9/ ,50 zł (w tym VAT 5%) BEZPIECZEŃSTWO W KOTŁOWNI GAZOWEJ PRZEGLĄDY INSTALACJI GAZOWYCH ZASILANIE AWARYJNE INSTALACJI

Transkrypt

1 9/2013 Nr ind BEZPIECZEŃSTWO W KOTŁOWNI GAZOWEJ PRZEGLĄDY INSTALACJI GAZOWYCH ZASILANIE AWARYJNE INSTALACJI 15,50 zł (w tym VAT 5%) Patronat Polskiej Korporacji Techniki Sanitarnej, Grzewczej, Gazowej i Klimatyzacji Reklama Nakład 2600 egz.

2 Jak się ustrzec przed zalaniem piwnicy... Urządzenia przeciwzalewowe Zawór zwrotny Pumpfix F Komfort Automatyczny zawór zwrotny Staufix FKA Komfort Zasuwa burzowa Staufix Wpust piwniczny Drehfix

3 SPIS TREŚCI 9/2013 Szanowni Państwo U progu sezonu grzewczego kilka słów o oszczędzaniu, świadomości oraz dobrych i złych nawykach. Jak zwykle wczesna jesień obfituje w imprezy branżowe. Dominuje tematyka OZE i efektywności energetycznej. Zainteresowanie podkręcają liczne zmiany w przepisach prawa w tym zakresie, które już są lub lada moment będą w życie wprowadzane. Internetowe oferty produktów, promocje handlowe, reklamy tworzą potężny strumień informacji, w których mogą się gubić nawet fachowcy, a co dopiero ich klienci. Z punktu widzenia użytkowników instalacji sezon ten zaczyna się raczej złymi wieściami. Kolejny raz spółdzielnie mieszkaniowe podwyższają opłaty zaliczkowe za c.o., także w budynkach po niedawnej termomodernizacji. Winne temu są wzrost stawek opłat za energię cieplną oraz ostatnia długa i sroga zima. Ci, którzy ogrzewają swoje domy indywidualnie, także muszą się więc liczyć ze zwiększeniem wydatków. Są jednak w lepszej sytuacji to oni podejmują decyzje w zakresie eksploatacji instalacji i urządzeń, inwestycji i wyboru rozwiązań. Ponadto efekty ich działań mają bezpośrednie przełożenie na ponoszone przez nich koszty i są odczuwalne natychmiastowo. Wydawałoby się, że jest to wystarczającą zachętą do bycia tzw. świadomym użytkownikiem czy inwestorem. Niestety, rzeczywistość w wielu przypadkach tego nie potwierdza. Brak elementarnej wiedzy właścicieli domów czy zarządców o wymogach związanych z eksploatacją instalacji i urządzeń, beztroska, która skutkuje nie tylko zwiększeniem kosztów, ale i zagrożeniem życia, a także źle pojmowana oszczędność, np. w zakresie niezbędnych przeglądów lub napraw wciąż nagminnie są spotykane. Instalatorom przypada zatem w udziale kolejne, często mało wdzięczne zadanie edukowanie i uświadamianie użytkowników, niekiedy od podstaw. Do faktycznego zwiększenia efektywności energetycznej i obniżenia kosztów nie wystarczą bowiem nawet najdoskonalsze technologie, jeśli nie będzie im towarzyszyć zmiana złych nawyków użytkowych. Joanna Jankowska redaktor naczelna PI Lubię to! Czasopismo Polski Instalator współpracuje z: FORUM, OPINIE, POLEMIKI 4 Pompy ciepła powietrze-woda nadchodzi nowa generacja. Wywiad z Peterem Hubacherem, zwanym szwajcarskim doktorem od pomp ciepła PORTRETY FIRM 10 Kobiecie łatwiej? Rozmowa z Tamarą Telusiewicz-Wojsznis, wiceprezes zarządu spółki Herz Armatura i Systemy Grzewcze INSTALACJE GRZEWCZE 12 Eliminacja błędów montażowych i eksploatacyjnych kotłów na paliwa stałe. Współpraca kotłów Taurus z Hydraulicznym Zestawem Podłączeniowym Marek Kroczek 16 Bezpieczeństwo w kotłowni gazowej Stefan Żuchowski 20 Ogrzewanie podłogowe w obiektach sportowych Piotr Bertram 22 Bezprzewodowy system automatyki podłogowej KAN-therm Smart Piotr Bertram 24 Przewodnik po automatyce pogodowej i pokojowej Junkers Robert Drozd 26 K2 pompa do kondensatu ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII 27 Instalacje solarne Caldoris. Jak gromadzić nadwyżki ciepła latem Adrian Śleziak WARSZTATY INSTALATORA OZE 28 Dobór poszczególnych elementów instalacji solarnej Paweł Kowalski WENTYLACJA I KLIMATYZACJA 30 Budynki pasywne. Jakość powietrza a wentylacja pomieszczeń Maciej Danielak INSTALACJE GAZOWE 32 Przeglądy instalacji uproszczona próba szczelności metodą GaSiTec-Witten Janusz Jania INSTALACJE SANITARNE 36 Badanie wpływu strukturyzatorów wody na wytrącanie się osadów w przepływowych ogrzewaczach wody Halina Deptuła, Monika Lipska, Karolina Solecka INSTALACJE ZEWNĘTRZNE 42 Wewnętrzne odwodnienia dachów płaskich Aleksandra Gwiazdowska 45 Zasilanie awaryjne instalacji Stefan Przeworski OPROGRAMOWANIE KOMPUTEROWE 48 Nowe technologie informatyczne przydatne w branży instalatorów Andrzej Samsonowicz 52 Rozwiązania ograniczające występowanie stref martwych w instalacjach Marcin Krzyżanowski PRAWO I FINANSE 54 Odpowiedzialność cywilna w działalności instalacyjnej Przemysław Gogojewicz Z ŻYCIA BRANŻY 57 Warto wiedzieć 60 Nowe urządzenia na rynku 3

4 FORUM, OPINIE, POLEMIKI Warto przeczytać! Wywiad p. Petera Hubachera udzielony niemieckiemu czasopismu TGA jest niezwykle ważny, interesujący i gorąco polecam przeczytanie go każdej osobie związanej z branżą pomp ciepła. Już wiele lat temu renoma doktora od pomp ciepła przekroczyła granice Szwajcarii. Mimo że wiele tematów poruszonych w wywiadzie dotyczy najbardziej rozwiniętego rynku Szwajcarii, to sporo z przedstawionych zagadnień odnosi się do rynku polskiego. Również i u nas kluczowym tematem jest zapewnienie wysokiej jakości projektowania i wykonywania instalacji z pompami ciepła. Interesującą wiedzą, podaną w pigułce, są zalecenia Petera Hubachera dotyczące wykonywania instalacji z pompami ciepła. Gorąco polecam Paweł Lachman Prezes Zarządu Polskiej Organizacji Rozwoju Technologii Pomp Ciepła Pompy ciepła powietrze-woda nadchodzi nowa generacja Wywiad z Peterem Hubacherem, zwanym szwajcarskim doktorem od pomp ciepła pompach ciepła pokładane są duże W nadzieje jeśli chodzi o przełom w dziedzinie źródeł energii. Pod względem pierwotnego bilansu energetycznego i wartości rocznej efektywności SCOP (wynoszącej dla pomp ciepła ok. 3,0) wypadają one lepiej niż urządzenia grzewcze na paliwa kopalne. Największym mankamentem instalacji z pompą ciepła jest jednak słabe projektowanie i wykonywanie instalacji, które pomimo zainstalowania najlepszych urządzeń prowadzi do powstawania wadliwych instalacji o niskiej rocznej efektywności (SCOP). Na temat uwarunkowań i przyczyn tego zjawiska wypowiada się Peter Hubacher, znany jako szwajcarski doktor od pomp ciepła. Rozmowę z nim przeprowadził Wolfgang Schmid, niezależny dziennikarz specjalistyczny pracujący dla czasopisma Techniczne Wyposażenie Budynków (TGA) w Monachium. W Polskim Instalatorze publikujemy obszerne fragmenty tego wywiadu. (...) Wolfgang Schmid: Szwajcaria wraz z państwami skandynawskimi jest podczas sesji naukowych i kongresów określana jako kraj dojrzały pod względem pomp ciepła. Niemcy w zakresie pomp ciepła wydają się być nadal krajem progowym. Jak ocenia Pan obecny poziom jakości urządzeń i instalacji tego typu w Niemczech? Peter Hubacher: Z mojego punktu widzenia sytuacja w tej branży jest również bardzo dobra w Niemczech. Niemieckie Zrzeszenie Pomp Ciepła (BWP) współpracuje ściśle ze szwajcarskim Zrzeszeniem Pomp Ciepła, tak że nasza wiedza i doświadczenie są z pewnością znane i wykorzystywane przy zapewnianiu jakości w Niemczech. Zresztą niemieckie pompy ciepła są prawie takie same, jak te w Szwajcarii. Niestety, coraz częściej oferuje się te urządzenia w internecie bez koniecznych fachowych porad. Końcowi odbiorcy jedynie porównują ze sobą najkorzystniejsze Od wielu lat moje zalecenie jest zawsze takie same: im mniej skomplikowana jest instalacja z pompą ciepła, tym większa jest efektywność oraz niezawodność eksploatacji. oferty. Ignoruje się specyficzne warunki dotyczące rozmieszczenia urządzeń i całej instalacji. W wyniku tego już zaprogramowane są późniejsze problemy. Schmid: Co obecnie jest istotnym wyzwaniem w zakresie pomp ciepła i związanych z nimi instalacji? Hubacher: Wymiarowanie i dobór pomp ciepła muszą być przeprowadzane jeszcze bardziej precyzyjnie. Podstawą jest dokładne określenie zapotrzebowania na moc cieplną. Z naszego doświadczenia wynika, że przeprowadza się w tym zakresie zbyt powierzchowne analizy i obliczenia. W celu obliczenia aktualnego, pierwotnego zużycia energii, przy uwzględnieniu oleju opałowego, gazu ziemnego, drewna lub energii elektrycznej w ogrzewaniu akumulacyjnym, należy albo ocenić zużycie w kolejnych latach, albo zgodnie z normą skorygować dokładnie obliczone roczne zużycie energii, posługując się tzw. stopniodniami grzania. Znaczenie dla dokładności obliczeń zapotrzebowania na ciepło użytkowe mają również czas użytkowania i praca zainstalowanej pompy ciepła, jak również stan budynku oraz zużycie ciepłej wody. Niedokładnie określona moc grzewcza powoduje wiele konsekwencji, które zmniejszają efektywność i opłacalność instalacji z pompą ciepła. Na przykład zbyt duża moc grzewcza pompy ciepła przy wykorzystaniu instalacji z pompą ciepła typu solanka-woda prowadzi do przewymiarowania zarówno pompy ciepła, jak też instalacji sond gruntowych. Rezultatem są większe nakłady, większa liczba cykli pracy pompy ciepła oraz niższa jej efektywność. Typowym problemem instalacji z pompą ciepła jest też zbytnie jej skomplikowanie w części hydraulicznej. Od wielu lat moje zalecenie jest takie same: im mniej skomplikowana jest instalacja, tym większa efektywność oraz niezawodność eksploatacji. Na przykład często bez potrzeby są montowane bufory kombi do c.o., jak i do c.w.u. Tymczasem opłaca się to tylko w przypadku, gdy planowane jest podłączenie instalacji solarnej. Gdy jest wiele zasobników, osobno do c.o., 4 Polski Instalator 9/2013

