HELENA. Łukasz Opara

Transkrypt

1 HELENA Łukasz Opara

2 FADE IN: WNĘTRZE. PIEKARNIA BRYSZEWSKICH DZIEŃ Wyłożona białymi, przybrudzonymi kafelkami sala. Plamy sadzy wokół ulokowanych w ścianie pieców. Wiklinowe kosze, w których rośnie ciasto na chleb. Worki z mąką. Dwoje drzwi jedne na podwórze, drugie na zaplecze. STARSZY PIEKARZ wyjmuje z pieca drewnianą łopatą gorący chleb. Piekarz WŁADEK dwudziestokilkuletni nieśmiały brunet - ugniata ciasto na blacie. GRUBY PIEKARZ w średnim wieku - pochodzi do koszyków z ciastem. Jedno z ciast jest niewyrośnięte. GRUBY PIEKARZ Władek, jak tyś to ciasto wyrobił? Popatrz no tu. Władek podchodzi do Grubego Piekarza. WŁADEK Ojej, nie wyrosło? GRUBY PIEKARZ Patrz trochę, chłopie, co robisz. Kosz do wywalenia. Gruby Piekarz wyrzuca zawartość koszyka do kosza na odpadki. Władek wraca do ugniatania ciasta. Jest zawstydzony. Starszy Piekarz polewa upieczone bochenki wodą. Uśmiecha się. STARSZY PIEKARZ Władek to nam już tu od jakiegoś czasu z głową w chmurach pracuje. GRUBY PIEKARZ A niech chodzi i bez głowy nawet, byle nam tu fuszerki nie odwalał. 2

3 STARSZY PIEKARZ Władek, pochwal to się, dla kogo tak straciłeś głowę ostatnio. Władek udaje, że nie słyszy. Starszy Piekarz spogląda na Grubego Piekarza. STARSZY PIEKARZ Widziałeś, jak on na tą naszą Helenkę zerka? Starszy Piekarz zagaduje do Władka. STARSZY PIEKARZ Gdzie ją dzisiaj po fajrancie zabierasz? GRUBY PIEKARZ On do Helenki startuje? Oj, to się chłopak rozczaruje. WŁADEK Dajcie mi spokój. Później jest, że źle ciasto wyrabiam. Starszy Piekarz zwraca się do Grubego Piekarza. STARSZY PIEKARZ Daj spokój. Chłopak na pewno da sobie radę. Zawsze wszystko mu tak świetnie wychodzi. Starszy Piekarz i Gruby Piekarz chichoczą. Władek energiczniej wyrabia ciasto. W końcu rzuca je na blat i idzie w kierunku drzwi na zaplecze. Starszy Piekarz wkłada upieczone chleby do jednego kosza. WNĘTRZE. ZAPLECZE PIEKARNI BRYSZEWSKICH DZIEŃ Niewielka sala. Wokół kilka worków z mąką. Dosunięty do ściany stół z trzema drewnianymi krzesłami. Jedne drzwi prowadzą do piekarni, drugie na podwórko. 3

4 rudowłosa szesnastolatka o figlarnym spojrzeniu i skromnym ubiorze wykłada na stół z tacy jajecznicę na patelni, połamany bochenek chleba w koszyku, trzy talerze i widelce. Wchodzi Władek. Zatrzaskuje za sobą drzwi. Widok Heleny zaskakuje go. WŁADEK Nie wiedziałem, że panienka już tutaj. Dzień dobry, śniadanie już prawie gotowe. Władek kiwa głową na przywitanie. WŁADEK To ja pójdę po resztę w takim razie. Władek odwraca się i kładzie rękę na klamce. Spogląda na Helenę. Zbiera się w sobie i podchodzi do niej. Ściąga z głowy czapę kucharską i miętoli ją w dłoni. Stres. Nieśmiały uśmiech Heleny. WŁADEK Czy panienka uczyniłaby mi ten zaszczyt i zechciała się ze mną spotkać kiedyś po pracy? Bardzo mi miło, że pan o mnie pomyślał. Muszę jednak odmówić. Moje serce należy już do innego. Upokorzony chłopak opuszcza wzrok. Helena jest zmieszana. WŁADEK Kiedy ja panienki nigdy z innym nie widział. To tylko tak, żebym dał panience spokój? 4

5 Helena sięga po tacę. Nie, to nie tak. Bardzo pana szanuję, ale chyba nie jestem najlepszą kandydatką na żonę. WŁADEK Niech panienka pozwoli. Sam to najlepiej ocenię. Śniadanie gotowe. Smacznego. Helena pośpiesznie wychodzi drzwiami na podwórko. Władek odprowadza ją wzrokiem. Jest zły na siebie. WNĘTRZE. PIEKARNIA BRYSZEWSKICH DZIEŃ BRYSZEWSKI wysoki brunet o przenikliwym spojrzeniu i zakręconym w górę wąsie - wchodzi do piekarni drzwiami od podwórka. Za nim wkracza SYN sześcioletni blondyn. Z dumą niesie piłkę w rękach. BRYSZEWSKI Szybciej, szybciej, szybciej. Duży ruch dzisiaj. Macie kosz dla mnie? STARSZY PIEKARZ Koło pieca, panie Bryszewski. GRUBY PIEKARZ Taki ruch, a nam tu jeszcze Władek fuszerkę dzisiaj odwala. Bryszewski chwyta za kosz pełen gotowego chleba. Syn z zainteresowaniem go obserwuje. BRYSZEWSKI A co on znowu wyrabia? Ciasto niedokładnie. STARSZY PIEKARZ 5

