¹ mo emy powiedzieæ, e Milanówek odegra³ znacz¹c¹ rolê w rozwoju jedwabnictwa w Polsce. W CDSJ Centralnej Doœwiadczalnej Stacji Jedwabniczej za³o onej w 1924 r., oprócz prac zwi¹zanych z produkcj¹, hodowl¹ jedwabników, badaniami naukowymi, by³y prowadzone równie dzia³ania twórcze. W zak³adzie tym odbyli swój akademicki sta najwybitniejsi dzisiaj polscy artyœci, twórcy tej rangi, co Stefania i Andrzej Milwiczowie czy Magdalena Abakanowicz. W zak³adzie tym znaleÿli nowe mo liwoœci realizowania swoich inspiracji twórczych artyœci, którzy dzisiaj prezentuj¹ swoje prace w Galerii ARS LONGA galerii, która przyjê³a za cel prezentowanie sztuki na najwy szym poziomie wielkiej sztuki w ma³ej ojczyÿnie. Wystaw¹ Sztuka na jedwabiu chcemy wspólnie uczciæ podwójny jubileusz, a mianowicie 80-lecie powstania jedwabnictwa w Milanówku, a tak e 100-lecie Warszawskiej Akademii Sztuk Piêknych, której absolwenci s¹ twórcami prezentuj¹cymi swoje prace. S¹ to: Jacek Dyrzyñski, Grzegorz Pabel profesorowie warszawskiej ASP zarazem prorektorzy tej uczelni, Wojciech Sadley wieloletni profesor ASP dziekan Katedry Tkaniny Eksperymentalnej, Krystyna Arska-Perep³yœ i Stanis³aw Trzeszczkowski projektanci w Instytucie Wzornictwa Przemys³owego i profesorowie na innych uczelniach plastycznych. Tych piêciu artystów maluj¹cych na jedwabiu, odnosz¹cych wielkie sukcesy na licznych wystawach w kraju i za granic¹, rozs³awia chlubne tradycje jedwabnicze Milanówka równie nasze miasto za co w imieniu w³adz samorz¹dowych i lokalnej spo³ecznoœci serdecznie Im dziêkujemy. Dziêkujemy równie za to, e przyjêli nasze zaproszenie do udzia³u w wystawie Sztuka na jedwabiu dla uczczenia zarówno 100-lecia ASP jak i 80-lecia tradycji jedwabniczych Milanówka. ycz¹c niezapomnianych doznañ, wra eñ i refleksji polecam Pañstwu tê wystawê. Gra yna Œniadewicz 5

6 Danuta Wróblewska teoretyk i krytyk sztuki JEDWAB I PÊDZEL PIÊÆ ODMIAN OPISU ŒWIATA Nie ma nic bardziej poruszaj¹cego jak gra koloru skojarzona ze œwiat³em, lekkoœci¹ materii, ruchem. Nowoœci¹ jest spektakl formy zagarniaj¹cej nas ze wszystkich stron jej ogrom i jednoczeœnie zwiewnoœæ. Nowoœci¹ jest ró norodne sprzê enie tej formy z przestrzeni¹. Nowoœci¹ wreszcie jest intensywnoœæ jej obecnoœci i jêzyka. To malarstwo na jedwabiu, polska propozycja artystyczna. Przyzwyczailiœmy siê do jedwabnej garderoby, chust, szali i szalików. Wspominamy z szacunkiem dalekowschodnie malowanie tuszem na jedwabnym pod- ³o u. Jednak nigdy nie by³y to praktyki wa ne dla sztuki wspó³czesnej w tej czêœci œwiata. Wydaje siê, e nowe doœwiadczenia poczynione przez kilkoro polskich artystów wprowadz¹ œwie y powiew zarówno w dziedzinê malarstwa rozumianego jako sztuka wysoka, jak i pokrewnej mu twórczoœci dekoracyjnej. Polska tradycja w sztukach piêknych pierwsz¹ rolê oddawa³a malarstwu. Galerie narodowe by³y zawsze i przede wszystkim galeriami obrazów. Wra liwoœæ na sprawy koloru jako pierwszego czynnika buduj¹cego formê spowodowa³a, e decyduj¹cy g³os mieli koloryœci, polscy wnukowie i prawnukowie impresjonizmu zaszczepionego pod polskim niebem. Ale to nie wszystko. Znaczn¹ rolê w ogólnej kulturze plastycznej w Polsce odgrywa³a zawsze tkanina, choæ mniej siê to pokazywa³o i afirmowa³o, choæ sprawa zamkniêta by³a w przedziale sztuki stosowanej (u ytkowej, dekoracyjnej): i ta ch³opska o niebywa³ym ³adunku szorstkiej urody, i dworska, i mieszczañska w postaci robótek rêcznych obowi¹zuj¹cych ca³e pokolenia kobiet, i artystyczna wreszcie, swobodna w kszta³towaniu. W œrodku Europy o czym z zadziwieniem pisz¹ badacze na przeciêciu wp³ywów Wschodu i Zachodu, Pó³nocy i Po³udnia, ale w ca³ej swojej europejskiej intensywnoœci, powstawa³y hafty, aplikacje, makaty i kilimy o niepowtarzalnym charakterze. Tak by³o przez wieki. Ta tradycja zrodzi³a w po³owie wieku dwudziestego now¹ obecnoœæ tkaniny artystycznej pomiêdzy g³ównymi dzia³ami plastyki tkaniny, która potrafi³a, skupiaj¹c na sobie uwagê œwiata, daæ przyk³ad dzia³ania niczemu niepodleg³ego. I choæ w wy szych uczelniach artystycznych malarstwo jest w dalszym ci¹gu si³¹ przywódcz¹, to tkanina jest w stanie z nim rywalizowaæ. Œwiadomoœæ jej obecnoœci jest wyzwaniem dla malarzy. Malarstwo natomiast polsk¹ tkaninê od ywia. Ta wymiennoœæ jest wzbogacaj¹ca. Wp³ywy jednej dyscypliny na drug¹ by³y widoczne na ró ny sposób. Jednak dzieckiem bezpoœrednio poczêtym z tego zbli enia sta³o siê w³aœnie malarstwo na jedwabiu. Odrodzone z wczeœniejszych dokonañ i zasilone zarówno Wschodem i Zachodem (jak to siê w Polsce ju wielokrotnie zdarza³o), zbiera ono dzisiaj doœwiadczenia najwy sze, ³¹cz¹c w nich czyst¹ radoœæ tworzenia z w³asnym opisem œwiata i kontemplacyjn¹ koncentracj¹. W procederze malowania na jedwabiu, nowoœci ostatnich lat, spotka³o siê piêcioro warszawskich twórców, wychowanków tej samej Akademii Sztuk Piêknych i spadkobierców tej samej tradycji przekraczania granic warsztatowych, ³¹czenia dawnego z nowym. To artyœci z doœwiadczeniem i wieloletni¹ praktyk¹, zbli eni wiekiem i sk³onnoœci¹ do poszukiwañ, fantaœci i poeci materii. S¹ nimi malarze Wojciech Sadley, Grzegorz Pabel i Jacek Dyrzyñski oraz projektanci i tkacze warsztatowi Krystyna Arska-Perep³yœ i Stanis³aw Trzeszczkowski. Malarze zwi¹zani s¹ nadal z warszawsk¹ Akademi¹, ju jako wychowawcy w sztuce, pozosta³a dwójka dzia³a w Instytucie Wzornictwa Przemys³owego jako projektanci i organizatorzy spraw projektowania, a Trzeszczkowski jako dydaktyk w Uniwersytecie Warmiñsko-Mazurskim w Olsztynie i Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie. Zwi¹za³o ich grupê zainteresowanie dla tej dziedziny malarskiej, pewne doœwiadczenie niektórych z nich, jak równie wspólna im wszystkim potrzeba odmiany w³asnego warsztatu. Terenem ich doœwiadczeñ sta³a siê malarnia Zak³adów Jedwabiu Naturalnego w Milanówku pod Warszaw¹, gdzie dwukrotnie za pomoc¹ subsydiów Ministerstwa Kultury i Sztuki, a nastêpnie poprzez samofinansowanie, uda³o siê im zorganizowaæ sobie pracê. Plonem tych warsztatów, poprowadzonych jak gdyby na uboczu normalnego ycia zawodowego ka dego z artystów, sta- ³a siê ogromna iloœæ dzie³, które zasili³y pierwsze specjalnie im poœwiêcone wystawy. Zarówno w kraju, jak i poza Polsk¹ prezentacje te spotka³y siê z najwy szym zainteresowaniem. Na Miêdzynarodowym Triennale Tkaniny w odzi, wystawie œci¹gaj¹cej najcenniejsze przyk³ady sztuki w³ókna z ca³ego œwiata, gigantyczne w rozmiarach malowid³o na jedwabiu autorstwa Wojciecha Sadleya otrzyma- ³o srebrny medal. Zacznijmy wiêc od niego. WOJCIECH SADLEY ma za sob¹ studia zarówno muzyczne, jak i plastyczne (architektura wnêtrz i malarstwo), co w sumie daje szerok¹ wyobraÿniê twórcz¹ i nietypowe metody dzia³ania. Sadley jest artyst¹ uprawiaj¹cym bardzo du o technik warsztatowych i siêgaj¹- 6