5 FORUM, OPINIE, POLEMIKI i do c.w.u., ich podłączenia często nie znajdują się w optymalnych miejscach, zasobniki nie są dokładnie uwarstwione i dochodzi w nich do zmieszania się strefy wody ciepłej ze strefą grzewczą. Z tego powodu wiele takich instalacji pracuje wyraźnie mniej efektywnie. Schmid: Podgrzewanie c.w.u. obniża efektywność grzewczą pomp ciepła. Czy podgrzewanie wody użytkowej za pomocą oddzielnej pompy ciepła ma sens? W Japonii urządzenia EcoCute, wykorzystujące czynnik chłodniczy CO 2, wydają się być bardzo skuteczne. Czy doświadczenia z Japonii można przenieść do Europy Środkowej? Hubacher: To nie jest całkowicie zgodne z rzeczywistością, że podgrzewanie wody użytkowej powoduje znaczne zmniejszenie efektywności instalacji z pompą ciepła, ponieważ wyraźnie niższa efektywność (COP) występuje tylko pod koniec fazy ładowania zasobnika. Poza tym coraz więcej pomp ciepła tylko do podgrzewania c.w.u. jest produkowanych także na rynek w Europie. Dzięki wyższej temperaturze otoczenia ich efektywność jest dobra w szczególności w cieplejszej połowie roku. Czynnik chłodniczy CO 2 nadaje się bardzo dobrze do podgrzewania wody użytkowej, ponieważ w tym przypadku większa różnica temperatury wywiera pozytywny wpływ na efektywność. Schmid: W wyniku badań przeprowadzonych przez Instytut Solarnych Systemów Energetycznych (ISE) Frauenhofera we Freiburgu, jak również lokalnej organizacji Agenda 21, Grupa Energia miasta Lahr, bardziej krytycznie ocenia się używanie pomp ciepła typu powietrze-woda w naszej strefie klimatycznej. Dlaczego więc wzrasta ich udział w rynku? Hubacher: Efektywność pompy ciepła zależy w bardzo dużym stopniu od różnicy temperatury między dolnym źródłem ciepła a odbiornikiem ciepła lub temperaturą na wyjściu skraplacza. Obliczona w sezonie grzewczym przeciętna temperatura dolnego źródła ciepła jest wskutek sezonowego przebiegu temperatury otoczenia niższa w przypadku pomp ciepła typu powietrze-woda niż w przypadku pomp ciepła typu solanka-woda, których temperatura źródła ciepła wynosi 3-5 C. Dodatkowo, regularne odszranianie parownika pogarsza efektywność pompy ciepła typu powietrze-woda, a przy tym jej eksploatacja jest bardziej skomplikowana i wymaga większych nakładów na technikę regulacji niż pompy ciepła typu solanka-woda. Jest więc słuszne, że pompy ciepła typu powietrze-woda Peter Hubacher Inżynier dyplomowany, specjalista w dziedzinie elektrotechniki. Właściciel biura inżynierskiego (Hubacher Engineering), które zajmuje się energetyką. Ma wieloletnie doświadczenie w projektowaniu instalacji grzewczych oraz klimatyzacyjnych z wykorzystaniem OZE, szczególnie pomp ciepła. Prowadził prace badawcze w zakresie instalacji z pompą ciepła dla Federalnego Urzędu Regulacji Energetyki (BFE) w Szwajcarii, był też ekspertem ds. analiz w tej dziedzinie. Działacz Zrzeszenia Pomp Ciepła Szwajcaria (FWS), gdzie jest szefem działu zapewnienia jakości. są oceniane gorzej w zakresie efektywności. Trzeba jednak zauważyć, że instalacje te są trochę tańsze przy zakupie. Ponadto nie w każdym miejscu można wykonać odwiert pod sondę gruntową dla pompy ciepła typu solanka-woda. W efekcie ponad 60% z pomp ciepła sprzedanych w Szwajcarii w 2012 r. to były pompy typu powietrze-woda. Schmid: Czy trend w kierunku instalowania pomp ciepła typu powietrze-woda jest właściwą drogą? Hubacher: Tę kwestię powinno się rozpatrywać zarówno w kontekście polityki energetycznej, jak i ochrony środowiska. Z energetycznego punktu widzenia mniejsza efektywność pomp ciepła powietrze-woda wcale nie świadczy o tym, że jest to rozwiązanie mniej korzystne. Nadal jeszcze lepiej jest wybrać taką pompę (z roczną efektywnością SCOP np. 3,0), niż montować ogrzewanie olejowe lub gazowe. Emisja CO 2 jest wtedy wyraźnie niższa i co istotne zmniejsza się uzależnienie od importu energii. Z powodu mniejszych nakładów, pompy ciepła typu powietrze-woda są w praktyce tak samo korzystne pod względem opłacalności, jak pompy typu solanka-woda. Niestety, udoskonalanie pomp ciepła przebiega w ostatnich latach raczej powolnie. Dostępne na rynku pompy typu powietrze-woda cechują się niewielką ilością innowacji, jednak dostrzegam nowe możliwości zwiększenia efektywności pomp wyposażonych w inwerter. Celem jest obecnie uzyskanie rocznej sprawności COP na poziomie co najmniej 4,0 (obecnie przeciętne COP = 2,6). Ta poprawa efektywności jest pilnie potrzebna, ponieważ w krajach, w których energię elektryczną wytwarzają głównie elektrownie konwencjonalne, potrzebna jest roczna efektywność co najmniej 3,0, aby nie wpływać negatywnie na bilans CO 2. Schmid: Jaki wzrost efektywności pomp ciepła typu powietrze-woda jest możliwy w krótkim okresie? Hubacher: Zgodnie z moją wiedzą, w następnych pięciu latach roczna efektywność (SCOP) pomp ciepła typu powietrze-woda może zostać zwiększona do 3,5-4,0. Poprawiona musi zostać także ochrona przed hałasem, bo potrzebujemy ciszej pracujących pomp ciepła. Wtedy istotne, niekorzystne cechy takich urządzeń zostaną usunięte. Schmid: Odwierty pod sondy gruntowe są drogie i w zależności od podłoża geologicznego mogą przysparzać problemów. Czy już niebawem będziemy mogli korzystać z alternatywnych rozwiązań, np. przyłączenia do sieci dystrybucji ciepła niskotemperaturowego? Hubacher: Większy zakres zastosowania pomp ciepła, w szczególności w związku z miejscem źródła ciepła, nie podlega dyskusji. Właśnie dystrybucja ciepła niskotemperaturowego cechuje się dużymi zaletami. Jesteśmy jeszcze na początku rozwoju tej dziedziny. Sieć dystrybucji ciepła niskotemperaturowego może przynieść ogromne korzyści w przypadku mieszanej zabudowy. Ważne jest, żeby ciepło nie tylko było pobierane z sieci, ale też do niej dostarczane przez urządzenia chłodnicze i klimatyzacyjne. Przy właściwym zagospodarowaniu, w wyniku jednoczesnego 5 Fot. Margot Dertinger-Schmid

6 FORUM, OPINIE, POLEMIKI Zalecenia Petera Hubachera dotyczące wykonywania instalacji z pompami ciepła* Źródło ciepła: moc chłodnicza sond gruntowych: 35 do 40 W/mb (wg szwajcarskiej normy SIA 384/6); instalować możliwie jak najdłuższe sondy gruntowe i prawidłowo je wymiarować: średnica znamionowa DN 32 mm aż do maks. długości sondy gruntowej wynoszącej 150 m, średnica znamionowa DN 40 mm aż do maks. długości wynoszącej 250 m; zachowywać odpowiednią odległość między sondami gruntowymi: 7,5 do 10 m; wybierać możliwie jak najniższe stężenia mieszaniny glikol/woda (dostawcy pomp ciepła zalecają w Szwajcarii 25% przyp. red,); stosować gotowe mieszaniny glikol/woda; ew. można przygotować mieszaninę, korzystając z mechanicznego mieszadła/ urządzenia dozującego; bardzo ważne jest dokładne wymieszanie składników. Jeżeli jest to możliwe, zamiast mieszaniny glikol/woda warto wybrać wodę oczyszczoną. Dzięki temu można uzyskać wyraźnie większą efektywność sond gruntowych. Zaletą tego rozwiązania są więc niższe koszty eksploatacji, wadą konieczność wykonania głębszych odwiertów pod sondy gruntowe (wyższe nakłady chodzi o odwierty ponad 200 mb.; przyp. red.). Wytwarzanie ciepła: używać pomp obiegowych cechujących się dobrym wskaźnikiem efektywności energetycznej (EEI<0,23 przyp. red.); powinno być możliwe nastawienie lub regulowanie liczby obrotów; czynnik chłodniczy pompy ciepła dostosować do przewidywanej temperatury wody grzewczej; użycie czynnika roboczego R134a jest konieczne tylko wtedy, gdy temperatura wody grzewczej ma przekraczać 60 C; w miarę możliwości zrezygnować z montowania buforów wody grzejnej; ogrzewanie podłogowe najlepiej nadaje się do pełnienia funkcji bufora ciepła, natomiast dla instalacji grzejnikowych jest zalecane zamontowanie buforów w celu zwiększenia zawartości wody w instalacji; w miarę możliwości stosować instalacje jednosystemowe (monowalentne); małe instalacje dwusystemowe wymagają dużych nakładów na technikę regulacji oraz łatwiej ulegają awariom; stosować regulację temperatury zasilania wg krzywej grzewczej z wyrównaniem do temperatury pokojowej (samoadaptujący się system); wytwarzać tylko tyle ciepła, ile jest rzeczywiście wykorzystywane; zapobiegać jednoczesnej niekontrolowanej pracy grzałki elektrycznej; pompy ciepła wymiarować raczej oszczędnie w przypadku projektów do nowych obiektów i większych prac modernizacyjnych; w przypadku starych budynków dokładnie obliczyć zapotrzebowanie na ciepło; dostarczania ciepła i zimna, powstaje dla wszystkich uczestników korzystna sytuacja, tzn. efektywność współpracujących ze sobą instalacji z pompą ciepła i instalacji chłodniczych jest większa, niż w przypadku pojedynczych instalacji. Instalowanie sieci dystrybucji ciepła niskotemperaturowego ma również sens przy występowaniu stref wody gruntowej i jest zazwyczaj bardziej ekonomiczne niż pojedyncze studnie poboru tej wody. Za pomocą centralnej instalacji studni poboru wody gruntowej można wówczas zaopatrzyć w ciepło niskotemperaturowe z otoczenia całe osiedle domów jednorodzinnych. Każdy taki dom może być wyposażony w swoją pompę ciepła i pobierać ciepło ze środowiska naturalnego przez sieć dystrybucji ciepła niskotemperaturowego. Schmid: Coraz częściej są oferowane także hybrydowe systemy ogrzewania, czyli pompa ciepła typu powietrze-woda współpracująca z klasycznym urządzeniem grzewczym. Kiedy takie rozwiązanie ma sens? Hubacher: Instalacje dwusystemowe (hybrydowe przyp. red.) istnieją już od dłuższego czasu. Trzeba w nich określić, przy jakiej temperaturze otoczenia konwencjonalne urządzenie grzewcze ma zacząć wytwarzać ciepło zamiast pompy ciepła typu powietrze-woda. Uważam, że pompa ciepła typu powietrze-woda powinna nadal pracować poniżej temperatury otoczenia, przy której następuje włączenie konwencjonalnego urządzenia wytwarzającego ciepło. Tylko w ten sposób można utrzymać wysoki udział przyjaznego środowisku wytwarzania ciepła za pomocą pomp ciepła. Moim zdaniem, takie dwusystemowe rozwiązanie nie jest opłacalne dla małych instalacji, lecz dla instalacji w większych obiektach, o mocy grzewczej przekraczającej 100 kw. W odniesieniu do domów jednorodzinnych zalecam, żeby modernizację instalacji grzewczej poprzedzić termomodernizacją budynku. W ten sposób zmniejszy się potrzebną moc grzewczą. W przypadku małych instalacji racjonalnym rozwiązaniem jest system hybrydowy z solarną instalacją grzewczą lub instalacją fotowoltaiczną. Schmid: W jakim stopniu zaprzestanie używania F-gazów, czyli sprawa czynników chłodniczych, wpłynie na rynek pomp ciepła? Czy mamy wystarczającą ilość alternatywnych, naturalnych czynników chłodniczych? Hubacher: Jeśli chodzi o wybór czynnika chłodniczego, to obecnie mamy ograniczone możliwości. Z propanem, który byłby idealnym czynnikiem chłodniczym do pomp ciepła, nadal występują problemy, ponieważ producenci sprężarek tylko w ograniczonym zakresie zezwalają na użytkowanie sprężarek w tym celu. Muszą oni zmierzyć się z nowymi oczekiwaniami i problemami oraz ulepszyć swoje składniki. Amoniak, kolejny obojętny dla środowiska czynnik chłodniczy, nie nadaje się do małych instalacji. Czynnik chłodniczy CO 2 wykazuje natomiast słabą efektywność w procesie ogrzewania. Nadaje się jednak do podgrzewania wody użytkowej. Z jakiegoś powodu nic nie wiadomo o nadających się do użycia, nowych, syntetycznych czynnikach chłodniczych. Pomimo to jesteśmy przekonani, że czynniki chłodnicze zawierające fluor nadal będą zastępowane innymi z korzyścią dla środowiska naturalnego. Schmid: W Niemczech Niemieckie Zrzeszenie Pompy Ciepła (BWP) bardzo stara się o zezwolenie na używanie etykiety Smart- Grid-ready. Brakuje jednak modeli transakcji dotyczących wykorzystania do eksploatacji pomp ciepła nadmiaru energii elektrycznej 6 Polski Instalator 9/2013