6 Bryszewski kieruje się w stronę wyjścia. Słychać skrzypnięcie drzwi na zaplecze. Śniadanie! GŁOS WŁADKA Władek, nagana! BRYSZEWSKI Bryszewski wychodzi na podwórze. Syn pośpiesznie wybiega razem z nim. PLENER. STUDNIA DZIEŃ Metalowe wiadro pełne wody sunie powoli w górę. Helena z wysiłkiem kręci korbą kamiennej studni. Przelewa wodę do jednego z dwóch pustych wiader, które stoją na ziemi. Ociera pot z czoła. Wiadro przymocowane do korby uderza o taflę wody w studni. WNĘTRZE. SKLEP BRYSZEWSKICH DZIEŃ Niewielkie pomieszczenie z ladą, drewnianymi półkami i masą pieczywa na nich. Bryszewski wykłada z kosza świeży chleb. Pomaga mu w tym Syn. BRYSZEWSKA kobieta o urodzie szlachcianki bierze z półki dwa bochenki. Uśmiecha się do Bryszewskiego. Bryszewski odwzajemnia uśmiech. Przed ladą stoi NAMOLNA KLIENTKA staruszka przy kości z koszykiem na zakupy. W środku jakieś mięso i warzywa. NAMOLNA KLIENTKA A ten mój młody to już w ogóle nie wiem, w kogo się wdał, pani Bryszewska. Całymi dniami się gdzieś włóczy z kolegami. Bryszewska podaje chleby Klientce. Ta pakuje je do koszyka. 6

7 BRYSZEWSKA Będzie razem pięćdziesiąt groszy. Klientka płaci. Bryszewska wysuwa szufladę spod lady i odlicza resztę. NAMOLNA KLIENTKA Mówię mu, żeby się wziął za jakąś robotę, to ten mi, że młodość się wyszumieć musi. No, dramat, droga pani. Ten chłopak to nic nie chce w życiu osiągnąć, tylko ojca krwawicę marnuje. I to teraz coraz częściej się z tym człowiek wszędzie spotyka. Coraz częściej. Bryszewski kończy wykładać bochenki. Na odchodnym puszcza oczko Bryszewskiej. WNĘTRZE. ZAPLECZE PIEKARNI BRYSZEWSKICH DZIEŃ Drzwi na podwórko uchylają się lekko. Helena zagląda do środka przez niewielką szparę. Piekarze wstają od stołu po skończonym śniadaniu. Władek zauważa za drzwiami Helenę. Ucieka wzrokiem i znika za drzwiami do piekarni. CIĘCIE: Helena sprząta ze stołu. Kładzie brudne naczynia na tacę. WNĘTRZE. KUCHNIA BRYSZEWSKICH DZIEŃ Czysto. Garnki na półkach. Piec w kącie. Solidny stół pośrodku. Jedno okno wychodzące na podwórze; pod drugim, wychodzącym na ulicę, stoi kozetka. Helena czyści piaskiem naczynia w misce. Płucze je w wiadrze z wodą. W oknie na podwórze, za jej plecami, pojawia się oślepiający blask. WNĘTRZE. PIEKARNIA BRYSZEWSKICH DZIEŃ W piecu huczy ogień. Starszy Piekarz rozgarnia płonące drewno. 7

8 Krzyk dobiega z podwórka. Ratunku! GŁOS HELENY KOWALSKIEJ Piekarze zrywają się na równe nogi. Podwórko się pali! Cała trójka wybiega na zewnątrz. PLENER. PODWÓRKO BRYSZEWSKICH DZIEŃ GŁOS HELENY KOWALSKIEJ Spora sień stanowi wyjście z domu na podwórko. Szare ściany domu. Okna z zasłonami. Helena stoi przed domem. Nieruchomym wzrokiem patrzy przed siebie. Przed piekarnię wybiegają Piekarze. Spoglądają w tym samym kierunku. Nie widzą niczego podejrzanego. GRUBY PIEKARZ Co się panience stało? Helena nie odpowiada. Nie reaguje. Władek spogląda na towarzyszy i zatacza kółka palcem koło skroni. Wariatka! WNĘTRZE. KUCHNIA BRYSZEWSKICH DZIEŃ LEKARZ wypisuje receptę. Jakieś lekarstwa na ból głowy. Siedzi między Bryszewską a Heleną przy stole. Ma stetoskop na szyi oraz kapelusz i podręczną torbę przed sobą. Bryszewska siedzi zaniepokojona. LEKARZ Powinno wystarczyć. Mnie się wydaje, że to z przepracowania. Lekarz podaje receptę Bryszewskiej. Pakuje stetoskop do torby. 8

