Wesołych Świąt Bożego Narodzenia

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Wesołych Świąt Bożego Narodzenia"

Transkrypt

1 ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE POLSKA I ŚWIAT 3-4/2015 MODERN FOUNDRY POLAND AND THE WORLD ISSN Kierunki rozwoju materiałów pomocniczych stosowanych w odlewnictwie ciśnieniowym Dobór parametrów technologicznych ciekłych mas ceramicznych przeznaczonych do odlewania stopów tytanu Informacja naukowo-techniczna Wesołych Świąt Bożego Narodzenia Instytut Odlewnictwa Foundry Research Institute

2 Kwartalnik naukowo-techniczny Rocznik 8, nr 3-4/2015 Badania i studia Kierunki rozwoju materiałów pomocniczych stosowanych w odlewnictwie ciśnieniowym...6 Dobór parametrów technologicznych ciekłych mas ceramicznych przeznaczonych do odlewania stopów tytanu...14 INFORMACJA NAUKOWO-TECHNICZ- NA...20 Ekspresowa informacja naukowo-techniczna z wybranych czasopism...46 Wydarzenia...52 Publikacje...55 studies and research Trends in development of auxiliary materials used in pressure die casting...6 Selection of technological parameters of liquid ceramic slurries for casting of titanium alloys...14 SCIENTIFIC AND TECHNICAL INFOR- MATION...20 Express scientific and technical information from selected journals...46 EVENTS...52 publikacje...55

3 Wydawca/Publisher: INSTYTUT ODLEWNICTWA w Krakowie REDAKTOR NACZELNY/ EDITOR IN CHIEF: Andrzej BALIŃSKI ZESPÓŁ REDAKCYJNY/TEAM: Jerzy J. SOBCZAK, Jerzy TYBULCZUK, Andrzej GAZDA, Piotr DUDEK, Joanna MADEJ, Marta KONIECZNA, Anna SAMEK-BUGNO, Katarzyna POTĘPA PROJEKT OKŁADKI/COVER DESIGN: Katarzyna POTĘPA RADA PROGRAMOWA/PROGRAM BOARD: Zbigniew RONDUDA (Przewodniczący), Mariusz HOLTZER (Z-ca Przewodniczącego), Tadeusz BOGACZ, Józef DAŃKO, Adam TABOR, Andrzej JOPKIEWICZ, Janusz MIKLASZEWSKI, Mariusz URBANOWICZ ADRES REDAKCJI/EDITORIAL OFFICE: Odlewnictwo Współczesne Polska i Świat Kraków, ul. Zakopiańska 73 tel. (012) , fax (012) joanna.madej@iod.krakow.pl WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE ALL RIGHTS RESERVED Żadna część czasopisma nie może być powielana czy rozpowszechniana bez pisemnej zgody posiadacza praw autorskich. No part of the magazine may be reproduced or distributed without the written permission of the copyright holder. Printed in Poland ISSN

4 Wesołych Świąt Bożego Narodzenia Naszym Przyjaciołom, Partnerom ze świata nauki i przemysłu życzymy, ciepłych pełnych radości i spokojnych Świat Bożego Narodzenia a w nadchodzącym Nowym Roku 2016 wspaniałych przeżyć, odkrywczych pomysłów, pionierskich przedsięwzięć oraz wielu osobistych sukcesów Redakcja czasopisma Odlewnictwo Współczesne - Polska i Świat Drodzy Czytelnicy czasopisma Odlewnictwo Współczesne Polska i Świat"

5 Badania i studia Kierunki rozwoju materiałów pomocniczych stosowanych w odlewnictwie ciśnieniowym Trends in development of auxiliary materials used in pressure die casting Aleksander Fajkiel, Piotr Dudek, Edward Czekaj Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, Kraków STRESZCZENIE W publikacji przedstawiono krótki rys historyczny dotyczący rozwoju materiałów pomocniczych powłok oddzielająco- -smarujących do form i smarów tłokowych stosowanych w technologii odlewania ciśnieniowego. Zaprezentowano postęp w doborze surowców podstawowych i pomocniczych oraz schematyczną budowę ich struktury. Zwrócono uwagę na ich rolę i zadania przy coraz większych wymaganiach dotyczących jakości odlewów, ochrony środowiska naturalnego i ich wpływu na ekonomiczność procesu odlewania. Wstęp Proces odlewania pod ciśnieniem wymaga stosowania dwóch rodzajów materiałów pomocniczych, a mianowicie: -- powłok oddzielająco-smarujących, -- smarów tłokowych. Badania naukowe i doświadczenia przemysłowe wskazują, że jakość odlewów ciśnieniowych, poza prawidłową konstrukcją formy i doborem parametrów technologicznych, w niemałym stopniu zależy od składu i jakości powłok do form oraz smarów tłokowych. Jednocześnie jakość tych materiałów pomocniczych ma wpływ na wydajność procesu odlewania, trwałość form i warunki sanitarno-higieniczne w odlewni. Nie bez znaczenia jest także wpływ tego rodzaju materiałów na gospodarkę wodno-ściekową związaną z koniecznością ich utylizacji, jako odpadów produkcyjnych. Kompleksowe rozwiązanie problemów związanych ze skutecznością działania materiałów pomocniczych wymaga poznania fizykochemicznych mechanizmów wzajemnego oddziaływania materiałów oddzielająco-smarujących z powierzchnią zewnętrzną odlewu oraz formą, a także zagadnień tribologicznych towarzyszących procesowi prasowania i wypełniania wnęki formy ciekłym metalem, jego krzepnięcia, chłodzenia, a także wypychania odlewu z formy. Określenia wymaga również wpływ materiałów pomocniczych na właściwości odlewów, takie jak: porowatość, szczelność, wytrzymałość i jakość powierzchni. Rola i zadania powłok do form i smarów tłokowych Forma ciśnieniowa jest narzędziem pracującym w bardzo trudnych warunkach termofizycznych, na które składa się wysoka temperatura i energia kinetyczna strugi ciekłego metalu o dużej prędkości (do 100 m/s), ciśnienie prasowania (często powyżej 100 MPa), duża aktywność chemiczna, głównie ciekłych stopów aluminium wobec stali i zjawisko tarcia związane z oporami wypełniania wnęki formy. Z tych to powodów proces odlewania pod ciśnieniem wymaga stosowania powłok ochronnych o działaniu oddzielająco-smarującym. Ich zadaniem jest utworzenie bariery unie-

6 możliwiającej bezpośredni kontakt pomiędzy materiałem formy a odlewem. W działaniu powłok do form ciśnieniowych można wyróżnić dwa rodzaje: działania główne i uboczne. Do pierwszej grupy zaliczyć należy: działanie oddzielające powierzchnię formy od krzepnącego odlewu, ochrona formy przed strugą ciekłego metalu, działanie smarujące ułatwiające wypchnięcie odlewu i prawidłowe funkcjonowanie mechanizmów formy, a także działanie chłodzące wnękę formy i zmniejszające jej zużycie. Oprócz tego powłoka wywiera szereg działań ubocznych niekorzystnych dla procesu odlewania, takich jak: wydzielanie gazów, brudzenie powierzchni odlewów, korodowanie formy itp. Przy ocenie jakości powłok muszą być one również uwzględnione. Prawidłowo dobrana powłoka decyduje o właściwej pracy formy i jej trwałości, a także poprawia jakość odlewów. Proces odlewania pod ciśnieniem polega na bardzo szybkim wtłaczaniu ciekłego metalu do wnęki formy za pomocą tłoka poruszającego się w tzw. komorze prasowania. Tłok pracuje zatem w ekstremalnie ciężkich warunkach, na które wpływają: tarcie pod dużymi obciążeniami w obecności ciekłego metalu, wysoka temperatura i agresywne oddziaływanie ciekłego metalu, szczególnie silne w przypadku odlewania stopów aluminium. Aby przeciwstawić się tym szkodliwym oddziaływaniom, stosuje się w maszynach ciśnieniowych zimnokomorowych odpowiednie środki zaradcze, takie jak: chłodzenie tłoka od wewnątrz i jego smarowanie po zewnętrznej powierzchni pracującej, a także dobór odpowiednich materiałów na tłok i komorę [1]. Szczególnie ważną rolę w pracy tłoka odgrywa smar, którego głównym zadaniem jest zmniejszenie wartości współczynnika tarcia między tłokiem i komorą, a także stworzenie bariery uniemożliwiającej adhezyjne łączenie i dyfuzyjne oddziaływanie odlewanego stopu z materiałem tłoka i komory. Tarcie powoduje nie tylko nadmierną stratę energii w ruchu posuwisto-zwrotnym tłoczyska maszyny, ale przede wszystkim skraca trwałość tłoka i komory wskutek ich zużycia w procesie tribologicznym. Zużycie to objawia się głównie zwiększaniem luzu tej pary kinematycznej. W warunkach krytycznych następuje wytrysk metalu poza komorę, a gdy przestrzeń powstała w wyniku wystąpienia luzu zostanie wypełniona całkowicie ciekłym metalem dochodzi do zatarcia obu elementów. Zbyt szybkie zużywanie się tych elementów pociąga za sobą duże koszty związane z ich częstą wymianą, postojami maszyn i utraconą w tym czasie produkcją, co z ekonomicznego punktu widzenia ma bardzo istotne znaczenie. Poza tribologicznym zużyciem powierzchni trących, procesowi prasowania ciekłego metalu towarzyszą zjawiska korozji chemicznej (reakcje z tlenem z powietrza) i erozji spowodowanej rozpuszczaniem w ciekłym metalu materiału tłoka i komory prasowania, szczególnie intensywne w przypadku odlewania stopów aluminium. W wyniku tego oddziaływania na powierzchni stali powstają bardzo twarde i kruche związki międzymetaliczne typu Fe x Al y, które nie tylko powodują przywieranie stopu do powierzchni, ale także w przypadku ich wykruszania się stanowią rodzaj ścierniwa gwałtownie przyspieszającego proces zużycia tłoka i komory prasowania.[2]. Z tego powodu szczególnie ważną rolę odgrywa właśnie smarowanie układu trącego, a jeszcze ważniejszą dobór odpornego na ciężkie warunki pracy smaru, a więc smaru charakteryzującego się wysoką wytrzymałością błonki smarnej i dużą odpornością na podwyższone temperatury. Rys historyczny W początkowym okresie rozwoju maszyn i technologii odlewania ciśnieniowego, jako materiałów pomocniczych zarówno do smarowania form, jak i tłoków używano tłuszczów pochodzenia zwierzęcego bądź roślinnego. Powszechnym środkiem smarnym był łój poubojowy jako surowiec najtańszy i ogólnie dostępny, który stosowano aż do połowy lat 60. ubiegłego wieku [3]. 7

7 Rozwój przemysłu petrochemicznego w latach 70. XX wieku i metod przetwórstwa ropy naftowej stworzył możliwość pozyskiwania nowych surowców bazowych do wytwarzania środków smarnych zarówno o konsystencji ciekłej, jak i stałej. Rozpoczęto wówczas stosowanie w odlewnictwie ciśnieniowym emulsji wodno-olejowych jako pokryć oddzielająco-smarujących. Bazę do ich wykonywania stanowiły oleje mineralne i syntetyczne (silikony) oraz środki powierzchniowo czynne (emulgatory). Emulsje wodno- -olejowe przyczyniły się w tym okresie do stopniowej eliminacji powłok ciekłych z rozcieńczalnikami węglowodorowymi (nafta, benzyna). Począwszy od lat 80. ubiegłego wieku aż do chwili obecnej pokrycia oddzielające stanowią wieloskładnikowe układy (systemy), składające się głównie: z bazowej substancji podstawowej (wysokojakościowe oleje mineralne i syntetyczne oraz woski syntetyczne), środków powierzchniowo czynnych, stabilizatorów emulsji, środków zwilżających i bakteriobójczych (biostaty i biocydy). W ostatnim okresie do praktyki przemysłowej wprowadzono emulsje wodne zawierające zawiesinowe substancje proszkowe. Ponadto, w coraz szerszym zakresie stosuje się suche, proszkowe preparaty oddzielająco-smarujące. Wykres ewolucji składów chemicznych powłok oddalająco-smarujących i ich zużycie w latach przedstawiono na rysunku 1 [3]. Rys. 1. Ewolucja składów chemicznych powłok oddzielająco-smarujących i ich zużycie: a) od 1970 r. do 1980 r., b) od 1980 r. do 1990 r., c) od 1990 r. do 2000 r., d) od 2000 r. do 2012 r. [3] 8