7 FORUM, OPINIE, POLEMIKI nie wykonywać skomplikowanych instalacji hydraulicznych, ponieważ ich regulacja jest trudna; prawidłowo nastawiać przepływy masowe w miejscu źródła ciepła i ogrzewania (wielostopniowe lub regulowane pompy obiegowe); ustawiać zadane parametry przy uruchomieniu instalacji (krzywa grzewcza, temperatura c.w.u., okienko czasowe ogrzewania, przepływy masowe); po określonym czasie, najlepiej w okresie grzewczym, jeszcze raz sprawdzać parametry do uruchomienia instalacji; wyposażać instalację w następującą dokumentację: protokół z uruchomienia instalacji, instrukcję obsługi, karty z danymi technicznymi, schemat zasady działania instalacji, dane o sondach gruntowych (liczba, długość, wymiary, zezwolenie na odwierty), informacje o usuwaniu zakłóceń. Dystrybucja ciepła: w przypadku istniejących budynków najpierw poprawić stan izolacji budynku pod względem energetycznym, dopiero potem instalować pompę ciepła; w przypadku nowych instalacji zaprojektować ogrzewanie podłogowe z temperaturą zasilania maks. 30 C; w przypadku istniejących budynków starać się uzyskać docelowe temperatury na poziomie C; rozważyć również przeprowadzenie punktowej poprawy izolacji cieplnej; zamontować zawór przelewowy lub równoległy bufor (na powrocie c.o.) w instalacjach ogrzewania z regulacją pokojową termostatyczną w pomieszczeniach. Podgrzewanie wody użytkowej: wymiarować przepływ masowy wystarczająco duży do zasilania urządzenia podgrzewającego wodę użytkową (ΔT = ok. 5 K); wybierać wystarczająco duże wymienniki ciepła; wielkość orientacyjna: 0,4 m 2 /kw mocy grzewczej; określać maksymalnie dwa zadane okienka ładowania zasobnika (wieczorem i w nocy, żeby zasobnik był napełniony rano); dostosować uzupełniające podgrzewanie za pomocą grzałki elektrycznej w celu otrzymania wyższej temperatury c.w.u. w cyklu ładowania przez pompę ciepła; istotne jest, aby nie dopuścić do przejęcia przez elektryczne ogrzewanie bezpośrednie wstępnego podgrzewania wody; przestrzegać przepisów dotyczących zapewnienia odpowiedniej temperatury c.w.u. i okresowej dezynfekcji termicznej; zamontować termosyfon za zasobnikiem ciepłej wody użytkowej, aby nie powstała tam żadna niekontrolowana cyrkulacja. * Powyższe zalecenia dla instalacji z pompą ciepła oparte są częściowo na doświadczeniach zdobytych podczas realizacji Projektu Pompy Ciepła lea: Załącznik 37 Przedstawienie wyników pomiarów polowych instalacji pomp ciepła w budynkach dobre przykłady zastosowania nowoczesnej techniki. W tym projekcie bierze udział Szwecja, Szwajcaria i Wielka Brytania. Realizacja projektu zostanie ukończona jesienią 2013 r. Ze strony Szwajcarii w tym projekcie uczestniczą: Hubacher Engineering, Engelburg und Planair SA, La Sague. o opłacalnej cenie wytwarzanej z odnawialnych źródeł. Jak ocenia Pan szanse, że firmy zaopatrujące w energię będą oferować okresowo zmienną taryfę prądu do eksploatacji pomp ciepła? Hubacher: W każdym razie przyszłość zmierza w tym kierunku. Musimy firmom zaopatrującym w energię dać możliwość zarządzania w taki sposób instalacjami z pompą ciepła, żeby zmniejszyły się drogie i bezużyteczne szczytowe pobory mocy, a korzystne oferty zaopatrzenia w energię elektryczną mogły być racjonalnie wykorzystywane. Właśnie elektryczna pompa ciepła jest takim urządzeniem, które można wyłączać lub zmniejszać jego moc zgodnie z potrzebami w zakresie dostarczanej mocy, zarówno firm zaopatrujących w energię, jak i użytkowników sieci. Muszą jednak być spełnione dwa warunki: po pierwsze, codzienne musi być oferowana możliwa do akceptacji liczba godzin wyłączenia/ograniczenia poboru energii przez pompę ciepła, po drugie związana z tym blokada nie może trwać dłużej niż dwie godziny. W żadnym przypadku wskutek blokady nie może dojść do ograniczenia komfortu użytkownika. Z tego punktu widzenia etykieta Smart-Grid-ready jest dobrym i ważnym warunkiem wstępnym uzyskania stabilizacji sieci energetycznej. Jesteśmy jeszcze w początkowej fazie opracowywania okresowo zmiennej taryfy prądu. Moim Powtórzę jeszcze raz: jest zasadne to, że pompa ciepła typu powietrze-woda znajduje się na rynku. Jej pozycja musi jednak zostać poprawiona w sposób bardziej ukierunkowany. zdaniem, gdy sieci dystrybucji prądu zostaną rozbudowane w tym celu i będzie funkcjonować komunikowanie się między zaopatrzeniem w energię a instalacjami technicznymi w budynkach, pompy ciepła z etykietą Smart-Grid-ready dadzą dodatkowy impuls rynkowi. Schmid: Dzięki swojej działalności ma Pan dobry wgląd w nowe rozwiązania. Podczas Branżowej Konferencji Pompy Ciepła w Burgdorf w Szwajcarii, w czerwcu 2013 r., dużo mówiono o instalacjach z pompą ciepła o małej różnicy temperatury między dolnym źródłem ciepła a odbiornikiem ciepła oraz o regulacji mocy wg temperatury zewnętrznej, przy uwzględnieniu regulacji w oparciu o pomiar temperatury w pomieszczeniu. Kiedy tego typu urządzenia pojawią się na rynku? Hubacher: Już od dłuższego czasu mówi się o tego rodzaju systemach. Wyższa Szkoła Zawodowa w Lucernie prawdopodobnie ma prototyp instalacji o małej różnicy temperatury między źródłem ciepła a odbionikiem, wyposażony w turbosprężarkę, z którym wykonuje się już próby. Aby jednak zastosować takie urządzenia w praktyce, trzeba jeszcze rozwiązać pewne problemy, jak np. ułożyskowanie małych turbin, które pracują z bardzo dużą liczbą obrotów. Regulacja w domu jednorodzinnym wg krzywej grzewczej z dodatkowym wyrównywaniem mocy grzewczej do temperatury pomieszczenia jest już teraz stosowana. O ile mi wiadomo, większość regulatorów jest projektowana zgodnie z tą koncepcją. Realizowanie tego sensownego energetycznie uzupełnienia jest jednak kwestią bardziej związaną z projektowaniem. Schmid: Bardzo dziękuję za rozmowę. Orginalny tytuł: Effizienz verbessern, mehr rechnen, knapper auslegen 7

