Wieża obserwacyjna. Kąpielisko lecznicze. Przystań żaglówek Przystań statków. Loty wycieczkowe. Zabytek, kościół. Muzeum. Jaskinia. Lotnisko.

Transkrypt

1 Zamek Muzeum Region winiarski Badacsony Region winiarski Balatonfüred Csopak Ruiny Kąpielisko lecznicze Przystań żaglówek Przystań statków Prom Lotnisko Loty wycieczkowe Wieża obserwacyjna Jaskinia Region winiarski Pogórza Balatonu Region winiarski Balatonmelléke Region winiarski Balatonboglár Granica parku narodowego Park narodowy Granica regionu Autostrada Linia kolejowa Biura Tourinform Zabytek, kościół Pałac 14:03 Winnica Las balaton_2004_lengyel.qxd Page 2

2 Zaproszenie do podróży Kto po raz pierwszy nazwał siebie zakochanym w Balatonie tego dzisiaj już nikt nie wie. Może był to poeta, a może podróżnik wszak dwieście lat temu nikt inny nie przyjeżdżał w te okolice faktem jest jednak to, że już od początku XIX wieku coraz częściej pojawia się takie wyznanie. Najpierw tylko w literaturze pięknej, potem na łamach prasy, a dziś nawet w języku potocznym. Jeśli ktoś jeszcze tu nie był, nie zrozumie silnego przywiązania do Balatonu Gdy spróbujemy dowiedzieć się dlaczego wszystkim podoba się Balaton, otrzymamy tyle odpowiedzi ile padło pytań. Dzieci najczęściej zachwycają się wielogodzinnym radosnym pluskaniem się w jeziorze. Ciepła i płytka woda cieszy się takim powodzeniem wśród maluchów, że dopiero na wyraźny rozkaz rodziców z ociąganiem wychodzą z wody. Młodzież z kolei wspomina super imprezy, gorące noce w dyskotekach trwających do białego rana. Dla nich Balaton to świat spotkań i przygód. Miłośnicy przyrody z błyszczącymi oczyma opowiadają o niezmąconej ciszy balatońskich wzgórz lub o gęstych szuwarach Małego Balatonu i o wirujących jak chmury stadach ptactwa wodnego. Malarze i fotograficy twierdzą, że góry wokół jeziora stanowią najpiękniejsze pejzaże na Węgrzech. Miłośnicy win opiewają zalety Badacsonyi Kéknyelű oraz Boglári Olaszrizling, a smakosze opowiedzą o pieczonym na ruszcie sandaczu. Wędkarze snują opowieści o złowionych rybach metrowej długości, żeglarze wspominają świeżą bryzę i wiatr wypełniający żagle śmigłych jachtów, osoby cierpiące na reumatyzm nie zapomną cudownej uzdrawiającej mocy wód termalnych w Hévíz, a miłośnicy muzyki poważnej koncertów organowych w Tihany lub gali operetkowej w Siófoku Można jeszcze długo tak wymieniać chyba nawet bez końca lecz już pierwszy tuzin odpowiedzi uchyli rąbka tajemnicy tej miłości do Balatonu. To jezioro o tysiącu twarzach oferuje mnóstwo atrakcji. Wszyscy odwiedzający znajdą tutaj coś dla siebie, wspaniale wypoczywając i oddając się ulubionym sportom lub zainteresowaniom. Niezależnie od tego, czy ktoś przyjeżdża sam czy z rodziną, z małymi dziećmi lub nastolatkami, w stroju jeździeckim czy ze sztucerem myśliwskim, podczas upalnego lata czy łagodnej jesieni - na pewno znajdzie dla siebie odpowiednie miejsce, nocleg i bogaty program. Największy malarz jeziora, mistrz nastrojów impresjonistycznych József Egry stwierdził, iż nad Balatonem nie ma dni powszednich. Każdy kto tu zamieszka, natychmiast odczuje głębię radości życia i bezwiednie dzieli się nią z odwiedzającymi. Tutaj gość rzeczywiście jest mile widziany. Gospodyni kwatery prywatnej jak kwoka przyjmuje pod własne skrzydła gości i zanim dopiją oni pierwszą kawę, dowiedzą się gdzie jest najlepsza restauracja, najtańszy targ, najpiękniejsza plaża i najbliższa piwnica winiarska. Tak, nad tym jeziorem jeszcze nie zapomniano odwiecznej tradycji, nakazującej traktować gości jak członków własnej rodziny. Goście rzeczywiście mogą poczuć się jak w domu, a turyści po powrocie wspominają przez całe lata: nad Balatonem naprawdę nie ma dni powszednich. Ta Wielka Woda zachwycająca swą zmiennością i słynna z gościnności mieszkańców rzeczywiście przywiązała wiele osób do siebie na całe życie. Może to zabrzmieć zaskakująco, ale nad Balaton powraca więcej turystów niż w najbardziej znane miejsca turystyczne na świecie. W Siófoku jednym z najpiękniejszych miast nad Balatonem ustanowiono nawet specjalny dyplom dla gości powracających regularnie przez ponad dziesięć lat, który w każdym roku wręcza burmistrz miasta. Najwierniejszy Gość Miasta Siófok od 1965 roku spędził tu prawie każdy swój urlop W przyszłości może powstanie podobny dyplom dla całego Balatonu, a grono laureatów zostanie nazwane Klubem Zakochanych w Balatonie. Niewykluczone, że niektórzy z Państwa już teraz mogą się uważać za członków takiego klubu, ale możliwe też, że dopiero teraz zakiełkowała myśl o poznaniu tych okolic. W każdym jednak razie to największe i najpiękniejsze jezioro Europy środkowej na pewno warte jest odwiedzenia. Balaton zaprasza Państwa wraz z rodziną i przyjaciółmi. Tu czekają wszystkie uroki wakacji! Turystyka Węgierska S.A. Góra Szent György, kaplica 3