8 Z danych zaprezentowanych na rysunku 1 wynika, że w okresie od 1970 r. do 1980 r. główną część spośród powłok oddzielająco-smarujących zajmowały te o konsystencji stałej oraz ciekłej na bazie węglowodorów wielkocząsteczkowych. Gwałtowny wzrost stosowania powłok w postaci emulsji wodnych w odlewniach ciśnieniowych nastąpił w latach 80., a w latach 90. powłoki te stanowiły prawie 3/4 wszystkich materiałów stosowanych w odlewnictwie ciśnieniowym (rys. 1c), sukcesywnie wypierając powłoki węglowodorowe stałe i ciekłe. Oprócz tego pojawiły się też nowe proszkowe preparaty oddzielająco-smarujące w postaci tzw. ciekłych proszków. Jednakże te preparaty nie znalazły szerszego zastosowania z przyczyn konieczności stosowania względnie drogich i skomplikowanych urządzeń do nanoszenia ich na robocze powierzchnie oprzyrządowania odlewniczego (formy, komory i tłoki). Poczynając od roku 2000 do chwili obecnej, w największym stopniu wykorzystywane są wodne emulsje jako powłoki oddzielająco-smarujące (rys. 1d). Odnotować w tym miejscu należy, iż pierwsze miejsce (38%) zajmują wodne emulsje powłoki na osnowie związków krzemowo-organicznych (silikony). Taki stan rzeczy wyjaśnić można stosunkowo wysokimi właściwościami technologicznymi i ich bezpieczeństwem ekologicznym. Przejściową pozycję zajmują pokrycia: a. wodne emulsje, na bazie produktów naftowych (19%), b. suche, z proszkowym wypełniaczem (14%) oraz c. olejowe roślinne (także 14%). W ostatnim okresie, w najmniejszym stopniu wykorzystywane są pokrycia oddzielające na osnowie tłuszczów zwierzęcych (1%) i pokryć węglowodorowych stałych i ciekłych (5%). Pierwsze na skutek złożoności otrzymania jednorodnej emulsji z wysoką stabilnością sedymentacyjną, drugie w wyniku zwiększonej ilości braków, związanych z jakością powierzchni wytwarzanych odlewów. Nowoczesne materiały pomocnicze dla odlewnictwa ciśnieniowego Powłoki oddzielająco-smarujące W praktyce przemysłowej zastosowanie znajdują powłoki do form oraz smary tłokowe o konsystencji mazistej, ciekłej i proszkowej. Konsystencja tych materiałów pomocniczych narzuca sposób ich nanoszenia na formę i tłok. Preparaty maziste nanosi się tylko pędzlem, ciekłe i proszkowe metodą natryskową. Ze względu na możliwość mechanizacji, a nawet automatyzacji zabiegu nanoszenia preparatów przez natryskiwanie przyszłość, należy do powłok i smarów o konsystencji ciekłej. Ciekłą konsystencję powłok i smarów można uzyskać przez stosowanie dwóch rodzajów rozcieńczalników: węglowodorowych i wodnych. Rozcieńczalniki węglowodorowe są prostsze w użyciu, gdyż rozcieńczenie dokonuje się bez większych trudności przez proste mieszanie z nimi podstawowych surowców preparatu, który stanowią przeważnie oleje mineralne i tłuszcze. Rozcieńczenia tego rodzaju produktów wodą, z oczywistych względów, nie da się przeprowadzić bezpośrednio. Dokonać tego można dopiero po zastosowaniu odpowiednich substancji powierzchniowo czynnych, które wraz z substancją podstawową i wodą tworzą emulsje. Tego rodzaju powłoka wodno-olejowa wykazuje jednak szereg cech odmiennych od tych z rozcieńczalnikiem węglowodorowym. Przede wszystkim zawiera ona znaczną ilość wody, wskutek czego powoduje silne chłodzenie formy, bowiem do odparowania woda wymaga kilkunastokrotnie większej ilości energii cieplnej niż rozcieńczalnik węglowodorowy. Podczas natryskiwania powłoki wodorozcieńczalnej powstaje więc znaczny efekt chłodzący. Wymusza on z kolei wysokie tempo pracy przy odlewaniu pod ciśnieniem, natomiast intensywne chłodzenie formy przedłuża jej trwałość. Ponadto stosowanie wody jako rozcieńczalnika eliminuje zagrożenie pożarowe, nie daje oparów i gazów o charakterze toksycznym, a tak- 9

9 że nie wydziela nieprzyjemnych zapachów. Budowę wodno-olejowej powłoki oddzielająco-smarującej przedstawiono na rysunku 2. Preparaty te produkowane są w postaci koncentratów przez różne firmy i pod różnymi nazwami handlowymi, sporządzane są przeważnie na bazie oleju mineralnego lub syntetycznego. W zależności od rodzaju stopu, stopnia skomplikowania odlewu stosowane są przy rozcieńczeniu wodą nawet w stosunku 1 : 100 (150). W przypadku nanoszenia powłok z rozcieńczalnikiem wodnym, na gorącej powierzchni formy zachodzi zjawisko Leidenfrosta, tj. opóźnione parowanie cieczy na powierzchni ciała stałego o temperaturze wyższej od temperatury wrzenia cieczy. Stąd w powłokach znajdują się dodatki eliminujące izolację cieczy od powierzchni formy w podwyższonych temperaturach. Parametry natrysku powłok wodorozcieńczalnych, takie jak: czas, ciśnienie, ilość medium nie pozwalają na dokładne ustalenie grubości warstwy powstającego filmu oddzielającego. Przyczyną tego jest zróżnicowana geometria wnęki formy oraz zmienne gradienty temperatury w poszczególnych jej fragmentach. Grubość uzyskiwanego filmu jest ograniczona, ponieważ wskutek stale malejącej temperatury formy podczas procesu natryskiwania zmienia się także prędkość procesu odparowywania, w wyniku czego po pewnym czasie zostaje osiągnięty taki punkt krytyczny, po którym natryskiwana powłoka ochronna spływa już bezużytecznie z warstwy wytworzonego wcześniej filmu oddzielającego, co przedstawiono na rysunku 3. Rys. 2. Budowa wodno-olejowej powłoki oddzielająco-smarującej [4] 10

10 Rys. 3. Grubość filmu smarnego na powierzchni formy ciśnieniowej w zależności od czasu natrysku [5] Z rysunku 3 wynika, że po otwarciu formy następuje wstępne jej powolne chłodzenie w powietrzu do temperatury około 300 C, po czym rozpoczyna się proces natryskiwania, który obniża temperaturę do korzystnej dla procesu zwilżania formy, tj. około C. Podczas zwilżania następuje szybki spadek temperatury warstw wierzchnich formy. W zależności od intensywności i czasu natrysku spadek temperatury dla form do odlewania stopów aluminium wynosi C i zachodzi z szybkością ok. 30 C/s. Po zakończeniu natryskiwania, w wyniku przepływu ciepła z wewnętrznych warstw formy, następuje wzrost temperatury w warstwach wierzchnich, do początkowej temperatury roboczej, tj C. Jednocześnie z rysunku 3 wynika, że po osiągnięciu przez formę temperatury około 260 C w efekcie jej zwilżania rozpoczyna się proces powstawania filmu oddzielającego, który trwa około 2 3 sekund. Po tym czasie powłoka oddzielająca spływa bezużytecznie z powierzchni formy, a grubość uzyskanego filmu oddzielającego wynosi około 0,15 μm. Natomiast klasyczne powłoki na rozcieńczalnikach węglowodorowych stosunkowo dobrze dają nakładać się na powierzchni formy. W wyniku wysokiej temperatury następuje bowiem wyraźne zmniejszenie wartości lepkości i napięcia powierzchniowego powłok. Z uwagi na możliwość zagazowywania odlewów produktami termicznego rozkładu powłok, w ostatnim okresie podjęto badania nad proszkowymi preparatami oddzielająco-smarującymi. Mimo licznych prób przemysłowych każda z firm bardzo ostrożnie podchodzi do wyników tych badań. Główne trudności związane z nanoszeniem proszków dotyczą metody i urządzeń do realizacji procesu pokrywania form i komór. Nanoszenie proszków może się odbywać dwoma metodami. W pierwszej metodzie następuje tylko próżniowe zasysanie proszku do wnęki formy przez komorę wlewową, w drugiej próżniowe zasysanie proszku wspomagane jest jego elektrostatyczną polaryzacją. W obu me- 11

11 todach dużym problem jest także zatykanie filtrów i zapylanie elektrozaworów sterujących pracą zespołu próżniowego. Jakkolwiek produkcja ciekłych proszków została opanowana przez większość firm produkujących preparaty klasyczne, jednak wdrożenie tej technologii do praktyki przemysłowej będzie związane z nowymi i dużymi nakładami inwestycyjnymi. Smary tłokowe W technice smarowania tłoków, poza preparatami plastycznymi (mazistymi) i ciekłymi, aktualnie dominują preparaty w postaci granulatów na bazie wosków, węglowodorów i polimerów o konsystencji stałej (z grafitem lub bez tej substancji uzupełniającej), a także preparaty smarne w postaci proszków (rys. 4). Według opinii producentów te środki smarne zapewniają odlewom większą czystość, są bezpieczne w użyciu oraz bardziej efektywne w działaniu (mniejsze zużycie komór i tłoków) w stosunku do preparatów ciekłych i pastowatych. Rys. 4. Budowa smarów ciekłych i stałych (granulatów) 12

12 Jako substancję podstawową ciekłych smarów tłokowych najczęściej stanowią: oleje mineralne, oleje syntetyczne węglowodorowe, oleje poliglikolowe, syntetyczne estry, oleje silikonowe, estry kwasów tłuszczowych i inne. W skład smarów wchodzą ponadto różnego rodzaju dodatki uszlachetniające, jak: inhibitory korozji, dodatki smarnościowe (AW i EP), dodatki adhezyjne (zwiększające przyczepność smaru do metali) i inne. Natomiast w przypadku smarów tłokowych produkowanych w postaci granulatów substancję podstawową najczęściej stanowią: woski, stałe węglowodory [stearyna, parafina, cerezyna, petrolatum (wazelina), gacze parafinowe] i niektóre polimery. Składnikami niektórych smarów tłokowych mogą być ponadto substancje stałe o dużym stopniu rozdrobnienia, zwane również stałymi dodatkami smarnymi, takie jak: grafit, dwusiarczek molibdenu, proszki metali i inne. Jakkolwiek automatyczny system podawania smarów tłokowych o konsystencji ciekłej nie nastręcza większych trudności, to konsystencja preparatów smarnych w postaci granulatów wymaga innej metody ich nanoszenia na tłok i komorę prasującą. Metoda automatycznego podawania tych preparatów oparta jest na ciśnieniowym systemie pneumatycznym. Wielkość dozowanej porcji ustalana jest długością skoku tłoczka siłownika pneumatycznego. W tej metodzie nanoszenia, szczególnie preparatów w postaci granulatów, główne trudności występują z utrzymaniem drożności rurki dozującej, która znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie otworu zalewowego komory, a więc i silnego, cieplnego oddziaływania ciekłego metalu. Pomimo wielu zalet automatycznych urządzeń dozujących, sposób podawania porcji granulatu lub proszku nie zapewnia właściwej powtarzalności procesu smarowania, co przy cenie tych preparatów jest bardzo istotne. Posumowanie Z przedstawionego przeglądu materiałów pomocniczych stosowanych w procesie odlewania ciśnieniowego, wynika że: 1. na przestrzeni lat następował intensywny rozwój preparatów smarnych, związany nie tylko z coraz wyższymi wymaganiami jakościowymi odlewów, ale i z parametrami ekonomicznymi obejmującymi m.in. trwałość eksploatacyjną form i wydajność procesu odlewania; 2. skład chemiczny pod względem doboru surowców podstawowych ewaluował od komponentów naturalnych tłuszczów pochodzenia zwierzęcego oraz olejów roślinnych w kierunku surowców mineralnych pochodzących z destylacji ropy naftowej, surowców syntetycznych otrzymywanych na drodze syntezy chemicznej, np. oleje węglowodorowe, silikonowe czy poliestrowe; 3. wszystkie surowce podstawowe, jak i wszystkie substancje pomocnicze używane zarówno do produkcji smarów tłokowych, jak i powłok oddzielająco- -smarujących powinny charakteryzować się nie tylko wysoką wytrzymałością błonki smarnej w podwyższonych temperaturach, ale i małą skłonnością do wydzielania gazów i nieszkodliwością dla środowiska naturalnego; 4. w dalszym ciągu przy produkcji i stosowaniu materiałów pomocniczych dla odlewnictwa ciśnieniowego należy dążyć do uzyskiwania coraz wyższego poziomu ochrony przeciwzużyciowej form i kinematycznego węzła tarcia, jakim jest zespół komory i tłoka prasującego. Literatura 1. Fajkiel, A. i in. (2002). Wybrane zagadnienia z technologii odlewania ciśnieniowego. Kraków: Instytut Odlewnictwa, Fajkiel, A., Kajoch, W. (1992). Steel surface, pressure contactig with aluminim in view of x-ray microprobe analysis and augerel ectronspectroscopy. 13

13 Arch. Metall., 37(1), Pivovarchik, A.A., Chaykovskiy, Ya.S., Mikhal tsov, A.M. (2013). Razdelitelnye pokrytiya dla alyuminievykh splavov pod davleniem. Lit ye i Metallurgiya, 2(70), Ciecze do obróbki metali, produkty.totalpolska.pl/wiedza/ rozdzial%2012.pdf (dostęp z dnia ). 5. Fajkiel, A., Korzec, R. (1996). Nowoczesne materiały pomocnicze dla odlewnictwa ciśnieniowego. Konferencja Naukowo-Techniczna. Kraków: Instytut Odlewnictwa,

14 Dobór parametrów technologicznych ciekłych mas ceramicznych przeznaczonych do odlewania stopów tytanu Selection of technological parameters of liquid ceramic slurries for casting of titanium alloys Wojciech Leśniewski, Marek Wawrylak, Piotr Wieliczko Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, Kraków Słowa kluczowe: spoiwa koloidalne, warstwowe formy ceramiczne, odlewanie stopów tytanu STRESZCZENIE Przedstawiono prace związane z doborem parametrów technologicznych ciekłych mas ceramicznych przeznaczonych na pierwszą, jak i następne warstwy form do odlewania stopów tytanu. Przeprowadzono próby określające właściwości technologiczne suspensji ceramicznej przygotowanej na bazie tlenku glinu lub acetyloacetonianu tytanu. Sprawdzono wpływ środka powierzchniowo czynnego na sposób pokrywania powierzchni modelu woskowego. Badania prowadzono z wykorzystaniem dwóch rodzajów modeli przygotowanych z czerwonego wosku Castaldo. Wstęp Przedstawiono prace związane z doborem optymalnego składu masy ceramicznej przeznaczonej na pierwszą warstwę form do odlewania stopów tytanu [1,2]. Na podstawie danych termodynamicznych do badań wybrano tlenek glinu oraz tlenek tytanu. Tlenek glinu jest dostępny we wszystkich niezbędnych uziarnieniach, w tym jako mączka 325 mesh, piasek 0,1 0,4 mm oraz piasek 0,5 1 mm. Natomiast tlenek tytanu jest dostępny w postaci mączki 7 8 µm. Dostępne są również spoiwa wykonane na bazie tlenku glinu oraz acetyloacetonianu tytanu. Powyższe materiały, wykorzystane do opracowania technologii otrzymywania suspensji ceramicznych przeznaczonych do wykonywania pierwszej warstwy formy, charakteryzują się wysoką odpornością na działanie ciekłych stopów tytanu. Przetestowano oraz dokonano wyboru środka powierzchniowo czynnego ułatwiającego pokrywanie woskowych modeli odlewniczych. Drugą i następne warstwy form wykonano wykonany przy użyciu mączki Al 2 O 3 oraz krzemionkowego spoiwa koloidalnego, dzięki czemu uzyskano wytrzymałość mechaniczną, niezbędną przy zastosowaniu techniki odśrodkowego zalewania form. Przygotowanie materiałów do badań Przeprowadzone badania miały na celu dobranie zarówno składu suspensji ceramicznych przeznaczonych na pierwszą, jak i następne warstwy form ceramicznych przeznaczonych do odlewania stopów tytanu. W pierwszej warstwie formy nie powinny występować materiały wchodzące łatwo w reakcję z ciekłym stopem tytanu. Do wykonania próbek warstwowych form ceramicznych wykorzystano następujące materiały: mączka ceramiczna Al 2 O 3 o uziarnieniu 325 mesh, mączka ceramiczna TiO 2 o uziarnieniu 7 8 µm, piasek Al 2 O 3 o uziarnieniu 0,1 0,4 mm, piasek Al 2 O 3 o uziarnieniu 0,5 1 mm, spoiwo koloidalne wykonane na bazie Al 2 O 3 (Nyacol AL20), roztwór acetyloacetonianu tytanu w izopropanolu, spoiwo koloidalne na bazie krzemionki (Ludox PX30), 15