9 BRYSZEWSKA Jeden z naszych pracowników mówił, że Helenka od rana dziwnie się zachowywała. Trochę się martwię. Ale kiedy nic mi nie jest. Lekarz wstaje z krzesła. Zwraca się do Heleny jak profesjonalista do amatora. Helena opuszcza wzrok. LEKARZ Panienka mówi, że nic jej nie jest, ale czy ma jakieś rozsądne wytłumaczenie, dlaczego miała to przewidzenie? Mam... Ale nie mogę go zdradzić. Lekarz uśmiecha się dobrodusznie. Zakłada kapelusz i zbliża się do drzwi. Bryszewska odprowadza go. LEKARZ Gdyby się to powtórzyło, proszę dać mi znać. Bryszewska zamyka drzwi za lekarzem. Spogląda na Helenę z troską. WNĘTRZE. KUCHNIA BRYSZEWSKICH NOC Biała świeca oświetla pomieszczenie. Helena leży w kozetce pod oknem. Czyta książkę pod tytułem "Objawienia". Jej twarz przyodziewa wyraz zdumienia. WNĘTRZE. SKLEP BRYSZEWSKICH DZIEŃ Bryszewska stoi przed ladą. Naprzeciwko niej Namolna Klienta z dwoma chlebami w koszyku na zakupy. NAMOLNA KLIENTKA A słyszała pani jaka afera u Nowakowej? Dobry Boże. Ponoć ją teściu z domu wyrzucił. 9

10 Do środka wchodzi JÓZEFA KOWALSKA blondynka o okrągłej twarzy. BRYSZEWSKA Teraz to już chyba wszyscy w okolicy o tym gadają. Przepraszam, można? JÓZEFA KOWALSKA Namolna Klientka odsuwa się od lady. Przygląda się badawczo Józefie. Józefa podchodzi do lady i zwraca się do Bryszewskiej. JÓZEFA KOWALSKA Jestem siostrą Helenki. Przysłali mnie tu rodzice zaraz po tym, jak zawiadomiła ich pani, że coś jej się stało. Twarz Bryszewskiej przybiera wyraz troski, po czym uśmiecha się do Józefy. BRYSZEWSKA Bardzo mi miło panią poznać. Proszę zaczekać. Pójdę po nią. JÓZEFA KOWALSKA Mam jeszcze pytanie. Gdy weszłam, mówiła pani, że już wszyscy w okolicy o tym gadają. Aż tak źle z nią? Bryszewska spogląda na Namolną Klientkę. Śmieje się. BRYSZEWSKA Nie, to nie o Helence rozmawiałyśmy. Zaraz wrócę. Namolna Klientka nie spuszcza oka z Józefy. Bryszewska odchodzi od lady i znika za drzwiami między półkami z pieczywem. Józefa odwraca się w kierunku Namolnej Klientki. Ta ucieka wzrokiem. Rozgląda się po sklepie i odwraca w kierunku drzwi. 10

11 Do widzenia. NAMOLNA KLIENTKA Namolna Klientka wychodzi ze sklepu. PLENER. ALEJA HANDLOWA DZIEŃ Zatłoczona uliczka pełna drewnianych budek i sklepów na parterach kamienic. Można tu kupić wszystko owoce, ryby prosto z wody, zabawki, drób. Józefa i Helena z koszem na zakupy stoją przed stoiskiem z warzywami. Helena wybiera kilka pomidorów i daje je do zważenia starszej SPRZEDAWCZYNI z chustą na głowie. JÓZEFA KOWALSKA Do klasztoru? Helenko, zwariowałaś? Czemu chcesz tam iść? A ty nie miałaś nigdy tak, że po prostu czułaś, że musisz coś zrobić; że jesteś do czegoś stworzona i jeśli tego nie zrobisz, będziesz całe życie nieszczęśliwa? JÓZEFA KOWALSKA Czułam, Helenko, ale życie nie zawsze... Więc sama widzisz. Dla mnie to właśnie jest życie. Moje życie. Pójście tą drogą ma dla mnie naprawdę wielką wartość. Dwadzieścia groszy. SPRZEDAWCZYNI Helena płaci zgodną sumę i odbiera pomidory od Sprzedawczyni. JÓZEFA KOWALSKA Jak ty to sobie wyobrażasz? 11

12 Rzucę pracę tutaj i wrócę do domu prosić, żeby tatuś mi pozwolił. Helena i Józefa idą dalej. Mijają kolejne stoiska. Helena uśmiecha się. JÓZEFA KOWALSKA Nie wydaje mi się, żeby ojciec ci pozwolił. Rodzice potrzebują pieniędzy, które nam przysyłasz. Tata na pewno się zgodzi. WNĘTRZE. DUŻY POKÓJ W DOMU KOWALSKICH DZIEŃ Wyniszczone, wapienne ściany. Obraz Serca Pana Jezusa. Niewielki stół z kilkoma krzesłami dookoła. STANISŁAW KOWALSKI je zalewajkę. Ma ubogi ubiór, sumiaste wąsy i zmęczoną, wychudzoną twarz. Jest zagniewany. Nie ma mowy. STANISŁAW KOWALSKI Obok siedzi Helena. Jest zdruzgotana. Bliska płaczu. Ale, tato... Ja muszę. Od dziesięciu lat czuję tak coś w środku, że muszę do zakonu. STANISŁAW KOWALSKI Mamy długi, Helenko. Sporo długów. Nie mamy pieniędzy na posag dla ciebie. Tata niech się nie martwi o pieniądze. Żadnych nie chcę. Mnie do klasztoru sam Pan Jezus zaprowadzi. 12