8 WARTO WIEDZIEĆ RENEXPO Poland 3. Międzynarodowe Targi Energii Odnawialnej i Efektywności Energetycznej RENEXPO Poland 2013 odbędzie się w dniach r. w Warszawskim Centrum EXPO XXI. U podstaw idei RENEXPO leży promocja odnawialnych źródeł energii w Europie. Od 2011 roku Targi oraz towarzyszące im konferencje stanowią platformę wymiany wiedzy oraz doświadczeń z zakresu sektora energetycznego na płaszczyźnie krajowej oraz międzynarodowej. Również w tym roku targi wzbogaci szeroki program ramowy, oferujący odwiedzającym przegląd najnowszych technologii, wskazujący na możliwości dotacji oraz prezentujący przykładowe projekty. Wydarzenie to adresowane jest głównie do specjalistów, podmiotów decyzyjnych oraz osób silnie zainteresowanych tematyką OZE i efektywnością energetyczną. Co oferuje RENEXPO Poland 2013? Międzynarodowe Targi Energii Odnawialnej i Efektywności Energetycznej Konferencje branżowe o zasięgu krajowym i międzynarodowym Fora branżowe Kolację Profesjonalistów OZE RENERGY AWARD by RENEXPO Poland 3. edycję Dnia Samorządowca w ramach RENEXPO Poland Spotkania kooperacyjne Wspólne stoisko firm niemieckich IBEF Międzynarodowe Forum Wymiany Biznesowej i wiele innych wydarzeń towarzyszących Więcej informacji na stronie internetowej targów Organizator REECO Poland Sp. z o.o. ul. Bartycka 22B/21A, Warszawa tel.: +48 (0) , faks: +48 (0) info@reeco-poland.pl, Nasza reklama na stronie 61 Czas na aktywne wsparcie pomp ciepła! II Kongres Polskiej Organizacji Rozwoju Technologii Pomp Ciepła w Warszawie (w ramach targów Renexpo) czasach, w których energia staje się coraz W droższa i prawdopodobnie jej koszty będą się zwiększały w szybszym tempie, warto pamiętać o tym, że koszty ogrzewania i przygotowania c.w.u. dla typowego domu stanowią ponad 70% całkowitych kosztów jego utrzymania. Oprócz zmniejszenia zapotrzebowania ciepła przez zastosowanie dobrej izolacji termicznej, znaczny potencjał redukcji zużycia energii jest w technice grzewczej. Poważne oszczędności, sięgające nawet ponad 50%, może przynieść stosowanie pomp ciepła. Ogrzewanie takie stanowi obecnie jedną z najlepszych w klimacie środkowoeuropejskim możliwości wykorzystania energii słonecznej. Tak więc przede wszystkim korzyści ekonomiczne, ale także pozytywny wpływ na środowisko naturalne oraz konieczność spełnienia wymogów zwiększenia udziału energii ze źródeł odnawialnych (OZE) w energetyce, są najlepszym uzasadnieniem zwiększenia zaangażowania i wsparcia rozwoju pomp ciepła w Polsce. Nie bez znaczenia jest również to że, rozwój pomp ciepła jest mocno wspierany przez Unię Europejską i wiele nowych, europejskich aktów prawnych. Jednym z głównych celów II Kongresu PORT PC, organizowanego 17 października 2013 r. w Warszawie, będzie pokazanie korzyści wynikających ze wsparcia pomp ciepła jako OZE i wypracowanych przez PORT PC narzędzi, takich jak wytyczne dla wykonywania dolnych źródeł pomp ciepła czy też kalkulator do szacowania współczynnika efektywności pomp ciepła. Przedstawione będą nowe perspektywy rozwoju polskiego i europejskiego rynku oraz znaczenie pomp ciepła w energetyce przyszłości. Kongres PORTPC zaszczyci prezes zarządu NFOŚiGW Małgorzata Skucha, która omówi nową inicjatywę NFOŚiGW program Prosument, służący wsparciu rozproszonych, odnawialnych źródeł energii. Znaczenie pomp ciepła w Europie w perspektywie do 2020 i 2030 r. przedstawi Krystyna Dawson z Instytutu BSRIA w Wielkiej Brytanii. Będzie też reprezentant Niemieckiego Stowarzyszenia Pomp Ciepła (BWP), Rüdiger Grimm, który zaprezentuje dobre praktyki wykonywania dolnych źródeł ciepła dla pomp ciepła w Niemczech. Tradycyjnie pojawi się reprezentant Instytutu Fraunhofer a ISE z Niemiec, Marek Miara. Przedstawi on znaczenie pomp ciepła w technologii smart grid oraz sposoby szacowania współczynnika efektywności pomp ciepła. Kongres PORT PC będzie z pewnością interesującym i ważnym wydarzeniem dla wszystkich zainteresowanych tematyką innowacyj nych rozwiązań na rynku pomp ciepła, perspektywami i warunkami rozwoju oraz wymogami unijnymi w tym zakresie. Więcej informacji i formularz rejestracyjny znajdą Państwo na: Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORT PC) jest stowarzyszeniem osób związanych z branżą pomp ciepła. Powstała w styczniu 2011 r. Do jej głównych celów należą: rozpowszechnienie wiedzy na temat pomp ciepła, tworzenie warunków do szybkiego i harmonijnego rozwoju tego rynku w Polsce oraz poprawa jakości wykonywanych instalacji z pompami ciepła. Jako organizacja branżowa, PORT PC jest członkiem Europejskiej Organizacji Pomp Ciepła (EHPA) z siedzibą w Brukseli. Kontakt i informacje: Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła PORT PC, 8 Polski Instalator 9/2013

9 Redakcja Polskiego Instalatora wraz z Polską Korporacją Techniki SGGiK zaprasza do udziału w XI Kongresie INSTALEXPO Instalacje trendy i wyzwania w świetle zaawansowanych technologii i nowych wymogów Kongres odbędzie się r. w Wyższej Szkole Menedżerskiej w Warszawie Tematy konferencji: 1. Zagrożenia opłacalności OZE zagadnienia wykonawcze, serwisowe i eksploatacyjne: zakres grupy solarnej, zakres pomp ciepła, zakres kotłów na biomasę. 2. Kwalifikacje zawodowe instalatora OZE w praktyce. Jak zdobyć uprawnienia? Część konferencyjna Wystawa INSTALEXPO 3. Zagrożenia efektywności inwestycji w zakresie gospodarki ściekowej. Kwestie organizacji przetargów oraz wykładni norm i przepisów. 4. Rynek urządzeń grzewczych w Polsce wobec nowych standardów ekologicznych i wymogów etykietowania energetycznego: aspekt pomp ciepła i kotłów kondensacyjnych, aspekt kotłów na paliwa stałe i biomasę. 5. Jednoczesna integracja i indywidualizacja projektów instalacji w budynkach jedno- i wielorodzinnych wyzwania dla projektantów. Konkurs o statuetkę Złotego Instalatora 6. Zarządzanie energią w budynku z perspektywy instalatora i użytkownika rozwiązania dla budownictwa jedno- i wielorodzinnego. Przewidywany stół ekspercki, moderatorzy dyskusji i panele dyskusyjne. Z przyjemnością odpowiemy na wszystkie Państwa pytania: Reklama: Anna Dzianachowska a.dzianachowska@polskiinstalator.com.pl tel w. 216 Teresa Dzianachowska t.dzianachowska@polskiinstalator.com.pl tel w. 215 Uczestnictwo: Natalia Popiel konferencja@polskiinstalator.com.pl tel w. 207

10 PORTRETY FIRM Kobiecie łatwiej? Rozmowa z Tamarą Telusiewicz-Wojsznis, wiceprezes zarządu spółki Herz Armatura i Systemy Grzewcze Tamara Telusiewicz-Wojsznis Z pochodzenia opocznianka, z zamiłowania skrzypaczka, miłośniczka motocykli. Najlepiej odpoczywa bez zgiełku i turystów na ukochanych, ciepłych, wiecznie zielonych wyspach, a przede wszystkim Maderze. Jesteśmy w środku sezonu sprzedaży branży instalacyjnej. To już kolejny sezon, w którym bezpośrednio odpowiada Pani za sprzedaż produktów marki Herz w Polsce. Co sprawia, że pomimo powszechnego narzekania oraz trudnego okresu w branży budowlanej firma Herz tak dobrze radzi sobie na rynku? Muszę nieskromnie powiedzieć, że te kilkanaście miesięcy od momentu, kiedy przejęłam odpowiedzialność za polski oddział grupy Herz, to bardzo dobry czas dla naszej firmy. Rok obrachunkowy 2012/13 zamknęliśmy kilkuprocentowym wzrostem sprzedaży oraz kilkunastoprocentowym wzrostem produkcji. Dotyczy to zarówno armatury, jak również urządzeń z zakresu energii odnawialnej. Nowy rok obrachunkowy, rozpoczęty w kwietniu, również jest wyjątkowo dobry. Mówię wyjątkowo, ponieważ zarówno w naszej branży, jak również w całej gospodarce słyszymy nieustannie odmieniane przez przypadki słowo kryzys. My mamy szczęście, że ten tzw. kryzys nas nie dotyczy. Pierwszy kwartał roku obrachunkowego zamknęliśmy dwucyfrowym wzrostem sprzedaży. Nieustannie rośnie również produkcja naszych wyrobów w wielickim zakładzie produkcyjnym. Mówiłam o szczęściu, ale szczęściu należy pomagać. Zawsze staram się działać w taki sposób, aby pozwolić wykazać się swoim współpracownikom. Obserwując, w jaki sposób moje koleżanki i moi koledzy podchodzą do pracy, nie miałam najmniejszej wątpliwości, że warto oprzeć się na ich wiedzy i doświadczeniu, powierzając im współzarządzanie firmą. Patrząc z perspektywy ostatniego roku, ta decyzja okazała się strzałem w dziesiątkę. W codziennej pracy wspomaga mnie mocny zespół, w którym są zarówno osoby związane z Herz-em od kilkunastu lat Andrzej Nabiałkowski, Grzegorz Ojczyk, Dariusz Odroń i Marek Ostrowski, jak rówież pracownicy o krótszym stażu Andrzej Knop i Marcin Kopeć. Czy kobiecie jest trudniej, czy też łatwiej zarządzać taką firmą, jaką obecnie jest Herz? To ciekawe pytanie. Myślę, że bycie kobietą ciągle jest jeszcze pewnym atutem w naszej mało sfeminizowanej branży. Tym niemniej zarządzanie firmą Herz na tym etapie jej rozwoju to z pewnością duże wyzwanie zatrudniamy już ponad 400 pracowników, mamy w ofercie kilka różnorodnych grup produktowych oraz produkujemy urządzenia na potrzeby wszystkich oddziałów naszego koncernu. A równocześnie nasze doświadczenia z ostatnich kilkunastu miesięcy świadczą o tym, że w branży instalacyjnej wciąż jest naprawdę dużo do osiągnięcia. Dlatego w swojej pracy staram się, aby codziennie dokładać kolejną cegiełkę do tego, co przez ostatnie dwie dekady już udało nam się osiągnąć. Wróćmy do tematu zarządzania. Jaki zakres działalności firmy absorbuje Panią najbardziej dystrybucja, produkcja, finanse? W firmie funkcjonuje przejrzysty podział obowiązków na wszystkich szczeblach zarządzania i na wszystkich stanowiskach. Ja przede wszystkim poświęcam swój czas na zagadnienia związane z dystrybucją produktów marki Herz. A ponieważ zdecydowana większość decyzji i procesów sprzedażowych oparta jest na działaniach w zakresie marketingu relacji, dlatego też nieustannie podróżuję po Polsce. Trudno jest przecenić wpływ, jaki dla rozwoju firmy mają bezpośrednie spotkania z klientami dystrybutorami, projektantami i instalatorami. Równolegle opieram zarządzanie firmą na dedykowaniu kompetencji moim współpracownikom kiedy ja spotykam się z naszymi Andrzej Nabiałkowski Dyrektor handlowy, od kilkunastu lat sukcesywnie buduje pozycję marki Herz na polskim rynku 10 Polski Instalator 9/2013