15 środki powierzchniowo czynne: Rokafenol oraz Capstone FS-3100, dwa rodzaje woskowych modeli umożliwiające wykonanie kształtek masy ceramicznej o wymiarach 20 mm x 60 mm x 7 mm oraz małych form ceramicznych pozwalających ocenić dokładnie jakość uzyskanej pierwszej warstwy ceramiki. Acetyloacetonian tytanu + mączka ceramiczna Al 2 O 3 nie wymaga dodatku środka powierzchniowo czynnego z uwagi na jego niepolarny charakter. Rozpuszczalnikiem dla tego związku jest izopropanol zwilżający bardzo dobrze powierzchnię mas modelowych. Określenie wpływu środków powierzchniowo czynnych na zwilżanie powierzchni masy modelowej przez suspensję ceramiczną Dodatek środków powierzchniowo czynnych w wodnych roztworach suspensji ceramicznych w sposób wyraźny poprawia zwilżanie powierzchni mas modelowych [3]. Celem badań było sprawdzenie działania środków powierzchniowo czynnych dodawanych na krótko przed pokrywaniem masy modelowej, aby nie dopuścić do spienienia suspensji. Badania przeprowadzono dla wymienionych suspensji ceramicznych: spoiwo koloidalne Nyacol AL20 + mączka ceramiczna Al 2 O 3, spoiwo koloidalne Ludox PX30 + mączka ceramiczna Al 2 O 3. Każdą z suspensji ceramicznych mieszano przez około 6 godzin. Po tym czasie za pomocą automatycznej pipety miarowej pobierano 0,02 cm 3 suspensji, którą nanoszono na kształtkę masy modelowej. Do suspensji ceramicznej wykonanej na bazie spoiwa Nyacol AL20 wkraplano dodatek środka powierzchniowo czynnego, po czym po około 5 minutach mieszania, krople suspensji nanoszono na następną kształtkę masy modelowej. Na rysunku 1 przedstawiono rezultat przeprowadzonych badań. Wyjściowe suspensje ceramiczne oparte na wodnych spoiwach koloidalnych charakteryzują się niewielką zwilżalnością względem masy modelowej, o czym świadczy kąt zwilżania większy niż 90. Zarówno Rokafenol, jak i Capstone FS-3100 w sposób wyraźny poprawiają zwilżalność masy modelowej. Zdecydowanie najlepszą zwilżalność uzyskano przez dodatek 0,05% obj. Capstone FS-3100 w suspensji ceramicznej, uzyskując kąty zwilżania poniżej 20. Rys. 1. Wpływ dodatku środka powierzchniowo czynnego na zwilżanie masy modelowej: A wyjściowa masa ceramiczna; B masa ceramiczna z dodatkiem Rokafenolu; C masa ceramiczna z dodatkiem środka Capstone Wykonanie doświadczalnych kształtek i form ceramicznych Próbki masy ceramicznej przygotowano wykorzystując formy z masy modelowej, które przedstawiono na rysunku 2. Rys. 2. Formy wykonane z masy modelowej umożliwiające wykonanie: A prostopadłościennych próbek form ceramicznych; B małej formy ceramicznej z fragmentem rozwiniętej powierzchni Do wykonania doświadczalnych kształtek i form ceramicznych użyto suspensji ceramicznych przygotowanych na czterostanowiskowej mieszarce laboratoryjnej, którą przedstawiono na rysunku 3. 16

16 z fragmentem rozwiniętej powierzchni zanurzano w zlewce z suspensją ceramiczną i po usunięciu nadmiaru masy, podobnie jak poprzednio, posypywano piaskiem Al 2 O 3. Rys. 3. Czterostanowiskowa mieszarka laboratoryjna W zlewkach o pojemności 50 ml przygotowano po około 30 ml ciekłych suspensji ceramicznych o stopniowo malejącej gęstopłynności. Przeprowadzono próby z doborem składu suspensji przeznaczonej na pierwszą warstwę formy ceramicznej. Wykonano trzy rodzaje form ceramicznych o składzie pierwszej warstwy, przedstawionym w tabeli 1. Tabela 1. Skład suspensji ceramicznych przeznaczonych na pierwszą warstwę form Lp. Spoiwo M ą c z k a ceramiczna 1 Nyacol AL20 + fluorowany środek powierzchniowo czynny 2 Terakis(acetyloacetonianio) tytan(iv) (TIACA95) Al 2 O % mas. TiO 2 3 Bis(acetyloacetonianu) Na około 5 minut przed wykonaniem pierwszej warstwy ceramiki przygotowanej z wykorzystaniem spoiwa Nyacol AL20 dodawano do suspensji środek powierzchniowo czynny Capstone FS Przed procesem nakładania pierwszej warstwy foremy wykonane z masy modelowej płukano w roztworze izopropanolu i 5% acetonu. Do wnęki foremki z masy modelowej wlewano taką ilość suspensji ceramicznej, która zapewniała dokładne pokrycie całej jej powierzchni. Następnie usuwano nadmiar suspensji. Przygotowaną cienką warstwę ciekłej ceramiki posypywano piaskiem Al 2 O 3 o uziarnieniu 0,1 0,4 mm. Kolejne etapy wykonania pierwszej warstwy formy przedstawiono na rysunku 4. Drugi rodzaj form z masy modelowej Rys. 4. Kolejne etapy wykonania pierwszej warstwy formy ceramicznej Pierwszą warstwę ceramiki suszono przez 20 godzin. Po wysuszeniu form usuwano delikatnie niezwiązany piasek. Wygląd foremki po tym etapie pracy przedstawiono na rysunku 5. 17

17 próbek form ceramicznych prowadzono do chwili całkowitego wypełnienia kształtki masy modelowej. Oznaczało to również zakończenie pokrywania małych doświadczalnych form ceramicznych. Wygląd woskowych modeli doświadczalnych form po naniesieniu wszystkich warstw ceramiki przedstawiono na rysunku 7. Rys. 5. Doświadczalne formy z masy modelowej po naniesieniu pierwszej warstwy ceramiki Na pierwszą warstwę ceramiki nakładano następne, wykorzystując w tym celu suspensję ceramiczną przygotowaną na bazie spoiwa Ludox PX30, mączki Al 2 O 3 oraz dodatku środka powierzchniowo czynnego Capstone FS Po kilkunastu minutach mieszania następowało lekkie spienienie powierzchni mieszanej suspensji ceramicznej, które w przypadku nakładania dalszych warstw ceramiki nie miało istotnego znaczenia. Proces nakładania drugiej warstwy suspensji i piasku o uziarnieniu 0,5 1 mm przedstawiono na rysunku 6. Rys. 7. Woskowe modele doświadczalnych form po naniesieniu wszystkich warstw ceramiki Po zakończeniu nakładania ceramiki otrzymane próbki suszono przez 24 godziny, a następnie przygotowano je do usunięcia masy modelowej w parowym autoklawie ciśnieniowym. Sposób przygotowania pozwalał odzyskać masę modelową. Proces usuwania wytapiania masy modelowej prowadzono w temperaturze 130 C, wykorzystując parę wodną o ciśnieniu około 300 kpa. Zastosowanie takich parametrów wytapiania zapewnia usunięcie masy modelowej bez uszkodzenia formy ceramicznej. Masa modelowa charakteryzuje się dużą rozszerzalnością cieplną i w przypadku nieprawidłowo prowadzonego procesu dochodzi do pękania form ceramicznych. Formy przygotowane do wytopienia w autoklawie parowym przedstawiono na rysunku 8. Rys. 6. Etapy procesu wykonywania drugiej warstwy ceramiki Po naniesieniu na formę warstwy piasku jego nadmiar usuwano, aby ułatwić proces suszenia wilgotnej formy. Po około 4 h suszenia usuwano słabo związany piasek, a następnie nakładano kolejną warstwę ceramiki. Proces wykonywania Rys. 8. Formy ceramiczne przygotowane do wytopienia masy modelowej w ciśnieniowym autoklawie parowym 18

18 Po procesie usuwania masy modelowej uzyskuje się prostopadłościenne kształtki ceramiki o wymiarach 20 mm x 60 mm x 7 mm, pozwalające ocenić poprawność wykonania pierwszej warstwy ceramiki oraz sposób jej związania z warstwą następną. Wykruszenie krawędzi prostopadłościennych próbek ceramiki świadczy o ich nieprawidłowym wykonaniu. Próbki ceramiki przygotowane do procesu wygrzewania przedstawiono na rysunku 9. Ostateczna weryfikacja przydatności wybranej technologii przygotowania próbek form ceramicznych następowała po rozcięciu małych form ceramicznych i ocenie jakości odwzorowania powierzchni formy. Na rysunkach 11 i 12 przestawiono małe doświadczalne formy ceramiczne po procesie wygrzewania oraz po rozcięciu jednej z nich w celu odsłonięcia wewnętrznej powierzchni formy. Rys. 9. Próbki ceramiki przygotowane do procesu wygrzewania Rys. 11. Małe formy ceramiczne po procesie wygrzewania Proces wygrzewania prowadzono w oporowych piecach komorowych wyposażonych w dopalacz spalin. Grzanie pieca następowało z szybkością 10 K/ min do momentu uzyskania temperatury 1200 C. W tej temperaturze próbki ceramiki przetrzymywano przez 30 min, a następnie studzono, najpierw z szybkością 10 K/min, a następnie ze stopniowo malejącą szybkością wynikającą z pojemności cieplnej pieca. Prostopadłościenne próbki ceramiki po procesie wygrzewania przedstawiono na rysunku 10. Rys. 10. Prostopadłościenne próbki ceramiki po procesie wygrzewania Rys. 12. Powiększenie rozciętej małej formy ceramicznej umożliwiającej ocenę jakości powierzchni Podsumowanie Według przedstawionej metodyki badań przeprowadzono próby wykonywania form ceramicznych zmieniając stężenie spoiwa oraz stopień rozcieńczenia suspensji ceramicznych. Zastosowanie środka powierzchniowo czynnego pozwalało na pokrywanie modeli woskowych suspensjami ceramicznymi różniącymi się w sposób znaczący gęstością w stanie ciekłym. Najlepszą jakość ceramiki uzyskano stosując rozcieńczone spoiwa oraz zawartość objętościową mączki ceramicznej na 19

19 poziomie 40%. Powyższe uwagi odnoszą się również do następnych warstw ceramiki. Zaobserwowano, że na wytrzymałość pierwszej warstwy formy korzystny wpływ ma odmienny odczyn spoiw koloidalnych, wykorzystanych do wykonania pierwszej i drugiej warstwy ceramiki. Spoiwo AL20 charakteryzuje się słabo kwasowym odczynem (ph = 4). Spoiwo Ludox PX30 wykazuje odczyn zasadowy (ph = 10), dzięki czemu przy nakładaniu drugiej warstwy ceramiki następuje znaczące utwardzenie spoiwa pierwszej warstwy formy. Podziękowania Badania przeprowadzono w ramach projektu POIG /09 Zaawansowane materiały i technologie ich wytwarzania współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Literatura 1. Karwiński A., Leśniewski W., Wieliczko P., (2007). Charakterystyka termofizyczna ciekłych mas ceramicznych stosowanych do odlewania precyzyjnego stopów tytanu. Archiwum Odlewnictwa 6 (22), Myszka D., Karwiński A., Leśniewski W., Wieliczko P. (2007). Influence of the type of ceramic moulding materials on the top layer of titanium precision castings. Archives of Foundry Engineering 7 (1), Karwiński A., Sobczak N., Lesniewski W., Wieliczko P. (2007). The Technology of Ceramic Mould Manufacture for Investment Casting of Titanium Alloys. Proceedings of the 69th World Foundry Congress