7 cym po ró ne materia³y. Dla niego wa ne s¹: œwiat³o, przestrzeñ i kolor, osadzone przede wszystkim na glebie malarstwa. Rozedrgane barwami wielkie p³aty jedwabiu, za temat przetworzone fragmenty natury lub sprowadzone do surowej kompozycji czystych form, staj¹ siê malarskim psalmem lub trenem. Ogrom ich prac i ich rozmach osza³amiaj¹ widza postawionego poœrodku prawdziwego ywio³u sztuki. Znanym polskim malarzem sztalugowym jest GRZE- GORZ PABEL. I u niego przejœcie z p³ótna na jedwab nast¹pi³o ³atwo. Kompozycje Pabla bior¹ siê ze œwiata organicznego, który jest jego sta³ym tematem. Metafizyka drzewa, si³a formy pionowej, duchowoœæ dawnych pejza y chiñskich i japoñskich, oto co zasila jego wyobraÿniê. Wyobra enia rzeczy s¹ jednak u niego tylko znakami granicz¹cymi z abstrakcj¹, który wyrazistoœci dodaje ciemna skala barw skontrastowana z polami czystej bieli. Najm³odszy z malarzy JACEK DYRZYÑSKI, równie profesor w warszawskiej Akademii Sztuk Piêknych, nale y do formacji postkonstruktywistów. Zajmuje go elementarna wyrazowoœæ plastyczna, z upodobaniem od lat bada harmonie barwne w uk³adach p³askich i przestrzennych. Sta³ym motywem jego prac jest kwadrat we wszelkich mo liwych mutacjach i przekszta³ceniach. A wiêc cech¹ tej sztuki jest spokój kompozycyjny, który jest wstêpem do prawdziwego spokoju kontemplacyjnego. Dyrzyñski pracuje seriami i cyklami. Wyzyskuj¹c wpó³przejrzystoœæ jedwabnej materii buduje obiekty wielowarstwowe, o nak³adaj¹cym siê na siebie w przestrzeni rysunku kompozycji, zmienne w ruchu kr¹ ¹cego wokó³ widza. KRYSTYNA ARSKA-PEREP YŒ zwróci³a siê w kierunku jedwabiu od praktyki projektanckiej i eksperymentów z tkanin¹ unikatow¹. Pierwszy warsztat dawa³ jej wiedzê o architekturze rzeczy u ytkowych i podtrzymywa³ silnie myœlenie logiczne; drugi natomiast pobudza³ wyobraÿniê do swobodnych i mniej kontrolowanych gier z materi¹. W rezultacie spotkania z jedwabiem Arska zaproponowa³a kompozycje policzalne, wyprowadzane z modu³u, jakim jest zazwyczaj okr¹g lub jego czêœæ. Jest to sztuka z zasady nieprzedstawieniowa, kieruj¹ca siê jasnoœci¹ uk³adów, prostot¹ za³o enia i powœci¹gliwoœci¹ emocjonaln¹. Jednak ten elementarz formalny poddany jest u niej tonuj¹cemu dzia³aniu w¹skiej, lecz bardzo wysublimowanej palety malarskiej. Wreszcie STANIS AW TRZESZCZKOWSKI tyle samo twórca, co organizator ycia tej grupy, jej promotor i sekretarz. Od dwudziestu lat stoi blisko spraw tkaniny w ka dej postaci, od przemys³owej i dekoracyjnej po miêkkie dzie³o unikatowe. Wczeœniej malowa³ ju na jedwabiu, by³o to jednak dzia³anie o programie u ytkowym. Jego dzisiejszy zwrot w stronê jedwabiu jest wyborem wolnoœci artystycznej. Tym wa niejsze dla tego twórcy, e konstytuuj¹ce wnêtrze treœci jego malarstwa. Trzeszczkowski bowiem podobnie zreszt¹ jak ka dy z jego kolegów nie dekoruje pod³o a dla przyjemnoœci tylko oczu. Tu chodzi o znacznie wiêcej. Jeœli tamci szukaj¹ unii ze œwiatem poprzez przyswojenie i uœwiêcenie form naturalnych albo znaków wyzwalaj¹cych zdolnoœæ medytacji, to on odnosi siê bezpoœrednio do cz³owieka i symboli jego obecnoœci. Œlad rêki, sugestia ikarowego spadania czy lewitacji, piramidy nieokreœlonych kultur, sk³adaj¹ siê na ten dramatyczny pejza szcz¹tków, który jest konkluzj¹, a przynajmniej refleksj¹ nad œwiatem. Jego monumentalne prace pt. Kulisy zdoby³y wyró - nienie na XI Miêdzynarodowym Triennale Tkaniny w odzi Ka dy z piêciorga artystów przenosi na jedwab swój w³asny program ideowy i formalny, ró ny od powsta- ³ych. Wystarczy siê tylko wczytaæ w p³achty miêkkich obrazów, siêgn¹æ g³êbiej i zobaczyæ tylko urodê zewnêtrzn¹ tych rzeczy. Przyj¹æ wyzwanie treœci i pobyæ z ich zawartoœci¹ d³u ej. Jest to bowiem malarstwo m¹dre m¹droœci¹ ludzi doœwiadczonych i myœl¹cych. Poza tajemnic¹ treœci spotykamy siê tutaj z ma³o znanym warsztatem wykonawczym. Jedwab jest malowany w bardzo specjalny sposób, nigdy przypadkowo. Pracê zaczyna siê i koñczy w³asnorêcznym wyszorowaniem sto³ów. Potem siê na nich ciasno upina p³at materia³u obrazu. Materi¹ bywa or eta, p³ótno lub krepa jedwabna, ka da inna w gruboœci, splocie i konsystencji. Maluj¹cy zarysowuje kompozycje farb¹ wyciskan¹ z gumowej gruszki, a potem ju maluje szerokim pêdzlem. Rzadka, lej¹ca siê jak mleko farba, jak w drippingu sk³ania do szybkich ruchów rêki i decyzji bliskich improwizacji artystycznej. Narzêdziami w tym przyspieszonym balecie gestów s¹ pêdzle, gruszki, pisaki g¹bkowe pojedyncze i wieloramienne. Rozprowadza siê nimi barwnik czysty, co daje efekt laserunkowy, i barwnik z zagêszczalnikiem, co przypomina rezultaty malarstwa olejnego. Proces malowania odbywa siê zawsze na mokrym pod³o u obraz jest wtedy znacznie ciemniejszy ni ten ostateczny, po upraniu i wyschniêciu jedwabiu. Po koniecznym zabiegu parowania materii, w czasie którego farba przenika jedwab na wskroœ, a obraz staje siê dwustronny, i po uprasowaniu kolory kompozycji nabieraj¹ specjalnego, delikatnego po³ysku. Ca³oœæ uzyskuje lekkoœæ i poœwiatê. Sztuka z natury swojej ³¹czy ograniczenia z wolnoœci¹, zna wp³ywy i powi¹zania warsztatów wykonawczych. Plon doœwiadczeñ technicznych i artystycznych zebrany w ostatnim czasie przez piêcioro polskich twórców jest tego krzepi¹cym dowodem. Wydaje siê, e mo e on wzbogaciæ w jednakowym stopniu sztukê czyst¹, co u ytkow¹, daæ tyle samo inspiracji wyobraÿni samego artysty, co otworzyæ szerzej oczy i serce ogl¹daj¹cym. Plon ten mówi równie, jak e optymistycznie, o tym, e przysz³oœæ sztuki jest harmonijnie powi¹zana z przesz³oœci¹, a teraÿniejszoœæ powinna siê pomiêdzy nimi rozpinaæ jako pomost. Malarstwo na jedwabiu jest sztuk¹ samodzieln¹, ale kiedy bli ej mu siê przyjrzymy prowadzi dalej w czasie i przestrzeni, ³¹cz¹c ró ne doœwiadczenia. Jest twórczym ³¹cznikiem. Mimo tego bogactwa paranteli w jego herbie widaæ przede wszystkim pêdzel i paletê. 7