3 B a l a t o n W objęciach fal Regaty Kąpieli w wodach Balatonu od czasów prehistorycznych zażywali wszyscy mieszkający i pracujący nad jego brzegami oraz zmęczeni drogą podróżni i wędrowcy. O kąpielach w sensie dzisiejszym możemy mówić dopiero od końca XIX wieku, kiedy to uciekający przed zgiełkiem mieszkańcy wielkich miast pojawili się masowo nad brzegami Balatonu. Rysunki i fotografie przepięknych drewnianych domów kąpielowych oddają charakter tamtej epoki. Kąpiele nie stanowiły wtedy luksusu zastrzeżonego wyłącznie dla arystokracji. Zanotowano, że chłopi z regionu Mezőföld po zakończeniu ciężkich prac żniwnych, takich jak: koszenie, wiązanie snopów, młocka masowo kąpali się w okolicach Balatonaliga (I 2) i Balatonvilágos (H 3), by ochłodzić się po pracy. Jak poznać smak Balatonu? Moglibyśmy zażartować i powiedzieć: w szklance, zresztą nie byłby to zły pomysł! Po długich i kosztownych inwestycjach ekologicznych woda w jeziorze znów osiągnęła taką jakość, że można się jej napić. Jakość wody kontrolowana jest przez niezależnych, zagranicznych ekspertów, a największy niemiecki automobilklub ADAC od lat publikuje te informacje, m.in. w internecie. 4

4 Balatonlelle Woda w Balatonie jest najodpowiedniejsza do kąpieli w ciągu trzech miesięcy lata. W tym okresie temperatura wody rzadko spada poniżej 22 C, w środku sezonu często osiąga nawet C. Jest to jezioro słodkowodne, więc osoby o skórze wrażliwej na sól mogą spokojnie zażywać kąpieli. Jedyne poważne niebezpieczeństwo Balatonu czai się na pływających na głębokiej wodzie. Krótkie i spienione fale jeziora występujące podczas nagłych burz mogą stanowić duże wyzwanie nawet dla doświadczonych i silnych pływaków. Zagrożenia można bardzo łatwo uniknąć: działający na całym obszarze Balatonu świetlny przedburzowy system sygnalizacyjny ostrzega kąpiących się i żeglarzy przed zbliżającymi się silnymi wiatrami i burzami. Balatonlelle, o zmierzchu Północny i południowy brzeg Balatonu różnią się diametralnie od siebie jeżeli chodzi o plaże i warunki przybrzeżne. Po stronie północnej woda raptownie zwiększa swą głębokość, po metrach nie można już dosięgnąć dna. Tutejsze plaże polecane są osobom umiejącym dobrze pływać, oraz rodzinom ze starszymi dziećmi. Wiele wrażeń czeka na odwiedzających kąpielisko Szigetfürdő w Keszthely (B 4) powstałe w miejscu starego domu zdrojowego, ponadto warto odwiedzić ładne plaże w Zánka (E 3), Tihany (G 3) oraz Balatonfüred (G 2-3). Na południowym brzegu Balatonu głębokość wody zwiększa się powoli, w większości miejsc możemy spacerować nawet do 500 metrów w dal nie tracąc gruntu pod nogami. Szczególnie płytki jest bezpośredni pas brzegu, gdzie w zaledwie półmetrowej wodzie bezpiecznie mogą pluskać się najmłodsi. Dlatego rodziny z małymi dziećmi zazwyczaj wybierają południowy brzeg jeziora. Jeżeli dzieci są już większe lub oczekują innych wrażeń, warto odwiedzić nowy park wodny w Balatonlelle (E 4) z mnóstwem atrakcji dla dzieci i dorosłych. Jacht motorowy Balaton Wschodni kraniec Balatonu to raj dla miłośników słońca. Na plażach w Balatonkenese (H 2), Balatonakarattya (HI 2) i Balatonaliga (I 2) ze względu na ich południowe położenie można się kąpać w promieniach słonecznych od wczesnego ranka do późnego popołudnia. Balatonboglár, plaża 5

5 B a l a t o n Cuda przyrody Organy bazaltowe Przyroda z rozrzutną obfitością obdarowała Balaton pięknem. Większość z nich znajduje się pod ochroną na terenie Parku Narodowego Pogórza Balatonu. Aby poznać atrakcje botaniczne i geologiczne znajdujące się na szlakach krajobrazowych, odwiedzający mogą skorzystać z usług przewodnika. Najbardziej urozmaicony krajobraz widoczny jest z Szépkilátó w pobliżu Balatongyörök (C 4) niegdyś miejsce to opiewali poeci. Różnorodność tworów wulkanicznych północnego brzegu jeziora najlepiej podziwiać ze wzgórza zamkowego w Fonyód (D 4) lub Balatonboglár (E 4). Niecka Káli (DE 3) leży w wieńcu wygasłych wulkanów. Chociaż samochodem to jedynie kwadrans drogi od hałaśliwego brzegu Balatonu, jednak mamy wrażenie jakbyśmy byli w całkiem innym świecie. Nad szuwarami płytkich jeziorek słychać wodne ptaki, z pastwisk dochodzi odgłos dzwonków bydła, a w miłych małych wioskach panuje anielski spokój. Nieprzypadkowo więc w wielu starych chłopskich zagrodach osiedlili się filmowcy, artyści, pisarze. Góry zrodzone w ogniu Dużą część północnego brzegu Balatonu zrodziła najpotężniejsza, formująca ziemię siła wulkaniczna. Raj dla turystów stanowi wieniec zastygłych wulkanów bazaltowych. Wypływająca lawa na zboczu gór bazaltowych zastygła w niezwykłe formy: tak jakby gigantyczne organy opiewały piękno pannońskiego krajobrazu. Największe organy bazaltowe znajdują się na górze Szent György (D 3), ich piszczałki osiągają metr średnicy. Stojąc na dziedzińcu opuszczonej kopalni w Hegyes-tű (E 3), niczym zwoje firanek utkanych z kamieni falują przed nami tysiące słupów bazaltowych. 6