20 Informacja naukowo-techniczna WYBÓR INFORMACJI Z CZASOPISM NAUKOWO-TECHNICZNYCH 01. ZAGADNIENIA OGÓLNE Ulepszona konstrukcja odlewu pomaga klientom odlewni. Eine bessere Gussteilkonstruktion hilft dem Kunden der Giesserei. Giesserei 2013, Jg. 100, H. 10, s Autor: Heisser Ch. Opisano działalność odlewni Bremen Casting Inc (BCI) w Bremie (stan Indiana USA) wykonującej odlewy z żeliwa sferoidalnego i szarego. W odlewni tej w procesie wykonywania (konstruowania) odlewów wykorzystuje się symulację i to nie tylko do samego procesu odlewania oraz konstruowania, ale i do wyszukiwania przyczyn wad w odlewach. Często realizowana jest produkcja odlewów takich, których opracowania konstrukcji i wykonania nie podjęły się inne odlewnie. Na ogół główne problemy z wykonaniem zlecenia leżą po stronie opracowania konstrukcji. W artykule zwrócono uwagę na wady odlewów, których usunięcie wymaga dużego nakładu pracy i dużych kosztów, dlatego szereg odlewni odstępowało od realizacji zleceń. Powszechnie występującą wadą są pęknięcia. Modelarze i formierze to zawód poszukiwany wszędzie. Der Modell- und Formenbauer ist ein Allroundberuf. Giesserei 2013 Jg.100 H.12s Autor: Piterek R. Artykuł dotyczy działalności firmy Wiese+Busch GmbH w Olsberg (Niemcy) - producenta oprzyrządowania modelowego i formierskiego, a także płyt podmodelowych oraz oprzyrządowania do odlewania ciśnieniowego oraz wtryskarek dla przemysłu tworzyw sztucznych. Firma ta przywiązuje też dużą wagę do kształcenia młodej kadry technicznej z zakresu konstruowania ww. oprzyrządowania. Największy udział w produkcji firmy mają formy i oprzyrządowanie modelowe. Największymi odbiorcami wyrobów firmy są: przemysł motoryzacyjny i firmy zajmujące się przeróbką stopów aluminium. W artykule opisano działalność i rozwój firmy. Opisano jej nowoczesne wyposażenie i stosowane oprogramowanie do projektowania. Konstrukcja odlewów i ich zastosowanie. (Część 5) Gusskonstruktion und Gussanwendung. (5.Folge) Giesserei 2013, Jg. 100, H. 11, s Autor: Schuett K-H. Artykuł jest zestawieniem literatury na temat konstrukcji odlewów i ich zastosowania. Analizowano w nim różne typy odlewów pod kątem stosowanych stopów z przeznaczeniem dla różnych branż przemysłu, głównie motoryzacji. Artykuł podzielono na grupy tematyczne. W pierwszej grupie tematycznej poruszono m.in. kwestię łączenia elementów odlewanych. Druga grupa w tym zestawieniu dotyczy opracowania konstrukcji odlewów, zamiany konstrukcji w wyniku zastosowania innych rodzajów stopów. Kolejna grupa tematyczna dotyczy symulacji procesów odlewania. Następnie scharakteryzowano niektóre stopy odlewnicze, takie jak: stopy magnezu, aluminium, cynku, miedzi,

21 różne gatunki żeliwa czy staliwa. Grupa ta obejmuje też specjalne stopy odlewnicze i konstrukcje lekkie. W odrębnej grupie omówiono: właściwości odlewów i zastosowanie odlewów. Cytowane w zestawieniu pozycje literatury opatrzono krótkim komentarzem. Odlew ma przyszłość także w przypadku e-mobilności. Auch mit E-Mobilitaet hat Guss Zukunft. Giesserei 2014, Jg. 101, H. 1, s , 174. Autor: Segaund J.-M. Przemysł stoi przed znaczącymi zmianami. Pojawiające się cyfrowe modele wyrobów i modele (moduły) cyfrowe do realizacji produkcji, Crowdsourcing i drukowanie 3D stwarzają możliwości, aby w przyszłości wytwarzane produkty kształtować w sposób elastyczny, indywidualnie i korzystny cenowo. Te działania i tendencje należy obserwować pod kątem rozwoju i unowocześniania przemysłu odlewniczego, aby w ciągu najbliższych 50 lat technologie odlewnicze nie zostały zastąpione innymi technologiami. W przyszłości nie tylko e-mobilność zmieni odlewnictwo, ale wzrosną także wymagania w zakresie wydajności i ekologicznej produkcji. Odlewnictwo może przyczynić się istotnie do opracowania lekkich konstrukcji w procesie powstawania nowej generacji samochodów. Wyzwaniem jest tu nie tylko zamiana tworzyw, ale także bardziej efektywne rozwiązania cykli produkcji. Odlewnictwo w 21. wieku w centrum uwagi technologie odlewnicze. Giessen im 21. Jahrhundert die Technik im Fokus. Giesserei 2014, Jg. 101, H. 1, s Autor: Wilhelm Ch. Artykuł dotyczy perspektyw i rozwoju przemysłu odlewniczego w 21. wieku. W formie eseju autor ilustruje jakie możliwości stwarza odlewnictwo i swoboda nadawania kształtu różnym elementom metodą odlewania. W artykule przedstawiono jak sukcesywnie różne wyroby (np. blaszane) zastępowane są elementami odlewanymi, dzięki czemu można wyeliminować procesy łączenia, takie jak: nitowanie, spawanie. Elementy łączone często nie mają optymalnego kształtu są droższe i ponadwymiarowe. Autor podkreśla również, że nowoczesne skomplikowane odlewy mogą być elementami wielofunkcyjnymi. Odlewy z reguły są trwalsze od elementów łączonych. Metodą odlewania łatwiej można uzyskać lekką i bardziej wytrzymałą konstrukcję. Odlewy ze stopów metali lekkich różnego typu stosuje się już powszechnie w motoryzacji i na przykład w konstrukcjach przeznaczonych do elektrowni wiatrowych. Autor wspomina o metodach odlewania i stopach stosowanych w odlewnictwie, które w różny sposób ze sobą konkurują. Stosowanie konstrukcji lekkich z różnych stopów np. w motoryzacji przyczynia się do ochrony środowiska. W artykule wspomniano o zastosowaniu kompozytów, łączeniu metali z tworzywami sztucznymi, wzmacnianiu stopów włóknami, jak również wspomniano o rozwoju stopów. Odrębny podrozdział artykułu stanowi ogólne omówienie różnych technologii odlewania, ochrony środowiska i zasobów surowcowych. Nieorganiczne spoiwo innowacją przy produkcji nowego silnika wysokoprężnego typu M550xd do samochodu BMW: konstrukcja i technologia odlewania korpusu silnika ze stopu aluminium. Anorganische Innovation fuer die neuen Diesel-Spitzenmotorisierungen im BMW M550xd: Konstruktion und Giesstechnik des Alu-Kurbelgehaeuses. Inorganically Bonded Innovation for the New Top Diesel Engine of the BMW M550xd: Design end Casting Technology of the Aluminium Crankcase. Giesserei-Prax. 2013, nr 5, s Autor: Weissenbek E., Zabern B., Fent A. i in. 22

22 Najważniejszym celem opracowania nowej konstrukcji silnika do BMW było podniesienie poziomu mocy, momentu obrotowego i komfortu przynajmniej do poziomu silnika ośmiocylindrowego przy jednoczesnym utrzymaniu typowego dla sześciocylindrowego silnika małego zużycia paliwa i małego spadku mocy na jednostkę masy. Strategia firmy BMW opiera się na haśle Efektywność i dynamizm i dotyczy szczególnie obszaru silników wysokoprężnych. Realizowana jest ona poprzez rozwój technologii opracowanej przez firmę BMW o nazwie TwinPower- Turbo, której cechą jest podwójne turbodoładowanie. Nowa konstrukcja korpusu silnika bazuje na konstrukcji korpusu silnika sześciocylindrowego, która została zoptymalizowana poprzez wzmocnienie konstrukcji. Zastosowano ciśnienie wtrysku 200 bar oraz zamocowanie przez zastosowanie kotwic w celu wyeliminowania połączeń śrubowych w stopie aluminium. W odlewni metali lekkich firmy BMW stosuje się spoiwa nieorganiczne do produkcji rdzeni, a rosnące wymagania dotyczące konstrukcji łożyskowania, szczególnie podstawy cylindra, rozwiązywane są przez zastosowanie nowoczesnego zasilania centralnego. Koncepcja tego zasilania bazuje na zaletach wynikających ze stosowania nieorganicznych spoiw do produkcji rdzeni, co przynosi korzyści w postaci obniżki kosztów i poprawia funkcjonalność odlewów. Nowy silnik zastosowano w wielu modelach BMW a mianowicie w: M-Performance, X5/X6 oraz silnikach pięcio i siedmiocylindrowych. Odlewnia w Szwajcarii optymalizacja odlewu typu high-tech przy uwzględnieniu wymagań klientów. Schweizer Guss mit Hightech Kundenvorteile optimieren. Giesserei 2014, Jg. 101, H. 4, s Autor: Vollrath K. Artykuł dotyczy produkcji odlewów w odlewni Benninger Guss AG w Uzwil (Szwajcaria). Odlewnia produkuje 6000 ton odlewów rocznie o masie do 5500 kg, zarówno z typowych gatunków żeliwa, jak: żeliwo szare czy sferoidalne, ale także z żeliwa ADI (będącego alternatywą dla stali), a także żeliwa Benodur o dużej zawartości krzemu oraz żeliwa SiMo odpornego na wysokie wartości temperatury. Odlewy produkowane są w małych i średnich seriach. Odbiorcami odlewów są producenci maszyn i urządzeń przemysłowych czy producenci pojazdów specjalnych. W artykule poruszono problem sprostania konkurencji i spełniania wymagań klientów przy postępującej globalizacji. Jest to możliwe poprzez realizację usług kompleksowych i dostosowanych do indywidualnych wymagań odbiorców odlewów. Omówiono pełne wykorzystanie pakietu oprogramowania CAD/CAM w procesie projektowania i realizacji produkcji. Zwrócono uwagę na precyzyjne opanowanie technologii produkcji i wykorzystanie stosownego oprogramowania (do symulacji procesów). W artykule omówiono zastosowanie metody szybkiego wykonywania prototypów, omówiono też właściwości nowoczesnych stopów stosowanych na odlewy, przedstawiono współpracę z innymi przedsiębiorstwami zajmującymi się np. obróbką metali w celu poszerzenia wachlarza usług. Strategie sukcesu dla branży odlewniczej z punktu widzenia nabywcy odlewu. Erfolgsstrategien fuer Giessereibranche aus der Sicht des Gusseinkaeufers. Strategies for success of the foundry industry from the view of a casting buyer. Giesserei-Prax. 2013, nr 5, s Autor: Ershov S., Haack V. Skuteczne, ekologiczne zarządzanie odlewnią nie jest łatwe. Kadra zarządzająca musi brać pod uwagę trzy główne elementy mające wpływ na proces zarządzania. Często podejmowane są złe decyzje lub metody rozwiązywania problemów nie są korygowane, co w dłuższym lub krótszym czasie może prowadzić do upadłości. Autorzy, którzy na rynku działają od lat jako nabywcy odlewów że- 23

23 liwnych i staliwnych (zarówno na rynku niemieckim, jak i światowym) w tej publikacji zamieścili swoje spostrzeżenia odnośnie strategii postępowania i zarządzania odlewnią, tak aby osiągnąć sukces jako sprzedawca odlewów. Należy uwzględniać szereg czynników decydujących o sukcesie ekonomicznym, zabiegać o szereg grup odbiorców. Należy też dbać o dobre rozeznanie sytuacji na rynku, oferować urozmaicony asortyment wyrobów. Ponadto należy znać koszty produkcji i optymalizować procesy w cyklu produkcyjnym. Należy mieć na uwadze fakt, że proces sprzedaży i wysyłki odlewów jest ważną składową ekonomicznego funkcjonowania przedsiębiorstwa. 02. ZASTOSOWANIE SYMULA- CJI KOMPUTEROWEJ W ODLEWNICTWIE Klucz do zoptymalizowanej produkcji. Identyfikować, automatyzować i optymalizować. Der Schluessel fuer eine optimierte Produktion. Identifizieren, Automatisieren und Optimieren. Giesserei 2013, Jg. 100, H. 12, s Autor: Zauner Ch. Artykuł dotyczy optymalizacji produkcji w zakładach metalurgicznych i przeróbki metali. Optymalizacji w całym cyklu produkcji: od dostarczenia surowca poczynając, a na gotowym wyrobie kończąc. Proponowany przez firmę fiwa- -group system sterowania produkcją jest właśnie takim systemem i w znacznym stopniu wyklucza pomyłkę w całym cyklu produkcji lub przeróbki metali. Ma on budowę modułową i składa się z czterech podsystemów, których praca się zazębia. Te podsystemy to: układ do określania namiaru surowców do pieców, tygli czy kadzi; układ do identyfikacji za pomocą transpondera RFID; układy rejestrujące: czytniki i zespoły piszące; system do zarządzania produkcją (oprogramowanie imess CC w pełni zintegrowany modułowy system pomiarowy). W artykule opisano kolejno pracę poszczególnych podzespołów systemu. Inteligentne sterowanie procesami w odlewniach. Intelligente Prozesssteuerung in Giessereien. Giesserei 2013, Jg. 100, H. 11, s , Autor: Saleem M. i in. W produkcji odlewów na ich jakość ma wpływ cały szereg parametrów. Przy tak znacznej liczbie czynników bardzo trudne jest jednoznaczne i szybkie określenie zależności przyczynowo-skutkowych powstawania wad odlewów i określenie optymalnych parametrów procesu w celu zapobieżenia im. Obok często występujących złożonych zależności wewnętrznych zachodzących pomiędzy realizowanymi procesami i związanymi z tym wskaźnikami wpływającymi na jakość odlewów, wynikają też problemy z rejestracją niezbędnych parametrów procesu i tym samym występuje problem z dostępnością do odpowiednich danych. Dane są nie w pełni aktualne, brakuje niezmierzonych parametrów albo wskaźników procesu, które sąsiadują ze sobą i są rozbieżne z punktu widzenia kryteriów jakościowych. W celu rozwiązania tego problemu w ramach projektu IPRO bazując na mechanicznej metodzie uczenia się, opracowano nowe oprogramowanie za pomocą, którego można przeprowadzić szeroką analizę i przetworzyć dane, które następnie przenoszone są jako dane wejściowe (input) do modułu prognozującego. Za pomocą takiego oprogramowania powinno być możliwe przewidzenie jakości odlewu w kolejnym etapie procesu, w który można jeszcze ingerować. W artykule opisano oprogramowanie do analizy EIDOminer, które dzięki inteligentnej ocenie parametrów procesu wspomaga dynamicznie dobór optymalnych parametrów procesu. Istotą tego oprogramowania jest Inteligentny Manager Analityczny (IMA) za pomocą, którego w przypadku posiadania odpowiedniej bazy danych możliwe jest 24