13 Stanisław kończy jeść zupę. STANISŁAW KOWALSKI Helenko, jesteś jeszcze młoda i naiwna. Życie nie jest takie proste, jak ci się wydaje. Tato, proszę tylko o pozwolenie. Już powiedziałem. Ojciec Heleny podnosi się z krzesła. STANISŁAW KOWALSKI Tato, proszę. STANISŁAW KOWALSKI Wracam do roboty. Ty pomóż matce w kuchni. Stanisław odchodzi od stołu. Łzy spływają Helenie po policzkach. PLENER. POLE DZIEŃ Niewielkie kartoflisko koło łąki. Stanisław wykopuje ziemniaki do stojącego obok kosza. Wspomaga się małą motyką. Drugi kosz, już pełny, stoi nieopodal. Od strony zabudowań, po łące, zbliża się KSIĄDZ PAWŁOWSKI. Szczęść Boże! KSIĄDZ PAWŁOWSKI Stanisław spogląda z zaskoczeniem na księdza. Przerywa pracę. STANISŁAW KOWALSKI Bóg zapłać. Co ojca do nas sprowadza? 13

14 KSIĄDZ PAWŁOWSKI Wesoła nowina, mój synu. Słyszałem, że wasza Helenka się do klasztoru szykuje. Tylko pogratulować szczęścia. Stanisław wraca do wykopywania ziemniaków. Ksiądz chwilę milczy. STANISŁAW KOWALSKI Nigdzie się nie szykuje. KSIĄDZ PAWŁOWSKI Jakże to? Słyszałem co innego. STANISŁAW KOWALSKI Na wsi ludzi gadają za dużo. KSIĄDZ PAWŁOWSKI Chodzi o pieniądze, prawda? Pieniądze na posag? Stanisław nie odpowiada. Wbija motykę w ziemię. KSIĄDZ PAWŁOWSKI Taka córka to dar od Boga. Proszę o tym pamiętać. STANISŁAW KOWALSKI Łatwo ojcu mówić. U nas nie ma tak lekko. KSIĄDZ PAWŁOWSKI Państwo tacy pobożni. Co niedziela w kościele. Na pewno znajdzie się jakiś sposób. STANISŁAW KOWALSKI Ojciec ma jakiś pomysł? KSIĄDZ PAWŁOWSKI Pomysł, pomysł. Pomysł się zawsze znajdzie. Ksiądz rozgląda się po okolicy. 14

15 KSIĄDZ PAWŁOWSKI Na przykład krowa. Jakby tak sprzedać, pieniądze by się od razu znalazły. STANISŁAW KOWALSKI Krowy nie trzymamy dla ozdoby. Jest nam potrzebna. Zabrali nam konia, jak była wojna. A pole orać jakoś trzeba. KSIĄDZ PAWŁOWSKI To był tylko pomysł. Na pewno znajdzie się inny sposób. Ksiądz Pawłowski wzdycha i spogląda z politowaniem na Stanisława. KSIĄDZ PAWŁOWSKI Synu, nie szukaj wymówek w słusznej sprawie. Stanisław wbija motykę w ziemię. Odwraca się do księdza. STANISŁAW KOWALSKI Czy ojciec zdaje sobie sprawę, jakie to ciężkie wyzwanie być ojcem? Zwłaszcza gdy jest nas tyle do wykarmienia, a pieniędzy brak. Nikt nam nie daje niczego za darmo. Ksiądz odwraca się w kierunku zabudowań. KSIĄDZ PAWŁOWSKI Synu... Zbawienie. Zbawienie przede wszystkim. Ksiądz odchodzi. Stanisław jest zdenerwowany. Wrzuca do koszyka ostatnie kilka ziemniaków i idzie w ślad za księdzem. PLENER. PODWÓRKO KOWALSKICH DZIEŃ Słomiany dach zdobi wapienne, uszczelnione gliną ściany domu. Pod oknami kwitną krzewy róż. Obok stoi studnia. Tu i ówdzie rosną drzewa owocowe. Helena zbiera jabłka. 15

16 Pojawia się ojciec z koszami pełnymi ziemniaków. Zauważa Helenę. Podchodzi do niej. W kuchni nie było co robić, więc przyszłam jabłek nazrywać. STANISŁAW KOWALSKI Helenko, długo nad tym myślałem i jeszcze to przegadam z wujem Michałem, ale powinien się zgodzić. Chcę, żebyś wyjechała do Łodzi, zatrzymała się u niego i znalazła sobie jakąś robotę na miejscu. Helena chce zaoponować, ale rezygnuje. Smuci się. Dobrze, tato. Stanisław odchodzi. STANISŁAW KOWALSKI To nam wszystkim wyjdzie tylko na dobre. Helena stoi chwilę w bezruchu. Wraca do zrywania jabłek. WNĘTRZE. DRZWI PRZED MIESZKANIEM RAPACKICH DZIEŃ MICHAŁ RAPACKI wąsaty jegomość o miłej twarzy - otwiera drewniane drzwi. Uśmiecha się. Witaj, Helenko. MICHAŁ RAPACKI WNĘTRZE. POKÓJ W MIESZKANIU RAPACKICH DZIEŃ Stół z białym obrusem w centrum. Stare meble; na nich naczynia i podniszczone książki. W kącie łóżko. Michał i Helena podchodzą do stołu. MICHAŁ RAPACKI Bardzo się cieszymy, że z nami zamieszkasz. Usiądź sobie. 16