6 Balatonfüred, rzeźba przedstawiająca rybaka i przewoźnika Na skraju niecki kamienne bożki o fantastycznych kształtach strzegą ciszy tej krainy. Te bardzo rzadkie na świecie wulkaniczne figury powstałe z zastygłych języków roztopionej lawy poddanych wpływom wiatru w mowie potocznej nazwane są kamiennym morzem. Najpiękniejsze z nich można zobaczyć w Szentbékkálla (D 3). Otoczeni wieńcem skał przypominających abstrakcyjne rzeźby czujemy się jak w ogrodzie czarownika z epoki kamiennej. Mały Balaton (Kis-Balaton) Schowane za plecami góry Szent György stare, schludne miasteczko Tapolca (D 3), zaskoczy miłośników cudów natury inną osobliwością: podziemnym jeziorem. To również efekt działania sił wulkanicznych: gorąca woda wyżłobiła w wapieniu kręte korytarze i labirynt jaskiń, które potem zalała krystalicznie czysta woda krasowa. Zwiedzając tajemniczo podświetloną, krętą drogą wodną, czujemy się jak na łodzi Charona w mitologicznym podziemnym świecie. Ciągnący się pod miastem labirynt jaskiń jest nie tylko atrakcją turystyczną: panujący tu unikatowy mikroklimat pomaga leczyć poważne choroby układu oddechowego. Niedawno oddano do użytku doskonale wyposażone sanatorium, gdzie przebywają pacjenci korzystający z terapii w jaskiniach. Rozległe moczary Małego Balatonu (Kis-Balaton AB 5) na zachodnim krańcu jeziora przez dwadzieścia tysięcy lat stanowiły naturalny filtr rzeki Zala zasilającej Balaton. Kiedyś rzekę Zala wprowadzono bezpośrednio do Balatonu, wskutek czego rzeka zanieczyszczała oraz zamulała czystą i zdrową wodę w Balatonie przez pół wieku. Problem rozwiązano w niespotykany dotąd na świecie sposób: poprzez przywrócenie naturalnych bagien, w stanie zbliżonym do pierwotnego. Półwysep Tihany, Złoty Dom, stożek gejzeru Przygotowany przed piętnastoma laty zbiornik o powierzchni 20 kilometrów kwadratowych stanowi dzisiaj obszar ochrony przyrody, gdzie znowu chmury są z ptaków jak za dawnych czasów. Niezwykle malownicza wyspa Kányavár ku radości wędkarzy i fotografików przyrody otwarta jest również dla szerokiej publiczności. Miłośnicy przyrody, wędrując wokół Małego Balatonu, znajdą kolejną atrakcję: rezerwat bawołów w Kápolnapuszta (B 6). Kiedyś te niezwykle silne zwierzęta były używane do najcięższych prac na roli, lecz z czasem zastąpiono je przynoszącymi więcej korzyści i spokojniejszymi wołami. W Europie tylko tutaj w Kápolnapuszta oraz w Siedmiogrodzie można spotkać te groźnie wyglądające zwierzęta. Mały Balaton, czaple 7

7 B a l a t o n Sport, fitness? Balaton! Regaty Kiedy w roku 1893 Spółka Akcyjna Kurortu Balatońskiego w Siófoku (H 3) otworzyła swoje kąpielisko, wśród oferowanych usług znalazły się: kryta kręgielnia, krykiet, trawiaste korty tenisowe, wioślarstwo, yachting Tak, sport był częścią życia w kurortach nad Balatonem już od samego początku i tak pozostało do dzisiaj. Ogromne zwierciadło wody, szuwary, lasy i pola wokół jeziora ukrywają też dodatkowe możliwości. Pod koniec XIX wieku będące jeszcze w powijakach kurorty nad Balatonem starały się naśladować nadmorskie miejscowości. W ten sposób tu, gdzie dawniej widoczne były tylko promy lub żaglowce transportowe, zadomowiły się sportowe statki na jeziorze. Żeglarstwo do dziś cieszy się wielką i niesłabnącą popularnością. Odnowione i rozbudowane porty, np. w Balatonföldvár (F 3 4), Badacsony (D 4), Szigliget (CD 4), Balatonlelle (E 4) oraz Siófok (H 3). Działania te mają na celu ściągnięcie jak największej ilości żeglarzy z zatłoczonych jezior Zachodniej Europy nad Balaton. Z góry jeszcze piękniej Jedna ze starych widokówek z Siófoku pokazuje hydroplan lecący nad przystanią. Stąd wiemy, że loty spacerowe nad Balatonem były modne już w latach dwudziestych. Obecnie w okolicach jeziora przynajmniej w dwudziestu miejscach oferowane są przeloty lotnią, małym samolotem, helikopterem, a nawet balonem na gorące powietrze, gdyż monumentalne piękno Balatonu robi największe wrażenie gdy spojrzymy nań spośród chmur. 8