8 KRYSTYNA ARSKA-PEREP YŒ ul. Nieca³a 6 m Warszawa tel Studia w latach w Akademii Sztuk Piêknych w Warszawie na Wydziale Architektury Wnêtrz, specjalizacja Wzornictwo Przemys³owe. W Instytucie Wzornictwa Przemys³owego zajmuje siê pracami badawczo-projektowymi z dziedziny wzornictwa. Poza tym uprawia tkaninê unikatow¹. Udzia³ w wielu ekspozycjach zbiorowych, ogólnopolskich i miêdzynarodowych, jak: I i II Miêdzynarodowe Biennale Tkaniny, ódÿ ; Miêdzynarodowe Biennale Tkaniny Artystycznej, Piran 1981; Miêdzynarodowa Wystawa Miniatur Tkackich w odzi w 1985, 1988, 1992, 1995; Morelia, Meksyk, 1986; Sztuka Projektowania Warszawa ZPAP 2000, 2001; Rzeczy pospolite Warszawa, Kraków, Muzeum Narodowe, 2000; Sztuka w³ókna Warszawa ZPAP 2000, 13. Miêdzynarodowe Biennale Miniatur Tkackich, Szombathely, Wêgry; 2. Miêdzynarodowe Biennale Flag, Szombathely, Wêgry 2001; Materie W³ókna, Polska Izrael, Warszawa ZPAP 2001; Sztuka W³ókna 30 lat warsztatów twórczych w Kowarach w CMW w odzi; BWA w Jeleniej Górze, BWA Wroc³aw, Wa³brzych 2003/2004. Nale y do grupy twórców maluj¹cych na jedwabiu. Jedwabie prezentowane by³y m.in. w: Centralnym Muzeum W³ókiennictwa w odzi w 1993, 1996, 1999; Muzeum Amparo w Puebli w Meksyku w 1996, w Muzeach w Kairze w 1993; Barcelonie w 1998; Gdañsku w 1993; Manggha w Krakowie w 1998; Instytucie Wzornictwa Przemys³owego w Warszawie w 1991; Galerii EL w Elbl¹gu; Polskich Oœrodkach Kultury w Sztokholmie, Bratys³awie, Moskwie, Pradze, Pary u. Prace jej znajduj¹ siê w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, Centralnego Muzeum W³ókiennictwa w odzi, Muzeum Amparo w Meksyku, Muzeum w Szombathely, Wêgry. In she studied at the Faculty of Interior Design of the Warsaw Academy of Fine Arts (Akademia Sztuk Piêknych), specialising in Industrial Design. At the Institute of Industrial Design she deals with research projects in the field of design. She also works with unique fabrics. She took part in many national and international collective exhibitions, including, 1 st and 2 nd International Fabrics Biennale in ódÿ, ; International Artistic Fabrics Biennale in Piran, 1981; International Exhibition of Textiles Miniatures in ódÿ, 1985, 1988, 1992 and 1995; in Morelia, Mexico, 1986; The Art of Design in Warsaw ZPAP, 2000 and 2001; Common Wealth in Warsaw and Kraków National Museums, 2000; The Art of Textiles in Warsaw ZPAP, 2000; 13 th International Biennale of Textiles Miniatures in Szombathely, Hungary; 2 nd International Biennale of Flags in Szombathely, Hungary, 2001; Fibre Matters, Poland Israel in Warsaw ZPAP, 2001; The Art of Textiles 30 years of creative workshops in Kowary CMW, ódÿ; BWA in Jelenia Góra; BWA in Wroc³aw, Wa³brzych, She belongs to a group of artists who paint on silk. Her silk paintings were exhibited for instance in the Central Museum of Textiles in ódÿ, 1993, 1996 and 1999; in Amparo Museum in Puebla, Mexico, 1996; in the Cairo Museums, 1993; in Barcelona, 1998; in Gdañsk, 1993; in Manggha, Kraków, 1998; in the Institute of Industrial Design in Warsaw, 1991; in the Gallery EL in Elbl¹g; in the Polish Centres of Culture in Stockholm, Bratislava, Moscow, Prague and Paris. Her works form part of the collections of the National Museum in Warsaw, the Central Museum of Textiles in ódÿ, Amparo Museum in Mexico and the Museum in Szombathely, Hungary. 8

