V Propozycja rozkładu materiału nauczania

Transkrypt

1 V Propozycja rozkładu materiału nauczania Przedstawiona propozycja rozkładu materiału nauczania chemii w gimnazjum obej-muje wszystkie treêci zawarte w podstawie programowej kształcenia ogólnego w zakresie nauczania chemii w gimnazjum (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 7) w ramach 30 godzin chemii, tj. 4 godziny tygodniowo w całym cyklu kształcenia (2 godziny tygodniowo w klasie pierwszej i po godzinie tygodniowo w klasie drugiej i trzeciej). Oprócz przyporzàdkowania treêciom nauczania liczby godzin przeznaczonych na ich realizacj, w proponowanym rozkładzie materiału podano równie wymagania szczegółowe, wprowadzane poj cia i zalecane doêwiadczenia, pokazy, zadania. Wyró niono wymagania, które zawiera podstawa programowa i obowiàzujà ucznia na egzaminie gimnazjalnym oraz wymagania nadobowiàzkowe, dla uczniów szczególnie zainteresowanych przedmiotem. Poni ej podajemy szczegółowy opis oznaczeƒ. Wymagania ogólne i szczegółowe obowiàzujàce na egzaminie gimnazjalnym (zawarte w podstawie programowej) zostały wyró nione pismem pogrubionym. Wymagania wykraczajàce poza treêci obowiàzujàce w gimnazjum oznaczono w rozkładzie materiału literà W, natomiast w podr cznikach (serii Chemia Nowej Ery, cz Êci. 3., Wydawnictwo Nowa Era) opatrzo no nagłówkiem Wiem wi cej. Kierowane sà one do uczniów zdolnych i szczególnie zainteresowanych przedmiotem. Wymagania dotyczàce wiadomoêci utrwalajàcych, wprowadzonych ju wczeêniej (np. na lekcjach przyrody lub w poprzednich działach podr czników), ale których powtórzenie ułatwi zrozumienie bàdê utrwa lenie wprowadzanego tematu, oznaczono w rozkła dzie materiału literà P, a w podr cznikach opa - trzono nagłówkiem Przypomnienie. Kierowane sà one przede wszystkim do uczniów, którzy majà trudnoêci z opanowaniem materiału nauczania i powinni go cz Êciej powtarzaç w celu lepszego zrozumienia i utrwalenia. Nauczyciel zna mo liwoêci swoich uczniów i sam decyduje, czy treêci rozszerzone lub utrwalajàce b dà przez niego wykorzystywane na lekcjach, czy te czas zaplano wany na ich realizacj lepiej przeznaczyç np. na dodatkowe powtórzenie i utrwalenie wiadomoêci obowiàzujàcych na egzaminie gimnazjalnym, ekspery - mentowanie, realizowanie projektów edukacyjnych albo wycieczki dydaktyczne. Cele kształcenia wymagania ogólne I. Pozyskiwanie, wykorzystywanie i tworzenie informacji Uczeƒ samodzielnie pozyskuje i przetwarza informacje z ró norodnych êródeł, np. układu okresowego pierwiastków chemicznych, tablic, wykresów, słowników, zasobów internetu, multimediów. II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiàzywania problemów Uczeƒ podaje właêciwoêci substancji na podstawie wiedzy o budowie materii, wyjaênia przebieg prostych procesów chemicznych, zapisuje je w postaci równaƒ reakcji z zastosowaniem terminologii i symboliki chemicznej, wykorzystuje posiadanà wiedz do powiàzania właêciwoêci substancji z ich zastosowaniami i wpływem na Êrodowisko przyrodnicze, wykonuje proste obliczenia dotyczàce praw chemicznych (stechiometria), st enia procentowego roztworu i rozpuszczalnoêci. III. Opanowanie czynnoêci praktycznych Uczeƒ bezpiecznie posługuje si prostym sprz tem laboratoryjnym i podstawowymi odczynnikami chemicznymi, projektuje i przeprowadza proste doêwiadczenia chemiczne.

2 2 Rozkład materiału nauczania Propozycja rozkładu materiału nauczania Substancje i ich przemiany (24 godziny lekcyjne) Uczeƒ:. Pracownia chemiczna podstawowe szkło i sprz t laboratoryjny. Przepisy BHP i regulamin pracowni chemicznej kwalifikuje chemi do nauk przyrodniczych opisuje znaczenie chemii dla rozwoju cywilizacji podaje przykłady zastosowaƒ chemii w yciu codziennym nazywa wybrane szkło i sprz t laboratoryjny oraz okreêla jego przeznaczenie stosuje zasady bezpieczeƒstwa obowiàzujàce w pracowni chemicznej zna wymagania i sposób oceniania stosowane przez nauczyciela 2. WłaÊciwoÊci substancji opisuje właêciwoêci substancji b dàcych głównymi składnikami stosowanych na co dzieƒ produktów, np.: soli kamiennej, cukru, màki, wody, miedzi, elaza wykonuje doêwiadczenia, w których bada właêciwoêci wybranych substancji wymienia stany skupienia substancji na przykładzie wody P wymienia nazwy procesów zachodzàcych podczas zmian stanów skupienia P przeprowadza obliczenia z wykorzystaniem poj ç: masa, g stoêç, obj toêç przelicza jednostki obj toêci i masy P opisuje sposób pomiaru g stoêci cieczy W 3. Zjawisko fizyczne a reakcja chemiczna opisuje ró nice w przebiegu zjawiska fizycznego i reakcji chemicznej podaje przykłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych zachodzàcych w otoczeniu człowieka projektuje i wykonuje doêwiadczenia ilustrujàce zjawisko fizyczne i reakcj chemicznà 4. Mieszaniny substancji 2 opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych opisuje proste metody rozdzielania mieszanin na składniki wskazuje ró nice mi dzy właêciwoêciami fizycznymi składników mieszaniny, które umo liwiajà jej rozdzielenie sporzàdza mieszaniny: wody i piasku, wody i soli kamiennej, kredy i soli kamiennej, siarki i opiłków elaza, wody i oleju jadalnego, wody i atramentu; rozdziela je na składniki projektuje doêwiadczenie z zastosowaniem metody chromatografii W opisuje zasady rozdziału chromatograficznego W Pokaz szkła i sprz tu laboratoryjnego DoÊwiadczenie. Badanie właêciwoêci wybranych substancji (miedzi, elaza, soli kuchennej, màki, wody, chloru) DoÊwiadczenie 2. Porównanie g stoêci wody i oleju Przykład. Obliczanie g stoêci DoÊwiadczenie 3. Na czym polega ró nica mi dzy zjawiskiem fizycznym a reakcjà chemicznà? DoÊwiadczenie 4. Sporzàdzanie mieszanin i rozdzielanie ich na składniki DoÊwiadczenie 5. Rozdzielanie składników tuszu W chemia pracownia chemiczna szkło laboratoryjne sprz t laboratoryjny substancja ciało fizyczne właêciwoêci fizyczne i chemiczne substancji g stoêç areometr W zjawisko fizyczne reakcja chemiczna substancja prosta substancja zło ona mieszanina mieszanina jednorodna mieszanina niejednorodna sàczenie sedymentacja dekantacja krystalizacja destylacja W sorpcja mechaniczne metody rozdzielania mieszanin chromatografia W