17 Helena siada przy stole. Ja też się cieszę. Helena usiłuje szczerze się uśmiechnąć. MICHAŁ RAPACKI Napijesz się czegoś? Może później. Michał siada przy stole. Helena kiwa głową. MICHAŁ RAPACKI Akurat dobrze trafiłaś, bo roboty u nas pod dostatkiem. Ruscy zamknęli nam swój rynek po wojnie i bywało ciężko, ale powoli się podnosimy. Ty, zdaje się, pierwszy raz w Łodzi, prawda? Tak, pierwszy. MICHAŁ RAPACKI Pomogę ci znaleźć jakąś robotę. Pewnie na początku będzie ci się ciężko zorientować w tym wszystkim. To duże miasto. Na pewno przyda mi się wuja pomoc. Dziękuję. MICHAŁ RAPACKI Pokażę ci twoje miejsce. Rozpakujesz się i możesz pozwiedzać okolicę, jeśli masz ochotę. PLENER. PRZED SKLEPEM Z ZABAWKAMI DZIEŃ Helena przechodzi koło zaniedbanej kamienicy. 17

18 Mija wystawę sklepu z zabawkami. Są na niej szmaciane lalki, pluszowe misie i masa innych, kolorowych zabawek. Helena zatrzymuje się i ogląda wystawę. Nie uśmiecha się nawet na moment. PLENER. PRZED PLACEM BUDOWY DZIEŃ Kilku BUDOWLAŃCÓW stawia pierwsze piętro obszernej kamienicy. Helena przechodzi obok. Nie spogląda w ich kierunku. Nie zatrzymuje się. Słychać gwizdy i nawoływania Budowlańców. JEDEN Z BUDOWLAŃCÓW Widzimy się dzisiaj wieczorem. Budowlańcy śmieją się głośno. PLENER. WEJŚCIE DO PARKU DZIEŃ Helena przechodzi obok sporego parku, otoczonego ogrodzeniem. W jego głębi słychać śmiechy i głośne rozmowy LUDZI oraz skoczną muzykę. Helena nie zwraca na to uwagi. PLENER. ULICA DZIEŃ Zdeformowany ŻEBRAK prosi o pieniądze. Wiszą na nim szmaty. Przed nim stoi kubek. Helena zbliża się do niego. Jest smutna, zadumana. ŻEBRAK Panienko, może jakiś grosik na słuszną sprawę? Helena zatrzymuje się i grzebie w kieszeniach. Schyla się i wrzuca do kubka kilka groszy. ŻEBRAK Dziękuję pięknie. Miłego dnia życzę. Raczej nie będzie miły. 18

19 Helena odchodzi. Żebrak na moment milknie. Odprowadza wzrokiem Helenę. Mija go jakaś PARA. ŻEBRAK Dzień dobry, może jakiś grosik na rzecz potrzebujących? Para mija go bez zatrzymywania się. WNĘTRZE. KATEDRA DZIEŃ W ławkach siedzi kilka modlących się OSÓB. Helena stoi pośrodku ogromnej świątyni. Przygląda się malowidłom na ścianach i suficie. Otwiera usta ze zdumienia. Opuszcza głowę i przymyka oczy. Wzdycha ciężko. WNĘTRZE. POKÓJ W MIESZKANIU RAPACKICH DZIEŃ Helena pada na krzesło. Podpiera głowę łokciami. Rozgląda się ze znudzeniem po mieszkaniu. Chwyta w dłoń Cudowny Medalik, który wisi na jej szyi. Obraca go w palcach. Smutny wzrok. Drzwi otwierają się i do środka wpada Michał Rapacki. MICHAŁ RAPACKI Helenko, chyba mam coś dla ciebie. Helena uśmiecha się nieśmiało. WNĘTRZE. DRZWI DO MIESZKANIA ZAKONNIC DZIEŃ Drzwi otwierają się. Stoją za nimi trzy ZAKONNICE GRUBA, SĘDZIWA i NIEŚMIAŁA. ZAKONNICE Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus. WNĘTRZE. KUCHNIA ZAKONNIC DZIEŃ Czysto. Schludnie. Kilka świętych motywów obraz i krzyż na ścianie. Pośrodku stół. 19

20 Zakonnice oprowadzają Helenę. Sędziwa Zakonnica odlicza na palcach obowiązki Heleny. SĘDZIWA ZAKONNICA...gotowanie, sprzątanie. Pewnie sama najlepiej wiesz, skoro już tak pracowałaś. Tak jest. Poradzę sobie. SĘDZIWA ZAKONNICA Pokażę ci jeszcze, co gdzie jest. Sędziwa Zakonnica otwiera kolejne szafki. SĘDZIWA ZAKONNICA Tu masz garnki, tu naczynia... GRUBA ZAKONNICA Masz w ogóle gdzie spać, kruszyno? U nas trochę mało miejsca. Sędziwa Zakonnica wysuwa z trudem zacinającą się szufladę. Tutaj sztućce... Szuflada zasuwa się równie ciężko. Helena uśmiecha się. SĘDZIWA ZAKONNICA Tak, mieszkam u wuja niedaleko stąd, na Nowo-Krótkiej. GRUBA ZAKONNICA Tylko uważaj, jak będziesz wracała po ciemku. SĘDZIWA ZAKONNICA A tam w samym kącie masz zmiotki i szufelkę. 20