9 9 Skrzyd³a, x 270 cm

10 JACEK DYRZYÑSKI ul. Ku Wiœle 2 m Warszawa tel Urodzony 30 lipca 1946 r. Studiowa³ w warszawskiej Akademii Sztuk Piêknych na Wydziale Malarstwa. Dyplom z wyró nieniem otrzyma³ w pracowni prof. Aleksandra Kobzdeja, aneks z grafiki warsztatowej u prof. Haliny Chrostowskiej w 1972 r. Od tego czasu pracuje na Wydziale Malarstwa, kieruj¹c od 1983 Pracowni¹ Wiedzy o Dzia³aniach i Strukturach Wizualnych, od 1995 jako profesor. W latach by³ dziekanem Wydzia³u Malarstwa, obecnie jest prorektorem. Uprawia malarstwo, rysunek, malarstwo na jedwabiu i sztukê papieru. Autor 15 ekspozycji indywidualnych. Bra³ udzia³ w wielu wystawach zbiorowych (Polska, Francja, Czechos³owacja, Wêgry, ZSRR, Niemcy, USA, Szwecja, Egipt, Hiszpania, Meksyk, Jugos³awia, W³ochy, Dania, Litwa). Prace w zbiorach: Galerii Studio w Warszawie; Biblioteki Narodowej; Muzeum Archidiecezjalnego w Warszawie; Muzeum Œl¹skiego w Katowicach; Batuz Foundation Sachsen w Nossen; Centralnego Muzeum W³ókiennictwa w odzi; B³êkitna Kolekcja UNESCO oraz w kolekcjach prywatnych w Polsce, Niemczech, Szwecji. He was born on 30 th July He studied at the Warsaw Academy of Fine Arts (Akademia Sztuk Piêknych) at the Faculty of Painting. He was awarded a diploma with a distinction in the studio of Prof. Aleksander Kobzdej and completed additional studies in Graphic Art under the instruction of Prof. Halina Chrostowska in Since then, he has been working at the Faculty of Painting and since 1983 he has been the Chair of the Department of Activities and Visual Structures (as a Professor since 1995).In he was a Dean of the Faculty of Painting and currently is a -Vice-Chancellor there. He paints, draws, paints on silk and works with paper. He has presented 15 individual exhibitions and took part in many collective exhibitions in Poland, France, Czech Republic, Hungary, the former Soviet Union, Germany, the United States, Sweden, Egypt, Spain, Mexico, the former Yugoslavia, Italy, Denmark and Lithuania. His works form part of the collections of the Gallery Studio in Warsaw, National Library, Archdiocesan Museum in Warsaw, Silesian Museum in Katowice, Batuz Foundation Sachsen in Nossen, Central Museum of Textiles in ódÿ, the Blue Collection of UNESCO and in private collections in Poland, Germany and Sweden. 10

11 11 Kwadraty, x (90 x 90 cm)