3 3 5. Pierwiastek chemiczny a zwiàzek chemiczny wyjaênia ró nic mi dzy pierwiastkiem chemicznym a zwiàzkiem chemicznym wyjaênia potrzeb wprowadzenia symboliki chemicznej podaje symbole pierwiastków chemicznych: H, O, N, Cl, S, C, P, Si, Na, K, Ca, Mg, Fe, Zn, Cu, Al, Pb, Sn, Ag, Hg i posługuje si nimi 6. Metale i niemetale 2 klasyfikuje pierwiastki chemiczne do metali i niemetali odró nia metale od niemetali na podstawie ich właêciwoêci klasyfikuje stopy metali do mieszanin jednorodnych podaje ró nice we właêciwoêciach stopów i metali, z których te stopy powstały wyjaênia, dlaczego cz Êciej si u ywa stopów metali ni metali czystych opisuje na przykładzie elaza, na czym polega korozja proponuje sposoby zabezpieczania przedmiotów zawierajàcych w swoim składzie elazo przed rdzewieniem definiuje poj cie patyna W 7. P Zwiàzek chemiczny a mieszanina P opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych P porównuje właêciwoêci zwiàzku chemicznego i mieszaniny P wymienia przykłady zwiàzków chemicznych i mieszanin P 8. Powietrze wyjaênia rol powietrza w yciu organizmów wykonuje doêwiadczenie potwierdzajàce, e powietrze jest mieszaninà okreêla doêwiadczalnie przybli ony skład powietrza opisuje skład i właêciwoêci powietrza opisuje histori odkrycia składu powietrza 9. Tlen i jego właêciwoêci 2 zapisuje słownie przebieg reakcji otrzymywania tlenu z tlenku rt ci(ii) otrzymuje tlen w reakcji rozkładu manganianu(vii) potasu otrzymuje tlenek w gla(iv), tlenek siarki(iv) i tlenek magnezu w reakcjach spalania tych pierwiastków chemicznych w tlenie zapisuje słownie przebieg reakcji spalania w tlenie opisuje, na czym polegajà reakcje syntezy i analizy zapisuje słownie przebieg reakcji chemicznej syntezy i analizy wskazuje substraty i produkty reakcji chemicznej DoÊwiadczenie 6. Badanie właêciwoêci pierwiastków chemicznych (cynk, sód, magnez, fosfor czerwony, siarka) DoÊwiadczenie 7. Badanie przewodnictwa cieplnego metali DoÊwiadczenie 8. Badanie przewodnictwa elektrycznego metali DoÊwiadczenie 9. Porównanie aktywnoêci chemicznej metali DoÊwiadczenie 0. Porównanie twardoêci cynku, mosiàdzu i miedzi DoÊwiadczenie. OkreÊlanie właêciwoêci stopów metali DoÊwiadczenie 2. Badanie wpływu ró nych czynników na metale DoÊwiadczenie 3. Jak najproêciej zbadaç skład powietrza? DoÊwiadczenie 4. Otrzymywanie tlenu z manganianu(vii) potasu DoÊwiadczenie 5. Spalanie w gla, siarki i magnezu w tlenie pierwiastek chemiczny symbol chemiczny zwiàzek chemiczny wzór zwiàzku chemicznego metale niemetale stopy metali: mosiàdz, bràz, duraluminium, stal korozja patyna W powietrze jako mieszanina jednorodna gazów reakcja analizy zapis słowny przebiegu reakcji chemicznej substraty reakcji produkty reakcji reakcja syntezy utlenianie spalanie tlenek

4 4 Rozkład materiału nauczania planuje i wykonuje doêwiadczenia majàce na celu badanie właêciwoêci tlenu opisuje właêciwoêci fizyczne i chemiczne tlenu opisuje znaczenie i zastosowania tlenu wymienia zastosowania tlenków wapnia, elaza i glinu wymienia właêciwoêci i zastosowania tlenku krzemu(iv) W definiuje poj cie ciało bezpostaciowe W 0. Azot główny składnik powietrza opisuje wyst powanie, znaczenie i obieg azotu w przyrodzie opisuje właêciwoêci fizyczne, chemiczne i zastosowania azotu. Gazy szlachetne wymienia pierwiastki chemiczne nale àce do gazów szlachetnych wyjaênia, dlaczego gazy szlachetne sà bardzo mało aktywne chemicznie okreêla właêciwoêci gazów szlachetnych wymienia zastosowania gazów szlachetnych 2. Tlenek w gla(iv) właêciwoêci i rola w przyrodzie 2 opisuje obieg tlenu i tlenku w gla(iv) w przyrodzie wyjaênia, na czym polega proces fotosyntezy bada doêwiadczalnie właêciwoêci tlenku w gla(iv) planuje i wykonuje doêwiadczenie pozwalajàce wykryç obecnoêç tlenku w gla(iv) w powietrzu wydychanym z płuc planuje i wykonuje doêwiadczenia majàce na celu badanie właêciwoêci tlenku w gla(iv) opisuje właêciwoêci fizyczne i chemiczne tlenku w gla(iv) opisuje, na czym polega reakcja wymiany obserwuje doêwiadczenia ilustrujàce reakcj wymiany i formułuje wnioski wskazuje substraty i produkty reakcji wymiany wymienia zastosowania tlenku w gla(iv) opisuje właêciwoêci tlenku w gla(ii) W 3. Rola pary wodnej w powietrzu opisuje rol pary wodnej w atmosferze wykazuje obecnoêç pary wodnej w atmosferze tłumaczy na przykładzie wody, na czym polegajà zmiany stanów skupienia opisuje obieg wody w przyrodzie opisuje zjawisko higroskopijnoêci 4. Zanieczyszczenia powietrza wymienia êródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeƒ powietrza wyjaênia, na czym polega efekt cieplarniany proponuje sposoby zapobiegania nadmiernemu zwi kszaniu si efektu cieplarnianego opisuje, na czym polega powstawanie dziury ozonowej proponuje sposoby zapobiegania powi kszaniu si dziury ozonowej DoÊwiadczenie 6. Wykrywanie obecnoêci tlenku w gla(iv) DoÊwiadczenie 7. Otrzymywanie tlenku w gla(iv) DoÊwiadczenie 8. Badanie właêciwoêci tlenku w gla(iv) DoÊwiadczenie 9. Pochłanianie pary wodnej z powietrza przez stały wodorotlenek sodu tlenki metali tlenki niemetali ciało bezpostaciowe W szkło W gazy szlachetne tlenek w gla(iv) reakcja charakterystyczna woda wapienna reakcja wymiany suchy lód tlenek w gla(ii) W para wodna higroskopijnoêç kondensacja zanieczyszczenia powietrza êródła naturalne i antropogeniczne pyły dymy aerozole freony W ozon W

5 5 planuje sposoby post powania umo liwiajàce ochron powietrza przed zanieczyszczeniami definiuje poj cia ppm, jednostka Dobsona, ozon W opisuje êródła, właêciwoêci zwiàzków chemicznych i wpływ na Êrodowisko przyrodnicze tlenku w gla(ii), tlenku azotu(ii), tlenku azotu(iv), freonów W 5. Wodór i jego właêciwoêci uzasadnia, e woda jest tlenkiem wodoru na podstawie reakcji magnezu z parà wodnà zapisuje słownie przebieg reakcji otrzymywania wodoru w reakcji magnezu z parà wodnà, okreêla typ tej reakcji chemicznej wskazuje substraty i produkty reakcji chemicznej planuje i wykonuje doêwiadczenia majàce na celu badanie właêciwoêci wodoru opisuje właêciwoêci fizyczne i chemiczne wodoru wymienia zastosowania wodoru 6. Energia w reakcjach chemicznych definiuje poj cia reakcje egzoenergetyczne i endoenergetyczne podaje przykłady reakcji egzoenergetycznych i endoenergetycznych 7. P Reakcje syntezy, analizy i wymiany P podaje przykłady reakcji syntezy, analizy i wymiany P zapisuje słownie przebieg reakcji syntezy, analizy i wymiany P wskazuje substraty i produkty P podaje przykłady ró nych typów reakcji chemicznych P zapisuje słownie przebieg reakcji otrzymywania tlenu, tlenku w gla(iv) i wodoru P zapisuje słownie przebieg reakcji otrzymywania wodoru z wody (np. rozkład wody pod wpływem pràdu elektrycznego), spalania w gla P rozpoznaje typ reakcji chemicznej na podstawie zapisu słownego jej przebiegu P 8. W Reakcje utleniania-redukcji jako szczególny rodzaj reakcji wymiany W definiuje poj cia utleniacz i reduktor W opisuje, na czym polega reakcja utleniania-redukcji W wskazuje w zapisanym przebiegu reakcji chemicznej proces utleniania, proces redukcji, utleniacz i reduktor W projektuje i wykonuje doêwiadczenie otrzymywania miedzi w reakcji tlenku miedzi(ii) z wodorem lub reakcji tlenku miedzi(ii) z w glem W 9. Podsumowanie wiadomoêci o substancjach i ich przemianach 20. Sprawdzian wiadomoêci z działu Substancje i ich przemiany DoÊwiadczenie 20. Otrzymywanie wodoru w reakcji cynku z kwasem chlorowodorowym DoÊwiadczenie 2. Otrzymywanie wodoru w reakcji magnezu z parà wodnà DoÊwiadczenie 22. Reakcja tlenku miedzi(ii) z wodorem DoÊwiadczenie 23. Reakcja tlenku miedzi(ii) z w glem dziura ozonowa smog kwaêne opady efekt cieplarniany ppm W tlenek azotu(ii) W jednostka Dobsona W wodór mieszanina piorunujàca W reakcja endoenergetyczna reakcja egzoenergetyczna reakcja utleniania-redukcji W redukcja W utlenianie W reduktor W utleniacz W

