Sytuacja w Egipcie w kontekście wyborów parlamentarnych

Transkrypt

1 Sytuacja w Egipcie w kontekście wyborów parlamentarnych Aleksandra Dzisiów-Szuszczykiewicz Departament Analiz Strategicznych Warszawa, grudzień 2011 r. 1

2 Dziewięć miesięcy od obalenia reżimu prezydenta Hosniego Mubaraka w Egipcie rozpoczęły się wybory parlamentarne. 28 listopada w 9. okręgach wyborczych przeprowadzono 1. etap wyborów do izby niższej (Zgromadzenia Ludowego), 5 grudnia obyły się wybory uzupełniające. Drugi etap (również w 9. okręgach) odbył się 14 grudnia, a wybory uzupełniające zaplanowano na 21 grudnia. Ostatni etap odbędzie się 3 stycznia 2012 r., a wybory uzupełniające tydzień później. Wybory do izby wyższej (Rady Szury) mają rozpocząć się 29 stycznia 2012 r., a ich drugi etap odbędzie się 4 marca 2012 r marca 2012 r. po raz pierwszy mają się zebrać obie izby parlamentu, a podczas wspólnego zgromadzenia powołana winna zostać 100-osobowa rada konstytucyjna, której zadaniem będzie przedłożenie w ciągu 6. miesięcy projektu konstytucji i poddanie go pod referendum. Wyniki 1. etapu przy wysokiej frekwencji wskazują na sukces partii Wolności i Sprawiedliwości 2 Braci Muzułmanów (36,6 proc. głosów). Drugie miejsce i 24,4 proc. przypadło ku powszechnemu zaskoczeniu 3 partii Nur (arab. Światło) 4. Trzeci wynik osiągnął liberalny Egipski Blok 5, zdobywając 13,4 proc. głosów. Przedstawiciele BM deklarują niechęć do współpracy z konserwatywnymi i radykalnymi salafitami, zatem istnieje szansa na powołanie koalicji partii Wolności i Sprawiedliwości z Egipskim Blokiem i/lub z partią Wafd 6, która zdobyła 7,1 proc. głosów. Wydaje się to naturalne, chociażby ze względu na fakt, że PWiS utworzyła przed wyborami Sojusz Demokratyczny z ugrupowaniami liberalnymi, między innymi z Wafd. 1 Egypt official lays out election stages, timetable, 28 września 2011 r. (dostęp: 30 listopada 2011 r.). 2 Partia Wolności i Sprawiedliwości jest politycznym skrzydłem Braci Muzułmanów, najstarszej organizacji islamistycznej. 3 G.E.El-Din, Strong showing for Islamists, 4 grudnia 2011 r. (dostęp: 5 grudnia 2011 r.). 4 Partia Nur największa salaficka partia uczestnicząca w procesie politycznym popierająca podporządkowanie prawa do wolności szariatowi. Więcej zob.: A. Maged, Islamist election map, 1 grudnia 2011 r. (dostęp: 5 grudnia 2011 r.). 5 Egipski Blok koalicja w skład której wchodzą 3 partie: lewicowa Tagammu, lewicowa Egipska Socjalistyczna Partia Demokratyczna oraz liberalna Wolni Egipcjanie założona przez koptyjskiego biznesmana Naguiba Sawirisa. Komentatorzy podkreślają sukces bloku, który zdobył więcej głosów niż stara liberalna partia Wafd, mimo że powstał 3 miesiące temu. Egipskie kościoły wzywały Koptów do głosowania na Egipski Blok. 6 Wafd (arab. delegacja) ugrupowanie liberalne, opowiadające się za sprawiedliwością społeczną, świeckim państwem, trójpodziałem władzy oraz gospodarką wolnorynkową. Deklaruje poparcie dla utrzymania jedności narodowej Egiptu, zniesienia stanu wyjątkowego, rozwoju systemu oświaty i rozwiązania problemu bezrobocia. 2

3 Perspektywy rozwoju sytuacji: Długi okres przeprowadzania wyborów jest obliczony na utrzymanie władzy przez Najwyższą Radę Sił Zbrojnych, dopóki jej przedstawiciele i establishment wojskowy nie zagwarantują sobie ochrony własnych interesów gospodarczych i politycznych po przekazaniu władzy w cywilne ręce. Przedwyborcze manifestacje (które nie cieszą się poparciem większości Egipcjan) i obawy o możliwość ich kontynuacji umacniają wizerunek NRSZ która cały czas cieszy się poparciem społecznym jako gwaranta porządku i bezpieczeństwa w państwie. Umożliwia też jej przedstawicielom przy odpowiedniej argumentacji utrzymywanie kontroli nad najważniejszymi procesami decyzyjnymi w państwie. Wiele wskazuje na ostateczny sukces partii Wolności i Sprawiedliwości, co pokazuje jej wynik w pierwszym etapie, a co w znacznej mierze wynika z faktu, że BM są najlepiej zorganizowaną siłą polityczną w kraju. Gros głosowania będzie w regionach wiejskich, gdzie pozycja radykalnych muzułmanów jest silna, więc ten wynik jest prawie pewny. Do niespodziewanego sukcesu partii Nur przyczynił się spadek popularności BM wynikający między innymi z ugodowej wobec władz postawy Braci, szczególnie w kontekście działań armii wobec protestujących w okresie przedwyborczym. Zwiększeniu popularności radykałów sprzyjać może wzrost niezadowolenia społecznego wynikającego z braku poprawy sytuacji gospodarczej i politycznej państwa. Rozbudowana działalność socjalna i charytatywna salafitów może zwiększyć ich sukces w kolejnych etapach wyborów, szczególnie w obliczu faktu, że będą się one odbywać w biedniejszych i bardziej konserwatywnych prowincjach kraju. Dalszy rozwój sytuacji w Egipcie będzie zależał od kilku czynników: 1) planów NRSZ: czy NRSZ porozumie się z BM, czy nie chcąc dopuścić BM do samodzielnej władzy unieważni wybory i przejmie władzę na wzór algierski (o czym spekulują sami Egipcjanie 7 ); 2) wewnętrznej spójności w łonie BM, 3) decyzji BM o wyborze koalicjanta: czy będą to salafici czy świeckie partie liberalne? 7 Więcej zob.: O. El Naggar, Will Egypt s Arab spring turn into an Arab nightmare?, 22 listopada 2011 r. (dostęp: 1 grudnia 2011 r.). 3