12 GRZEGORZ PABEL ul. Opaczewska 42 m Warszawa tel Urodzony w 1940 r. w Ostrowcu Œwiêtokrzyskim. W latach ukoñczy³ Liceum Sztuk Plastycznych w Poznaniu, a latach studia w Akademii Sztuk Piêknych w Warszawie, Wydzia³ Malarstwa. Dyplom z wyró nieniem otrzyma³ w pracowni prof. Jana Cybisa w 1965 r. Od 1967 r. pracuje w ASP w Warszawie. Od 1991 r. profesor prowadz¹cy pracowniê malarstwa na Wydziale Grafiki. W latach prorektor Uczelni, od 2002 r. ponownie wybrany na prorektora. Wystawy indywidualne: 1974 Towarzystwo Sztuk Piêknych, Warszawa; 1975 Galeria Staromiejski Dom Kultury, Warszawa; 1978 Galeria Sztuki Piotra T. Nowickiego, Warszawa; 1978 Galeria Plastyka, Warszawa; 1981 Galeria MDM, Warszawa; 1981 Galeria DESA, Nowy Œwiat, Warszawa; 1987 Galeria Studio, Warszawa; 1988 Galeria DESA na Nowogrodzkiej, Warszawa; 1989 Galeria Malarstwa P. Sosnowskiego, Warszawa; 1991 Galeria IWP, Warszawa; 1991 Galeria Politechnic, Brighton; 1992 Galeria Hof & Huyser, Amsterdam; 1993 Galeria na Mazowieckiej, Warszawa; 1993 Muzeum Okrêgowe Dom Eskenów, Toruñ; 1993 Galeria Instytutu Polskiego, Berlin; 1993 Galeria U Jezuitów, Poznañ; 1993 Galeria Hof & Huyser, Amsterdam; 1993 Galeria Instytutu Polskiego, Wiedeñ; 1994 Galeria Prywatna, Haga; 1994 Galeria Miejska, Oslo; 1996 Galeria BWA, Poznañ; 1997 Galeria Santa-Fe, Floryda, Gainesville; 1999 Galeria ASP, ódÿ; 2000 Galeria Pokaz, Warszawa; 2001 Galeria Kordegarda, Warszawa; 2001 Galery MEG, Toronto; 2001 Muzeum, Sanok; 2002 Instytut Polski, Budapeszt; 2003 Szanghaj. Udzia³ w ponad 100 wystawach zbiorowych w kraju i za granic¹. Uprawia malarstwo, rysunek, kola. Maluje na jedwabiu. Jego prace znajduj¹ siê w zbiorach licz¹cych siê galerii i muzeów w kraju i na œwiecie. He was born in 1940 in Ostrowiec Œwiêtokrzyski. In , he attended the High School of Art in Poznañ and in studied at the Warsaw Academy of Fine Arts (Akademia Sztuk Piêknych) at the Faculty of Painting. He was awarded a diploma with a distinction in the studio of Prof. Jan Cybis in Since 1967 he has been working at the Warsaw Academy of Fine Arts. Since 1991 he headed the Department of Painting within the Faculty of Graphics. In he was a Vice-Chancellor of the Academy to be re-elected to this post in He held the following individual exhibitions: at the Society of Art in Warsaw in 1974; at the Gallery in the Old Town Community Centre in Warsaw, 1975; in the Art Gallery of Piotr T. Nowicki in Warsaw, 1978; in the Artist s Gallery in Warsaw, 1978; in Gallery MDM in Warsaw, 1981; in Gallery DESA in the New Town in Warsaw, 1981; in Gallery Studio in Warsaw, 1987; in Gallery DESA, Nowogrodzka Street in Warsaw, 1988; in the Paintings Gallery of P. Sosnowski in Warsaw, 1989; in Gallery IWP in Warsaw, 1991; in the Politechnic Gallery in Brighton, 1991; in the Gallery Hof & Huyser in Amsterdam, 1992; in the Gallery in Mazowiecka Street in Warsaw, 1993; in Regional Museum Eskens House ( Dom Eskenów ) in Toruñ, 1993; in the Gallery of the Polish Institute in Berlin, 1993; in the Jesuits Gallery in Poznañ, 1993; in the Gallery Hof & Huyser in Amsterdam,1993; in the Gallery of the Polish Institute in Vienna, 1993; in the Private Gallery in the Hague, 1994; in the Town Gallery in Oslo, 1994; in the Gallery BWA in Poznañ, 1996; in the Gallery in Santa-Fe, Florida, Gainesvill, 1997; in the Gallery ASP in ódÿ, 1999; in the Gallery Show ( Pokaz ) in Warsaw, 2000; in the Gallery Kordegarda in Warsaw, 2001; in the Gallery MEG in Toronto,2001; in the Museum in Sanok, 2001; in the Polish Institute in Budapest, 2002; in Shanghai, He took part in more than 100 collective exhibitions in Poland and abroad. He paints, draws, and creates collage; he also paints on silk. His works form part of many collections of famous galleries and museums in Poland and abroad. 12

13 13 Pejza, x 180 cm

14 WOJCIECH SADLEY ul. ó³kiewskiego Weso³a-Wola Grzybowska tel Urodzony w 1932 r. w Lublinie. Studia: Wy sza Szko- ³a Muzyczna w Lublinie, Akademia Sztuk Piêknych w Warszawie, Wydzia³ Architektury Wnêtrz dyplom w 1954 r., Wydzia³ Malarstwa dyplom 1959 r. Uprawia rysunek, malarstwo, kola, tkaninê unikatow¹ i eksperymentaln¹, kompozycjê przestrzenn¹. By³ profesorem w Akademii Sztuk Piêknych w Warszawie i kierownikiem Katedry Tkaniny Eksperymentalnej na Wydziale Malarstwa. Ponad 200 wystaw indywidualnych, w tym 50 w Polsce. Udzia³ w oko³o 500 wystawach zbiorowych w kraju i za granic¹. Laureat wielu krajowych i zagranicznych wyró nieñ, nagród i odznaczeñ. Jego prace znajduj¹ siê w najwa niejszych muzeach polskich i zagranicznych oraz kolekcjach prywatnych w Europie, Ameryce Pó³nocnej, Azji i Afryce. He was born in 1932 in Lublin. He completed his studies at the Music Academy in Lublin and at the Warsaw Academy of Fine Arts (Akademia Sztuk Piêknych) at the Faculty of Interior Design. He was awarded a diploma in 1954 and obtained a diploma from the Faculty of Painting in He draws, paints, creates collage, works with unique and experimental fabrics and works on spatial compositions. He worked as a Professor at the Warsaw Academy of Fine Art and was a Chair of the Department of Experimental Fabrics at the Faculty of Painting. He held more than 200 individual exhibitions, including 50 exhibitions in Poland. He took part in more than 500 collective exhibitions in Poland and abroad. He is a laureate of many national and foreign prizes and distinctions. His works form part of the collections of the most important Polish and foreign museums and private collections in Europe, North America, Asia and Africa. 14