6 6 Rozkład materiału nauczania Wewn trzna budowa materii (26 godzin lekcyjnych) Uczeƒ: 2. Ziarnista budowa materii i historyczny rozwój poj cia atomu opisuje ziarnistà budow materii tłumaczy, na czym polega zjawisko dyfuzji planuje doêwiadczenia potwierdzajàce ziarnistoêç budowy materii wymienia zało enia teorii atomistyczno-czàsteczkowej budowy materii wyjaênia ró nice mi dzy pierwiastkiem a zwiàzkiem chemicznym na podstawie zało eƒ teorii atomistyczno- -czàsteczkowej budowy materii opisuje, czym si ró ni atom od czàsteczki opisuje kształtowanie si poglàdów na temat budowy atomu W opisuje rodzaje promieni W rysuje model atomu Thomsona W wyjaênia wpływ doêwiadczenia Rutherforda na odkrycie budowy atomu W opisuje model budowy atomu Bohra W 22. Masa i rozmiary atomów 2 wyjaênia, dlaczego masy atomów i czàsteczek podaje si w jednostkach masy atomowej definiuje poj cie jednostka masy atomowej oblicza masy czàsteczkowe prostych zwiàzków chemicznych 23. Budowa atomu 2 opisuje i charakteryzuje skład atomu pierwiastka chemicznego (jàdro: protony i neutrony; elektrony) definiuje poj cie elektrony walencyjne definiuje poj cia liczba atomowa i liczba masowa ustala liczb protonów, neutronów i elektronów w atomie danego pierwiastka chemicznego, gdy sà znane liczby atomowa i masowa rysuje (pełny i uproszczony) model atomu pierwiastka chemicznego zapisuje konfiguracj elektronowà (rozmieszczenie elektronów na powłokach) atomu pierwiastka chemicznego oblicza maksymalnà liczb elektronów na powłoce W DoÊwiadczenie 24. Obserwowanie zjawiska dyfuzji Przykład 2. Obliczanie masy czàsteczkowej wody Przykład 3. Obliczanie masy czàsteczkowej tlenku w gla(iv) dyfuzja atom czàsteczka teoria atomistyczno-czàsteczkowej budowy materii pierwiastek chemiczny (definicja uwzgl dniajàca teori atomistyczno- -czàsteczkowej budowy materii) zwiàzek chemiczny (definicja uwzgl dniajàca teori atomistyczno- -czàsteczkowej budowy materii) model atomu Thomsona W zjawisko promieniotwórczoêci W promienie α W promienie α W promienie α W doêwiadczenie Rutherforda W teoria budowy atomu Bohra W jednostka masy atomowej masa atomowa masa czàsteczkowa atom (definicja uwzgl dniajàca znajomoêç budowy) elektrony powłoki elektronowe rdzeƒ atomowy elektrony walencyjne jàdro atomowe protony liczba atomowa pierwiastek chemiczny (uêciêlenie definicji z uwzgl dnieniem znajomoêci terminu liczba atomowa) neutrony czàstki materii nukleony liczba masowa konfiguracja elektronowa (rozmieszczenie elektronów na powłokach)

7 7 24. Izotopy 2 definiuje poj cie izotopy wyjaênia ró nice w budowie atomów izotopów wodoru definiuje poj cie masa atomowa jako Êrednia masa atomów danego pierwiastka chemicznego z uwzgl dnieniem jego składu izotopowego oblicza Êrednià mas atomowà pierwiastka chemicznego W oblicza zawartoêç procentowà izotopów w pierwiastku chemicznym W wymienia dziedziny ycia, w których stosuje si izotopy charakteryzuje zjawisko promieniotwórczoêci W wyjaênia, czym si ró ni promieniotwórczoêç naturalna od sztucznej W opisuje właêciwoêci ci kiej wody W opisuje histori odkrycia promieniotwórczoêci W definiuje poj cie okres półtrwania W oblicza mas izotopu, znajàc wartoêç okresu półtrwania W charakteryzuje rodzaje promieni W 25. Układ okresowy pierwiastków chemicznych podaje treêç prawa okresowoêci odczytuje z układu okresowego pierwiastków podstawowe informacje o pierwiastkach chemicznych (symbol chemiczny, nazw, liczb atomowà, mas atomowà, rodzaj pierwiastka chemicznego metal lub niemetal), m.in. o azocie, tlenie, wodorze opisuje histori porzàdkowania pierwiastków chemicznych W 26. Zale noêç mi dzy budowà atomu pierwiastka a jego poło eniem w układzie okresowym; charakter chemiczny pierwiastków grup głównych 2 podaje informacje na temat budowy atomu pierwiastka chemicznego na podstawie znajomoêci numeru grupy i numeru okresu w układzie okresowym wyjaênia zwiàzek mi dzy podobieƒstwem właêciwoêci pierwiastków chemicznych zapisanych w tej samej grupie układu okresowego a budowà ich atomów i liczbà elektronów walencyjnych tłumaczy, jak si zmienia charakter chemiczny pierwiastków grup głównych w miar zwi kszania si numeru grupy i numeru okresu 27. Rodzaje wiàzaƒ chemicznych 3 opisuje rol elektronów walencyjnych w łàczeniu si atomów wyjaênia, dlaczego gazy szlachetne sà bardzo mało aktywne chemicznie na podstawie budowy ich atomów opisuje powstawanie wiàzaƒ atomowych (kowalencyjnych) na przykładzie czàsteczek H 2, Cl 2, N 2, CO 2, H 2 O, HCl, NH 3, zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne tych czàsteczek Przykład 4. Obliczanie masy izotopu W Przykład 5. Obliczanie Êredniej masy atomowej pierwiastka chemicznego W Przykład 6. Obliczanie zawartoêci procentowej izotopów w pierwiastku chemicznym W Opisanie atomu pierwiastka chemicznego na podstawie jego poło enia w układzie okresowym: Przykład 7. W giel Przykład 8. Fluor Przykład 9. Glin Sposoby łàczenia si atomów: Przykład 0. Czàsteczka wodoru Przykład. Czàsteczka chloru Przykład 2. Czàsteczka azotu Przykład 3. Czàsteczka chlorowodoru izotopy prot deuter tryt izotopy promieniotwórcze W izotopy trwałe W izotopy naturalne izotopy sztuczne jednostka masy atomowej (uêciêlenie definicji z uwzgl dnieniem znajomoêci terminu izotop) Êrednia masa atomowa promieniotwórczoêç naturalna W promieniotwórczoêç sztuczna W pierwiastki promieniotwórcze W reakcja łaƒcuchowa W promieniowanie rentgenowskie W okres półtrwania W przemiana α W prawo okresowoêci grupy okresy wiàzania chemiczne oktet elektronowy dublet elektronowy wiàzanie kowalencyjne (atomowe) wiàzanie kowalencyjne spolaryzowane wiàzanie kowalencyjne niespolaryzowane para elektronowa