24 nie tylko rozpoznanie zależności przyczynowo skutkowych pomiędzy parametrami (czynnikami) powodującymi powstawanie wad, a także znalezienie optymalnego okna procesu. Zaleta IMA polega na tym, że zostaje wykorzystana nie tylko metoda analizy mechanicznego uczenia się w celu oceny przetworzonych w procesorze wstępnym danych pomiarowych, ale także opracowanie szeregu takich metod, które ujęte są w tzw. Pakiecie funkcyjnym (Functionbox). W ten sposób możliwe jest wykorzystanie możliwości (mocy) każdego narzędzia analitycznego, jak i też wykorzystanie jego wad (słabych stron), które rozpoznane zostały w analizowanym procesie produkcyjnym. Słabsze strony narzędzi oprogramowania, a więc te, które nie są w stanie wystarczająco poprawnie przewidzieć kryteriów jakościowych procesu są w związku z tym wyłączane. IMA komunikuje się z użytkownikiem za pomocą, opracowanej specjalnie dla odlewnictwa, relacyjnej bazy danych (EIDOfsdb -foundry standard database) i opartego na wiedzy systemu EIDOwiba. Zadaniem EIDOwiba jest przekazywanie na każdym etapie najbardziej efektywnych parametrów procesu. Za pomocą tych narzędzi możliwe jest uzyskanie nowej jakości sterowania procesem produkcji w odlewni. Zwiększona wydajność urządzeń poprzez poprawę planowania działań i utrzymania ich gotowości eksploatacyjnej. Ekonomiczne zastosowanie systemu planowania utrzymania w gotowości eksploatacyjnej urządzeń, zależy nie tylko od oprogramowania. Erhoehte Anlageneffektivitaet durch verbesserte Planung der Instandhaltung. Eine effektive Anwendung eines Instandhaltungsplanungssystems zur Planung haengt nicht nur von Software ab. Giesserei 2013, Jg. 100, H. 11, s , 77. Autor: Ortloff H., Pacyna V., Bembenek K. Autor: Neumueller U. Optymalne planowanie i sterowanie procesami utrzymania w gotowości eksploatacyjnej urządzeń oraz organizacja tych działań, w celu optymalizacji nakładów i ograniczenia przestojów produkcyjnych są dla przedsiębiorstw bardzo istotne. Przestoje i związane z tym koszty można ograniczyć poprzez usystematyzowanie prac przygotowawczych w obszarze produkcji. Można uzyskać w ten sposób większą wydajność. Na rynku jest dostępnych wiele oprogramowań do planowania działań utrzymania w gotowości eksploatacyjnej urządzeń. Istotny jest nie tylko dobór oprogramowania, ale i zdefiniowanie istotnych procesów i określenie jakości danych. W artykule scharakteryzowano oprogramowanie IPS, którego angielska nazwa brzmi Computerized Maitenance Management System (CMMS). Producentem oprogramowania jest niemiecka firma Industrial Consulting Neumueller z siedzibą w Schiltberg (Niemcy). Możliwości stosowania obliczeń termodynamicznych w odlewnictwie. Moeglichkeiten thermodynaminischer Berechnungen in der Giessereitechnik. Giesserei 2014, Jg. 101, H. 1, s ,251. Autor: Schmitz G. J. Symulacje termodynamiczne są coraz częściej stosowanie w praktyce odlewniczej i są często elementem symulacji procesów odlewniczych na skalę makro, jak i bardziej skomplikowanych symulacji powstawania struktury. Aktualne tendencje Integrated Computational Materials Engineering (ICME), czyli zintegrowanyego systemu modelowania materiałów i procesów inżynierskich są realizowane w kierunku większego sprzężenia szeregu programów symulacyjnych. W tym zakresie w przemyśle odlewniczym jesteśmy na pierwszym etapie cyklu produkcji. Zdobycie takich informacji jak na przykład profil segregacji, które są istotne dla przeprowadzenia symulacji następnych etapów cyklu technologicznego, takich jak: obróbka cieplna czy procesy łączenia, jest ważne i interesujące. Z tego wynikają nowe 25

innowacje w odlewnictwie ciśnieniowym

innowacje w odlewnictwie ciśnieniowym innowacje w odlewnictwie ciśnieniowym VIII Międzynarodowa Konferencja Naukowa VIII International Scientific Conference Materiały konferencyjne Conference proceedings Kierunki rozwoju materiałów pomocniczych

Bardziej szczegółowo

IKiFP im. J. Habera PAN

IKiFP im. J. Habera PAN IKiFP im. J. Habera PAN Określenie parametrów technologicznych procesu wykonywania odlewów ze stopów Ti z udziałem materiałów cyrkonowych i itrowych oraz wykonanie modelowych odlewów 15.04.2014 30.09.2014

Bardziej szczegółowo

ODLEWNICTWO CIŚNIENIOWE METALI I FORMOWANIE WTRYSKOWE TWORZYW SZTUCZNYCH

ODLEWNICTWO CIŚNIENIOWE METALI I FORMOWANIE WTRYSKOWE TWORZYW SZTUCZNYCH ODLEWNICTWO CIŚNIENIOWE METALI I FORMOWANIE WTRYSKOWE TWORZYW SZTUCZNYCH Zbigniew Bonderek, Stefan Chromik Kraków 2006 r. WYDAWNICTWO NAUKOWE AKAPIT Recenzenci: Prof. Dr hab. Inż. Józef Dańko Prof. Dr

Bardziej szczegółowo

Nowa ekologiczna metoda wykonywania odlewów z żeliwa sferoidyzowanego lub wermikularyzowanego w formie odlewniczej

Nowa ekologiczna metoda wykonywania odlewów z żeliwa sferoidyzowanego lub wermikularyzowanego w formie odlewniczej PROJEKT NR: POIG.01.03.01-12-061/08 Badania i rozwój nowoczesnej technologii tworzyw odlewniczych odpornych na zmęczenie cieplne Nowa ekologiczna metoda wykonywania odlewów z żeliwa sferoidyzowanego lub

Bardziej szczegółowo

Pierwszy olej zasługujący na Gwiazdę. Olej silnikowy marki Mercedes Benz.

Pierwszy olej zasługujący na Gwiazdę. Olej silnikowy marki Mercedes Benz. Pierwszy olej zasługujący na Gwiazdę. Olej silnikowy marki Mercedes Benz. Oryginalny olej silnikowy marki Mercedes Benz. Opracowany przez tych samych ekspertów, którzy zbudowali silnik: przez nas. Kto

Bardziej szczegółowo

ZNACZENIE POWŁOKI W INŻYNIERII POWIERZCHNI

ZNACZENIE POWŁOKI W INŻYNIERII POWIERZCHNI ZNACZENIE POWŁOKI W INŻYNIERII POWIERZCHNI PAWEŁ URBAŃCZYK Streszczenie: W artykule przedstawiono zalety stosowania powłok technicznych. Zdefiniowano pojęcie powłoki oraz przedstawiono jej budowę. Pokazano

Bardziej szczegółowo

Metalurgia Tematy Prac Magisterskich Katedra Inżynierii Procesów Odlewniczych Rok akademicki 2016/2017

Metalurgia Tematy Prac Magisterskich Katedra Inżynierii Procesów Odlewniczych Rok akademicki 2016/2017 Metalurgia Tematy Prac Magisterskich Katedra Inżynierii Procesów Odlewniczych Rok akademicki 0/0 Pracownia Maszyn Odlewniczych i Konstrukcji Odlewów Madej Kamil Badanie wpływu parametrów I i II fazy odlewania

Bardziej szczegółowo

Badanie zmęczenia cieplnego żeliwa w Instytucie Odlewnictwa

Badanie zmęczenia cieplnego żeliwa w Instytucie Odlewnictwa PROJEKT NR: POIG.01.03.01-12-061/08 Badania i rozwój nowoczesnej technologii tworzyw odlewniczych odpornych na zmęczenie cieplne Badanie zmęczenia cieplnego żeliwa w Instytucie Odlewnictwa Zakopane, 23-24

Bardziej szczegółowo

Badania tribologiczne dodatku MolySlip 2001G

Badania tribologiczne dodatku MolySlip 2001G INSTYTUT EKSPLOATACJI POJAZDÓW I MASZYN Badania tribologiczne dodatku MolySlip 2001G Wykonawcy pracy: dr inż. Jan Guzik kierujący pracą inż. Barbara Stachera mgr inż. Katarzyna Mrozowicz Radom 2008 r.

Bardziej szczegółowo

Rozwój technologii żeliwa ADI w Polsce

Rozwój technologii żeliwa ADI w Polsce Rozwój technologii żeliwa ADI w Polsce instytut odlewnictwa Kraków 2009 Opracowanie redakcyjne Marta Konieczna, Adam Kowalski, Józef Turzyński Skład komputerowy Agnieszka Fiutowska Projekt okładki i opracowanie

Bardziej szczegółowo

Karta (sylabus) modułu/przedmiotu [Inżynieria Materiałowa] Studia I stopnia

Karta (sylabus) modułu/przedmiotu [Inżynieria Materiałowa] Studia I stopnia Karta (sylabus) modułu/przedmiotu [Inżynieria Materiałowa] Studia I stopnia Przedmiot: Metalurgia i technologie odlewnicze Rodzaj przedmiotu: Obowiązkowy Kod przedmiotu: IM 1 N 0 6-0_0 Rok: I Semestr:

Bardziej szczegółowo

Techniki wytwarzania - odlewnictwo

Techniki wytwarzania - odlewnictwo Techniki wytwarzania - odlewnictwo Główne elementy układu wlewowego Układy wlewowe Struga metalu Przekrój minimalny Produkcja odlewów na świecie Odbieranie ciepła od odlewów przez formę Krystalizacja Schematyczne

Bardziej szczegółowo

Recykling złomu obiegowego odlewniczych stopów magnezu poprzez zastosowanie innowacyjnej metody endomodyfikacji

Recykling złomu obiegowego odlewniczych stopów magnezu poprzez zastosowanie innowacyjnej metody endomodyfikacji PROJEKT NR: POIG.01.01.02-00-015/09 Zaawansowane materiały i technologie ich wytwarzania Recykling złomu obiegowego odlewniczych stopów magnezu poprzez zastosowanie innowacyjnej metody endomodyfikacji

Bardziej szczegółowo

PRZECIWZUŻYCIOWE POWŁOKI CERAMICZNO-METALOWE NANOSZONE NA ELEMENT SILNIKÓW SPALINOWYCH

PRZECIWZUŻYCIOWE POWŁOKI CERAMICZNO-METALOWE NANOSZONE NA ELEMENT SILNIKÓW SPALINOWYCH PRZECIWZUŻYCIOWE POWŁOKI CERAMICZNO-METALOWE NANOSZONE NA ELEMENT SILNIKÓW SPALINOWYCH AUTOR: Michał Folwarski PROMOTOR PRACY: Dr inż. Marcin Kot UCZELNIA: Akademia Górniczo-Hutnicza Im. Stanisława Staszica

Bardziej szczegółowo

Wirtotechnologia Tematy Prac Magisterskich Katedra Inżynierii Procesów Odlewniczych Rok akademicki 2016/2017

Wirtotechnologia Tematy Prac Magisterskich Katedra Inżynierii Procesów Odlewniczych Rok akademicki 2016/2017 Wirtotechnologia Tematy Prac Magisterskich Katedra Inżynierii Procesów Odlewniczych Rok akademicki 06/0 Pracownia Maszyn Odlewniczych i Konstrukcji Odlewów Badanie wpływu ilości spoiwa organicznego w zużytej

Bardziej szczegółowo

ODLEWNICTWO Casting. forma studiów: studia stacjonarne. Liczba godzin/tydzień: 2W, 1L PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

ODLEWNICTWO Casting. forma studiów: studia stacjonarne. Liczba godzin/tydzień: 2W, 1L PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Nazwa przedmiotu Kierunek: Inżynieria materiałowa Rodzaj przedmiotu: kierunkowy obowiązkowy Rodzaj zajęć: Wyk. Lab. Poziom studiów: studia I stopnia ODLEWNICTWO Casting forma studiów: studia stacjonarne

Bardziej szczegółowo

Sytuacja odlewnictwa na świecie, w Europie i w Polsce

Sytuacja odlewnictwa na świecie, w Europie i w Polsce Jerzy J. Sobczak Elżbieta Balcer Agnieszka Kryczek Sytuacja odlewnictwa na świecie, w Europie i w Polsce - 1 - ŚWIAT Produkcja odlewów 2012 Wielkość globalnej produkcji odlewów 101,3 mln ton Wzrost w stosunku

Bardziej szczegółowo

PL B1. Reaktor do wytwarzania żeliwa wysokojakościowego, zwłaszcza sferoidalnego lub wermikularnego BUP 17/12

PL B1. Reaktor do wytwarzania żeliwa wysokojakościowego, zwłaszcza sferoidalnego lub wermikularnego BUP 17/12 PL 220357 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 220357 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 393911 (51) Int.Cl. C21C 1/10 (2006.01) B22D 27/20 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej

Bardziej szczegółowo

Wykaz norm będących w zakresie działalności Komitetu Technicznego KT 301 ds. Odlewnictwa aktualizacja na dzień

Wykaz norm będących w zakresie działalności Komitetu Technicznego KT 301 ds. Odlewnictwa aktualizacja na dzień Wykaz norm będących w zakresie działalności Komitetu Technicznego KT 301 ds. Odlewnictwa aktualizacja na dzień 15.12.2016 Numer PN Odlewy PN-EN 1559-1:2011P PN-EN 1559-1:2011E PN-EN 1559-2:2014-12E PN-EN

Bardziej szczegółowo

Technologia wymagania edukacyjne

Technologia wymagania edukacyjne Technologia wymagania edukacyjne Zawód: Lakiernik 714(03) SZPN/SZ/07/19 714[03]/ZSZ/MENiS/ 2002.08.26 Program wykonany przez mgr inż. Tomasza Reclika Liczba godzin: 2 kl.-4 2012/13 Klasa II 1. Nanoszenie

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLWAX SPÓŁKA AKCYJNA, Jasło, PL BUP 21/12. IZABELA ROBAK, Chorzów, PL GRZEGORZ KUBOSZ, Czechowice-Dziedzice, PL

PL B1. POLWAX SPÓŁKA AKCYJNA, Jasło, PL BUP 21/12. IZABELA ROBAK, Chorzów, PL GRZEGORZ KUBOSZ, Czechowice-Dziedzice, PL PL 214177 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 214177 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 394360 (51) Int.Cl. B22C 1/02 (2006.01) C08L 91/08 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej

Bardziej szczegółowo

Nowoczesne metody metalurgii proszków. Dr inż. Hanna Smoleńska Materiały edukacyjne DO UŻYTKU WEWNĘTRZNEGO Część III

Nowoczesne metody metalurgii proszków. Dr inż. Hanna Smoleńska Materiały edukacyjne DO UŻYTKU WEWNĘTRZNEGO Część III Nowoczesne metody metalurgii proszków Dr inż. Hanna Smoleńska Materiały edukacyjne DO UŻYTKU WEWNĘTRZNEGO Część III Metal injection moulding (MIM)- formowanie wtryskowe Metoda ta pozwala na wytwarzanie

Bardziej szczegółowo

Metalurgia - Tematy Prac magisterskich - Katedra Tworzyw Formierskich, Technologii Formy, Odlewnictwa Metali Nieżelaznych

Metalurgia - Tematy Prac magisterskich - Katedra Tworzyw Formierskich, Technologii Formy, Odlewnictwa Metali Nieżelaznych Metalurgia - Tematy Prac magisterskich - Katedra, Technologii Formy, Odlewnictwa Metali Nieżelaznych 2015-2016 Tematy Prac magisterskich Technologii Formy 2015-2016 Lp. Nazwisko i Imię dyplomanta Temat

Bardziej szczegółowo

Okres realizacji projektu: r r.