15 15 Apokalipsa, x 368 cm

16 STANIS AW TRZESZCZKOWSKI ul. Dembowskiego 14 m Warszawa tel Urodzony w 1945 r. na wschodzie Polski. Studia: Liceum Plastyczne w Supraœlu k. Bia³egostoku, Studium Nauczycielskie w E³ku, Akademia Sztuk Piêknych w Warszawie Wydzia³ Grafiki. Studiuje pod kierunkiem profesorów: Leona Michalskiego, Haliny Chrostowskiej i Andrzeja Rudziñskiego. Dyplom z wyró nieniem otrzyma³ w 1972 r. W latach pracuje w Instytucie Wzornictwa Przemys³owego. Za³o yciel nieformalnej grupy artystów maluj¹cych na jedwabiu. Od 1997 r. profesor nadzwyczajny Wy szej Szko³y Pedagogicznej i Uniwersytetu Warmiñsko-Mazurskiego w Olsztynie. W 2002 r. uzyska³ tytu³ naukowy profesora sztuk plastycznych. Autor ponad 50 publikacji na tematy kulturowe. Ponad 60 wystaw indywidualnych. Udzia³ w oko³o 100 wystawach zbiorowych w kraju i za granic¹. Prace w zbiorach: Muzeum Narodowego w Warszawie i Gdañsku; Centralnego Muzeum W³ókiennictwa w odzi; Centrum Sztuki i Techniki Japoñskiej MANGGHA w Krakowie; Muzeum Warmii i Mazur Zamek w Olsztynie; Muzeum Lubuskiego Spichlerz w Gorzowie Wielkopolskim; Biblioteki Uniwersyteckiej w Parmie (W³ochy); Muzeum AMPARO w Puebla (Meksyk) oraz w kolekcjach prywatnych w Anglii, Belgii, Finlandii, Niemczech, Szwecji i USA. Obraz jedwabny z cyklu Okna prezent dla Królowej Szwecji Sylwii, darowany w czasie Jej wizyty na wystawie w Instytucie Polskim w Sztokholmie w 1993 r. He was born in 1945 in Eastern Poland. He attended the Art High School in Supraœl near Bia³ystok, completed a Teachers College in E³k and studied at the Warsaw Academy of Fine Arts (Akademia Sztuk Piêknych) at the Faculty of Graphics. He was taught by Prof. Leon Michalski, Prof. Halina Chrostowska and Prof. Andrzej Rudziñski and was awarded a diploma with a distinction in In he worked in the Institute of Industrial Design. He was a founder of an informal group of artists painting on silk. In 1997 he became an Associate Professor of the School of Pedagogy and the Warmiñsko-Mazurski University in Olsztyn. In 2002 he was awarded the title of Professor of Art. He authored more than 50 publications about culture and held more than 60 individual exhibitions. He took part in 100 collective exhibitions in Poland and abroad. His works form part of the collections of the National Museum in Warsaw and Gdañsk, Central Museum of Textiles in ódÿ, in the Centre of Japanese Art and Technology, MANGGHA, in Kraków; Museum of Warmia and Mazury in the Olsztyn Castle, in the Lubuskie Museum in the Granary in Gorzów Wielkopolski, in the University Library in Parma, Italy, in the AMPARO Museum in Puebla, Mexico and in private collections in England, Belgium, Finland, Germany, Sweden and the United States. His silk painting from the Windows series was given as a present to Silvia, Queen of Sweden, during Her visit to the exhibition at the Polish Institute in Stockholm in

17 17 Z cyklu Romantyczne pejza e, x 70 cm

18 Beata Witaczek-Nehring GDZIE JEST MORWA TAM JEDWABNICTWO BYÆ MO E Zainteresowanie jedwabnictwem istnia³o w Polsce od dawna, ju w dziele doktora medycyny Marcina z Urzêdowa pt. O przyrodzeniu zió³ rozmaitych, wydanym w 1595 r., znajdujemy informacje o morwie i hodowli jedwabników. Hodowano jedwabny surowiec, na ma³¹ skalê, na w³asne potrzeby, nieraz wysy³aj¹c go do dalszej obróbki do Gdañska albo Berlina, czêsto z zamówieniem na wykonanie okreœlonych tkanin. Istnia³y te w kraju niewielkie manufaktury tkackie, pracuj¹ce jednak na importowanej przêdzy. Rozwojowi przemys³u jedwabniczego sta³ na przeszkodzie brak w³asnych rozwijalni i skrêcalni jedwabiu. Niestrudzony Jan Nepomucen Kurowski w przedmowie do swej ksi¹ ki pt. O potrzebie i mo noœci zaprowadzenia w naszym kraju jedwabnictwa, wydanej w roku 1836, pisze: Jedwabnictwo w kraju naszym zaprowadzone zosta³o oko³o roku Wiele osób, a mianowicie Dam, skwapliwie siê niem zajê³o lubo w ogólnoœci wiêcej dla zabawki, a mo e i dla doœwiadczenia, ani eli w duchu spekulacyjnym to przecie, w niektórych gospodarstwach dosz³o do tego stopnia, i utworzony jedwab wystarczy³ na potrzeby domowe. PóŸniej hodowanie jedwabiu poczê³o siê coraz bardziej upowszechniaæ; ale wybuch³e w kraju niespokojnoœci i zmiany st³umi³y je w samym zarodzie. Jednak e i st¹d niema³a ju dla kraju wyniknê³a korzyœæ. Otrzymano bowiem skutek, dowód, e i u nas jedwabnictwo istnieæ mo e. Nadto, zasadzone wówczas morwy, dotrwawszy dot¹d, najmocniej zbijaj¹ twierdzenie: jakoby drzewo to naszego znieœæ nie mog³o klimatu. Okolicznoœæ ta najwiêkszej jest wagi; bo skoro posiadaæ mo emy liœcie morwy ju przez to posiadamy najpierwszy i najg³ówniejszy warunek hodowania jedwabiu: gdzie jest morwa, tam i jedwabnictwo byæ mo e. Wiek XIX przyniós³ ogromny rozwój przemys³u jedwabniczego we Francji, Anglii, we W³oszech i Szwajcarii. Zainspirowa³o to ró ne oœrodki na terenie naszego kraju, bêd¹cego wówczas pod zaborami (w Ksiêstwie Poznañskim, na Œl¹sku we Wroc³awiu, na Pomorzu w Szczecinie, w Galicji we Lwowie, na terenie Królestwa Polskiego w Warszawie). Zaczê³y tam powstawaæ, podobnie jak w Niemczech i w Prusach, towarzystwa i spó³ki jedwabnicze maj¹ce na celu programowanie jedwabnictwa i organizowanie przemys³owego przerobu surowca. Towarzystwa te utrzymywa³y ywe kontakty z zagranic¹ korzystaj¹c z doœwiadczenia bardziej zaawansowanych krajów. W 1853 r. w Warszawie grupa osób za³o y³a Jedwabnicz¹ Spó³kê Akcyjn¹. By³a to pierwsza instytucja tego rodzaju w Królestwie Polskim. Spó³ka istnia³a kilkadziesi¹t lat z przerwami, spowodowanymi wypadkami politycznymi; przyczyni³a siê w du ym stopniu do rozpowszechniania w Polsce drzew morwowych, których znaczna liczba dotrwa³a do lat 20. nastêpnego stulecia, u³atwiaj¹c dzia³alnoœæ Centralnej Doœwiadczalnej Stacji Jedwabniczej, powsta³ej w 1924 r. w Milanówku ko³o Warszawy. Istotn¹ spraw¹ by³o za³o- enie przez Spó³kê Jedwabnicz¹ pierwszej rozwijalni i skrêcalni jedwabiu przy ulicy Ch³odnej 21 w Warszawie. Posiada³a ona równie maszyny do czyszczenia i wyrównywania nitki oraz do przewijania nitek tramy czy organzyny ze szpulek w pasma u ywane w handlu. W Królestwie Polskim krajowy surowiec móg³ wiêc byæ nareszcie przetwarzany i dostarczany do fabryk, które dotychczas pracowa³y wy³¹cznie na importowanej tramie i organzynie. Spó³ka bardzo aktywnie zajmowa³a siê rozprowadzaniem sadzonek morwy i nasion, które pozyskiwa³a we w³asnym sadzie oraz otrzymywa³a w darze ze starych drzew od hr. ubieñskiego i od hr. Krasiñskiego z Opinogóry. U nas warunki by³y zupe³nie inne nie posiadaliœmy niepodleg³ego pañstwa, a rz¹dy pañstw zaborczych nie tylko nie okazywa³y tej sprawie poparcia, lecz przeœladuj¹c wszelkie akcje propagandowe, szczególnie wœród ludnoœci wiejskiej, uniemo liwia³y pracê nad zaszczepieniem jedwabnictwa. Mimo to, powsta³y w kraju nasadzenia morwy, rozszerzy³a siê wiedza o jedwabnictwie. Drogowskazem na przysz³oœæ okaza³o siê has³o naszego noblisty Henryka Sienkiewicza: Kto sadzi jedno drzewo morwowe, ten rzuca garœæ z³ota do krajowego skarbu. Po odzyskaniu niepodleg³oœci w 1918 r. w okresie budowania fundamentów ekonomii m³odego pañstwa, has³o to nabra³o jeszcze wiêkszego znaczenia. Wyra- 18