8 8 Rozkład materiału nauczania definiuje poj cie jony opisuje sposób powstawania jonów zapisuje elektronowo mechanizm powstawania jonów na przykładach: Na, Mg, Al, Cl, S opisuje mechanizm powstawania wiàzania jonowego porównuje właêciwoêci zwiàzków kowalencyjnych i jonowych (stan skupienia, temperatury topnienia i wrzenia) opisuje wiàzanie koordynacyjne i wiàzanie metaliczne W wyjaênia wpływ odległoêci powłoki walencyjnej od jàdra atomowego na aktywnoêç chemicznà pierwiastków W 28. Znaczenie wartoêciowoêci przy ustalaniu wzorów zwiàzków chemicznych 2 definiuje poj cie wartoêciowoêç jako liczb wiàzaƒ, które tworzy atom, łàczàc si z atomami innych pierwiastków chemicznych odczytuje z układu okresowego maksymalnà wartoêciowoêç wzgl dem tlenu i wodoru pierwiastków chemicznych grup., 2., 3., 4., 5., 6. i 7.; pisze wzory strukturalne czàsteczek zwiàzków dwupierwiastkowych (o wiàzaniach kowalencyjnych) o znanych wartoêciowoêciach pierwiastków chemicznych ustala dla prostych dwupierwiastkowych zwiàzków chemicznych (na przykładzie tlenków): nazw na podstawie wzoru sumarycznego, wzór sumaryczny na podstawie nazwy, wzór sumaryczny na podstawie wartoêciowoêci pierwiastków chemicznych interpretuje zapisy: H 2, 2 H, 2 H 2 itp. zna symbole pierwiastków chemicznych: H, O, N, Cl, S, C, P, Si, Na, K, Ca, Mg, Fe, Zn, Cu, Al, Pb, Sn, Ag, Hg i posługuje si nimi do zapisywania wzorów 29. Prawo stałoêci składu zwiàzku chemicznego podaje treêç prawa stałoêci składu zwiàzku chemicznego dokonuje prostych obliczeƒ z zastosowaniem prawa stałoêci składu zwiàzku chemicznego 30. Równania reakcji chemicznych 4 wyjaênia, co to jest równanie reakcji chemicznej definiuje poj cia indeksy stechiometryczne i współczynniki stechiometryczne zapisuje równania reakcji analizy (otrzymywanie tlenu), syntezy (otrzymywanie tlenku w gla(iv) spalanie w gla) i wymiany zapisuje równania reakcji otrzymywania wodoru z wody rozkład wody pod wpływem pràdu elektrycznego i w reakcji magnezu z parà wodnà Przykład 4. Czàsteczka amoniaku Przykład 5. Czàsteczka tlenku w gla(iv) Przykład 6. Czàsteczka tlenku wodoru Przykład 7. Chlorek sodu Przykład 8. Siarczek magnezu Przykład 9. Chlorek glinu Ustalanie wzorów zwiàzków chemicznych: Przykład 20. Tlenek elaza(iii) Przykład 2. Tlenek miedzi(i) Przykład 22. Tlenek ołowiu(iv) Przykład 23. Tlenek siarki(vi) Przykład 24. Obliczanie stosunku masowego Przykład 25. Obliczanie składu procentowego Przykład 26. Obliczanie stosunku masowego Zapisywanie równaƒ reakcji chemicznych: Przykład 27. Spalanie w gla w tlenie Przykład 28. Otrzymywanie tlenu z tlenku rt ci(ii) Przykład 29. Spalanie magnezu w tlenie wartoêciowoêç pierwiastka chemicznego jony kationy aniony wiàzanie jonowe wzór sumaryczny wzór strukturalny wzór elektronowy wiàzanie koordynacyjne W wiàzanie metaliczne W prawo stałoêci składu zwiàzku chemicznego stosunek masowy współczynniki stechiometryczne indeksy stechiometryczne równanie reakcji chemicznej

9 9 uzgadnia równania reakcji chemicznych, dobierajàc odpowiednie współczynniki stechiometryczne wskazuje substraty i produkty odczytuje równania reakcji chemicznych przedstawia modelowy schemat równaƒ reakcji chemicznych 3. Prawo zachowania masy podaje treêç prawa zachowania masy dokonuje prostych obliczeƒ z zastosowaniem prawa zachowania masy 32. Obliczenia stechiometryczne 3 zapisuje za pomocà symboli pierwiastków chemicznych i wzorów zwiàzków chemicznych równania reakcji chemicznych dokonuje prostych obliczeƒ stechiometrycznych 33. Podsumowanie wiadomoêci o wewn trznej budowie materii 34. Sprawdzian wiadomoêci z działu Wewn trzna budowa materii Woda i roztwory wodne (4 godzin lekcyjnych) Uczeƒ: 35. Woda właêciwoêci i rola w przyrodzie. Zanieczyszczenia wód opisuje właêciwoêci i znaczenie wody w przyrodzie charakteryzuje rodzaje wód w przyrodzie proponuje sposoby racjonalnego gospodarowania wodà opisuje wpływ izotopów wodoru i tlenu na właêciwoêci wody W definiuje poj cie woda destylowana W okreêla wpływ ciênienia atmosferycznego na wartoêç temperatury wrzenia wody W okreêla êródła zanieczyszczeƒ wód naturalnych W opisuje sposoby usuwania zanieczyszczeƒ z wód W 36. Woda jako rozpuszczalnik bada zdolnoêç do rozpuszczania si ró nych substancji w wodzie tłumaczy, na czym polega rozpuszczanie opisuje budow czàsteczki wody wyjaênia, dlaczego woda dla niektórych substancji jest rozpuszczalnikiem, a dla innych nie porównuje rozpuszczalnoêç w wodzie zwiàzków kowalencyjnych i jonowych definiuje poj cie asocjacja W Przykład 30. Spalanie magnezu w tlenku w gla(iv) DoÊwiadczenie 25. Prawo zachowania masy Przykład 3. Obliczanie masy substratu Przykład 32. Obliczanie masy produktu Przykład 33. Obliczanie masy substratów Przykład 34., 35. i 36. Obliczanie masy produktu Przykład 37. i 38. Obliczanie masy substratu DoÊwiadczenie 26. Odparowanie wody wodociàgowej DoÊwiadczenie 27. Mechaniczne usuwanie zanieczyszczeƒ z wody filtracja W DoÊwiadczenie 28. Rozpuszczanie substancji w wodzie prawo zachowania masy stechiometria obliczenia stechiometryczne woda destylowana W êródła zanieczyszczeƒ wód W metody oczyszczania wód W rozpuszczanie emulsja dipol budowa polarna czàsteczki asocjacja W