8 Poza żeglarstwem rekreacyjnym, wielką tradycję mają regaty na tym akwenie. Balatońskie regaty lubią przede wszystkim żeglarze statków technicznych. Skomplikowana sytuacja wietrzna na jeziorze wystawia na próbę ich wiedzę i umiejętności. W portach można zacumować statki przywiezione skądinąd, ale kto nie chce mieć kłopotów z transportem może tu skorzystać z wypożyczalni. Początkujący adepci żeglarstwa mogą wziąć udział w kursach w każdym większym mieście nad jeziorem, gdzie mogą zdobyć patent żeglarski ważny na wszystkich wodach śródlądowych Europy. Balatonszabadi Sóstó, plaża W Balatonfüred (G 2 3) i Siófok (H 3) działają elektrycznie napędzane trasy dla narciarzy wodnych, jest też możliwość nauki tego sportu na miejscu pod okiem eksperta. Duże haczyki z kości znajdujące się w Muzeum Balatonu w Keszthely (B 4) świadczą o tym, ze już w czasach prehistorycznych mieszkali tutaj ludzie zajmujący się wędkarstwem i połowem ryb. Niestety! W dzisiejszych czasach tak duże haczyki nie są już potrzebne, ale kto ma cierpliwość i wytrwałość wciąż może złapać ponad półtorametrowego suma, długiego jak ramię sandacza, karpia ważącego ponad dziesięć kilogramów, tołpygę czy amura. Wędkarze powinni odwiedzać Balaton przed lub po głównym sezonie, ponieważ podczas letnich upałów ryba bierze słabiej. Wędkować można prawie wszędzie, lecz trzeba posiadać pozwolenie, które jest do nabycia w każdym sklepie wędkarskim. Najlepsze akweny wędkarskie to spokojne zatoki i zarośnięte sitowiem brzegi na północnej stronie jeziora. Balaton powinny wybrać także osoby chcące połączyć przyjemny wypoczynek z wrażeniami z polowań, bowiem jedne z najlepszych terenów łowieckich Węgier Külső-Somogy oraz Bakonyalja znajdują się w okolicach jeziora. Z roku na rok setki myśliwych z kraju i zagranicy przy- bywają, by polować na wspaniałe sarny, jelenie z rozłożystym porożem oraz ogromne dziki marzenie każdego myśliwego. Nad Balatonem łatwo też o wypoczynek w siodle, gdyż w ostatnim dziesięcioleciu bardzo rozwinęła się turystyka jeździecka. W każdym większym ośrodku wypoczynkowym miejscowe stajnie organizują rajdy konne. Dla tych, którzy wolą jedynie oglądać szlachetne rumaki, regularnie organizuje się pokazy konne. Najsłynniejsza stadnina mieści się w Szántódpuszta (G 3). Dla miłośników rowerów polecamy Balatoński Szlak Rowerowy, prowadzący wokół jeziora. Osoby przyjeżdżające innym środkiem transportu, również powinny zabrać ze sobą rower, bowiem w środku sezonu szybciej można dotrzeć gdzieś rowerem, niż jadąc samochodem po zatłoczonych drogach. W większych miastach można bez problemów znaleźć serwis dla rowerów. Tihany z lotu ptakal 9

9 B a l a t o n Piękne miasta, barwne programy Keszthely, pałac Keszthely (B 4) jest najstarszym miastem wśród miast w okolicach Balatonu. Wiele z jego ulic wiernie oddaje nastrój małych miasteczek z ubiegłego wieku. Do rozwoju Keszthely przez wiele stuleci decydująco przyczyniła się rodzina Festeticsów, jedna z najbogatszych rodzin arystokracji węgierskiej. Ich wspaniały barokowy pałac, gdzie dziś mieści się muzeum, to najpiękniejszy zabytek w regionie Balatonu. W parku oraz w eleganckich komnatach pałacu latem co tydzień organizowane są koncerty. Muzeum Balatonu jest również przepiękne, jego ekspozycja przedstawia powstanie jeziora, jego faunę i florę, znaleziska archeologiczne, folklor, oraz historię kąpielisk. Średniowiecznym zabytkiem jest nawa kościoła rzymsko-katolickiego, której freski zalicza się do najpiękniejszych dzieł gotyku węgierskiego. Stałe imprezy w mieście to Letni Festiwal Balatoński oraz Balatońska Jesień. Wycieczki, atrakcje w okolicach Keszthely rajd pieszy w górach Keszthely, zamek w Rezi (B 3) sanktuarium buddyjskie (stupa) w Zalaszántó (B 3) Balatonederics (C 4), Muzeum Afrykańskie 10

10 Sümeg, turnieje zamkowe Badacsony (D 4) jest najsłynniejszą górą winnic w regionie balatońskim. Tutaj rosną te winogrona, z których uzyskuje się wina Szürkebarát (Szary Mnich) i Kéknyelű. Na południowych stokach 437-metrowej bazaltowej góry wulkanicznej wspaniałe gospody i winiarnie oczekują na wycieczkowiczów. Na szczycie wieża panoramiczna Kisfaludy oferuje niezapomniany widok. U podnóża, w pobliżu przystani statków znajdziemy dom malarza Balatonu Józsefa Egryego. W domu mieści się teraz muzeum malarza. Stałą imprezą w regionie są Dni Winobrania w Badacsony. w Tihany opactwo Wycieczki z Badacsony rajd pieszy do zamku Szigliget (CD 4) Tapolca (D 3), zwiedzanie jeziora-jaskini i jeziora Młyńskiego (Malom) góra Szent György (D 3), organy bazaltowe W krajobrazie północnego brzegu, tak jak i na mapie, najbardziej rzuca się w oczy półwysep Tihany (Tihanyi-félsziget FG 3). Jego samotna bryła góruje nad cieśniną jak wieża strażnicza. Na niższym wzgórzu Tihany (G 3) już przed dziewięcioma wiekami postawiono kościół i klasztor. Edykt królewski z 1055 roku nakazujący budowę opactwa zawiera najstarsze pisane słowa w języku węgierskim w środku tekstu łacińskiego. Dzisiaj już z oryginalnego kościoła została do obejrzenia jedynie krypta podtrzymana grubymi, romańskimi kolumnami. Nad kryptą wzniesiono barokowy kościół opactwa. Cały teren półwyspu znajduje się pod ochroną. Osobliwe atrakcje turystyczne to: Wewnętrzne Jezioro wspaniale dla wędkarzy, stożek kamienny stworzony przez gejzery, Złoty Dom oraz pola lawendy. Muzea w Tihany: Muzeum Opactwa Benedyktynów, Skansen (dom gospodarza i dom cechu rybaków) oraz Muzeum Lalek. W kościele opactwa każdego lata organizowane są koncerty organowe. Tihany, opactwo, kościół Rajdy piesze, wycieczki na półwyspie Tihany i okolice rajd pieszy po półwyspie: Wzgórze Echa (Visszhang-domb), Jezioro Zewnętrzne, cele zakonników Örvényes (F 3), Muzeum Młynarskie Balatonudvari (F 3), zabytkowy cmentarz z rzeźbionymi płytami w kształcie serca Keszthely, koncert barokowy 11