11 PORTRETY FIRM Dariusz Odroń Dyrektor marketingu i komunikacji. Po mysłodawca i koordynator programu partnerskiego Herz Klub Dobrego Fachowca plus partnerami biznesowymi w Polsce, moje koleżanki i koledzy w centrali firmy w Wieliczce doskonale radzą sobie z codziennymi sprawami związanymi z prawidłowym funkcjonowaniem firmy. Wspominała Pani o istotnym wzroście produkcji w zakładach w Wieliczce. Czy rozszerzony został także jej zakres? Zakres produkcji nieustannie wzrasta. Najbardziej dynamicznie rozwija się dział odpowiedzialny za produkcję kotłów na biomasę. Najlepiej świadczy o tym liczba kotłów, które wyprodukowaliśmy w 2012 r sztuk! W Wieliczce odbywa się już ponad 70% procesu produkcji kotłów na biomasę. Herz w ostatnich latach bardzo zmienił swój wizerunek: z producenta armatury hydraulicznej i urządzeń do regulacji na firmę oferującą produkty także z zakresu odnawialnych źródeł energii. Jak rozwija się sprzedaż nowych grup produktowych? W naszej ofercie urządzeń OZE kotły na biomasę mają zdecydowanie największe znaczenie. W Polsce systematycznie wzrasta liczba inwestycji, w których pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych (pelet, zrębki, drewno) jest najlepszym i najłatwiejszym rozwiązaniem. W ostatnich tygodniach znowu bardzo wiele mówi się o unijnej dyrektywie 3x20%. Przypomnę, że na szczycie Rady Europy w marcu 2007 r. przyjęto plan działań integrujący politykę klimatyczną i energetyczną wspólnoty. Te działania mają ograniczyć wzrost średniej globalnej temperatury o więcej niż 2 C powyżej poziomu sprzed okresu uprzemysłowienia oraz zmniejszyć zagrożenie wzrostem cen i ograniczoną dostępnością ropy i gazu. W związku z tym podjęto działania mające na celu, aby we wszystkich państwach UE do 2020 r. zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych co najmniej o 20% w porównaniu do 1990 r., zracjonalizować wykorzystanie energii i ograniczyć jej zużycie o 20%, a także zwiększyć udział energii produkowanej z OZE do 20% całkowitego zużycia energii. Mając na uwadze tę dyrektywę, perspektywy rozwoju sprzedaży urządzeń OZE z symbolem serca rysują się bardzo optymistycznie. Czy wejście w życie rozporządzeń unijnych dotyczących oznakowania energetycznego i wymogów ekologicznych dla urządzeń grzewczych zwiększy Pani zdaniem popularność kotłów na biomasę? Z pewnością. Najwyższe klasy z tych wymogów przeznaczone są bowiem dla urządzeń o wysokiej sprawności działania i tylko kotły na paliwo stałe w postaci biomasy są w stanie taką sprawność uzyskać; przykładowo kotły węglowe spełniają wymogi jedynie dla klas C i D. Ze względu na wzrost świadomości Europejczyków w dziedzinie ekologii takie oznaczenie będzie cenną informacją, że dany kocioł spełnia najwyższe standardy ekologiczne. Czy w związku z tymi rozporządzeniami przewidują Państwo jakieś zmiany w konstrukcji kotłów? W najbliższym czasie nie przewidujemy wprowadzania większych zmian konstrukcyjnych, a jedynie udoskonalanie rozwiązań już stosowanych. Wynika to z prostej przyczyny: nasze kotły charakteryzuje bardzo wysoka sprawność pracy przy stosunkowo niewielkiej emisji spalin. Z racji asortymentu produktów oferowanych przez firmę Herz Wasz target to, oprócz projektantów i dystrybutorów, głównie instalatorzy. To prawda, jako producent praktycznie nie moglibyśmy funkcjonować bez współpracy ze sprawdzonymi firmami wykonawczymi. Aby ta współpraca przebiegała jak najlepiej, przed 13 laty uruchomiliśmy Klub Dobrego Fachowca jeden z pierwszych i najdłużej funkcjonujących programów partnerskich w naszej branży. Pomysłodawcą i koordynatorem tego programu od samego początku jest Dariusz Odroń, szef marketingu. Przed dwoma laty program został poddany liftingowi. Oprócz zmiany nazwy (dzisiaj nazywa się Herz KDF+) ograniczyliśmy też liczbę uczestników programu, wyłącznie do najlepszych z najlepszych. A w tym roku, poza standardowymi bonusami, dla najbardziej aktywnych uczestników przygotowaliśmy nagrodę specjalną tygodniowy wyjazd szkoleniowo-integracyjny na Teneryfę. Firma Herz, a więc i wkład, jaki Pani do niej wniosła, zostały niedawno uhonorowane specjalnym wyróżnieniem... Zaufanie, współpraca i rozwój osobisty to podstawowe wartości, na jakie stawia Herz w ramach wewnętrznej polityki personalnej. Tylko dzięki nim jest bowiem możliwa nasza nieustanna ekspansja na rynku oraz utrzymanie pozycji jednego z liderów branży instalacyjnej w Polsce. Myślę, że takie podejście przesądziło o zdobyciu tytułu Odpowiedzialny Pracodawca Lider HR 2013, przyznawanego przez Strefę Gospodarki dodatek dziennika Gazeta Prawna. Zdobycie tego wyróżnienia dodatkowo utwierdza mnie w przekonaniu, że wybrana przez nas droga jest jak najbardziej prawidłowa. Rozmawiała: Joanna Jankowska 11

12 INSTALACJE GRZEWCZE Eliminacja błędów montażowych i eksploatacyjnych kotłów na paliwa stałe Współpraca kotłów Taurus z Hydraulicznym Zestawem Podłączeniowym Marek Kroczek W artykule przedstawiono najczęstsze zagrożenia i problemy związane z funkcjonowaniem kotłów na paliwa stałe oraz sposoby, które pozwalają im zapobiegać. Kluczową rolę w eliminacji zagrożeń i problemów związanych z funkcjonowaniem kotłów na paliwo stałe odgrywa Hydrauliczny Zestaw Podłączeniowy (HZP). Jest to nowatorskie rozwiązanie techniczne do kotłów marki Taurus, które wyklucza popełnianie błędów montażowych czy eksploatacyjnych mających negatywny wpływ na pracę kotła, w tym jego efektywność, wygodę obsługi oraz trwałość urządzenia i całej instalacji. Poniżej krótka prezentacja poszczególnych zagrożeń. Zawilgocenie kotła Może objawiać się wydostawaniem się wody z wymiennika. Prowadzi do przyspieszonego procesu korozji kotła, czopucha i komina, ponieważ siarka zawarta w opale w połączeniu z wodą tworzy roztwór kwasu siarkowego (koroduje stal kotłowa i żeliwo). Kocioł wyposażony w HZP jest zabezpieczony przed tym zjawiskiem, ponieważ: utrzymuje odpowiednią temp. na zasilaniu i powrocie różnica temp. zasilania i powrotu nie przekracza 15 C lub/i temp. na powrocie nie spada poniżej 50 C; zapewniona jest stała praca kotła w temp. na zasilaniu powyżej 60 C (maks. 80 C); zapewniony jest priorytet pracy kotła kosztem innych funkcji (odpowiada za to zawór mieszający wraz z regulatorem w kotle. Szybkie zanieczyszczenie Szybkie zanieczyszczanie się wymiennika kotła, czopucha i komina sadzą oraz nagarem prowadzi do obniżenia sprawności kotła, zwiększenia zużycia paliwa, zadymienia kotłowni i zmusza użytkowników do częstego czyszczenia urządzenia grzewczego. Powodem zanieczyszczeń jest zawilgocenie ścianek wymiennika, do czego przyczynia się zbyt niska temp. na powrocie kotła (poniżej 50 C) oraz przyklejanie się do ścianek wymiennika kotła, frakcji pochodzących z procesu spalania. Zapobiega temu realizacja funkcji kotła w sposób opisany wcześniej, umożliwiając częściowe samooczyszczenie się wymiennika kotła (z sadzy i nagaru). Zadymienie kotłowni Może występować, pomimo że wykonanie kotłowni oraz montaż kotła wraz z instalacją dymową są zgodne z zaleceniami producenta kotła i obowiązującymi normami. Jeżeli zatem wykonano odpowiednią wentylację grawitacyjną (nawiewno-wywiewną) kotłowni, a kocioł wraz z czopuchem właściwie podłączono do instalacji kominowej, to jedną z głównych przyczyn zadymienia kotłowni może być zbyt słaby ciąg kominowy. Receptą jest wyposażenie kotła w HZP. Podczas procesu spalania temp. spalin musi wynosić ponad 160 C, co można uzyskać tylko wtedy, gdy kocioł pracuje w temp. powyżej 60 C (na zasilaniu). Przy niekorzystnym położeniu geograficznym budynku i małej różnicy ciśnienia, ciąg kominowy można poprawić przez zwiększenie temp. spalin, a więc podwyższenie temp. stałej pracy kotła do 80 C (na zasilaniu). Niezadowalający proces spalania Jakość procesu spalania jest uzależniona przede wszystkim od jakości paliwa, ale też od stworzenia w kotle optymalnych warunków do przebiegu tego procesu. Oprócz ustawienia czasu i częstotliwości podawania paliwa, istotne jest zapewnienie w palenisku i kotle jak najlepszego procesu spalania. Jeżeli kocioł wyposaży się w HZP, właściwe i ekologiczne spalanie paliwa będzie w dużym 1. Kocioł Taurus z HZP. W skład HZP wchodzą m.in.: zawór mieszający 3-drogowy, siłownik zaworu, miejsce na pompę przewałową (z zamontowanymi półśrubunkami), armatura do pompy przewałowej (zawory kulowe, filtr siatkowy, zawór zwrotny), sterownik kotła wyposażony w samoczynną (automatyczną) regulację pogodową, rury i złączki korekcyjne umożliwiające szybki montaż HZP, śrubunki do szybkiego odłączenia kotła, złączki i przewody rurowe stopniu wspomagane tym, że wymiennik kotła będzie stale nagrzany powyżej 60 C (maks. 80 C). Problemy z regulacją pracy kotła Bardzo często popełniane są błędy w skonfigurowaniu ustawień oraz regulacji pracy kotła, w tym błędy dotyczące funkcjonowania samego oprzyrządowania (pompy, zaworu mieszającego, czujników itp.). Prowadzi to do licznych problemów eksploatacyjnych. Wyposażenie kotła w HZP może im zapobiec, ponieważ: HZP, zawierający zawór trójdrogowy z napędem, zminimalizuje ew. błędy montażowe instalatora; programator uniemożliwi nastawę pracy kotła w warunkach niedopuszczalnych, np. w temp. pracy na zasilaniu poniżej 60 C, a na powrocie poniżej 50 C lub/i Δt powyżej 15 C; awarie oprzyrządowania kotła będą na bieżąco monitorowane na wyświetlaczu progra- 12 Polski Instalator 9/2013