10 0 Rozkład materiału nauczania 37. SzybkoÊç rozpuszczania si substancji wyjaênia poj cie roztwór tłumaczy, na czym polega proces mieszania substancji planuje i wykonuje doêwiadczenia wykazujàce wpływ ró nych czynników na szybkoêç rozpuszczania substancji stałych w wodzie 38. RozpuszczalnoÊç substancji w wodzie 2 wyjaênia poj cia rozpuszczalnoêç substancji, roztwór nasycony odczytuje rozpuszczalnoêç substancji z wykresu jej rozpuszczalnoêci analizuje wykresy rozpuszczalnoêci ró nych substancji oblicza iloêç substancji, którà mo na rozpuêciç w okreêlonej iloêci wody w podanej temperaturze 39. Rodzaje roztworów wyjaênia poj cie roztwór nienasycony podaje przykłady substancji, które rozpuszczajà si w wodzie, tworzàc roztwory właêciwe podaje przykłady substancji, które nie rozpuszczajà si w wodzie, tworzàc koloidy i zawiesiny opisuje ró nice mi dzy roztworem rozcieƒczonym, st onym, nasyconym i nienasyconym 40. St enie procentowe roztworu 2 definiuje poj cie st enie procentowe roztworu prowadzi obliczenia z wykorzystaniem poj ç: st enie procentowe, masa substancji, masa rozpuszczalnika, masa roztworu, g stoêç oblicza st enie procentowe roztworu nasyconego w danej temperaturze (z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalnoêci) 4. Zwi kszanie i zmniejszanie st enia roztworów 2 prowadzi obliczenia z wykorzystaniem poj ç: st enie procentowe, masa substancji, masa rozpuszczalnika, masa roztworu podaje sposoby na zmniejszenie lub zwi kszenie st enia roztworów dokonuje obliczeƒ prowadzàcych do otrzymania roztworów o innym st eniu ni st enie roztworu poczàtkowego DoÊwiadczenie 29. Badanie wpływu ró nych czynników na szybkoêç rozpuszczania si substancji stałej w wodzie DoÊwiadczenie 30. Badanie rozpuszczalnoêci siarczanu(vi) miedzi(ii) w wodzie DoÊwiadczenie 3. Hodowla kryształów DoÊwiadczenie 32. Sporzàdzanie roztworu właêciwego, koloidu i zawiesiny Sposoby obliczania st enia procentowego: Przykład 39. Obliczanie st enia procentowego roztworu o podanej masie i znanej masie substancji rozpuszczanej Przykład 40. Obliczanie st enia procentowego roztworu o znanej masie substancji rozpuszczanej i rozpuszczalnika Przykład 4. Obliczanie masy substancji rozpuszczanej Przykład 42. Obliczanie masy substancji rozpuszczonej w roztworze o okreêlonym st eniu i g stoêci Przykład 43. Zwi kszanie st enia roztworu Przykład 44. Obliczanie st enia procentowego roztworu po jego rozcieƒczeniu Przykład 45. Obliczanie masy rozpuszczalnika, którà trzeba odparowaç, aby uzyskaç roztwór substancja rozpuszczana rozpuszczalnik rozpuszczalnoêç roztwór nasycony krzywa rozpuszczalnoêci roztwór nienasycony roztwór rozcieƒczony roztwór st ony roztwór właêciwy koloid zawiesina st enie procentowe roztworu

11 roztwór o okreêlonym st eniu procentowym Przykład 46. Obliczanie masy substancji rozpuszczanej, którà trzeba dodaç, aby otrzymaç roztwór o okreêlonym st eniu procentowym 42. W Mieszanie roztworów W 2 oblicza st enie procentowe roztworu otrzymanego Przykład 47. Obliczanie po zmieszaniu roztworów o ró nych st eniach W st enia procentowego roztworu otrzymanego przez zmieszanie dwóch roztworów o ró nych st eniach 43. Podsumowanie wiadomoêci o wodzie i roztworach wodnych 44. Sprawdzian wiadomoêci z działu Woda i roztwory wodne Kwasy ( godzin lekcyjnych) Uczeƒ: 45. Elektrolity i nieelektrolity definiuje poj cia elektrolity, nieelektrolity, wskaêniki wymienia wskaêniki (fenoloftaleina, oran metylowy, wskaênik uniwersalny) bada wpływ ró nych substancji na zmian barwy wskaêników opisuje zastosowanie wskaêników rozró nia doêwiadczalnie kwasy i zasady za pomocà wskaêników DoÊwiadczenie 33. Badanie przewodnictwa elektrycznego i zmiany barwy wskaêników przez roztwory wodne substancji 46. Kwas chlorowodorowy i kwas siarkowodorowy przykłady kwasów beztlenowych 2 definiuje poj cie kwasy zapisuje wzory sumaryczne kwasów chlorowodorowego i siarkowodorowego opisuje budow kwasów beztlenowych na przykładzie kwasów chlorowodorowego i siarkowodorowego wskazuje podobieƒstwa w budowie czàsteczek tych kwasów projektuje i/lub wykonuje doêwiadczenie, w którego wyniku mo na otrzymaç kwasy chlorowodorowy i siarkowodorowy zapisuje równania reakcji otrzymywania kwasów chlorowodorowego i siarkowodorowego opisuje właêciwoêci i zastosowania kwasów chlorowodorowego i siarkowodorowego DoÊwiadczenie 34. Otrzymywanie kwasu chlorowodorowego przez rozpuszczenie chlorowodoru w wodzie DoÊwiadczenie 35. Otrzymywanie kwasu siarkowodorowego przez rozpuszczenie siarkowodoru w wodzie 47. Kwas siarkowy(vi) zapisuje wzór sumaryczny kwasu siarkowego(vi) opisuje budow kwasu siarkowego(vi) wyjaênia, dlaczego kwas siarkowy(vi) zalicza si do kwasów tlenowych DoÊwiadczenie 36. Badanie właêciwoêci st onego roztworu kwasu siarkowego(vi) wskaêniki oran metylowy uniwersalny papierek wskaênikowy fenoloftaleina elektrolity nieelektrolity kwas kwas chlorowodorowy kwas siarkowodorowy kwas beztlenowy reszta kwasowa kwas siarkowy(vi) kwasy tlenowe tlenek kwasowy oleum W

12 2 Rozkład materiału nauczania planuje doêwiadczenie, w którego wyniku mo na otrzymaç kwas siarkowy(vi) zapisuje równanie reakcji otrzymywania kwasu siarkowego(vi) podaje zasad bezpiecznego rozcieƒczania st onego roztworu kwasu siarkowego(vi) opisuje właêciwoêci i zastosowania st onego roztworu kwasu siarkowego(vi) 48. Kwas siarkowy(iv), kwas azotowy(v), kwas w glowy, kwas fosforowy(v) przykłady innych kwasów tlenowych 3 zapisuje wzory sumaryczne kwasów siarkowego(iv), azotowego(v), w glowego, fosforowego(v) opisuje budow kwasów siarkowego(iv), azotowego(v), w glowego, fosforowego(v) opisuje budow kwasów tlenowych i wyjaênia, dlaczego kwasy: siarkowy(iv), azotowy(v), w glowy i fosforowy(v) zalicza si do kwasów tlenowych planuje i/lub wykonuje doêwiadczenia, w których wyniku mo na otrzymaç kwas: siarkowy(iv), azotowy(v), w glowy i fosforowy(v) zapisuje równania reakcji otrzymywania kwasów siarkowego(iv), azotowego(v), w glowego i fosforowego(v) opisuje właêciwoêci i zastosowania kwasów: siarkowego(iv), w glowego, azotowego(v) i fosforowego(v) 49. Dysocjacja jonowa kwasów wyjaênia, na czym polega dysocjacja jonowa (elektrolityczna) kwasów zapisuje równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów definiuje kwasy i zasady (zgodnie z teorià Arrheniusa) wyjaênia, dlaczego wszystkie kwasy barwià dany wskaênik na taki sam kolor rozró nia kwasy za pomocà wskaêników wyjaênia, dlaczego roztwory wodne kwasów przewodzà pràd elektryczny dzieli elektrolity ze wzgl du na stopieƒ dysocjacji W 50. KwaÊne opady wyjaênia poj cie kwaêne opady analizuje proces powstawania kwaênych opadów i skutki ich działania proponuje sposoby ograniczenia powstawania kwaênych opadów 5. Podsumowanie wiadomoêci o kwasach DoÊwiadczenie 37. Rozcieƒczanie st onego roztworu kwasu siarkowego(vi) DoÊwiadczenie 38. Otrzymywanie kwasu siarkowego(iv) DoÊwiadczenie 39. Rozkład kwasu siarkowego(iv) DoÊwiadczenie 40. Działanie st onego roztworu kwasu azotowego(v) na białko DoÊwiadczenie 4. Otrzymywanie kwasu w glowego DoÊwiadczenie 42. Otrzymywanie kwasu fosforowego(v) kwas siarkowy(iv) kwas azotowy(v) reakcja ksantoproteinowa woda królewska białka W kwas azotowy(iii) W kwas w glowy kwas fosforowy(v) dysocjacja jonowa równanie reakcji dysocjacji jonowej kwasów reakcja odwracalna reakcja nieodwracalna stopniowa dysocjacja W kwasy (definicja uwzgl dniajàca termin dysocjacji) stopieƒ dysocjacji W moc elektrolitu W elektrolity mocne W elektrolity słabe W