11 B a l a t o n Piękne miasta, barwne programy Balatonfüred, port jachtowy Balatonfüred (G 2 3), chociaż nazwa miasta nie pochodzi od wód termalnych, a od kiści winogron, jednakże to tutaj w XVII wieku narodziła się kultura uzdrowiskowa nad Balatonem. Początkowo odwiedzano tutejsze źródła wód węglanowych, jednak od drugiej połowy XIX wieku, gdy w modę weszły kąpiele w Balatonie, tutaj właśnie z drzewa z czerwonych świerków wzniesiono pierwszy drewniany dom kąpieliskowy nad jeziorem. Füred uzyskał pierwszeństwo także pod wieloma innymi względami. Tutaj zbudowano i zwodowano w 1846 roku statek parowy Kisfaludy, tu zbudowano potem pierwsze jachty żaglowe, to tutaj działał pierwszy stały teatr dający przedstawienia w języku węgierskim. Otwierały się nowe rozdziały w historii turystyki węgierskiej. Spacer po Füred warto rozpocząć od 200-letniego placu Gyógy tér, przy słynnym źródle leczniczym, potem idąc przez ponad stuletni park i aleję Tagore nad nabrzeżem dojdziemy do jednego z najładniejszych portów na Balatonie. W pobliskim kościele Kerektemplom (Okrągły Kościół), poza jego okrągłym kształtem budynku warto obejrzeć freski i obrazy słynnych artystów. O kilka minut dalej znajduje się willa jednego z wielkich pisarzy literatury węgierskiej Móra Jókaiego, gdzie mieści się obecnie muzeum pisarza. Wycieczki z Balatonfüred Rajdy piesze: Samochodem do Veszprém (G 1): jaskinia Lóczy Barokowy pałac arcybiskupów, katedra i gotycka kaplica Gizeli wieża obserwacyjna na górze Tamás (G 2) Muzeum Diecezjalne im. Królowej Gizeli oraz dolina Koloska Muzeum Dezső Laczkó Ogród Botaniczny i Zwierzyniec im. Kálmána Kittenbergera 12

12 Balatonföldvár Balatonföldvár (F 3 4) już pod koniec ubiegłego stulecia zaprojektowano jako kurort, dlatego sprawia wrażenie najbardziej uporządkowanej miejscowości wypoczynkowej nad Balatonem. Piękne parki oraz wspaniale poprowadzone ulice świadczą o doskonałym guście rodu Széchenyi, jednej z największych rodzin arystokratycznych na Węgrzech, oraz o profesjonalizmie projektanta, inżyniera Istvána Spura późniejszego delegata rządu do spraw Balatonu. Trafiono w dziesiątkę z wyborem miejsca dla miasta: z Balatonföldvár przy ładnej pogodzie i dobrej widoczności można dostrzec całe 200 km linii brzegowej Balatonu. Kurort może poszczycić się najpiękniejszym portem. Balatonfüred, Muzeum im. Jókai Wycieczki z Balatonföldvár Pieszo: Kőröshegy (G 4), kościół gotycki Samochodem: Igal (G 6) gorące kąpieliska, Balatonboglár (E 4) punkt widokowy Gömb, kaplica Vörös (przedstawienia plenerowe), w sierpniu festiwal winobrania Siófok (H 3) letnia stolica Węgier. Jest to jedno z najruchliwszych centrów turystycznych Węgier. Osiedle wypoczynkowe oraz dzielnica willowa powstały pod koniec XIX wieku jako największa inwestycja turystyczna epoki. W Siófok urodził się światowej sławy kompozytor operetkowy Imre Kálmán, w jego domu rodzinnym można zwiedzać muzeum kompozytora. Każdego tygodnia przez dwa miesiące lata organizuje się tutaj galowe przedstawienia operetkowe dla uczczenia Imre Kálmána. W katolickim kościele parafialnym odbywają się koncerty organowe oraz kursy kompozytorskie. Siófok ze swymi ogromnymi dyskotekami oraz licznymi lokalami z dobrą muzyką stanowi miejsce letnich pielgrzymek młodzieży. Ich ulubionym miejscem stał się Beach House wzniesiony kilka lat temu na dużej plaży w ciągu dnia funkcjonuje on jako ośrodek sportowy, a Tihany, koncert wieczorami jest miejscem koncertów rockowych. Stałe imprezy to święto otwarcia sezonu w Zielone Świątki oraz Festiwal Folkloru Złota Muszla (Aranykagyló). Wycieczki z Siófoku Rajdy piesze: rezerwat przyrody Törek (GH 3 4) Samochodem: Szántódpuszta (G 3), Muzeum Folwarku, Akwarium Balatońskie i pokazy konne Statkiem: półwysep Tihany (FG 3), Balatonfüred (G 2 3) Tapolca, Jezioro Młyńskie (Malom) 13