13 INSTALACJE GRZEWCZE matora; gdy np. nie zostanie osiągnięta właściwa temp. na powrocie, po 24 godz. włączy się alarm, a kocioł przestanie pracować. Użytkownik musi wtedy uruchomić kocioł i jeżeli błąd uwidoczniony na wyświetlaczu nie zostanie usunięty, kocioł ponownie się wyłączy po 24 godz. pracy. Słaby odbiór ciepła ze spalania Zdarza się, że kocioł nie zapewnia możliwie dużego odbioru ciepła z procesu spalania, a więc nie ma odpowiednio wysokiej sprawności. Jednym z kluczowych rozwiązań jest zastosowanie przepływu pompowego w kotle, który zwiększa o min. 10% odzysk ciepła przez wymiennik. Kocioł wyposażony w HZP realizuje wówczas następujące funkcje: pompa obiegowa układu grzewczego wyłączana jest dopiero po zakończeniu sezonu grzewczego (podczas sezonu ciągła praca pompy); pracę pompy obiegowej wspomaga pompa przewałowa, co wyklucza obniżony przepływ zależny od ustawienia zaworu mieszającego; priorytet pracy kotła jest realizowany przez zawór mieszający, lecz z ograniczeniem do min. 20% przepływu w obiegu grzewczym; przyczynowe włączanie pompy przewałowej przez min. 0,5 godz. (regulacja 0,5 2 godz.). Powyższe, bardzo korzystne skonfigurowanie przepływów w kotle oznacza również wydłużenie czasu, w którym może dojść do przepalenia blach w komorze spalania oraz zapewnia cichą pracę wymiennika kotła. Brak komfortu cieplnego Choć komfort cieplny w pomieszczeniach każdy odczuwa inaczej, wiadomo, że można go zapewnić jedynie przez zoptymalizowanie sposobu ogrzewania pomieszczeń. Obowiązuje przy tym zasada, że zależnie od rodzaju ogrzewania: przez konwekcję, promieniowanie lub układ mieszany (promieniowokonwekcyjny), należy utrzymywać stabilne parametry pracy danego układu grzewczego. Przyjmuje się, że komfort cieplny w pomieszczeniach mieszkalnych jest uzyskiwany, gdy temp. w nich wynosi: 22 C dla ogrzewania konwekcyjnego (grzejniki konwektorowe); 20 C dla ogrzewania promieniowo-konwekcyjnego (grzejniki płytowo-konwektorowe), gdzie bezwarunkowo należy zapewnić stały przepływ oraz odpowiednią temp. czynnika grzewczego,. 17 C dla ogrzewania promieniowego (np. podłogowego). Zapewnienie komfortu cieplnego zależy więc głównie od stabilności pracy danego sposobu ogrzewania oraz utrzymania stabilnej temp. wewnętrznej. Gdy mamy do czynienia z ogrzewaniem promieniowo-konwekcyjnym, przy zmiennym przepływie (czasowe wyłączenie pompy obiegowej), nastąpi spadek temp. grzejników panelowych lub żeberkowych, co spowoduje duży dyskomfort cieplny. Podobnie jest, gdy temp. grzejników nadmiernie wzrasta. Komfort cieplny będzie zapewniany przez kocioł z HZP, ponieważ: regulator kotła w układzie automatycznej regulacji pogodowej będzie realizował funkcję krzywej grzania w oparciu o siedem stopni obniżeń; zapewniona będzie ciągła praca pompy obiegowej, a to z kolei zagwarantuje stabilną temp. grzejników (ogrzewanie jakościowe, przy stałym przepływie i regulowanej temp. czynnika grzewczego w zależności od temp. zewnętrznej); czujnik temp. zewnętrznej będzie analizował średnią temp. za dany okres w zależności od ustawienia w zakresie od 0 do 48 godz. (ustawienie fabryczne to 24 godz.); Reklama

14 INSTALACJE GRZEWCZE programator tygodniowy umożliwi zaprogramowanie obniżenia nocnego i innych obniżeń czasowych; dodatkowy programator tygodniowy z czujnikiem temperatury wewnętrznej (opcja dodatkowa) będzie uwzględniać różne uwarunkowania, jak nasłonecznienie budynku, wiatr czy złą pracę zaworów grzejnikowych. Faktem jest, że do regulacji temp. w pomieszczeniach służą nastawy na zaworach grzejników i zawory termostatyczne. Jednak bez dobrej automatycznej regulacji pogodowej są małe szanse na uzyskanie wymaganego komfortu cieplnego. Przewymiarowanie i niedowymiarowanie Przewymiarowanie lub niedowymiarowanie mocy kotła czy grzejników może stwarzać określone problemy podczas obsługi i eksploatacji urządzenia grzewczego. Czynniki, jakie bierze się pod uwagę podczas doboru urządzeń, to m.in. lokalizacja budynku (strefa klimatyczna), powierzchnia do ogrzania oraz straty ciepła budynku i ogrzewanych pomieszczeń. Jednak w przypadku kotłów na paliwa stałe kolosalne znaczenie ma również jakość paliwa, lecz ten czynnik jest zmienny i trudno go z góry oszacować. Kotły podajnikowe Taurus umożliwiają bezproblemową pracę w dużym zakresie mocy, a ich dopuszczalna moc znamionowa (zmienna) może być o 15-20% wyższa od mocy nominalnej, podanej na tabliczce znamionowej. Gdy zapotrzebowanie na moc jest małe, kotły te mogą pracować na znacznie obniżonej temperaturze znamionowej. Jeśli dodatkowo są wyposażone w HZP, pozwalają w tym zakresie realizować następujące funkcje: siedem stopni obniżeń parametrów obliczeniowych krzywej grzania, przy czym najniższa temp. obliczeniowa zasilania wynosi 56 C; przy ustawieniu pracy kotła na temp. 80 C na zasilaniu, zerowy stopień obniżenia dotyczy temp. obliczeniowej 80 C na zasilaniu; każdy stopień obniżenia zmniejsza temp. obliczeniową krzywej grzania o 4%; regulacja minimalnej temp. zasilania układu grzewczego w zakresie C (nastawa fabryczna 35 C). Kotły Taurus z HZP świetnie współpracują z automatyką pogodową, zabudowaną fabrycznie na kotle. Nieefektywne podgrzewanie wody użytkowej Ten problem często występuje, gdy podgrzewanie wody następuje przez niskotemperaturowy, zmienny parametr w układzie pracy z kotłem. Dodatkowe możliwości oszczędzania energii Najlepsze efekty oszczędnościowe przynosi zapewnienie właściwego procesu spalania w kotle oraz odpowiednie skonfigurowanie oprzyrządowania kotłowni, eksploatacji i nastaw kotła. Dalsze oszczędności można uzyskać, stosując okresowe obniżenia temperatury, oczywiście bez ograniczania komfortu cieplnego. Kocioł z HZP pozwala realizować: obniżenie nocne i okresowe, stałe obniżenie, stałe podwyższenie. Zależnie od potrzeb i wykorzystania pomieszczeń, można więc oszczędzać energię w nocy i w ciągu dnia (obniżenie nocne i okresowe) oraz np. w czasie urlopu (stałe obniżenie). Po powrocie do domu, aby szybko go nagrzać, można przełączyć programator kotła na tryb pracy komfort (bez potrzeby zmian nastaw). Ponadto odpowiednio do rodzaju ogrzewania (promieniowe, konwekcyjne lub konwekcyjno-promieniowe) istnieje możliwość zmniejszenia strat ciepła ogrzewanych pomieszczeń (co wynika z różnicy temp. wewnątrz budynku i na zewnątrz). Aby efektywne przygotowanie c.w.u. było możliwe także poza sezonem grzewczym, kocioł z HZP ma następujące funkcje: w układzie pracy kotła można stworzyć odrębny obwód grzewczy, o stałym parametrze, z pompą ładującą i czujnikiem temperatury, którymi steruje regulator kotła; podgrzewanie wody może się odbywać z priorytetem c.w.u. lub bez. W sytuacji, gdy zależy nam bardziej na ochronie kotła, prawidłowym procesie spalania i komforcie cieplnym niż na bardzo szybkim przygotowywaniu ciepłej wody, nie jest zalecane ustawianie priorytetu c.w.u. Priorytet ten jest zasadny tylko wtedy, gdy ze względu na małą pojemność bojlera i duże zużycie ciepłej wody, potrzebne jest jej szybkie przygotowywanie. Aby było to jednak racjonalne, bojler musi być wyposażony w odpowiednio duży wymiennik ciepła w stosunku do mocy kotła inaczej mogłoby dojść do ograniczenia mocy kotła, ponieważ system nie poradzi sobie z utrzymaniem wyższych parametrów pracy kotła i układu grzewczego. Dodatkowe funkcje użytkowe Utworzenie odrębnego obwodu grzewczego przy zastosowaniu kotłów na paliwo stałe, zwłaszcza układu ogrzewania podłogowego, wymaga bardzo niskich parametrów obliczeniowych (temp. na zasilaniu nie może przekroczyć C), co często stwarza liczne problemy techniczno-montażowe i zagrożenia. Aby je wykluczyć, kotły z HZP umożliwiają: utworzenie w układzie pracy kotła odrębnego obwodu grzewczego współpracującego z dodatkowym zaworem trójdrogowym z napędem (lub bez) i pompą obiegową; dołożenie dodatkowego modułu ST-61, który może realizować takie same funkcje, jak programator pogodowy (dodatkowy moduł przewidziany w programatorze kotła). Warto zaznaczyć, że jedynie ogrzewanie podłogowe z regulacją pogodową zapewnia oczekiwany komfort cieplny. Istotne jest przy tym, aby nie przekraczać dopuszczalnej temp. podłogi, czyli 29 C w pomieszczeniach do stałego przebywania ludzi. Wyjątkiem jest posadzka w łazience, która może być podgrzana do 32 C. Kotły Taurus mają wewnętrzne zabezpieczenie przed wzrostem temp. czynnika grzewczego na zasilaniu powyżej 95 C (co może wyniknąć np. ze złych nastaw podawania paliwa). W kotłach Taurus z HZP w razie przekroczenia dopuszczalnej temperatury: następuje pełne otwarcie zaworu trójdrogowego; możliwe jest jednak wyłączenie tej funkcji, gdy obwód grzewczy jest wykorzystywany jako układ ogrzewania podłogowego; sygnalizowana jest awaria kotła i ulega on wyłączeniu. Kotły Taurus z HZP można stosować do tworzenia układów grzewczych z regulacją pogodową dla ogrzewania niskotemperaturowego. Siódmy stopień obniżenia parametrów obliczeniowych z automatyczną krzywą grzania może bezpośrednio zasilać ogrzewanie podłogowe. Przed nadmiernym wzrostem temp. w kotle można się zabezpieczyć, obniżając temperaturę pracy kotła na zasilaniu do 70 C. Ponadto w menu programatora należy bezwzględnie wyłączyć opcję pełnego otwarcia zaworu trójdrogowego, co wykluczy wzrost temp. zasilania na obwodzie grzewczym powyżej 56 C. Artykuł jest kontynuacją tematu podjętego w NS Polskiego Instalatora Od kotła do grzejnika Podsumowanie zamieścimy w PI 10/2013. O AUTORZE Marek Kroczek, ISKO. Absolwent Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie oraz Akademii Ekonomicznej w Krakowie 14 Polski Instalator 9/2013