13 3 52. Sprawdzian wiadomoêci z działu Kwasy Wodorotlenki (7 godzin lekcyjnych) Uczeƒ: 53. Wodorotlenek sodu i wodorotlenek potasu definiuje poj cie wodorotlenki zapisuje wzory sumaryczne wodorotlenków sodu i potasu opisuje budow wodorotlenków planuje doêwiadczenia, w których wyniku mo na otrzymaç wodorotlenek sodu i wodorotlenek potasu zapisuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenków sodu i potasu opisuje właêciwoêci i zastosowania wodorotlenków sodu i potasu 54. Wodorotlenek wapnia zapisuje wzór sumaryczny wodorotlenku wapnia opisuje budow wodorotlenku wapnia planuje i wykonuje doêwiadczenia, w których wyniku mo na otrzymaç wodorotlenek wapnia zapisuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenku wapnia opisuje właêciwoêci wodorotlenku wapnia i jego zastosowania (ze szczególnym uwzgl dnieniem zastosowania w budownictwie) 55. Wodorotlenek glinu i przykłady innych wodorotlenków opisuje budow wodorotlenków zapisuje wzór sumaryczny wodorotlenku glinu planuje i wykonuje doêwiadczenia otrzymywania wodorotlenków trudno rozpuszczalnych w wodzie zapisuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenków opisuje i bada właêciwoêci amfoteryczne wodorotlenku glinu i jego zastosowania W 56. Zasady a wodorotlenki. Dysocjacja jonowa zasad rozró nia poj cia wodorotlenek i zasada podaje przykłady zasad i wodorotlenków na podstawie analizy tabeli rozpuszczalnoêci wodorotlenków wyjaênia, na czym polega dysocjacja jonowa (elektrolityczna) zasad zapisuje równania reakcji dysocjacji jonowej zasad wyjaênia, dlaczego wszystkie zasady barwià dany wskaênik na taki sam kolor rozró nia zasady za pomocà wskaêników wyjaênia, dlaczego roztwory wodne zasad przewodzà pràd elektryczny DoÊwiadczenie 43. Otrzymywanie wodorotlenku sodu w reakcji sodu z wodà DoÊwiadczenie 44. Badanie właêciwoêci wodorotlenku sodu DoÊwiadczenie 45. Otrzymywanie wodorotlenku wapnia w reakcji wapnia z wodà DoÊwiadczenie 46. Otrzymywanie wodorotlenku wapnia w reakcji tlenku wapnia z wodà DoÊwiadczenie 47. Próba otrzymania wodorotlenku miedzi(ii) i wodorotlenku elaza(iii) z odpowiednich tlenków metali i wody DoÊwiadczenie 48. Otrzymywanie wodorotlenku miedzi(ii) i wodorotlenku elaza(iii) z odpowiednich chlorków i wodorotlenku sodu wodorotlenki grupa wodorotlenowa wodorotlenek sodu wodorotlenek potasu tlenki zasadowe woda wapienna wapno palone gaszenie wapna wapno gaszone mleko wapienne wodorotlenek glinu wodorotlenek miedzi(ii) wodorotlenek elaza(iii) zasada zasada potasowa zasada wapniowa zasada sodowa dysocjacja jonowa zasad zasada amonowa W amoniak W

14 4 Rozkład materiału nauczania 57. ph roztworów rozró nia kwasy i zasady za pomocà wskaêników wymienia rodzaje odczynu roztworu i przyczyny odczynu kwasowego, zasadowego i oboj tnego wyjaênia poj cie skala ph interpretuje wartoêç ph w uj ciu jakoêciowym (odczyn kwasowy, zasadowy, oboj tny) wykonuje doêwiadczenie, które umo liwi zbadanie wartoêci ph produktów wyst pujàcych w yciu codziennym człowieka ( ywnoêç, Êrodki czystoêci) opisuje zastosowania wskaêników (fenoloftaleiny, wskaênika uniwersalnego) 58. Podsumowanie wiadomoêci o wodorotlenkach 59. Sprawdzian wiadomoêci z działu Wodorotlenki Sole (5 godzin lekcyjnych) Uczeƒ: 60. Wzory i nazwy soli 2 zapisuje wzory sumaryczne soli: chlorków, siarczków, siarczanów(vi), azotanów(v), w glanów, fosforanów(v), siarczanów(iv) opisuje budow soli tworzy nazwy soli na podstawie wzorów sumarycznych i wzory sumaryczne soli na podstawie ich nazw 6. Dysocjacja jonowa soli wyjaênia, na czym polega dysocjacja jonowa (elektrolityczna) soli zapisuje równania reakcji dysocjacji jonowej (elektrolitycznej) wybranych soli wyjaênia poj cie hydroliza W 62. Otrzymywanie soli w reakcjach zoboj tniania 2 wyjaênia, na czym polega reakcja zoboj tniania planuje doêwiadczalne przeprowadzenie reakcji zoboj tniania wykonuje doêwiadczenie i wyjaênia przebieg reakcji zoboj tniania (np. HCl + NaOH) zapisuje czàsteczkowo i jonowo równania reakcji zoboj tniania podaje ró nice mi dzy czàsteczkowym a jonowym zapisem równania tej reakcji zoboj tniania tłumaczy rol wskaênika w reakcji zoboj tniania 63. Otrzymywanie soli w reakcjach metali z kwasami wyjaênia, na czym polega mechanizm reakcji metali z kwasami planuje doêwiadczalne przeprowadzenie reakcji metalu z kwasem zapisuje czàsteczkowo równania reakcji metali z kwasami DoÊwiadczenie 49. Badanie rozpuszczalnoêci wybranych soli w wodzie DoÊwiadczenie 50. Badanie przewodnictwa elektrycznego wodnego roztworu soli DoÊwiadczenie 5. Badanie odczynu wodnych roztworów soli DoÊwiadczenie 52. Otrzymywanie soli przez działanie kwasem na zasad DoÊwiadczenie 53. Reakcje magnezu z kwasami DoÊwiadczenie 54. Działanie odczyn roztworu odczyn kwasowy odczyn zasadowy odczyn oboj tny skala ph wskaêniki ph pehametr W sole sole kwasów tlenowych sole kwasów beztlenowych sole podwójne W sole potrójne W wodorosole W hydroksosole W hydraty W równanie reakcji dysocjacji soli reakcja hydrolizy W reakcja zoboj tniania szereg aktywnoêci metali metale szlachetne wzajemna aktywnoêç metali

15 5 64. Otrzymywanie soli w reakcjach tlenków metali z kwasami wyjaênia, na czym polega reakcja tlenków metali z kwasami planuje doêwiadczalne przeprowadzenie reakcji tlenku metalu z kwasem zapisuje czàsteczkowo równania reakcji tlenków metali z kwasami wyjaênia przebieg tej reakcji chemicznej 65. Otrzymywanie soli w reakcjach wodorotlenków metali z tlenkami niemetali wyjaênia, na czym polega reakcja wodorotlenku metalu z tlenkiem niemetalu planuje doêwiadczalne przeprowadzenie reakcji wodorotlenku metalu z tlenkiem niemetalu i wyjaênia przebieg tej reakcji chemicznej zapisuje czàsteczkowo równania reakcji wodorotlenku metalu z tlenkiem niemetalu 66. Reakcje stràceniowe 2 wyjaênia poj cie reakcji stràceniowej projektuje i wykonuje doêwiadczenie umo liwiajàce otrzymanie soli w reakcjach stràceniowych zapisuje równania reakcji stràceniowych czàsteczkowo i jonowo formułuje wniosek dotyczàcy wyniku reakcji stràceniowej na podstawie analizy tabeli rozpuszczalnoêci soli i wodorotlenków 67. Inne sposoby otrzymywania soli W 2 wie, na czym polega reakcja metali z niemetalami W zapisuje równania reakcji otrzymywania soli kwasów beztlenowych tym sposobem W wie, na czym polega reakcja tlenków kwasowych z tlenkami zasadowymi W zapisuje równania reakcji otrzymywania soli kwasów tlenowych tym sposobem W 68. Zastosowania soli wymienia zastosowania najwa niejszych soli: w glanów, azotanów(v), siarczanów(vi), fosforanów(v) i chlorków 69. Podsumowanie wiadomoêci o solach roztworem kwasu solnego na miedê DoÊwiadczenie 55. Reakcja miedzi ze st onym roztworem kwasu azotowego(v) DoÊwiadczenie 56. Reakcje tlenku magnezu i tlenku miedzi(ii) z roztworem kwasu chlorowodorowego DoÊwiadczenie 57. Reakcja tlenku w gla(iv) z zasadà wapniowà DoÊwiadczenie 58. Reakcja roztworu azotanu(v) srebra(i) z roztworem kwasu chlorowodorowego DoÊwiadczenie 59. Reakcja roztworu azotanu(v) wapnia z roztworem fosforanu(v) sodu DoÊwiadczenie 60. Reakcja roztworu siarczanu(vi) sodu z zasadà wapniowà reakcja stràceniowa skrócony zapis jonowy równania reakcji chemicznej W