13 B a l a t o n Barwy i dźwięki folkloru Tihany, dni folklorystyczne Węgry starannie strzegą swoich ludowych tradycji i Balaton nie stanowi pod tym względem wyjątku. Taniec ludowy możemy często oglądać podczas imprez kulturalnych i turystycznych. Każda miejscowość nad jeziorem i w okolicy organizuje jakąś barwną letnią imprezę, święto, tydzień wina czy festiwal. Najbarwniejszą atrakcją jest taniec ludowy. W tańcu węgierskim zawsze jest okazja dla brawurowych popisów tancerzy, a do pokazów solowych w tańcu kawalerów. W tańcu pasterzy z kijami lub w tańcu dziewcząt z butelkami niezbędna jest prawdziwie akrobatyczna zręczność oraz duże doświadczenie. Goście coraz częściej podczas kolacji w czardach (czyli gospodach) mogą otrzymać przedsmak ze skarbca węgierskiego tańca ludowego. Czarda to jedno z miejsc narodzin tańca ludowego. Dawniej na dziedzińcu gospody, na ubitej ziemi szli w tany przodkowie dzisiejszych Węgrów, tu urządzano wielkie wspólne zabawy. Dziewczyny tańczyły ubrane w swe najlepsze stroje, a kawalerowie na dowód swej siły i zręczności brawurowymi tańcami starali się udowodnić, kto przewodzi we wsi. Radość bierze widząc, że dziś znowu tańczą w starych-nowych gospodach. życie codzienne mieszkańców wsi w dawnych czasach oraz warunki, w jakich gospodarowali pokazuje wspaniały zespół zabytków na południowym brzegu Balatonu w Szántódpuszta (G 3), niedaleko od przystani promu. Prawie 30 doskonale zachowanych budynków gospodarczych puszty pokazuje obraz folwarku z XIX wieku. Stodoły, stajnie, obory, warsztat kowalski, dom zarządcy, gospoda znajdziemy tutaj wszystko, co niegdyś należało do centrum gospodarczego każdego wielkiego majątku. Wnętrza budynków urządzono w duchu tamtej epoki, często organizuje się tutaj wystawy artystów plastyków, a tematem prac jest zwykle Balaton. Puszta posiada wspaniałą stadninę, od czerwca do września codziennie przed południem odbywają się efektowne pokazy konne. W Szántódpuszta można obejrzeć jedyne akwarium prezentujące florę i faunę Balatonu. Złota Muszla Międzynarodowy Festiwal Folkloru Złota Muszla (Aranykagyló) od wielu lat stanowi jedną z najważniejszych imprez Letniej Stolicy Siófok (H 3). Przybywające z różnych stron świata zespoły pieśni i tańca ludowego swoimi porywającymi występami na jeden tydzień w lipcu sprowadzają na brzeg Balatonu urok całego świata. 14

14 Przewodnik winiarski po Balatonie Impreza z okazji winobrania na Pogórzu Balatonu Winorośl w ten region sprowadzili Rzymianie dwa tysiące lat temu. Ta wymagająca roślina bardzo polubiła glebę i klimat okolic Balatonu, więc od tamtej pory jezioro i wino stanowią nierozłączną parę. Wino z Badacsony (D 4) to prawdziwa legenda. Powodem świetnej jakości wina jest gleba zawierająca zwietrzałą skalę wulkaniczną, śródziemnomorski klimat na osłoniętym południowym zboczu góry oraz światło odbijające się od tafli jeziora tzw. wtórne promieniowanie słoneczne. Najsłynniejsze wina regionu Badacsony to Szürkebarát i Kéknyelű, ale wyśmienity jest także Olaszrizling, Rizlingszilváni, Ottonell Muskotály i Tramini. Region winiarski Balatonfüred-Csopak (G 2 3) posiada wiele wspólnych cech z regionem Badacsony. Tu także panuje klimat prawie śródziemnomorski, kiście winogron dojrzewają w świetle słońca odbijającego się od Balatonu, lecz gleba jest całkiem inna, raczej wapienna. Chociaż tutejsze wina są równie mocne i ogniste, ich charakter jest lżejszy od win z sąsiednich okolic. W regionie dominują szczepy Rajnai Rizling, Olaszrizling oraz Chardonnay, na wzgórzach Tihany dojrzewają także winogrona czerwone: Merlot, Zweigelt i Cabernet Franc. Inny słynny region winiarski to góra Somló, wznosząca się w pewnym oddaleniu od Balatonu. Tutejsze wino nazywano napojem nocy poślubnej, gdyż wierzono niegdyś, iż pijąc to wino można oczekiwać potem narodzin syna. Dlatego wino z Somló było zawsze obecne na królewskich zaślubinach. Na zboczach starej góry wulkanicznej o pięknym kształcie uprawiany jest głównie Furmint i Olaszrizling, tutaj znajduje się ostatni przyczółek Olaszrizling z góry Szent György prastarego węgierskiego szczepu winorośli Juhfark. Region winiarski Balatonmelléke obejmuje południowe stoki wzgórz wokół Keszthely oraz Kotlinę Káli (DE 3). Uprawia się tutaj wiele szczepów białej winorośli, najbardziej znany jest uszlachetniony na miejscu gatunek Cserszegi Fűszeres, a miejscowe wino - dzięki swemu wyraźnemu bukietowi i smakowi - zdobyło wiele głównych nagród na konkursach win. Winorośl jest od dawna uprawiana także po południowej stronie Balatonu. Uprawiane gatunki nie różnią się od tych z przeciwległego brzegu, lecz piaszczysto-lessowa gleba nadaje im całkiem inny smak. W tutejszych piwnicach dojrzewają delikatne wina z bogatym bukietem owoców. Wyjątek stanowi jedynie winorośl uprawiana na zboczach gór zamkowych w Fonyód (D 4) oraz Balatonboglár (E 4), ponieważ oba wzgórza tak jak ich wielcy bracia pod drugiej stronie powstały wskutek działań sił wulkanicznych. Największe winnice znajdziemy w Balatonboglár. Rzędy winorośli w Badacsony 15