21 Poradzę sobie. Helena rozgląda się po pomieszczeniu. PLENER. ULICA NOC Helena idzie chodnikiem wzdłuż zaniedbanych kamienic i ciemnych uliczek. Mija WŁÓCZĘGĘ, grzebiącego w śmietniku i wysypującego jego zawartość na zewnątrz. Słuchać pisk szczurów. Ktoś krzyczy w oddali. Jakiś BEZDOMNY śpi pod murem. Kartony i szmaty leżą na nim i przy nim bez ładu. Chodnikiem przebiega bezdomny kundel. Helena dochodzi do drewnianego, zniszczonego płotu. Otwiera skrzypiącą furtkę i zamyka ją za sobą. Wzdycha i rusza przed siebie. WNĘTRZE. KUCHNIA ZAKONNIC DZIEŃ Helena je obiad z Zakonnicami. Na stole ziemniaki, buraki i jakaś sałatka. Chciałabym się spytać o jedną rzecz. Tak, kruszyno? GRUBA ZAKONNICA Podoba się siostrom praca w zakonie? GRUBA ZAKONNICA Czy podoba? Ja to odkąd pamiętam, to czułam tak coś w środku, że muszę do zakonu. Nieśmiała Zakonnica uśmiecha się. 21

22 Helena opuszcza wzrok. Chyba my wszystkie. NIEŚMIAŁA ZAKONNICA SĘDZIWA ZAKONNICA Ty też byś się nadawała, Helenko. Taka porządna, pracowita panienka. Aż dziw bierze, że się tak marnujesz. To chyba nie dla mnie. SĘDZIWA ZAKONNICA Ale co? Nigdy się nad tym nie zastanawiałaś? Zastanawiałam, ale jakoś nikt mnie w tym nigdy nie popierał. Ale chciałabyś? Helena uśmiecha się nieśmiało. SĘDZIWA ZAKONNICA Powiedzmy, że czasami też tak coś czuję w środku, że muszę. SĘDZIWA ZAKONNICA Więc tego nie lekceważ. Na pewno byłabyś wspaniałą siostrą. Nie chcę się sprzeciwiać rodzicom. Oni nigdy nie wyrażą na to zgody. GRUBA ZAKONNICA To ich trochę podręcz. Na pewno zmienią zdanie. Może napisz do nich list. Zaznacz, jakie to dla ciebie ważne. Dodaj, że bez tego nic dla ciebie nie ma sensu. Trochę poprzesadzaj. 22

23 Może spróbuję. Wydaje mi się jednak, że to i tak nic nie zmieni. SĘDZIWA ZAKONNICA Zawsze warto spróbować. Pomodlimy się za ciebie. Dziękuję. Helena dłubie widelcem w ziemniakach. Jest zamyślona. PLENER. CHODNIK PRZY CIEMNEJ ULICZCE NOC Zima. Okolica skąpana w śniegu. Helena idzie chodnikiem. Mija brudną kamienicę. Z bocznej uliczki wychodzi PIJAK. Ma niechlujny, gruby ubiór i czerwoną, brodatą twarz. Śmierdzi. Zauważa Helenę. Opiera swój ciężar o ścianę i zbliża się do niej. PIJAK Masz może parę groszy na chleb, dziecko? Pijak stara się mówić wyraźnie, powoli. Udaje mu się to nie najgorzej. Helena mija go bokiem. Przyspiesza kroku. Pijak prowadzi za nią wzrok. PIJAK Przestraszyłem cię? Matko, przepraszam. Pijak upada pod murem i zaczyna szlochać. Chowa twarz w dłoniach. Podciąga kolana do twarzy. Helena zatrzymuje się i spogląda na niego. PIJAK Cholera jasna, po co ktoś taki jak ja musi ciągle żyć? Helena ostrożnie zbliża się do Pijaka. 23

24 PIJAK Nikomu już nie jestem potrzebny. Dobrze się pan czuje? Helena przykuca przy Pijaku. Kładzie mu rękę na ramieniu. Pijak podnosi głowę. Jest zdziwiony. PIJAK Nie uciekłaś, dziecko? Nie uciekam, gdy ktoś potrzebuje pomocy. PIJAK Nie chcę pomocy. Każdą pomoc przepijam. Jestem wrakiem człowieka. Moje życie nie ma już najmniejszego sensu. Każde życie ma znaczenie. Pańskie również. Pijak wybucha śmiechem. Prostuje nogi. Macha ręką w kierunku ulicy. PIJAK Jak tu czasem jakaś matka z dzieciakiem mnie mija, to mówi gówniarzowi, żeby się uczył, bo inaczej skończy jak ja. Chyba taka moja rola. Jestem przestrogą. Proszę tak nie mówić. PIJAK Taka prawda. Mówisz, że tak nie jest? Więc dlaczego Bóg dopuścił, że znalazłem się tu, gdzie jestem? Dlaczego do tego dopuścił? 24

25 Pijak odwraca twarz w bok. To nie przez Boga pan się tu znalazł. PIJAK Wiem. Zły jestem. Pijak uśmiecha się gorzko. Po to Bóg dał nam wolną wolę, żebyśmy sami mogli decydować o swoim życiu. Wybory, których pan wcześniej dokonał, były po prostu niewłaściwe. Po prostu... PIJAK Pijak spogląda na Helenę z uznaniem. PIJAK Jesteś bardzo mądra jak na swój wiek, dziecko. Tylko widzisz... Nie zawsze to, którą drogę wybierasz, zależy tylko i wyłącznie od ciebie. Wiem o tym. Helena zasmuca się. Jak to się stało, że się pan tu znalazł? PIJAK To długa historia. Helena siada obok Pijaka przy murze. Proszę mi opowiedzieć. Chcę pana posłuchać. 25