Okres realizacji projektu: r r. PROJEKT: Wykorzystanie modułowych systemów podawania i mieszania materiałów proszkowych na przykładzie linii technologicznej do wytwarzania katod w bateriach termicznych wraz z systemem eksperckim doboru

Bardziej szczegółowo

INFORMACJA TECHNICZNA

INFORMACJA TECHNICZNA Strona 1 z 5 Dwuskładnikowy, bez chromianowy, epoksydowy grunt wypełniający z zawartością 2K-fosforanu cynku. Przeznaczony do aktywnej ochrony antykorozyjnej na samochodach osobowych, autobusach i pojazdach

Bardziej szczegółowo

SMAROWANIE PRZEKŁADNI

SMAROWANIE PRZEKŁADNI SMAROWANIE PRZEKŁADNI Dla zmniejszenia strat energii i oporów ruchu, ale również i zmniejszenia intensywności zużycia ściernego powierzchni trących, zabezpieczenia od zatarcia, korozji oraz lepszego odprowadzania

Bardziej szczegółowo

Odlewnictwo / Marcin Perzyk, Stanisław Waszkiewicz, Mieczysław Kaczorowski, Andrzej Jopkiewicz. wyd. 2, 4 dodr. Warszawa, 2015.

Odlewnictwo / Marcin Perzyk, Stanisław Waszkiewicz, Mieczysław Kaczorowski, Andrzej Jopkiewicz. wyd. 2, 4 dodr. Warszawa, 2015. Odlewnictwo / Marcin Perzyk, Stanisław Waszkiewicz, Mieczysław Kaczorowski, Andrzej Jopkiewicz. wyd. 2, 4 dodr. Warszawa, 2015 Spis treści Przedmowa 11 1. Podstawy procesów odlewniczych 13 1.1. Istota

Bardziej szczegółowo

PRACA DYPLOMOWA W BUDOWIE WKŁADEK FORMUJĄCYCH. Tomasz Kamiński. Temat: ŻYWICE EPOKSYDOWE. dr inż. Leszek Nakonieczny

PRACA DYPLOMOWA W BUDOWIE WKŁADEK FORMUJĄCYCH. Tomasz Kamiński. Temat: ŻYWICE EPOKSYDOWE. dr inż. Leszek Nakonieczny Politechnika Wrocławska - Wydział Mechaniczny Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji PRACA DYPLOMOWA Tomasz Kamiński Temat: ŻYWICE EPOKSYDOWE W BUDOWIE WKŁADEK FORMUJĄCYCH Promotor: dr inż. Leszek

Bardziej szczegółowo

Q = 0,005xDxB. Q - ilość smaru [g] D - średnica zewnętrzna łożyska [mm] B - szerokość łożyska [mm]

Q = 0,005xDxB. Q - ilość smaru [g] D - średnica zewnętrzna łożyska [mm] B - szerokość łożyska [mm] 4. SMAROWANIE ŁOŻYSK Właściwe smarowanie łożysk ma bezpośredni wpływ na trwałość łożysk. Smar tworzy nośną warstewkę smarową pomiędzy elementem tocznym a pierścieniem łożyska która zapobiega bezpośredniemu

Bardziej szczegółowo

Wpływ dodatku Molyslip 2001E na właściwości. przeciwzużyciowe olejów silnikowych

Wpływ dodatku Molyslip 2001E na właściwości. przeciwzużyciowe olejów silnikowych INSTYTUT EKSPLOATACJI POJAZDÓW I MASZYN Wpływ dodatku Molyslip 2001E na właściwości przeciwzużyciowe olejów silnikowych Wykonawcy pracy: dr inż. Jan Guzik kierujący pracą inż. Barbara Stachera mgr inż.

Bardziej szczegółowo

Tematy Prac Magisterskich Katedra Inżynierii Procesów Odlewniczych

Tematy Prac Magisterskich Katedra Inżynierii Procesów Odlewniczych Tematy Prac Magisterskich Katedra Inżynierii Procesów Odlewniczych 2014-2015 Pracownia Mechanizacji, Automatyzacji i Projektowania Odlewni Lp. Nazwisko i Imię Temat pracy Opiekun pracy Miejsce 1 Mariusz

Bardziej szczegółowo

ZASTOSOWANIE OCHŁADZALNIKA W CELU ROZDROBNIENIA STRUKTURY W ODLEWIE BIMETALICZNYM

ZASTOSOWANIE OCHŁADZALNIKA W CELU ROZDROBNIENIA STRUKTURY W ODLEWIE BIMETALICZNYM 28/10 Archives of Foundry, Year 2003, Volume 3, 10 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2003, Rocznik 3, Nr 10 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 ZASTOSOWANIE OCHŁADZALNIKA W CELU ROZDROBNIENIA STRUKTURY W ODLEWIE BIMETALICZNYM

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z MATERIAŁÓW KONSTRUKCYJNYCH I EKSPLOATACYJNYCH

INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z MATERIAŁÓW KONSTRUKCYJNYCH I EKSPLOATACYJNYCH INSTYTUT MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH Politechnika Śląska w Gliwicach INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z MATERIAŁÓW KONSTRUKCYJNYCH I EKSPLOATACYJNYCH MATERIAŁY REGENERACYJNE Opracował: Dr inż.

Bardziej szczegółowo

SMAROWANIE. Może także oznaczać prostą czynność wprowadzania smaru pomiędzy trące się elementy.

SMAROWANIE. Może także oznaczać prostą czynność wprowadzania smaru pomiędzy trące się elementy. SMAROWANIE Może także oznaczać prostą czynność wprowadzania smaru pomiędzy trące się elementy. SMAROWANIE = TARCIE!!! Ta wieloznaczność jest bardzo często powodem niesłusznego używania terminu smarowanie

Bardziej szczegółowo

REJESTRACJA WARTOŚCI CHWILOWYCH NAPIĘĆ I PRĄDÓW W UKŁADACH ZASILANIA WYBRANYCH MIESZAREK ODLEWNICZYCH

REJESTRACJA WARTOŚCI CHWILOWYCH NAPIĘĆ I PRĄDÓW W UKŁADACH ZASILANIA WYBRANYCH MIESZAREK ODLEWNICZYCH WYDZIAŁ ODLEWNICTWA AGH ODDZIAŁ KRAKOWSKI STOP XXXIII KONFERENCJA NAUKOWA z okazji Ogólnopolskiego Dnia Odlewnika 2009 Kraków, 11 grudnia 2009 r. Eugeniusz ZIÓŁKOWSKI, Roman WRONA, Krzysztof SMYKSY, Marcin

Bardziej szczegółowo

INSTYTUT INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ PŁ LABORATORIUM TECHNOLOGII POWŁOK OCHRONNYCH ĆWICZENIE 1 POWŁOKI KONWERSYJNE-TECHNOLOGIE NANOSZENIA

INSTYTUT INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ PŁ LABORATORIUM TECHNOLOGII POWŁOK OCHRONNYCH ĆWICZENIE 1 POWŁOKI KONWERSYJNE-TECHNOLOGIE NANOSZENIA INSTYTUT INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ PŁ LABORATORIUM TECHNOLOGII POWŁOK OCHRONNYCH ĆWICZENIE 1 POWŁOKI KONWERSYJNE-TECHNOLOGIE NANOSZENIA WSTĘP TEORETYCZNY Powłoki konwersyjne tworzą się na powierzchni metalu

Bardziej szczegółowo

Advanced Forming Hartowanie w procesie tłoczenia

Advanced Forming Hartowanie w procesie tłoczenia Advanced Forming Hartowanie w procesie tłoczenia ZAAWANSOWANE FORMOWANIE DLA PRZEMYSŁU SAMOCHODOWEGO Gdy klienci kładą silny nacisk na masę i wytrzymałość Wymagania odnośnie coraz lżejszych elementów z

Bardziej szczegółowo

Metalurgia - Tematy Prac Inżynierskich - Katedra Tworzyw Formierskich, Technologii Formy, Odlewnictwa Metali Nieżelaznych

Metalurgia - Tematy Prac Inżynierskich - Katedra Tworzyw Formierskich, Technologii Formy, Odlewnictwa Metali Nieżelaznych Metalurgia - Tematy Prac Inżynierskich - Katedra, y, Odlewnictwa Metali Nieżelaznych 2016-2017 Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 Nazwisko i Imię dyplomanta Temat pracy Badania stanu powierzchni surowej odlewów przemysłowych

Bardziej szczegółowo

Tematy Prac Inżynierskich Pracownia Technologii Formy

Tematy Prac Inżynierskich Pracownia Technologii Formy Tematy Prac Inżynierskich y 2014-2015 Lp. Nazwisko i Imię dyplomanta Temat pracy Opiekun pracy Miejsce praktyki 1 Badania procesu wysychania nowych powłok ochronnych metodą rezystancyjną 2 Marta Zmarzła

Bardziej szczegółowo

matowy, półpołysk 12 miesięcy w oryginalnych opakowaniach, w suchych pomieszczeniach w temperaturze 10 35 C

matowy, półpołysk 12 miesięcy w oryginalnych opakowaniach, w suchych pomieszczeniach w temperaturze 10 35 C VULMKORIZ-R RF PRZYJAZNE ŚRODOWISKU ROZCIEŃCZALNE W WODZIE DLA ŚRODOWISKA NATURALNEGO NIESZKODLIWE DLA ZDROWIA Opis produktu: to jednoskładnikowa, wodorozcieńczalna farba antykorozyjna do pokryć dachowych,

Bardziej szczegółowo

ESP-150. ZmEchaniZowany, wielogazowy SyStEm PlaZmowy.

ESP-150. ZmEchaniZowany, wielogazowy SyStEm PlaZmowy. ESP-150. Zmechanizowany, wielogazowy system plazmowy. Ekonomiczny i wysokowydajny. ESP-150. Różnorodne kombinacje gazów dla ekonomicznego, wysokowydajnego cięcia. System ESP-150 jest łatwy w obsłudze i

Bardziej szczegółowo

Odlewnicze procesy technologiczne Kod przedmiotu

Odlewnicze procesy technologiczne Kod przedmiotu Odlewnicze procesy technologiczne - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Odlewnicze procesy technologiczne Kod przedmiotu 06.1-WM-MiBM-TM-P-01_15 Wydział Kierunek Wydział Mechaniczny Mechanika

Bardziej szczegółowo

Przedsiębiorstwo DoświadczalnoProdukcyjne spółka z o.o. w Krakowie AGROX. ekologiczne oleje i smary dla. ROLNICTWA i LEŚNICTWA

Przedsiębiorstwo DoświadczalnoProdukcyjne spółka z o.o. w Krakowie AGROX. ekologiczne oleje i smary dla. ROLNICTWA i LEŚNICTWA Przedsiębiorstwo DoświadczalnoProdukcyjne spółka z o.o. w Krakowie AGROX ekologiczne oleje i smary dla ROLNICTWA i LEŚNICTWA smary AGROX ekologiczne i ekonomicznie W rocznicę 50-lecia swojej działalności

Bardziej szczegółowo

Emulex ES-12. A,, wydanie VII, data aktualizacji: r Przedsiębiorstwo Modex-Oil

Emulex ES-12. A,, wydanie VII, data aktualizacji: r Przedsiębiorstwo Modex-Oil Karta Katalogowa Produktu Olej Emulgujący do Obróbki Metali Emulex ES-2 DANE OGÓLNE Olej emulgujący do obróbki metali VECO Emulex ES-2 jest wysoko rafinowanym olejem mineralnym służącym do przygotowywania

Bardziej szczegółowo

KONSTRUKCYJNE MATERIAŁY KOMPOZYTOWE PRZEZNACZONE DO WYSOKOOBCIĄŻONYCH WĘZŁÓW TARCIA

KONSTRUKCYJNE MATERIAŁY KOMPOZYTOWE PRZEZNACZONE DO WYSOKOOBCIĄŻONYCH WĘZŁÓW TARCIA II Konferencja: Motoryzacja-Przemysł-Nauka ; Ministerstwo Gospodarki, dn. 26 listopada 2014 KONSTRUKCYJNE MATERIAŁY KOMPOZYTOWE PRZEZNACZONE DO WYSOKOOBCIĄŻONYCH WĘZŁÓW TARCIA Dr hab. inż. Jerzy Myalski

Bardziej szczegółowo

2. Metoda impulsowa pomiaru wilgotności mas formierskich.

2. Metoda impulsowa pomiaru wilgotności mas formierskich. J. BARYCKI 2 T. MIKULCZYŃSKI 2 A. WIATKOWSKI 3 R. WIĘCŁAWEK 4 1,3 Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Elementów i Układów Pneumatyki 2,4 Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Politechniki Wrocławskiej Zaprezentowano

Bardziej szczegółowo

Metalurgia - Tematy Prac Inżynierskich Katedra Inżynierii Procesów Odlewniczych

Metalurgia - Tematy Prac Inżynierskich Katedra Inżynierii Procesów Odlewniczych Metalurgia - Tematy Prac Inżynierskich Katedra Inżynierii Procesów Odlewniczych 205-206 Pracownia Mechanizacji, Automatyzacji i Projektowania Odlewni 2 3 Program komputerowej symulacji pracy pieca oporowego.