15 guilbert-express.pl

16 INSTALACJE GRZEWCZE Bezpiecznie w kotłowni gazowej Stefan Żuchowski Współczesne kotły gazowe bardzo różnią się od swoich poprzedników z lat 80. czy 90. ubiegłego wieku. Powszechna miniaturyzacja elementów oraz stosowanie elektronicznych układów sterowania pracą systemu przyczyniły się do rozwoju oferty małych gabarytowo kotłów o mocy nawet 150 kw, z możliwością łączenia w kaskady oraz ułatwiły i usprawniły wykonanie kotłowni. Przyzwyczajenie do bogatego wyposażenia kotłów, które często nazywane są wręcz kompletnymi kotłowniami, powoduje, że wykonując rutynowo montaż systemu, można czasem popełnić błąd, którego skutki są niebezpieczne. Przykładowo nie sprawdzi się dokładnie, jakie wyposażenie ma nowy kocioł i myśląc, że dany element systemu jest już w nim zamontowany nie zastosuje się go w instalacji. Dlatego też zawsze należy dokładnie przeanalizować planowane i wykonywane czynności, by system grzewczy był bezpieczny. Przy czym pod pojęciem bezpieczeństwa kryje się wiele aspektów, np. zapobieganie wypadkom, minimalizacja ryzyka awarii systemu, w szczególności podczas silnych mrozów itp. Dobór i montaż zaworu bezpieczeństwa Jednym z najważniejszych elementów odpowiadających za bezpieczeństwo w kotłowni gazowej jest, jak sama nazwa wskazuje, zawór bezpieczeństwa. To właśnie on, jako ostatni, zapobiega nadmiernemu wzrostowi ciśnienia i uszkodzeniu elementów kotła czy instalacji oraz zagrożeniu dla użytkowników, jeśli nie zadziałają inne zabezpieczenia. Zawór wbudowany w kocioł W kotłach o małej mocy zawór bezpieczeństwa często jest zamontowany wewnątrz ich obudowy. Wtedy jedyną rzeczą, jaką instalator musi zrobić w odniesieniu do zaworu, jest prawidłowe wykonanie z niego odpływu wody do kanalizacji. Przewód odprowadzający wodę z zaworu bezpieczeństwa należy sprowadzić nad lejek kanalizacyjny w taki sposób, by można było obserwować przepływ (ewentualny wyciek z zaworu) oraz, by odprowadzanie wody było możliwe nawet w razie niedrożności instalacji kanalizacyjnej. Fot. Vaillant 1. Kocioł małej mocy nie zawsze jest montowany w kotłowni. Wówczas najbezpieczniejszym rozwiązaniem jest zastosowanie kotła z zamkniętą komorą spalania Zawór montowany w kotłowni Jeśli kocioł nie jest wyposażony w zawór bezpieczeństwa, wówczas należy dobrać odpowiedni zawór (model, wielkość) oraz zabudować go blisko kotła na przewodzie zasilającym. Zawsze należy stosować zawór bezpieczeństwa zalecany przez producenta kotła, a jeżeli nie ma dokładnych zaleceń, należy określić wymaganą wielkość zaworu, korzystając ze wzorów dostępnych w literaturze fachowej.! Bardzo ważne jest, by między kotłem a zaworem bezpieczeństwa nie występowały żadne elementy armatury oraz redukcje średnicy. Jednym z najpoważniejszych w skutkach błędów instalatorów jest umieszczenie zaworu bezpieczeństwa dopiero za zaworem odcinającym (patrząc od strony kotła). Powstaje wtedy ryzyko, że przy zamkniętych zaworach, np. podczas przeglądu, dojdzie do zapłonu palnika, nadmiernego wzrostu ciśnienia wody w kotle i potężnej awarii. Oczywiście, w przypadku niektórych kotłów uruchomienie palnika przy zamkniętych zaworach nie jest możliwe, np. gdy są one wyposażone w czujnik przepływu. Jednak w wielu kotłach palnik może być uruchomiony i jeśli nie zostanie wcześniej wyłączony przez dodatkowy czujnik ciśnienia podgrzeje wodę, powodując wzrost jej objętości i ciśnienia w kotle, w efekcie czego może dojść do rozerwania wymiennika ciepła czy innych elementów kotła. Szczęście, jeśli wskutek tej awarii dojdzie tylko do szkód materialnych. Niestety, wypadki, w których ktoś zostaje ranny, też się zdarzają. Dlatego tak ważny jest prawidłowy dobór i montaż zaworu bezpieczeństwa. Łączenie kilku źródeł ciepła Coraz częściej się zdarza, że w jednej instalacji łączy się kilka źródeł ciepła. Może to być np. kocioł gazowy, kocioł na paliwo stałe i kolektory słoneczne. 16 Polski Instalator 9/2013

17 INSTALACJE GRZEWCZE! Gdy łączy się kilka źródeł ciepła w jednej instalacji, istotne jest, by każde z nich wyposażone było w odrębny zawór bezpieczeństwa, umieszczony jak najbliżej urządzenia, które jest zabezpieczane. Niestety, są przypadki niestosowania zaworu bezpieczeństwa, np. do kotła na paliwo stałe, który jest podłączany przez wymiennik ciepła lub w sposób bezpośredni do instalacji zamkniętej. Być może wynika to z przekonania, że wystarczającym zabezpieczeniem dla kotła stałopalnego będzie zawór bezpieczeństwa umieszczony przy kotle gazowym. To nieprawda. Trzeba bowiem pamiętać, że kocioł stałopalny jest z reguły umieszczony za kilkoma zaworami odcinającymi lub zwrotnymi. Ich przypadkowe lub zamierzone zamknięcie spowoduje odcięcie kotła stałopalnego od zaworu bezpieczeństwa. Oczywiście, część przyrostu ciśnienia może przejąć naczynie wzbiorcze, jednak ono także, podobnie jak zawór bezpieczeństwa, jest umieszczane za zaworami odcinającymi albo może nie być w stanie skompensować przyrostu ciśnienia. Następstwem braku zaworu bezpieczeństwa dla kotła stałopalnego będzie zatem ryzyko mniej lub bardziej gwałtownego zniszczenia elementów instalacji, a także poranienia jej użytkowników. Prawidłowa wentylacja pomieszczenia W Polsce, co roku dochodzi do wielu śmiertelnych wypadków wśród użytkowników atmosferycznych urządzeń gazowych, które są eksploatowane bez wystarczającej wentylacji lub wręcz przy nieczynnej instalacji wentylacyjnej, np. z powodu zasłoniętych kratek nawiewnych. Osoby decydujące się na takie rozwiązanie ponoć kierują się chęcią zredukowania strat ciepła w budynku i zmniejszenia zużycia gazu. Nie mają świadomości, że zasłaniając kratkę nawiewną, powodują niezupełne spalanie i emisję tlenku węgla do pomieszczenia. Dlatego wentylacja w pomieszczeniu kotłowni jest kolejnym, niezwykle ważnym aspektem, o którym trzeba pamiętać. Chodzi tu zarówno o wentylację zapobiegającą nagromadzeniu się gazu w razie wycieku z instalacji, jak i o dostarczenie odpowiedniej ilości powietrza do spalania, gdy zamontowany jest kocioł pobierający powietrze z pomieszczenia.! Zadaniem instalatora jest uświadomienie użytkownikom instalacji z kotłem pobierającym powietrze do spalania z pomieszczenia, że komin nie jest jedynym elementem, który odpowiada za prawidłowe odprowadzenie spalin oraz, że bez swobodnego nawiewu powietrza urządzenie to nie może bezpiecznie pracować. Dużo bezpieczniejszym rozwiązaniem są kotły z zamkniętą komorą spalania. Wentylacja a rodzaj gazu Bardzo ważną kwestią związaną z wentylacją kotłowni jest wykonanie systemu tak, by w przypadku wystąpienia nieszczelności w instalacji gazowej zapewnić swobodne odprowadzenie gazu z pomieszczenia. Jest to w miarę proste do wykonania w kotłowni zasilanej gazem ziemnym, który jest lżejszy od powietrza. Wystarczy wyposażyć pomieszczenie w kratkę nawiewną umieszczoną nie wyżej niż 30 cm nad podłogą oraz kratkę wywiewną umieszczoną pod sufitem. Zapewni to skuteczną wentylację i usunięcie gazu z pomieszczenia w przypadku awarii. O wiele trudniej jest zapewnić właściwą wentylację w kotłowni zasilanej gazem płynnym, który Reklama Buderus Aplikacja EasyControl Mobilna regulacja domową instalacją grzewczą z dowolnego miejsca na ziemi? Teraz to możliwe, dzięki aplikacji EasyControl marki Buderus. Pozwala ona na intuicyjne i komfortowe sterowanie systemem grzewczym. Aplikacja współpracuje ze wszystkimi kotłami marki Buderus z możliwością sterowania za pomocą regulatora pogodowego RC35. Do jej funkcjonowania wystarczy iphone, ipad lub ipod Touch, dostęp do internetu oraz moduł Logamatic web KM200. Aplikacja EasyControl Nowy wymiar komfortu dzięki aplikacji EasyControl możesz z dowolnego miejsca sterować systemem grzewczym w Twoim domu Robert Bosch Sp. z o.o., ul. Jutrzenki 105, Warszawa, Infolinia Buderus ,

18 INSTALACJE GRZEWCZE jest cięższy od powietrza i w razie wycieku zalega w dolnej strefie pomieszczenia. Przepisy wymagają, aby instalacja wentylacyjna była zaprojektowana z uwzględnieniem właściwości fizykochemicznych gazu [1]. W związku z tym przy wykorzystaniu gazu płynnego zalecane jest wykonanie kanału nawiewnego i dwóch kanałów wywiewnych. Jeden z nich powinien być standardowo usytuowany pod sufitem, by zapewnił wymianę powietrza w pomieszczeniu, a drugi na poziomie podłogi, by tą drogą możliwe było odprowadzenie gazu, gdy instalacja ulegnie rozszczelnieniu. Zaleca się, by spadek podłogi był wykonany w kierunku tego otworu oraz, by w tej strefie znajdował się detektor wycieku gazu. Wybierając miejsce usytuowania otworów, należy wziąć pod uwagę również najczęściej występujący kierunek wiatru. Dodatkowo, żeby ulatniający się gaz nie gromadził się w pobliżu budynku, w promieniu 5 m od otworu wywiewnego i nawiewnego nie powinno być zagłębień w terenie czy studzienek [2]. W każdym przypadku wentylacja kotłowni gazowej, a w szczególności zasilanej gazem płynnym, w trakcie projektowania wymaga najwyższej staranności i uwzględnienia właściwości gazu. Zapewnienie nieprzerwanych dostaw ciepła Bezpieczeństwo w budynku zasilanym przez kotłownię gazową to także zapewnienie komfortu cieplnego. W wielu budynkach niedopuszczalna jest (bardzo ryzykowna i kosztowna) jakakolwiek przerwa w dostawie ciepła w sezonie grzewczym. Z tego powodu należy wystrzegać się rozwiązań, które mogłyby prowadzić do sytuacji, że ciepło nie dociera do pomieszczeń. W praktyce spotyka się jednak sporo przykładów całkowitej niefrasobliwości, jak choćby prowadzenie rur instalacji grzewczej czy umieszczenie armatury w pobliżu kratki nawiewnej w kotłowni. A przecież niemal pewne jest, że zimą, gdy wystąpią bardzo niskie wartości temperatury, woda w tak poprowadzonej rurze powrotnej lub rurze łączącej instalację z naczyniem wzbiorczym może zamarznąć szczególnie gdy jednocześnie obsługa kotłowni okresowo obniży wydajność albo nawet wyłączy z eksploatacji część instalacji, by zmniejszyć koszty ogrzewania. Dobra izolacja i kaskady By uniknąć przykrych konsekwencji związanych z zamarznięciem wody w instalacji, oprócz prawidłowego rozplanowania poszczególnych jej elementów, trzeba również zadbać o wykonanie odpowiedniej izolacji cieplnej przewodów (liczy się ciągłość i właściwa grubość izolacji). Skutecznym sposobem na zapewnienie bezpieczeństwa cieplnego jest też stosowanie kaskad kotłów zamiast jednego urządzenia o dużej mocy. Dzięki temu w przypadku awarii jednego z kotłów w dalszym ciągu budynek będzie ogrzewany, choć z niższą wydajnością. Przykłady niedbałości o bezpieczeństwo 3. Do przewodu, którym kocioł pobierał powietrze do spalania podłączono kozę i w ten sposób zniszczono kocioł znajdujący się w innym pomieszczeniu. Szczęśliwie nie doszło do pożaru 4. Kotły atmosferyczne nagminnie są podłączane do przewodów spalinowych za pomocą rury aluminiowej. Po kilku latach skutkuje to rozszczelnieniem rury i wyciekiem spalin do pomieszczenia System diagnostyczny Gdy nad bezpieczeństwem kotłowni czuwa rozbudowany system diagnostyczny, w którym poszczególne zabezpieczenia dublują swoje funkcje, w przypadku drobnych usterek (nie mających wpływu na bezpieczeństwo pracy kotła) urządzenia nie są wyłączane. Kocioł pracuje wtedy z obniżoną mocą, sygnalizując potrzebę kontaktu z serwisem. W tym czasie kontrolę bezpieczeństwa pracy urządzenia przejmują inne elementy zabezpieczające. Na przykład podczas awarii czujnika temperatury zasilania jego funkcję może przejąć dodatkowy czujnik temperatury umieszczony w wymienniku ciepła kotła. Kotłownia może też być wyposażona w zdalny system nadzoru, który niezwłocznie przesyła informacje o nieprawidłowościach w pracy systemu do serwisu obsługującego daną instalację. Służby serwisowe mogą zdiagnozować rodzaj usterki i udać się na miejsce z odpowiednimi częściami zamiennymi. Jakość wody a niezawodność pracy instalacji Fot. Dariusz Ciupak Fot. Saunier Duval 2. Współczesne, kompaktowe układy kaskadowe kotłów kondensacyjnych są wyposażone w szereg zabezpieczeń, co znacznie skraca czas montażu instalacji. Zastosowanie kaskady kotłów zapewnia również wyższy poziom bezpieczeństwa na wypadek awarii jednego z urządzeń Fot. Vaillant Woda powinna spełniać wymagania przepisów oraz dokumentacji kotła. Niestety, szczególnie w przypadku kotłowni o mniejszej mocy bardzo często jest to bagatelizowane. Tymczasem woda o niewłaściwym składzie może w krótkim czasie doprowadzić do zanieczyszczenia elementów instalacji (powstania osadów i korozji) oraz do spadku jej wydajności lub wręcz awarii. Aby temu zapobiec, optymalnym rozwiązaniem wydaje się płukanie instalacji po jej wykonaniu z użyciem profesjonalnych środków chemicz- 18 Polski Instalator 9/2013