16 6 Rozkład materiału nauczania 70. Sprawdzian wiadomoêci z działu Sole W giel i jego zwiàzki z wodorem (0 godzin lekcyjnych) Uczeƒ: 7. Naturalne êródła w glowodorów wymienia naturalne êródła w glowodorów projektuje doêwiadczenie pozwalajàce zbadaç właêciwoêci ropy naftowej W wyjaênia, na czym polega destylacja frakcjonowana ropy naftowej i jakie sà jej produkty W okreêla właêciwoêci i zastosowania produktów destylacji ropy naftowej W wyjaênia, jakie sà skutki wycieków ropy naftowej zwiàzane z jej wydobywaniem i transportem W opisuje właêciwoêci i zastosowanie gazu ziemnego W 72. Szereg homologiczny alkanów definiuje poj cie w glowodory nasycone wyjaênia, co to sà alkany i tworzy ich szereg homologiczny tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego alkanów (na podstawie wzorów trzech kolejnych alkanów) układa wzór sumaryczny alkanu o podanej liczbie atomów w gla pisze wzory strukturalne i półstrukturalne alkanów 73. Metan i etan podaje miejsca wyst powania metanu opisuje właêciwoêci fizyczne i chemiczne (reakcje spalania) metanu i etanu wyjaênia, jaka jest ró nica mi dzy spalaniem całkowitym a niecałkowitym zapisuje równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego metanu i etanu planuje doêwiadczenie umo liwiajàce zbadanie rodzajów produktów spalania metanu opisuje zastosowania metanu i etanu 74. WłaÊciwoÊci alkanów wyjaênia zale noêç mi dzy długoêcià łaƒcucha w glowego a stanem skupienia, lotnoêcià i palnoêcià alkanów zapisuje równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego alkanów 75. Szeregi homologiczne alkenów i alkinów definiuje poj cie w glowodory nienasycone wyjaênia budow czàsteczek alkenów i alkinów i na tej podstawie klasyfikuje je jako w glowodory nienasycone tworzy szeregi homologiczne alkenów i alkinów podaje wzory ogólne szeregów homologicznych alkenów i alkinów DoÊwiadczenie 6. Badanie właêciwoêci ropy naftowej DoÊwiadczenie 62. Badanie wpływu ropy naftowej na piasek i ptasie pióro DoÊwiadczenie 63. Destylacja frakcjonowana ropy naftowej DoÊwiadczenie 64. Badanie rodzajów produktów spalania metanu DoÊwiadczenie 65. Obserwacja procesu spalania gazu z zapalniczki (butanu) DoÊwiadczenie 66. Badanie właêciwoêci benzyny ropa naftowa gaz ziemny zwiàzki organiczne w glowodory benzyna nafta olej nap dowy w glowodory nasycone szereg homologiczny zwiàzki nasycone metan etan spalanie całkowite spalanie niecałkowite w glowodory nienasycone alkeny alkiny wiàzanie wielokrotne

17 7 podaje zasady tworzenia nazw alkenów i alkinów na podstawie nazw alkanów zapisuje wzory strukturalne i półstrukturalne alkenów i alkinów 76. Eten i etyn jako przykłady w glowodorów nienasyconych 3 opisuje właêciwoêci (spalanie, przyłàczanie bromu i wodoru) etenu i etynu projektuje doêwiadczenie umo liwiajàce odró nienie w glowodorów nasyconych od nienasyconych zapisuje równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego, przyłàczania bromu i wodoru do w glowodorów nienasyconych opisuje zastosowania etenu i etynu wyjaênia, na czym polega reakcja polimeryzacji zapisuje równanie reakcji polimeryzacji etenu opisuje właêciwoêci i zastosowania polietylenu charakteryzuje tworzywa sztuczne W podaje właêciwoêci i zastosowania wybranych tworzyw sztucznych W 77. Podsumowanie wiadomoêci o w glowodorach 78. Sprawdzian wiadomoêci z działu W giel i jego zwiàzki z wodorem Pochodne w glowodorów (2 godzin lekcyjnych) Uczeƒ: 79. Szereg homologiczny alkoholi opisuje budow czàsteczki alkoholi wskazuje grup funkcyjnà alkoholi i podaje jej nazw wyjaênia, co to znaczy, e alkohole sà pochodnymi w glowodorów tworzy nazwy prostych alkoholi zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne prostych alkoholi tworzy szereg homologiczny alkoholi na podstawie szeregu homologicznego alkanów 80. Metanol i etanol jako przykłady alkoholi opisuje właêciwoêci i zastosowania metanolu i etanolu projektuje doêwiadczenie umo liwiajàce zbadanie właêciwoêci etanolu bada właêciwoêci etanolu zapisuje równania reakcji spalania metanolu i etanolu opisuje negatywne skutki działania etanolu na organizm ludzki wyjaênia zale noêç mi dzy długoêcià łaƒcucha w glowego a stanem skupienia i aktywnoêcià chemicznà alkoholi W DoÊwiadczenie 67. Otrzymywanie etenu i badanie jego właêciwoêci DoÊwiadczenie 68. Otrzymywanie etynu i badanie jego właêciwoêci DoÊwiadczenie 69. Badanie właêciwoêci etanolu DoÊwiadczenie 70. Wykrywanie obecnoêci etanolu eten etyn reakcja przyłàczania (addycji) polietylen katalizator monomer polimer reakcja polimeryzacji tworzywa sztuczne W piroliza metanu W trimeryzacja W alkohole grupa funkcyjna grupa hydroksylowa metanol etanol fermentacja alkoholowa enzymy kontrakcja spirytus alkoholizm