Bardziej szczegółowo

Ekonomiczne, ekologiczne i technologiczne aspekty stosowania domieszek do betonu. prof. dr hab. inż. Jacek Gołaszewski

Ekonomiczne, ekologiczne i technologiczne aspekty stosowania domieszek do betonu. prof. dr hab. inż. Jacek Gołaszewski Ekonomiczne, ekologiczne i technologiczne aspekty stosowania domieszek do betonu prof. dr hab. inż. Jacek Gołaszewski Definicja domieszek do betonu Domieszki substancje chemiczne dodawane podczas wykonywania

Bardziej szczegółowo

KRZEPNIĘCIE KOMPOZYTÓW HYBRYDOWYCH AlMg10/SiC+C gr

KRZEPNIĘCIE KOMPOZYTÓW HYBRYDOWYCH AlMg10/SiC+C gr 51/18 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 26, Rocznik 6, Nr 18 (1/2) ARCHIVES OF FOUNDRY Year 26, Volume 6, N o 18 (1/2) PAN Katowice PL ISSN 1642-538 KRZEPNIĘCIE KOMPOZYTÓW HYBRYDOWYCH AlMg1/SiC+C gr M. ŁĄGIEWKA

Bardziej szczegółowo

Karta Techniczna Spectral KLAR 555 Dwuskładnikowy bezbarwny lakier akrylowy o zwiększonej odporności na zarysowanie Scratch Resistant (SR)

Karta Techniczna Spectral KLAR 555 Dwuskładnikowy bezbarwny lakier akrylowy o zwiększonej odporności na zarysowanie Scratch Resistant (SR) Dwuskładnikowy bezbarwny lakier akrylowy o zwiększonej odporności na zarysowanie Scratch Resistant (SR) H 6115 SOLV 855 PLAST 775 S-D10 HS-D11 EXTRA 835 EXTRA 895 PRODUKTY POWIĄZANE Lakier akrylowy SR

Bardziej szczegółowo

PL 203790 B1. Uniwersytet Śląski w Katowicach,Katowice,PL 03.10.2005 BUP 20/05. Andrzej Posmyk,Katowice,PL 30.11.2009 WUP 11/09 RZECZPOSPOLITA POLSKA

PL 203790 B1. Uniwersytet Śląski w Katowicach,Katowice,PL 03.10.2005 BUP 20/05. Andrzej Posmyk,Katowice,PL 30.11.2009 WUP 11/09 RZECZPOSPOLITA POLSKA RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 203790 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 366689 (51) Int.Cl. C25D 5/18 (2006.01) C25D 11/00 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22)

Bardziej szczegółowo

SKRUBERY. Program Odor Stop

SKRUBERY. Program Odor Stop Program Odor Stop SKRUBERY PROGRAM ODOR STOP Firma oferuje różne technologie w celu zmniejszenia uciążliwości zapachowej. Firma specjalizuje się w stosowaniu takich technologii jak: bariery antyodorowe,

Bardziej szczegółowo

Sytuacja odlewnictwa światowego i krajowego, z uwzględnieniem odlewnictwa ciśnieniowego

Sytuacja odlewnictwa światowego i krajowego, z uwzględnieniem odlewnictwa ciśnieniowego Jerzy J. Sobczak Elżbieta Balcer Agnieszka Kryczek VII Międzynarodowa Konferencja Naukowa Sytuacja odlewnictwa światowego i krajowego, z uwzględnieniem odlewnictwa ciśnieniowego - 1 - ŚWIAT Tendencje w

Bardziej szczegółowo

PROJEKT - ODLEWNICTWO

PROJEKT - ODLEWNICTWO W celu wprowadzenia do produkcji nowego wyrobu konieczne jest opracowanie dokumentacji technologicznej, w której skład wchodzą : rysunek konstrukcyjny gotowego wyrobu, rysunek koncepcyjny sposobu odlewania,

Bardziej szczegółowo

KATALIZATOR DO PALIW

KATALIZATOR DO PALIW KATALIZATOR DO PALIW REDUXCO KATALIZATOR DO PALIW Katalizator REDUXCO jest stosowany jako dodatek do paliw węglowodorowych, jest substancją czynną zmniejszającą napięcie powierzchniowe węgla powodując

Bardziej szczegółowo

Przetwórstwo tworzyw sztucznych i gumy

Przetwórstwo tworzyw sztucznych i gumy Przetwórstwo tworzyw sztucznych i gumy Lab.7. Wpływ parametrów wytłaczania na właściwości mechaniczne folii rękawowej Spis treści 1. Cel ćwiczenia i zakres pracy.. 2 2. Definicje i pojęcia podstawowe 2

Bardziej szczegółowo

ANDRITZ Pompy odśrodkowe Seria S

ANDRITZ Pompy odśrodkowe Seria S ANDRITZ Pompy odśrodkowe Seria S www.andritz.com Pompy dla mediów czystych oraz zawierających części stałe Od ponad 100 lat, firma ANDRITZ jest znana głównie dzięki swoim kompetencjom i innowacji w projektowaniu

Bardziej szczegółowo

PROTECT 320 Karta Techniczna LT Karta techniczna PROTECT 320 Podkład akrylowy WŁAŚCIWOŚCI

PROTECT 320 Karta Techniczna LT Karta techniczna PROTECT 320 Podkład akrylowy WŁAŚCIWOŚCI Karta techniczna Podkład akrylowy WŁAŚCIWOŚCI PODKŁAD AKRYLOWY szybki podkład wypełniający na bazie żywic akrylowych. Charakteryzuje się znacznie mniejszą tendencją do zaklejania papieru, szczególnie przy

Bardziej szczegółowo

PROTECT 390 Karta Techniczna LT Karta techniczna PROTECT 390 Podkład akrylowy WŁAŚCIWOŚCI

PROTECT 390 Karta Techniczna LT Karta techniczna PROTECT 390 Podkład akrylowy WŁAŚCIWOŚCI Karta techniczna Podkład akrylowy WŁAŚCIWOŚCI PODKŁAD AKRYLOWY podkład wypełniający na bazie żywic akrylowych. Charakteryzuje się możliwością aplikacji grubych warstw oraz bardzo dobrą obróbką. Przy zadanej

Bardziej szczegółowo

Specjalistyczne smary. Dow Corning BR2-Plus Multi-Purpose E.P. Informacja o produkcie

Specjalistyczne smary. Dow Corning BR2-Plus Multi-Purpose E.P. Informacja o produkcie Informacja o produkcie Specjalistyczne smary Dow Corning BR2-Plus Multi-Purpose E.P Typ Smar litowo-mydlany z specjalnymi dodatkami zawierającymi MoS 2. Forma fizyczna Smar NLGI #2 Specjalne właściwości

Bardziej szczegółowo

Łożyska ślizgowe - podstawowe rodzaje

Łożyska ślizgowe - podstawowe rodzaje Łożyska ślizgowe - podstawowe rodzaje Łożyska o tarciu suchym (bezsmarowe, samosmarne) Łożyska porowate impregnowane smarem Łożyska samosmarne, bezsmarowe, suche 2 WCZORAJ Obsługa techniczna samochodu

Bardziej szczegółowo

oferta usług szkoleniowych 2019

oferta usług szkoleniowych 2019 oferta usług szkoleniowych 2019 Sieć Badawcza Łukasiewicz Instytut Odlewnictwa oferuje wysokospecjalistyczne szkolenia z zakresu odlewnictwa. Oferta skierowana jest zarówno do firm i instytucji publicznych,

Bardziej szczegółowo

Peter Schramm pracuje w dziale technicznym FRIATEC AG, oddział ceramiki technicznej.

Peter Schramm pracuje w dziale technicznym FRIATEC AG, oddział ceramiki technicznej. FRIALIT -DEGUSSIT ZAAWANSOWANA CERAMIKA TECHNICZNA NIEWYCZERPANY POTENCJAŁ Peter Schramm pracuje w dziale technicznym FRIATEC AG, oddział ceramiki technicznej. Jak produkuje się zaawansowaną ceramikę techniczną?

Bardziej szczegółowo

Karta Techniczna Spectral KLAR 575 Dwuskładnikowy bezbarwny lakier akrylowy o zwiększonej odporności na zarysowanie Scratch Resistant (SR)

Karta Techniczna Spectral KLAR 575 Dwuskładnikowy bezbarwny lakier akrylowy o zwiększonej odporności na zarysowanie Scratch Resistant (SR) Dwuskładnikowy bezbarwny lakier akrylowy o zwiększonej odporności na zarysowanie Scratch Resistant (SR) H 6125 SOLV 855 PLAST 775 S-D10 EXTRA 835 EXTRA 895 PRODUKTY POWIĄZANE Lakier akrylowy SR Utwardzacz

Bardziej szczegółowo

BADANIA WŁAŚCIWOŚCI POWLOK CERAMICZNYCH NA BAZIE CYRKONU NA TRYSKANYCH NA STOP PA30

BADANIA WŁAŚCIWOŚCI POWLOK CERAMICZNYCH NA BAZIE CYRKONU NA TRYSKANYCH NA STOP PA30 27/42 Solidification o f Metais and Alloys, Year 2000, Volume 2, Book No 42 Krzepnięcie Metali i Stopów, Rok 2000, Rocznik 2, Nr 42 PAN- Katowice, PL ISSN 0208-9386 BADANIA WŁAŚCIWOŚCI POWLOK CERAMICZNYCH

Bardziej szczegółowo

RHEOTEST Medingen Reometr RHEOTEST RN: Zakres zastosowań Smary

RHEOTEST Medingen Reometr RHEOTEST RN: Zakres zastosowań Smary RHEOTEST Medingen Reometr RHEOTEST RN: Zakres zastosowań Smary Zadania pomiarowe w pracach badawczo-rozwojowych Właściwości reologiczne materiałów smarnych, które determinuje sama ich nazwa, mają główny

Bardziej szczegółowo

Dr hab. inż. Jan Duda. Wykład dla studentów kierunku Zarządzanie i Inżynieria Produkcji

Dr hab. inż. Jan Duda. Wykład dla studentów kierunku Zarządzanie i Inżynieria Produkcji Automatyzacja i Robotyzacja Procesów Produkcyjnych Dr hab. inż. Jan Duda Wykład dla studentów kierunku Zarządzanie i Inżynieria Produkcji Podstawowe pojęcia Automatyka Nauka o metodach i układach sterowania

Bardziej szczegółowo

Karta Techniczna Spectral KLAR 555 Dwuskładnikowy bezbarwny lakier akrylowy o zwiększonej odporności na zarysowanie Scratch Resistant (SR)

Karta Techniczna Spectral KLAR 555 Dwuskładnikowy bezbarwny lakier akrylowy o zwiększonej odporności na zarysowanie Scratch Resistant (SR) Dwuskładnikowy bezbarwny lakier akrylowy o zwiększonej odporności na zarysowanie Scratch Resistant (SR) H 6115 SOLV 855 PLAST 775 S-D10 EXTRA 835 EXTRA 895 PRODUKTY POWIĄZANE Lakier akrylowy SR Utwardzacz

Bardziej szczegółowo

AlfaFusion Technologia stosowana w produkcji płytowych wymienników ciepła

AlfaFusion Technologia stosowana w produkcji płytowych wymienników ciepła AlfaFusion Technologia stosowana w produkcji płytowych wymienników ciepła AlfaNova to płytowy wymiennik ciepła wyprodukowany w technologii AlfaFusion i wykonany ze stali kwasoodpornej. Urządzenie charakteryzuje

Bardziej szczegółowo

Karta Techniczna PROTECT 321 Podkład akrylowy Wypełniający podkład akrylowy utwardzany izocyjanianem alifatycznym.