4 Warto zwrócić uwagę na fakt, że samo stowarzyszenie jest podzielone, szczególnie pokoleniowo i ideologicznie: starsze, konserwatywne pokolenie Braci utrzymuje władzę dzięki nie do końca jasnym procedurom. Młodsi Bracia uczestniczyli w demonstracjach, które doprowadziły do obalenia reżimu H. Mubaraka, są jednak bardziej pragmatyczni i otwarci na zmiany. Być może gotowi są zaakceptować demokratyczne zasady funkcjonowania państwa i społeczeństwa. Sojusz BM z salafitami (choć przedstawiciele Braci zaprzeczyli takiej możliwości, traktując partię Nur jako rywala i dystansując się od jej celów) może stanowić zagrożenie dla stabilności sytuacji religijnej kraju (konflikt między muzułmanami a chrześcijanami), a także negatywnie wpłynąć na politykę zagraniczną państwa (relacje z Izraelem). Może też skutkować przejęciem władzy przez NRSZ lub znaczącym rozszerzeniem jej prerogatyw (wpływ na wybór szefa rządu, skład rady konstytucyjnej). Potencjalna koalicja z Egipskim Blokiem wymusiłaby na BM bardziej pragmatyczne i liberalne podejście do kwestii polityki wewnętrznej i zagranicznej. Zależność gospodarki od sektora turystycznego i inwestycji zagranicznych może powstrzymać radykalne działania nowych władz. WNIOSKI: Przed nowymi władzami, wyłonionymi w długotrwałym procesie wyborczym, będzie wiele wyzwań, z których najpoważniejszym są oczekiwania młodych ludzi domagających się poprawy sytuacji gospodarczej kraju, równej dystrybucji dóbr i zwiększenia szans na rynku pracy. Warto zwrócić uwagę na fakt, że choć większość Egipcjan jest głęboko religijna i przywiązana do zasad i wartości islamu, to nie postulowali oni podczas protestów utworzenia państwa muzułmańskiego czy wprowadzenia szariatu, ale poszanowania godności i poprawy warunków życia. Bracia Muzułmanie będą więc musieli sprostać oczekiwaniom społeczeństwa egipskiego, mając świadomość, że demokracja, która wyniosła ich do władzy, może za kilka lat zmieść ich ze sceny politycznej. Możliwe jest unikanie przez BM przyjęcia funkcji premiera czy ministerstw gospodarki i spraw zagranicznych, a skupienie się na resortach takich, jak edukacji czy spraw socjalnych z obawy przed odpowiedzialnością za ewentualne porażki. Ewentualne 4

5 kłopoty nowych władz odmitologizowałyby polityczny islam jako rozwiązanie wszystkich problemów (popularny w Egipcie slogan islam jako rozwiązanie ). Z drugiej strony, chcąc spełnić oczekiwania społeczeństwa, które jest antyizraelskie, zwycięzcy wyborów będą musieli odnieść się do relacji Egiptu z Izraelem i traktatu pokojowego z 1979 r. Przywódcy BM już deklarują potrzebę dokonania rewizji porozumienia przez nowy parlament. Podobnie jak zwycięstwo an-nahdy w Tunezji i partii Sprawiedliwości i Rozwoju w Maroku, przewidywany sukces partii Wolności i Sprawiedliwości (a także znaczący sukces salafitów) będzie wyzwaniem dla społeczności międzynarodowej, w szczególności jeśli zmianie ulegnie polityka zagraniczna. Zaniepokojenie budzą też sygnały o możliwym ograniczaniu praw człowieka, szczególnie praw mniejszości religijnych i kobiet. W okresie destabilizacji, w którym znalazł się Egipt, aby nie pogłębić chaosu, społecznego rozczarowania i wzrostu sympatii dla populistycznych i radykalnych haseł, niezbędna jest pomoc gospodarcza, pomoc w budowie społeczeństwa obywatelskiego oraz rozwijanie kontaktów z młodym pokoleniem Egipcjan. Do czasu ustanowienia nowych władz i przedstawienia ich programu społeczność międzynarodowa powinna natomiast powstrzymywać się od ofert współpracy politycznej, nie negując jednak wyników wyborów. 5