19 INSTALACJE GRZEWCZE nych przeznaczonych do tego celu. Następnie instalację powinno się napełnić wodą o odpowiedniej jakości z dodatkiem środków chroniących system przed korozją. W trakcie eksploatacji instalacji wymagana jest coroczna kontrola stężenia środków ochronnych i ewentualne uzupełnienie, szczególnie kiedy są ubytki wody [3]. Okresowy przegląd kotłowni Niebagatelny wpływ na bezpieczeństwo i efektywność pracy kotłowni ma regularne, coroczne wykonywanie przeglądów. Wielu użytkowników instalacji małej mocy zapomina jednak o tym obowiązku. Ryzykują szczególnie osoby korzystające z kotłów z otwartą komorą spalania, o które trzeba szczególnie dbać, ponieważ urządzenia te są narażone na znaczne zanieczyszczanie się wymiennika ciepła, palnika i innych elementów. Niejednokrotnie wymiennik ciepła jest w nich pokryty taką warstwą zanieczyszczeń, że spaliny wręcz go omijają i płyną wzdłuż obudowy kotła. Wtedy gwałtownie spada sprawność kotła i pojawiają się wyłączenia awaryjne, które, niestety, nie zawsze są wystarczającym sygnałem dla użytkowników, że przegląd urządzenia jest pilnie potrzebny. Co więcej, niektórzy z nich sami dokonują ingerencji w układ zabezpieczający kotła, który wyłącza palnik w przypadku nieprawidłowości w pracy urządzenia. Skutkiem tych skrajnie nieodpowiedzialnych działań bywa niekontrolowany wypływ spalin do pomieszczenia i zaczadzenie domowników. Z tego względu niezwykle ważne jest przekazywanie przez instalatorów wiedzy na temat możliwych zagrożeń i zalecanych działań podczas każdego kontaktu z użytkownikami, np. podczas montażu czy naprawy urządzenia.! Użytkownikom trzeba uświadomić, że oszczędna eksploatacja jest możliwa tylko wtedy, gdy kocioł jest sprawny i czysty, a oszczędności wynikające z redukcji zużycia gazu mogą być o wiele wyższe niż koszt corocznego przeglądu. Natomiast kilkukrotne jego pominięcie z reguły kończy się potrzebą wykonania kosztownej naprawy. Podsumowanie Współczesne kotłownie, szczególnie wyposażone w urządzenia z zamkniętą komorą spalania, są coraz bezpieczniejsze. Często wyposaża się je w dodatkowe systemy zdalnego nadzoru, co ułatwia pracę serwisu, skraca czas reakcji i koszty diagnozy ewentualnych usterek. Jednak cały czas spotykamy się z ignorowaniem przez użytkowników podstawowych zasad bezpieczeństwa i wymagań. Świadomość zagrożeń wśród fachowców z branży grzewczej oraz pojawiające się co roku informacje o kolejnych osobach, które uległy zaczadzeniu, powinny skłaniać nas instalatorów do rzetelnego wykonywania swojej pracy, dbałości o zachowanie zasad bezpieczeństwa i edukowania użytkowników. Niestety, nie zawsze spotykamy się ze zrozumieniem z ich strony. Literatura [1] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury W sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie DzU Nr 75 z 2002 roku z późn. zm. [2] K. Mizielińska, J. Olszak, Gazowe i olejowe źródła ciepła małej mocy, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2011 [3] Materiały informacyjne Fernox O AUTORZE Stefan Żuchowski, autor niezależny Reklama

20 INSTALACJE GRZEWCZE Ogrzewanie podłogowe w obiektach sportowych Piotr Bertram Istotnym aspektem przy wyborze sposobu ogrzewania hal sportowych czy sal treningowych jest energooszczędność przyjętego systemu. Zastosowanie podpodłogowego ogrzewania płaszczyznowego KAN-therm jest sposobem na zapewnienie ciepła i komfortu klimatycznego w tego rodzaju obiektach. Ogrzewanie hal sportowych czy sal treningowych i rekreacyjnych musi spełnić szereg wymagań wynikających z ich specyficznego przeznaczenia i konstrukcji (duża kubatura i wysokość pomieszczeń, często ogromne przeszklenia ścian zewnętrznych, ograniczone możliwości montażu wewnętrznych urządzeń grzewczych, konieczność zapewnienia komfortu cieplnego i higieny w pomieszczeniach). W obiektach sportowych i rekreacyjnych ludzie tam przebywający często są rozebrani i nierównomierny rozkład temperatury (zarówno w pionie, jak i poziomie, ze strefami zimniejszego powietrza) może być przyczyną nie tylko przeziębień, ale i kontuzji. W praktyce występują dwa rodzaje ogrzewanych podłóg sportowych: podłogi elastyczne punktowo oraz elastyczne powierzchniowo. Budowa ogrzewania podłogowego KAN-therm zależy od rodzaju zastosowanej konstrukcji podłogi. Ogrzewanie podłóg elastycznych punktowo Nawierzchnia robocza jest równomiernie rozłożona na ciągłej, elastycznej powłoce, ułożonej z kolei na podłożu betonowym. Przekazywanie ciepła odbywa się za pośrednictwem warstwy jastrychu, w którym ułożone są rury grzewcze. Podłoga taka jest idealna dla np. uprawiania halowego tenisa, a także gimnastyki i lekkiej atletyki. Konstrukcja grzejnika podłogowego jest zbliżona do budowy wykonywanego metodą mokrą ogrzewania w systemie KAN-therm Tacker. Różni się jedynie konstrukcją posadzki, na którą składa się 10-mm warstwa elastyczna, powłoka z włóknem szklanym oraz posadzka właściwa, sportowa, wykonana z parkietu, paneli lub wykładzin tworzywowych. Rurociągi grzewcze układane są (meandrowo lub ślimakowo) na izolacji cieplnej, a następnie pokrywane są warstwą jastrychu o całkowitej grubości 65 mm. Wszystkie obwody 1. Przekrój ogrzewanej podłogi elastycznej punktowo Ozn.: 1 ściana, 2 warstwa tynku, 3 listwa, 4 fuga dylatacyjna, 5 wykładzina podłogowa sportowa, 5a powłoka z włóknem szklanym, 5b warstwa elastyczna 10 mm, 6 jastrych, 7 spinka do rur, 8 rura grzewcza KAN-therm, 9 taśma przyścienna z fartuchem ochronnym PE, 10 płyta systemowa KAN-therm Tacker z folią rastrową, 11 izolacja przeciwwilgociowa, 12 strop grzewcze podłącza się do rozdzielaczy KAN-therm umieszczonych w szafkach ściennych. Wodne ogrzewanie podłóg elastycznych punktowo można też wykonać w systemie zabudowy suchej. W tym celu należy zastosowywać profilowane płyty KAN-therm TBS ze stalowymi lamelami (radiatorami) oraz rury grzewcze KAN-therm PE-RT, PE-Xc lub PE-RT/Al/PE-RT o średnicy 16 mm. Ułożone płyty KAN-therm TBS wraz z rurami, pokrywa się kolejnymi warstwami posadzki sportowej. Ogrzewanie podłóg elastycznych powierzchniowo 2. Przekrój ogrzewanej podłogi elastycznej powierzchniowo Ozn.: 1 wykładzina podłogowa sportowa, 2 folia PE, 3 ślepa podłoga, 4 podwójny legar z elastyczną przekładką, 5 podkładki elastyczne, 6 podpora drewniana, 7 rura grzewcza KAN-therm, 8 listwa do mocowania rur, 9 izolacja termiczna KAN-therm Tacker z folią rastrową, 10 izolacja przeciwwilgociowa, 11 strop W przypadku podłóg elastycznych powierzchniowo właściwa podłoga rozłożona jest na specjalnej, sprężystej drewnianej konstrukcji, która składa się z listew drewnianych opartych na elastycznych podkładkach (nośnikach drgań) i podporach. Jako warstwa zewnętrzna zastosowany jest parkiet lub wykładziny PVC. Ogrzewana jest przestrzeń powietrzna pomiędzy izolacją cieplną a podłogą. W ogrzewaniu podłóg elastycznych powierzchniowo ułożonych na legarach nośnikiem ciepła między rurami grzewczymi a powierzchnią właściwej podłogi jest powietrze, które nie jest dobrym przewodnikiem ciepła. Dlatego też, aby zapewnić odpowiednią wydajność cieplną powierzchni grzewczej, stosuje się wyższą temperaturę zasilania obwodów grzewczych, która wynosi maksymalnie C przy rozstawie rur mm. Przy takich parametrach możliwe jest uzyskanie wydajności W/m 2, zapewniającej odpowiedni komfort cieplny w strefie przebywania ludzi. Ten rodzaj podłóg nadaje się szczególnie do uprawiania koszykówki, piłki ręcznej, siatkówki. Układanie izolacji cieplnej Izolację cieplną układa się na podłożu wyposażonym w przeciwwilgociową izolację budowlaną (w przypadku podłóg ułożonych na gruncie). 20 Polski Instalator 9/2013