15 B a l a t o n Tajemnice kuchni Balatonu Csobánc Wśród potraw jeziora bezapelacyjnie pierwsze miejsce przypada rybom, których królem jest sandacz balatoński (balatoni fogas süllő). Ta drapieżna ryba z rodziny okoniowatych osiąga wagę 9 10 kg i 120 cm długości. Mięso sandacza jest śnieżnobiałe, kruche, bez ości, o czystym smaku, nieprzypadkowo więc zajmuje pierwsze miejsce w jadłospisach nad Balatonem. Według klasycznego przepisu rybę piecze się w całości. Na osobny rozdział zasługuje balatońska zupa rybna (halászlé). Pierwsza pisemna wzmianka o zupie pojawia się po raz pierwszy również w latach 1800-tych, właśnie nad Balatonem. W podpisanej z rybakami umowie dwór Festeticsów z Keszthely (B 4) zastrzega, iż przy wyjątkowo uroczystych okazjach rybacy mają obowiązek gotować zupę rybną dla gości hrabiego. Zupa rybna jest tym smaczniejsza, im więcej gatunków ryb użyto do gotowania, a uwieńczają ją kawałki karpia i suma. Napoleon i zupa rybna Ta wspaniała, typowo węgierska potrawa ludowa według wielu opinii zawdzięcza pośrednio swoje istnienie Napoleonowi. Gdy na początku XIX wieku cesarz przez ustanowienie blokady morskiej zamierzał rzucić Anglię na kolana, z rynku europejskiego natychmiast zniknął pieprz. Zaradni chłopi węgierscy zastąpili go suszoną, zmieloną na pył czerwoną papryką i ta przyprawa później stała się symbolem kuchni węgierskiej. 16

16 Zupa rybna Większość gości zagranicznych z kuchni węgierskiej zna głównie potrawy przyprawiane papryką, takie jak gulasz, czy paprykarz, a przecież dania warzywne są równie oryginalne i zachwycające. Kuchnia węgierska w swoisty sposób obchodzi się z warzywami. W Europie lub Ameryce Północnej na stół serwowane są głównie warzywa gotowane, a na Węgrzech warzywa podaje się w panierce, zaprawione zasmażką, śmietaną lub śmietanką, albo w przyprawionym własnym wywarze. Zabielana potrawka z dyni z koperkiem cieszy się uznaniem nawet u francuskich smakoszy! Inne wspaniałe dania węgierskie to potrawka fasolowa z wędzoną golonką, kapusta z pomidorami i pieczonymi żeberkami lub potrawka z soczewicy z kiełbasą debreczyńską. Ale palmę pierwszeństwa na pewno zdobywa kapusta faszerowana. Do przygotowania używa się drobno poszatkowanej białej kapusty, którą gotuje się w wywarze z papryką, cebulą i pieprzem, do tego dodaje się przyprawione mielone mięso z ryżem i zawija w liście kapusty. Na wierzchu polewa się śmietaną i dodaje koguci grzebień z usmażonej słoninki. Proszę spróbować! Csopak, Karczma pod Młynem (Malomcsárda) Potrawy z dziczyzny są również warte skosztowania podczas pobytu nad Balatonem. Z potężnych lasów podnóża Bakony, gór Keszthely i wzgórz Somogy na talerz trafia sarna, jeleń, dzik, muflon, daniel, natomiast z porośniętych trawą równin zając, bażant, kuropatwa. Oto nasza propozycja: sarnina w czerwonym winie z jagodami i krokietem ziemniaczanym, albo zając po myśliwsku z knedlami z bułki. Na zakończenie przedstawiamy zupę gulaszową gotowaną w kociołku (bográcsgulyás). Kto po raz pierwszy przybędzie nad Balaton z zagranicy, powinien rozpocząć znajomość z węgierską kuchnią od tej książęcej potrawy chłopskiej! życzymy smacznego oraz wielu miłych wrażeń nad Balatonem! Winorośla Narodziny nowej potrawy Jedna z najbardziej znanych potraw Balatonu to nadziewany stek wołowy á la Csáky (Csáky töltött rostélyos), który narodził się w Balatonfüred na początku XX wieku. Sanatorium Palace było znane w całym kraju ze swej doskonałej kuchni prowadzonej przez kucharza Sándora Csáky. Zwieńczeniem jego 25-letniej kariery nad Balatonem był stek wołowy nadziewany leczo z jajkiem, podawany w paprykowym sosie śmietanowym. Badacsony, Dom im. Róza Szegedi 17

17 B a l a t o n Słynne źródła, uzdrowiska lecznicze Hévíz Najpiękniejsze z balatońskich okolic powstały wskutek aktywności siły wulkanicznej, która choć zakończyła się 2,5 miliona lat temu, odcisnęła wyraźne piętno w krajobrazie. Wzdłuż jeziora wytryskują liczne źródła wód siarkowych i węglowych, w wielu z nich już od stuleci ludzie z powodzeniem szukają uzdrowienia. Najsłynniejsze z nich to źródło termalne w Hévíz (B 4), wytryskujące u podnóża Gór Keszthely. Właściwie jest to gejzer, którego krater tworzy naturalne jezioro wypełnione wodą leczniczą o temperaturze 38 C. Podobne jezioro można znaleźć jedynie na Islandii. Zarówno siarkowa, lekko radioaktywna woda jeziora Hévíz, jak i jego szlam doskonale leczy choroby narządów ruchu. Jezioro Hévíz to też prześliczny widok, zwłaszcza pod koniec lata, gdy na powierzchni wody zakwitają tysiące czerwonych lilii wodnych sprowadzonych tutaj z Indii. Wokół jeziora powstało wiele hoteli oraz sanatoriów. Z kalendarza imprez Balatonfüred jest miejscem licznych imprez o bogatej tradycji. Każdej wiosny pierwszy statek z flotylli balatońskiej spędzającej zimy w porcie w Siófok (H 3) przybija właśnie tutaj dla upamiętnienia, że historia statków parowych na Balatonie rozpoczęła się właśnie w Balatonfüred. Ponieważ tradycja żeglarstwa na jeziorze również narodziła się tutaj, każdego maja w porcie w Balatonfüred organizowane jest święto rozwinięcia żagli. Najstarszym i najsłynniejszym wydarzeniem jest Bal Anny, organizowany co roku w lipcu nieprzerwanie od 1825 roku. Pod koniec lata odbywa się Tydzień Wina w Füred, ściągający rzesze gości z dalekich stron. 18