19 ona w nim idea leg³a u podstaw powo³ania Centralnej Doœwiadczalnej Stacji Jedwabniczej w Milanówku ko³o Warszawy. Pomys³ zrodzi³ siê w umyœle Henryka Witaczka, wychowanka znanej warszawskiej szko³y im. Miko³aja Reja, a póÿniej harcerza polskiej dru yny na Kaukazie, gdzie znalaz³ siê wraz z rodzicami po wywiezieniu w roku 1914 do Rosji. Garœæ informacji na ten temat znajdujemy w jego yciorysie: W okresie przebywa³em wraz z rodzin¹ w Gruzji. Po ukoñczeniu gimnazjum w 1919 r. odby- ³em specjalny kurs hodowli jedwabników i morwy oraz produkcji jajeczek jedwabnika systemem Pasteura w Pañstwowej Stacji Jedwabniczej na Kaukazie Po³udniowym w Tyfilisie. Nastêpnie pracujê w fabryce jedwabiu, zarz¹dzanej przez mego ojca, przy Kaukaskiej Doœwiadczalnej Stacji Jedwabniczej. Tam jako robotnik niewykwalifikowany, przeszed³em wszystkie dzia³y produkcji, pocz¹wszy od rozwijania oprzêdów jedwabnych, a skoñczywszy na tkaniu i farbowaniu przêdz i tkanin. G³ównym celem tej pracy, obok zdobycia œrodków utrzymania, by³o praktyczne poznanie ca³okszta³tu produkcji jedwabiu naturalnego, a eby w przysz³oœci spo ytkowaæ zdobyt¹ wiedzê dla rozpoczêcia nowej wówczas ga³êzi produkcji w Polsce. Jednoczeœnie kontynuowa³em studia na wydziale ekonomii Politechniki w Tyfilisie. Po powrocie do Polski w 1921 r. studiujê prawo na Uniwersytecie Warszawskim. W tym te czasie usi³owa³em zainteresowaæ sprawami jedwabniczymi czynniki pañstwowe i gospodarczo-spo- ³eczne. Spotkawszy siê z niedowierzaniem i niedocenianiem mo liwoœci, a nawet z ostr¹ krytyk¹, chc¹c dowieœæ s³usznoœci swej idei, w któr¹ wierzy³em postanowi³em wszystkie swe wysi³ki w³o yæ w samodzielne jej zrealizowanie. Rodzeñstwo Stanis³awa i Henryk Witaczkowie przed will¹ Józefina, w której za³o ono Centraln¹ Doœwiadczaln¹ Stacjê Jedwabnicz¹ Nale y zaznaczyæ, e zainteresowanie jedwabnictwem w rodzinie Witaczków przenoszone by³o z pokolenia na pokolenie. Pradziad ich, in ynier Rudolf Gillem by³ jednym z akcjonariuszy Spó³ki Jedwabniczej zawi¹zanej w Warszawie w 1853 r. On to zachêci³ sw¹ wnuczkê Jadwigê Bajkowsk¹, aby skoñczy³a kurs jedwabniczy w Muzeum Pszczelarstwa w Warszawie (1890 r.). To jej dzieæmi byli Stanis³awa i Henryk Witaczkowie. Pracê rozpocz¹³ Henryk Witaczek od sadzenia pierwszych drzewek morwowych i zak³adania szkó³ek. Wraz ze sw¹ siostr¹ Stanis³aw¹, studentk¹ biologii, wêdrowali po Polsce chc¹c zlokalizowaæ istniej¹ce stare drzewostany morwowe. Przeprowadzili oni w kilku punktach Polski wychowy jedwabników, korzystaj¹c ze starych drzew morwowych, stanowi¹cych pozosta³oœæ dawnej dzia³alnoœci sprzed pó³ wieku. Nastêpnie zorganizowali szkó³kê morwow¹, aby produkowaæ sadzonki. Nader pozytywne wyniki hodowli sk³oni³y rodzeñstwo do za³o enia w Milanówku pod Warszaw¹ specjalnego zak³adu jedwabniczego. Na furtce willi p. Wilsona przy ul. Piasta 13, gdzie mieszka³a rodzina Witaczków, dwoje m³odych ludzi przymocowa³o tabliczkê z nazw¹: Centralna Doœwiadczalna Stacja Jedwabnicza. List zawiadamiaj¹cy o fakcie powstania tej placówki wys³ano do wojewody 20 marca 1924 r. Centralna Doœwiadczalna Stacja Jedwabnicza (CDSJ) mia³a spe³niaæ analogiczne zadanie jak pañstwowe stacje jedwabnicze, utrzymywane przez inne kraje rozwijaj¹ce u siebie jedwabnictwo: tworzenie naukowych podstaw dla jedwabnictwa krajowego poprzez badania nad ró nymi rasami jedwabnika i ich hodowl¹ w warunkach polskich, badania nad surowcem i w³óknami jedwabnymi, badania nad ró nymi odmianami morwy, jej upraw¹, doskonaleniem i eksploatacj¹. Odrêbnym zadaniem CDSJ by³o nauczanie praktycznej umiejêtnoœci hodowli jedwabników i sadzenia drzew morwowych. W tym celu prowadzono kursy instruktorskie, wydawano podrêczniki, plakaty, ulotki, organizowano odczyty, poradnictwo, konkursy i pokazy wzorowych hodowli, odpowiadano na liczn¹ korespondencjê codziennie nap³ywaj¹c¹ do Stacji. Zabiera³o to wiele czasu. W ci¹gu kilku lat Stacja Jedwabnicza rozpowszechni³a w kraju miliony sadzonek morwowych. Wyszkoli³a zespó³ instruktorów, którzy nieœli swe doœwiadczenie w teren. Pierwsze wychowy zaczê³y dawaæ co roku doskona³y surowiec. Hodowcy nadsy³ali swe plony do Milanówka, domagaj¹c siê ich zakupu. Poniewa nie znalaz³ siê w kraju nikt, kto chcia³by kupowaæ kokony i organizowaæ ich przerób, zadanie to chc¹c nie chc¹c podjê³a CDSJ. Pamiêtaæ jednak trzeba, e Stacja od pocz¹tku boryka³a siê z brakiem kapita³u, a ceny œwiatowe na surowiec jedwabny w latach by³y najwy sze w historii. Pierwsze nici i tkaniny Stacja wyprodukowa³a w 1927r. na urz¹dzeniach do rozwijania i skrêcania jedwabiu oraz krosnach tkackich wykonanych g³ównie z drewna wed³ug wskazówek Henryka Witaczka. Zorganizowanie 19