18 8 Rozkład materiału nauczania 8. Glicerol jako przykład alkoholu polihydroksylowego zapisuje wzór sumaryczny i strukturalny glicerolu wyjaênia nazw systematycznà glicerolu (propanotriol) projektuje doêwiadczenie umo liwiajàce zbadanie właêciwoêci glicerolu zapisuje równania reakcji spalania glicerolu bada i opisuje właêciwoêci glicerolu wymienia zastosowania glicerolu 82. Szereg homologiczny kwasów karboksylowych podaje przykłady kwasów organicznych wyst pujàcych w przyrodzie i wymienia ich zastosowania opisuje budow kwasów karboksylowych wskazuje grup funkcyjnà kwasów karboksylowych i podaje jej nazw wyjaênia, co to znaczy, e kwasy karboksylowe sà pochodnymi w glowodorów tworzy szereg homologiczny kwasów karboksylowych na podstawie szeregu homologicznego alkanów tworzy nazwy prostych kwasów karboksylowych i zapisuje ich wzory sumaryczne i strukturalne podaje nazwy zwyczajowe i systematyczne kwasów karboksylowych 83. Kwas metanowy i kwas etanowy jako przykłady kwasów karboksylowych 2 bada i opisuje właêciwoêci i zastosowania kwasów: metanowego i etanowego (octowego) projektuje doêwiadczenie umo liwiajàce zbadanie właêciwoêci kwasu etanowego (reakcja spalania, odczyn, reakcje z: zasadami, metalami i tlenkami metali) zapisuje równania reakcji spalania, dysocjacji jonowej (elektrolitycznej), reakcji z zasadami, metalami i tlenkami metali kwasów metanowego i etanowego (octowego) 84. Wy sze kwasy karboksylowe wyjaênia budow czàsteczek wy szych kwasów karboksylowych podaje nazwy wy szych kwasów karboksylowych nasyconych (palmitynowy, stearynowy) i nienasyconych (oleinowy) zapisuje wzory kwasów palmitynowego, stearynowego i oleinowego opisuje właêciwoêci długołaƒcuchowych kwasów karboksylowych DoÊwiadczenie 7. Badanie właêciwoêci glicerolu DoÊwiadczenie 72. Badanie właêciwoêci kwasu octowego DoÊwiadczenie 73. Badanie odczynu wodnego roztworu kwasu octowego DoÊwiadczenie 74. Reakcja kwasu octowego z magnezem DoÊwiadczenie 75. Reakcja kwasu octowego z zasadà sodowà DoÊwiadczenie 76. Reakcja kwasu octowego z tlenkiem miedzi(ii) DoÊwiadczenie 77. Badanie palnoêci kwasu octowego DoÊwiadczenie 78. Badanie właêciwoêci wy szych kwasów karboksylowych DoÊwiadczenie 79. Reakcja kwasu stearynowego z zasadà sodowà alkohole monohydroksylowe alkohole polihydroksylowe glicerol kwasy organiczne kwasy karboksylowe grupa karboksylowa kwas metanowy kwas etanowy fermentacja octowa sól kwasu karboksylowego wy sze kwasy karboksylowe kwasy tłuszczowe kwas palmitynowy kwas stearynowy kwas oleinowy stearyna mydło stearynian sodu

19 9 projektuje doêwiadczenie umo liwiajàce zbadanie właêciwoêci wy szych kwasów karboksylowych (właêciwoêci fizyczne, spalanie, reakcja z zasadà sodowà) zapisuje równania reakcji spalania wy szych kwasów karboksylowych i reakcji z zasadà sodowà projektuje doêwiadczenie umo liwiajàce odró nienie kwasu oleinowego od palmitynowego lub stearynowego wyjaênia zale noêç mi dzy długoêcià łaƒcucha w glowego a stanem skupienia i aktywnoêcià chemicznà kwasów karboksylowych 85. Estry 2 wyjaênia, na czym polega reakcja estryfikacji zapisuje równania reakcji prostych kwasów karboksylowych z alkoholami monohydroksylowymi wskazuje grup funkcyjnà we wzorze estru tworzy nazwy estrów pochodzàcych od podanych nazw kwasów i alkoholi projektuje doêwiadczenie umo liwiajàce otrzymanie estru o podanej nazwie opisuje właêciwoêci estrów w aspekcie ich zastosowaƒ podaje wyst powanie estrów w przyrodzie 86. Aminy i aminokwasy pochodne w glowodorów zawierajàce azot opisuje budow amin na przykładzie metyloaminy wskazuje grup funkcyjnà amin i podaje jej nazw wyjaênia, co to znaczy, e aminy sà pochodnymi w glowodorów opisuje właêciwoêci fizyczne i chemiczne amin na przykładzie metyloaminy opisuje budow aminokwasów na przykładzie glicyny wskazuje grupy funkcyjne aminokwasów i podaje ich nazwy wyjaênia mechanizm powstawania wiàzania peptydowego opisuje właêciwoêci fizyczne i chemiczne aminokwasów na przykładzie glicyny 87. Podsumowanie wiadomoêci o pochodnych w glowodorów 88. Sprawdzian wiadomoêci z działu Pochodne w glowodorów Substancje o znaczeniu biologicznym ( godzin lekcyjnych) Uczeƒ: 89. P Składniki chemiczne ywnoêci P wymienia składniki chemiczne ywnoêci i miejsce ich wyst powania P wyjaênia rol składników chemicznych ywnoêci w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu P składniki chemiczne ywnoêci P DoÊwiadczenie 80. Reakcja alkoholu etylowego z kwasem octowym DoÊwiadczenie 8. Badanie właêciwoêci fizycznych i chemicznych glicyny estry reakcja estryfikacji grupa estrowa hydroliza hydroliza estrów aminy grupa aminowa metyloamina zasady organiczne aminokwasy glicyna wiàzanie peptydowe składniki chemiczne ywnoêci P

20 20 Rozkład materiału nauczania 90. Tłuszcze 2 wyjaênia charakter chemiczny tłuszczów klasyfikuje tłuszcze pod wzgl dem pochodzenia, stanu skupienia i charakteru chemicznego opisuje właêciwoêci fizyczne tłuszczów projektuje doêwiadczenie umo liwiajàce odró nienie tłuszczu nienasyconego od nasyconego wyjaênia, na czym polega utwardzanie tłuszczów opisuje, na czym polega próba akroleinowa W zapisuje równanie reakcji otrzymywania tłuszczu w wyniku estryfikacji glicerolu z wy szym kwasem tłuszczowym W opisuje, na czym polega metaboliczna przemiana tłuszczów W 9. Białka 2 definiuje białka jako zwiàzki chemiczne powstajàce z aminokwasów wymienia pierwiastki chemiczne, których atomy wchodzà w skład czàsteczek białek bada zachowanie si białka pod wpływem ogrzewania, st onego etanolu, kwasów i zasad, soli metali ci kich (np. CuSO 4 ) i soli kuchennej wymienia rodzaje białek opisuje właêciwoêci białek planuje doêwiadczenie umo liwiajàce zbadanie właêciwoêci białek opisuje ró nice w przebiegu denaturacji i koagulacji białek wylicza czynniki, które wywołujà procesy denaturacji i koagulacji białek wykrywa obecnoêç białka w ró nych produktach spo ywczych planuje doêwiadczenie umo liwiajàce zbadanie składu pierwiastkowego białek W 92. Monosacharydy wymienia pierwiastki chemiczne, których atomy wchodzà w skład czàsteczek sacharydów (cukrów) dokonuje podziału sacharydów na monosacharydy, oligosacharydy i polisacharydy (cukry proste i zło one) podaje wzór sumaryczny monosacharydów: glukozy i fruktozy planuje doêwiadczalne badanie właêciwoêci fizycznych glukozy bada i opisuje właêciwoêci fizyczne, wyst powanie i zastosowania glukozy planuje doêwiadczenie umo liwiajàce zbadanie składu pierwiastkowego sacharydów W doêwiadczalnie przeprowadza reakcje charakterystyczne glukozy: prób Trommera i prób Tollensa W DoÊwiadczenie 82. Badanie rozpuszczalnoêci tłuszczów DoÊwiadczenie 83. Odró nianie tłuszczów roêlinnych od zwierz cych DoÊwiadczenie 84. Odró nianie tłuszczu od substancji tłustej DoÊwiadczenie 85. Badanie składu pierwiastkowego białka DoÊwiadczenie 86. Wykrywanie białek DoÊwiadczenie 26. Badanie właêciwoêci białek DoÊwiadczenie 87. Wykrywanie białek we włóknach naturalnych DoÊwiadczenie 88. Badanie składu pierwiastkowego sacharydów DoÊwiadczenie 89. Badanie właêciwoêci glukozy DoÊwiadczenie 90. Próba Trommera W DoÊwiadczenie 9. Próba Tollensa (próba lustra srebrnego) W tłuszcze czàsteczka tłuszczu tłuszcze zwierz ce tłuszcze roêlinne tłuszcze nasycone tłuszcze nienasycone utwardzanie tłuszczów akroleina W próba akroleinowa W lipazy W hydroliza tłuszczów W białka białka proste białka zło one aminokwasy białkowe aminokwasy niebiałkowe peptydy reakcja ksantoproteinowa reakcja biuretowa koagulacja denaturacja wysalanie białka zol el peptyzacja sacharydy cukry proste monosacharydy oligosacharydy polisacharydy w glowodany glukoza fruktoza izomery próba Trommera W próba Tollensa W