Karta Techniczna PROTECT 321 Podkład akrylowy Wypełniający podkład akrylowy utwardzany izocyjanianem alifatycznym. Podkład akrylowy Wypełniający podkład akrylowy utwardzany izocyjanianem alifatycznym. PRODUKTY POWIĄZANE Utwardzacz do wyrobów poliuretanowych, standardowy, szybki Rozcieńczalnik uniwersalny, wolny, standardowy,

Bardziej szczegółowo

Lp. Nazwisko i Imię dyplomanta

Lp. Nazwisko i Imię dyplomanta Metalurgia - Tematy Prac inżynierskich - Katedra, y, Odlewnictwa Metali Nieżelaznych 05-06 Tematy Prac Inżynierskich y 05-06 3 5 Zespół dwuosobowy 6 Badania procesu wysychania nowych powłok ochronnych

Bardziej szczegółowo

Magazynowanie cieczy

Magazynowanie cieczy Magazynowanie cieczy Do magazynowania cieczy służą zbiorniki. Sposób jej magazynowania zależy od jej objętości i właściwości takich jak: prężność par, korozyjność, palność i wybuchowość. Zbiorniki mogą

Bardziej szczegółowo

Proces wykonywania modeli z nowej generacji mas modelowych stosowanych w metodzie wytapianych modeli analiza symulacyjna

Proces wykonywania modeli z nowej generacji mas modelowych stosowanych w metodzie wytapianych modeli analiza symulacyjna A R C H I V E S of F O U N D R Y E N G I N E E R I N G Published quarterly as the organ of the Foundry Commission of the Polish Academy of Sciences ISSN (1897-331) Volume 12 Special Issue 2/212 1 14 2/2

Bardziej szczegółowo

WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE KOMPOZYTÓW AlSi13Cu2- WŁÓKNA WĘGLOWE WYTWARZANYCH METODĄ ODLEWANIA CIŚNIENIOWEGO

WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE KOMPOZYTÓW AlSi13Cu2- WŁÓKNA WĘGLOWE WYTWARZANYCH METODĄ ODLEWANIA CIŚNIENIOWEGO 31/14 Archives of Foundry, Year 2004, Volume 4, 14 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2004, Rocznik 4, Nr 14 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE KOMPOZYTÓW AlSi13Cu2- WŁÓKNA WĘGLOWE WYTWARZANYCH

Bardziej szczegółowo

PL B1. Sposób oznaczania stężenia koncentratu syntetycznego w świeżych emulsjach chłodząco-smarujących

PL B1. Sposób oznaczania stężenia koncentratu syntetycznego w świeżych emulsjach chłodząco-smarujących PL 214125 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 214125 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 389756 (51) Int.Cl. G01N 33/30 (2006.01) G01N 33/26 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej

Bardziej szczegółowo

Karta Techniczna Spectral KLAR 535 MAT Dwuskładnikowy bezbarwny lakier akrylowy matowy PRODUKTY POWIĄZANE. Spectral SOLV 855

Karta Techniczna Spectral KLAR 535 MAT Dwuskładnikowy bezbarwny lakier akrylowy matowy PRODUKTY POWIĄZANE. Spectral SOLV 855 Dwuskładnikowy bezbarwny lakier akrylowy matowy Spectral PLAST 775 PRODUKTY POWIĄZANE Lakier akrylowy matowy Utwardzacz standardowy, szybki, wolny Rozcieńczalnik do wyrobów akrylowych standardowy, szybki,

Bardziej szczegółowo

Dane potrzebne do wykonania projektu z przedmiotu technologia odlewów precyzyjnych.

Dane potrzebne do wykonania projektu z przedmiotu technologia odlewów precyzyjnych. Dane potrzebne do wykonania projektu z przedmiotu technologia odlewów precyzyjnych. 1. Obliczanie elementów układu wlewowo zasilającego Rys 1 Elemety układu wlewowo - zasilającego gdzie: ZW zbiornik wlewowy

Bardziej szczegółowo

Tematy Prac Magisterskich Katedra Inżynierii Stopów i Kompozytów Odlewanych

Tematy Prac Magisterskich Katedra Inżynierii Stopów i Kompozytów Odlewanych Tematy Prac Magisterskich Katedra Inżynierii Stopów i Kompozytów Odlewanych 2014-2015 Lp. 1 2 3 4 5 6 Nazwisko i Imię dyplomanta Temat pracy Optymalizacja komputerowa parametrów procesu wypełniania wnęki

Bardziej szczegółowo

Inżynieria Produkcji

Inżynieria Produkcji Inżynieria Produkcji Literatura 1. Chlebus Edward: Techniki komputerowe CAx w inżynierii produkcji. Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 2000. 2. Karpiński Tadeusz: Inżynieria Produkcji. Wydawnictwo

Bardziej szczegółowo

LEJNOŚĆ KOMPOZYTÓW NA OSNOWIE STOPU AlMg10 Z CZĄSTKAMI SiC

LEJNOŚĆ KOMPOZYTÓW NA OSNOWIE STOPU AlMg10 Z CZĄSTKAMI SiC 38/9 Archives of Foundry, Year 23, Volume 3, 9 Archiwum Odlewnictwa, Rok 23, Rocznik 3, Nr 9 PAN Katowice PL ISSN 1642-538 LEJNOŚĆ KOMPOZYTÓW NA OSNOWIE STOPU AlMg1 Z CZĄSTKAMI SiC Z. KONOPKA 1, M. CISOWSKA

Bardziej szczegółowo

Smary. www.tools-shop.pl. Smar do lin i połączeń łańcuchowych NOW. Smar do kół zębatych NOW. Środek smarny z PTFE /teflon/ CARAMBA

Smary. www.tools-shop.pl. Smar do lin i połączeń łańcuchowych NOW. Smar do kół zębatych NOW. Środek smarny z PTFE /teflon/ CARAMBA Smar do lin i połączeń łańcuchowych NOW wysokowydajny smar do wszelkich połączeń łańcuchowych, lin, kół zębatych, łożysk ślizgowych zmniejsza tarcie, ścieranie się, zużycie współpracujących tworzy wysokoodporny

Bardziej szczegółowo

Badanie dylatometryczne żeliwa w zakresie przemian fazowych zachodzących w stanie stałym

Badanie dylatometryczne żeliwa w zakresie przemian fazowych zachodzących w stanie stałym PROJEKT NR: POIG.1.3.1--1/ Badania i rozwój nowoczesnej technologii tworzyw odlewniczych odpornych na zmęczenie cieplne Badanie dylatometryczne żeliwa w zakresie przemian fazowych zachodzących w stanie

Bardziej szczegółowo

Kompensatory stalowe. Produkcja. Strona 1 z 76

Kompensatory stalowe. Produkcja. Strona 1 z 76 Strona 1 z 76 Kompensatory stalowe Jeśli potencjalne odkształcenia termiczne lub mechaniczne nie mogą być zaabsorbowane przez system rurociągów, istnieje konieczność stosowania kompensatorów. Nie przestrzeganie

Bardziej szczegółowo

INSTALACJA DEMONSTRACYJNA WYTWARZANIA KRUSZYW LEKKICH Z OSADÓW ŚCIEKOWYCH I KRZEMIONKI ODPADOWEJ PROJEKT LIFE+

INSTALACJA DEMONSTRACYJNA WYTWARZANIA KRUSZYW LEKKICH Z OSADÓW ŚCIEKOWYCH I KRZEMIONKI ODPADOWEJ PROJEKT LIFE+ INSTALACJA DEMONSTRACYJNA WYTWARZANIA KRUSZYW LEKKICH Z OSADÓW ŚCIEKOWYCH I KRZEMIONKI ODPADOWEJ PROJEKT LIFE+ CELE PROJEKTU 1. Wdrożenie metody utylizacji osadów ściekowych w postać kruszyw sztucznych

Bardziej szczegółowo

Shell Morlina S4 B 220 Zaawansowany przemysłowy olej łożyskowy i obiegowy

Shell Morlina S4 B 220 Zaawansowany przemysłowy olej łożyskowy i obiegowy Karta techniczna Shell Morlina S4 B 220 Zaawansowany przemysłowy olej łożyskowy i obiegowy Zaawansowana ochrona i wydłużony okres eksploatacji Obciążone podzespoły mechaniczne Poprzednia nazwa: Shell Omala

Bardziej szczegółowo

PLUS 750 Przyspieszacz do wyrobów akrylowych. LT PLUS 760 Dodatek antysilikonowy. LT-04-04

PLUS 750 Przyspieszacz do wyrobów akrylowych. LT PLUS 760 Dodatek antysilikonowy. LT-04-04 Karta techniczna Podkład akrylowy WŁAŚCIWOŚCI PODKŁAD AKRYLOWY podstawowy podkład akrylowy w naszej ofercie. Dzięki zastosowaniu wysokiej jakości żywic i specjalnych dodatków posiada bardzo dobrą przyczepność

Bardziej szczegółowo

CUMMINS ORYGINALNE CZĘŚCI FIRMY JEST RÓŻNICA. Lepsze części. Lepsza dostępność.

CUMMINS ORYGINALNE CZĘŚCI FIRMY JEST RÓŻNICA. Lepsze części. Lepsza dostępność. Nie wszystkie części są równe sobie. Lepsze części. Lepsza dostępność. Lepsza gwarancja w dowolnym miejscu. Bardzo często jest tak, że to, czego się nie widzi, stanowi istotną różnicę. Części składowe

Bardziej szczegółowo

I Wymagania techniczne dla projektowania:

I Wymagania techniczne dla projektowania: Rzeszów, 28.05.2015 Adamet Witold Gajdek, Adam Pęczar sp. jawna ul. Chmaja 4 35-021 Rzeszów Dot. Zapytanie ofertowe dotyczące projektu Opracowanie technologii i uruchomienie produkcji wyrobów ze stopów

Bardziej szczegółowo

MIESZARKA TURBINOWA MT-4000

MIESZARKA TURBINOWA MT-4000 maszyny i urządzenia odlewnicze Przeznaczenie mieszarek maszyn formierskich oczyszczarek odlewów oraz innych powierzchni metalowych przemysłowe filtry powietrza śrut techniczny metalowy do czyszczenia

Bardziej szczegółowo

high tech for plastics recycling Filtry do pracy ciągłej ERF

high tech for plastics recycling Filtry do pracy ciągłej ERF Filtry do pracy ciągłej ERF Filtry do pracy ciągłej ERF 30 lat doświadczenia i know-how 1983 Roderich Ettlinger, inżynier w dziedzinie budowy maszyn, zakłada przedsiębiorstwo w Augsburgu, w Bawarii i rozpoczyna

Bardziej szczegółowo

WPŁYW DODATKÓW STOPOWYCH NA WŁASNOŚCI STOPU ALUMINIUM KRZEM O NADEUTEKTYCZNYM SKŁADZIE

WPŁYW DODATKÓW STOPOWYCH NA WŁASNOŚCI STOPU ALUMINIUM KRZEM O NADEUTEKTYCZNYM SKŁADZIE WYDZIAŁ ODLEWNICTWA AGH Oddział Krakowski STOP XXXIV KONFERENCJA NAUKOWA Kraków - 19 listopada 2010 r. Marcin PIĘKOŚ 1, Stanisław RZADKOSZ 2, Janusz KOZANA 3,Witold CIEŚLAK 4 WPŁYW DODATKÓW STOPOWYCH NA

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA GDAŃSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY PROJEKT DYPLOMOWY INŻYNIERSKI

POLITECHNIKA GDAŃSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY PROJEKT DYPLOMOWY INŻYNIERSKI Forma studiów: stacjonarne Kierunek studiów: ZiIP Specjalność/Profil: Zarządzanie Jakością i Informatyczne Systemy Produkcji Katedra: Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji Badania termowizyjne nagrzewania

Bardziej szczegółowo

Projektowanie Biznesu Ekologicznego Wykład 2 Adriana Zaleska-Medynska Katedra Technologii Środowiska, p. G202

Projektowanie Biznesu Ekologicznego Wykład 2 Adriana Zaleska-Medynska Katedra Technologii Środowiska, p. G202 Projektowanie Biznesu Ekologicznego Wykład 2 Adriana Zaleska-Medynska Katedra Technologii Środowiska, p. G202 Wykład 2 1. Jak przejść od pomysłu do przemysłu? 2. Projekt procesowy: koncepcja chemiczna

Bardziej szczegółowo

Instrukcja Techniczna StoColl KM

Instrukcja Techniczna StoColl KM Mineralna, elastyczna zaprawa do przyklejania płytek ceramicznych, klinkierowych, kamienia naturalnego oraz mozaiki szklanej Charakterystyka Zastosowanie na zewnątrz i wewnątrz zaprawa klejowa (elastyczna)

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY SKRAWANIA MATERIAŁÓW KONSTRUKCYJNYCH

PODSTAWY SKRAWANIA MATERIAŁÓW KONSTRUKCYJNYCH WIT GRZESIK PODSTAWY SKRAWANIA MATERIAŁÓW KONSTRUKCYJNYCH Wydanie 3, zmienione i uaktualnione Wydawnictwo Naukowe PWN SA Warszawa 2018 Od Autora Wykaz ważniejszych oznaczeń i skrótów SPIS TREŚCI 1. OGÓLNA

Bardziej szczegółowo

PLAN SEMINARIÓW ODBIORCZYCH ZADAŃ BADAWCZYCH REALIZOWANYCH W RAMACH PROJEKTU STRATEGICZNEGO

PLAN SEMINARIÓW ODBIORCZYCH ZADAŃ BADAWCZYCH REALIZOWANYCH W RAMACH PROJEKTU STRATEGICZNEGO PLAN SEMINARIÓW ODBIORCZYCH ZADAŃ BADAWCZYCH REALIZOWANYCH W RAMACH PROJEKTU STRATEGICZNEGO 7 9 stycznia 2014 r. GRUPA PROBLEMOWA I godz. 10.00 - Otwarcie seminarium - prof. dr hab. inż. Adam MAZURKIEWICZ

Bardziej szczegółowo

Zagadnienia kierunkowe Kierunek mechanika i budowa maszyn, studia pierwszego stopnia

Zagadnienia kierunkowe Kierunek mechanika i budowa maszyn, studia pierwszego stopnia Zagadnienia kierunkowe Kierunek mechanika i budowa maszyn, studia pierwszego stopnia 1. Wymiń warunki równowagi dowolnego płaskiego układu sił. 2. Co można wyznaczyć w statycznej próbie rozciągani. 3.

Bardziej szczegółowo

PLUS 750 Przyspieszacz do wyrobów akrylowych. LT PLUS 760 Dodatek antysilikonowy. LT-04-04

PLUS 750 Przyspieszacz do wyrobów akrylowych. LT PLUS 760 Dodatek antysilikonowy. LT-04-04 Karta techniczna Podkład akrylowy +1 WŁAŚCIWOŚCI PODKŁAD AKRYLOWY - silnie wypełniający podkład na bazie żywic akrylowych. Dzięki wysokiej lepkości natryskowej pozwala na nanoszenie bardzo grubych warstw,

Bardziej szczegółowo

Smarowanie łańcucha.

Smarowanie łańcucha. Smarowanie łańcucha. Wszystkie łańcuchy powinny być smarowane w celu uniknięcia dużych kosztów związanych z ich szybszym zużyciem. Głównym celem smarowania łańcucha jest zapewnienie filmu olejowego we

Bardziej szczegółowo