20 Rodzeñstwo Henryk i Stanis³awa Witaczkowie podczas pracy naukowej dzia³u przemys³owego sta³o siê momentem prze³omowym. W tym czasie bowiem pojawi³y siê pierwsze sygna³y zainteresowania ze strony czynników oficjalnych. Nie by³y to subsydia, ale okreœlone dzia³ania. Ministerstwo Komunikacji zainicjowa³o obsadzenie torów kolejowych ywop³otami morwowymi, które mia³y stworzyæ trwa³¹ os³onê przeciwœnie n¹, a równoczeœnie s³u yæ dró - nikom jako materia³ do hodowli jedwabników. Ministerstwo Rolnictwa nakaza³o zak³adanie szkó³ek morwowych w nadleœnictwach. Ministerstwo Opieki i Pracy Spo³ecznej popar³o prowadzenie hodowli w zak³adach opiekuñczych. Ministerstwo Sprawiedliwoœci podjê³o siê sadzenia morwy przy wiêzieniach i rozwijania hodowli jedwabników tam, gdzie by³o to mo liwe. Zainteresowanie okaza³y te szko³y, uniwersytety ludowe, garnizony wojskowe, ró nego rodzaju organizacje spo³eczne, rolnicze i samorz¹dowe. Niew¹tpliwie wp³yw na to mia- ³a dzia³alnoœæ propagandowa Stacji. Samych wystaw wêdruj¹cych po Polsce by³o kilkanaœcie. Pierwszy raz zaprezentowa³a siê CDSJ na wystawie pt. Wieœ Polska w 1925 r., w znanym w Polsce oœrodku spo³eczno-rolniczym w Listowie w woj. kaliskim. Demonstrowa³a tam hodowlê g¹sienic jedwabnika, rozwijanie nitki jedwabnej z oprzêdów, jak równie zapoznawa³a zwiedzaj¹cych z korzyœciami jakie przynosi dla hodowców rozwój jedwabnictwa. Tam te otrzyma³a swój pierwszy z³oty medal, l czerwca 1930 r. Prezydent Rzeczpospolitej Ignacy Moœcicki, wizytuj¹c CDSJ na jej w³asnym terenie przy ul. Brzozowej w Milanówku, zainaugurowa³ IV Kurs Instruktorów Jedwabnictwa. W obecnoœci prezydenta proboszcz parafii œw. Jadwigi w Milanówku dokona³ poœwiêcenia zak³adu. Na pocz¹tku lat 30., w czasie œwiatowego kryzysu ekonomicznego, ceny na produkty rolne raptownie spad³y, co równie dotyczy³o cen oprzêdów jedwabnych. Powodem by³ nie tylko spadek konsumpcji œwiatowej, ale te dumping uprawiany przez Japoniê i Rosjê Sowieck¹. Spadek rentownoœci hodowli powa nie zagrozi³ rozwojowi m³odego jedwabnictwa polskiego. Jednak e kryzys nie zatrzyma³ rozwoju tej bran y w Polsce, wrêcz przeciwnie, eby nie zniechêciæ hodowców Stacja p³aci- ³a dobre ceny. W innych krajach europejskich dopiero w latach system subwencji pañstwowych unormowa³ sytuacjê. System rynkowy nie toleruje bezradnoœci. Bez nowoczesnej i pomys³owej organizacji zbytu swoich wyrobów, co dziœ nazywamy marketingiem, Milanówek nie zdoby³by funduszy, aby utrzymaæ zachêcaj¹ce hodowców ceny na surowiec krajowy. Dzia³ przemys³owy CDSJ pracowa³ w tym czasie na nowoczesnych maszynach i zatrudnia³ ponad 100 robotników. Dziêki wygraniu przetargu uruchomiono produkcjê tkanin technicznych, wzmocni³o to kondycjê finansow¹ przedsiêbiorstwa. W 1938 r. CDSJ prowadzi³a skup kokonów z 2400 hodowli. Z roku na rok wzrasta³ jej dorobek w dziedzinie badañ nad morw¹ i jedwabnikiem. W laboratorium prowadzonym przez in. Mirona Krasnodêbskiego powsta³y interesuj¹ce pomys³y zastosowania bia³ek jedwabiu naturalnego dla celów kosmetycznych. Stacja opracowa³a normy i warunki techniczne dla wielu wyrobów dotychczas sprowadzanych z zagranicy. By³y to nie tylko nici ró nego rodzaju, ale te woreczki do prochu strzelniczego, tkaniny spadochronowe i balonowe. Balon stratosferyczny,,gwiazda Polski i inne polskie balony odnosz¹ce sukcesy w zawodach o puchar Gordon Benetta, wykonano z jedwabiu milanowskiego. Na XIV Targach Poznañskich w 1935 r. w dziale lotniczym, wœród przesz³o czterdziestu wystawców, by³a i Centralna Doœwiadczalna Stacja Jedwabnicza. Stoisko jej wzbudza³o powszechne zainteresowanie: To, e nasze Wizyta prezydenta prof. Ignacego Moœcickiego w CDSJ w Milanówku, 2 czerwca 1930 r. 20