26 Pijak spogląda na Helenę z niedowierzaniem. Odwraca twarz w kierunku ulicy. Pijak wzdycha. PIJAK Tu nie ma nic do opowiadania. Przecież nie od zawsze mieszka pan na ulicy. Jak to się stało, że pan tu trafił? PIJAK Od czego by tu zacząć... Cóż, kiedyś pracowałem w fabryce bawełny. Sama rozumiesz Łódź włókiennicze królestwo. Po wojnie wylali mnie, bo roboty było mało, a wszyscy mi już od dawna mówili, że się do tego nie nadaję. Skoro tak, dlaczego zaczął pan tam w ogóle pracować? PIJAK Przed wojną tam zawsze była robota. Pewny zawód. Ojciec mnie od małego uczył fachu. Nie podobało się to panu? PIJAK Nienawidziłem tego. Chciałem robić w życiu coś zupełnie innego, ale ojciec nie chciał nawet o tym słyszeć. Miał dobre intencje, więc się go posłuchałem. I jak na tym wyszedłem? Leżę pod murem i robię pod siebie. Czym chciał się pan zajmować? 26

27 PIJAK Czymś, o czym od dawna marzyłem. Teraz to już nieistotne, ale nigdy nie daruję sobie tego, że nie spróbowałem. Helena spogląda przed siebie. Jest zamyślona. PIJAK Nie mam żadnej pewności, że by mi się to udało, ale gdybym spróbował, nie musiałbym się teraz przez resztę życia zastanawiać: "a co by było gdyby". Pijak spogląda na Helenę. Jest głęboko poruszony. Helena opuszcza wzrok. PLENER. PARK NOC PIJAK Pamiętaj, dziecko. Zawsze idź za głosem serca. Inaczej nigdy nie będziesz szczęśliwa. Helena idzie oświetloną przez lampy alejką pośród drzew. Oczy wbite w ziemię. GŁOS HELENY KOWALSKIEJ Drodzy rodzice. U mnie zima rozpętała się na dobre. Wszędzie zimno, śniegu nasypało i ogólnie jest nieprzyjemnie. Chyba się czymś zaraziłam, bo zdarza mi się kasłać. W domu wszyscy zdrowi? Helena zatrzymuje się w świetle latarni. Spogląda w górę. Blask rozświetla jej twarz. Helena wzdycha. GŁOS HELENY KOWALSKIEJ Chcę was jeszcze raz prosić, byście pozwolili mi pójść do zakonu. Sami chyba wiecie, jakie to dla mnie ważne. Bez tego nic dla mnie nie ma sensu. 27

28 WNĘTRZE. POKÓJ W MIESZKANIU RAPACKICH NOC Helena pisze list przy stole. Macza pióro w atramencie. Skupienie na twarzy. GŁOS HELENY KOWALSKIEJ Mam wrażenie, że błądzę po tym świecie i chociaż wiem, gdzie jest mój cel, kroczę w przeciwną stronę. Pozwólcie mi iść w dobrym kierunku. Helena przebiega wzrokiem tekst. Podpisuje się koślawymi literami. Wasza Helena. GŁOS HELENY KOWALSKIEJ Odkłada długopis. Zamyka oczy. GŁOS MATKI HELENY Droga Helenko. Ubieraj się ciepło. W domu wszyscy zdrowi. Rozmawiałam z ojcem. Nie zgadzamy się na to, żebyś poszła do zakonu. W tej kwestii zdania nie zmienimy i nie ma najmniejszego sensu... Słowa MATKI HELENY stopniowo cichną to, co mówi dalej, nie ma znaczenia. Spod przymkniętego okna Heleny wypływa łza. Na jej szyi wisi Cudowny Medalik. Obejmuje go dłonią i zaciska ją mocno. WNĘTRZE. DRZWI DO MIESZKANIA ZAKONNIC - DZIEŃ Pukanie do drzwi. Otwiera Nieśmiała Zakonnica. Za drzwiami stoi Helena. Jest smutna. NIEŚMIAŁA ZAKONNICA Niech będzie pochwalony. Na wieki wieków. Amen. Przyszłam się pożegnać. Nieśmiała Zakonnica jest zaskoczona. 28

29 Jak to? NIEŚMIAŁA ZAKONNICA Przypominają mi siostry o marzeniu, którego nigdy nie spełnię. Z Bogiem. Helena odwraca się i odchodzi. Helenko. NIEŚMIAŁA ZAKONNICA Nieśmiała Zakonnica spogląda za Heleną z przestrachem. WNĘTRZE. SKLEP ODZIEŻOWY DZIEŃ Spora sala. Rzędy wieszaków z zawieszonymi na nich ubraniami sukniami, sukienkami, bluzkami. W rogu przymierzalnia. Helena przegląda żakiety na wieszakach. CIĘCIE: W jednej ręce trzyma kilka wieszaków. Drugą zasuwa zasłonę przymierzalni. CIĘCIE: Helena przegląda się w lustrze w kolejnych żakietach. Jeden z nich w kratkę wyraźnie przypada jej go gustu. Helena uśmiecha się. WNĘTRZE. BIURO POŚREDNICTWA PRACY DZIEŃ Niewielki gabinet. Przy ścianach szafy z niezliczoną liczbą szuflad. Za zawalonym biurkiem siedzi POŚREDNICZKA. Ma około pięćdziesięciu lat i okulary na nosie. Grzebie w szufladzie. Helena siedzi na krześle w kraciastym żakiecie i z płaszczem położonym na kolanach. Pośredniczka wyciąga jakiś papier z kartoteki i szuka dalej. Niczego więcej nie znajduje. 29

30 POŚREDNICZKA Dla pomocy domowej mamy tylko jedną ofertę pracy. Gdzieś w okolicy? POŚREDNICZKA Tak bardziej w centrum. U pani Marcjanny Wieczorek. Prowadzi sklep spożywczy. Jak mogę tam trafić? POŚREDNICZKA Zapiszę pani adres na kartce. Pośredniczka szuka czystej kartki na biurku. Dziękuję bardzo. Helena uśmiecha się do Pośredniczki. WNĘTRZE. SKLEP WIECZORKOWEJ DZIEŃ Półki przygniecione ciężarem rozmaitych towarów mąka, cukier, owoce, warzywa, woda butelkowana. Typowy sklep spożywczy. Za ladą stoi MARCJANNA WIECZOREK około czterdziestoletnia kobieta o bystrym spojrzeniu. Przed ladą stoi KLIENTKA starsza pani w chuście na głowie. KLIENTKA A tam, da pani spokój. Wolna Polska, wolna Polska, a nędza na ulicach większa niż za prusaków. MARCJANNA WIECZOREK To wszystko przez wojnę takie jest. Postawimy się na nogi i będzie powolutku, powolutku coraz lepiej. 30

31 Sklepowe drzwi uderzają o zawieszony dzwonek. Do środka wchodzi Helena. Helena podchodzi do lady. KLIENTKA Oby, oby. Tyle że na razie się na to nie zanosi. Roboty nikt znaleźć nie może. Dzień dobry. Ja w sprawie pracy. Marcjanna mierzy Helenę wzrokiem. MARCJANNA WIECZOREK Ale my szukamy kogoś do prowadzenia domu. Zgadza się. Wiem o tym. MARCJANNA WIECZOREK Panienka coś za ładnie wystrojona do takiej roboty. KLIENTKA Prawda? To samo pomyślałam. To odświętne ubranie. Chciałam zrobić dobre wrażenie. MARCJANNA WIECZOREK Zrobiła panienka. Aż za dobre. Klientka macha ręką. Idzie w kierunku drzwi. KLIENTKA Do widzenia, pani Wieczorkowa. Do widzenia. MARCJANNA WIECZOREK Klientka wychodzi ze sklepu. 31

32 To jak będzie? MARCJANNA WIECZOREK Pracowałaś już kiedyś jako pomoc domowa? Pracuję tak od półtora roku. U kogo ostatnio? MARCJANNA WIECZOREK U sióstr z Zakonu Świętego Franciszka. U zakonnic? Zgadza się. MARCJANNA WIECZOREK Marcjanna wzdycha głęboko. MARCJANNA WIECZOREK To nie miałaś tam chyba za dużo roboty. Z dziećmi pewnie też się nie naużerałaś. U nas w domu jest cała trójka. Wcześniej pracowałam rok w rodzinie piekarzy. Mieli tam małego syna. Dzieci naprawdę nie są problemem. Umiem się nimi zająć. MARCJANNA WIECZOREK A ile to byś chciała tu zarabiać, kochana? Sama nie wiem. Ile pani proponuje? 32

33 MARCJANNA WIECZOREK Ja się ciebie pytam, ile byś chciała. Poprzednio zarabiałam dwadzieścia pięć złotych. To taka przeciętna stawka. MARCJANNA WIECZOREK Dwadzieścia pięć? Plus wyżywienie i posłanie? Spałam u wujka. MARCJANNA WIECZOREK Ale nie płaciłaś mu za to? Nie. MARCJANNA WIECZOREK To całkiem sporo zarabiałaś. Ja niestety nie mogę ci płacić więcej niż osiemnaście. Osiemnaście złotych? MARCJANNA WIECZOREK Więcej z mężem nie damy rady. To dosyć mało. Nawet jak na służbę. Marcjanna bezradnie rozkłada ręce na boki. Helena zastanawia się chwilę. Zgadzam się. Marcjanna jest zaskoczona. MARCJANNA WIECZOREK Naprawdę? Za osiemnaście złotych? 33

34 Ciężko dzisiaj o pracę, więc i tak mam szczęście. Przecież nie pójdę na budowę. MARCJANNA WIECZOREK Proszę, proszę, czyli jednak się dogadamy. Twarz Marcjanny przybiera poważny wyraz. Helena uśmiecha się. MARCJANNA WIECZOREK Ale i tak muszę sprawdzić, jak sobie poradzisz. WNĘTRZE. KUCHNIA WIECZORKOWEJ DZIEŃ Ciepłe, zadbane pomieszczenie. Szafki na naczynia. Stół na środku. Umywalka. Helena uwija się przy pracy. Myje naczynia. CIĘCIE: Helena prasuje męską koszulę żelazkiem z duszą. Obok niej leży sterta ubrań. Helena kroi warzywa na stole. Zręcznie operuje nożem. CIĘCIE: CIĘCIE: Helena myje podłogę. Ślęczy na kolanach. Jej ręce poruszają się nadzwyczaj szybko. Zza drzwi obserwuje ją Marcjanna Wieczorek. Kręci głową z uznaniem. PLENER. PRZED SKLEPEM WIECZORKOWEJ DZIEŃ Słońce oświetla okazałą kamienicę. Lato. 34