18 Masaż leczniczy Podczas wierceń naftowych w latach 60-tych natrafiono na wspaniałe źródło lecznicze w miejscowości Zalakaros (A 6), położonej zaledwie pół godziny drogi od zachodniego krańca Balatonu. Nieznana wcześniej wioska zmieniła się w kwitnące uzdrowisko z wygodnymi hotelami, pensjonatami i restauracjami oferującymi prawdziwą węgierską kuchnię. Woda tego nowoczesnego kąpieliska polecana jest na choroby narządów ruchu i układu oddechowego oraz choroby kobiece. Niedawno oddano do użytku park wodny, oferujący wiele atrakcji dla miłośników fitness i zwolenników zdrowego stylu życia. Kąpielisko z atrakcjami w Zalakaros Pierwszym źródłem wykorzystywanym w regionie w celach leczniczych było węglanowe źródło w Balatonfüred (G 2 3), gdzie już w XVIII wieku postawiono piętrową łaźnię. Mimo, że współczesna kardiologia to już nie tylko kuracje wodą węglanową, to jednak sanatorium zbudowane przy źródle leczniczym stało się słynne na cały kraj: Balatonfüred do dziś nazywany jest Mekką chorych na serce. Przed szpitalem kardiologicznym na Gyógy tér w budynku z kolumnami znajduje się źródło im. Kossutha, z którego warto napić się odświeżająco chłodnej, naturalnie gazowanej wody. Balatonfüred, źródło im. Kossutha Relaks na łonie natury Balatonfüred, bal Anny 19

19 B a l a t o n Informacja Turystyka Węgierska S.A. (Magyar Turizmus Rt.) Regionalne Biuro Projektów Turystycznych Balatonu (Balatoni Regionális Turisztikai Projekt Iroda) Balatonfüred, H-8230 Blaha L. u. 2. Tel.: , fax: rtpibalaton@sednet.hu rmibalaton@hungarytourism.hu Biura Tourinform Alsóörs, H 8226 Strand sétány 1. Tel./fax: (biuro sezonowe, otwarte: ) alsoors@tourinform.hu Badacsony, H 8258 Park u. 6. Tel./fax: , badacsonytomaj@tourinform.hu Balatonalmádi, H 8220 Városház tér 4. Tel./fax: , balatonalmadi@tourinform.hu Balatonboglár, H 8630 Erzsébet u Tel./fax: balatonboglar@tourinform.hu Balatonföldvár, H 8623 Széchenyi I. u. 1. Tel./fax: , tel.: (biuro sezonowe, otwarte: ) H 8623 Kőröshegyi út 1. Tel./fax: , tel.: balatonfoldvar@tourinform.hu Balatonfüred, H 8230 Petőfi u. 68. Tel.: , fax: balatonfured@tourinform.hu Balatonkenese, H 8174 Táncsics M. u. 24. Tel./fax: balatonkenese@tourinform.hu Balatonvilágos, H 8171 Dózsa Gy. u. 1. Tel./fax: balatonvilagos@tourinform.hu Buzsák, H 8659 Fő tér 1/a. Tel./fax: buzsak@tourinform.hu Automatyczna linia informacji turystycznej Tourinform (0 24): Telefoniczna obsługa informacji turystycznej Tourinform (0-24): Poczta: Budapest H-1548 Fax: hungary@tourinform.hu Fonyód, H 8640 Ady E. u. 1. Tel./fax: fonyod@tourinform.hu Gyenesdiás, H 8315 Kossuth L. u. 97. Tel./fax: gyenesdias@tourinform.hu Keszthely, H 8360 Kossuth L. u. 28. Tel./fax: , tel.: , keszthely@tourinform.hu Révfülöp, H 8253 Villa Filip tér 8/b Tel./fax: , tel.: revfulop@tourinform.hu Siófok, H 8600 Víztorony Pf. 75 Tel./fax: , siofok@tourinform.hu Tapolca, H 8300 Fő tér 17. Tel.: , fax: tapolca@tourinform.hu Tihany, H 8237 Kossuth L. u. 20. Tel./fax: , tel.: tihany@tourinform.hu Zalakaros, H 8749 Gyógyfürdő tér 10. Tel./fax: zalakaros@tourinform.hu Zamárdi, H 8621 Kossuth L. u. 16. Tel.: , , Fax: zamardi@tourinform.hu 20

20 Wydarzenia Festiwal Balatonu Keszthely (B 4) maj Inauguracja Sezonu żeglarskiego Balatonfüred (G 2-3) maj Zielone świątki - otwarcie sezonu Siófok (H 3) maj/ czerwiec Złota Muszla Międzynarodowy Festiwal Folkloru Siófok (H 3) lipiec Zawody o Błękitną Szarfę - regaty żeglarskie Balatonfüred (G 2-3) lipiec Bal Anny Balatonfüred (G 2-3) lipiec Zawody w wiosłowaniu przez Balaton Alsóörs-Siófok-Alsóörs(G 2; H 3) lipiec Przepłynięcie Balatonu Révfülöp-Balatonboglár (E 4) lipiec Tygodnie Wina Balatonfüred (G 2-3) sierpień Tydzień Wina w Lelle Balatonlelle (E 4) sierpień Winobranie w Badacsony Badacsony (D 4) wrzesień Dalsze informacje o powyższych imprezach można uzyskać w naszych biurach, w Telefonicznym Serwisie Tourinform lub w w Biurze Koordynacyjnym. Ogólne informacje o regionie Balatonu Pogotowie ratunkowe: 104 Policja: 107 Straż pożarna: 105 Straż wodna , info@vizimentok.hu Stowarzyszenia Szlaków Winnych Stowarzyszenie Szlaku Winnego Regionu Csopak Csopak, H-8228 Vámosi u. 1. Stowarzyszenie Szlaku Winnego Balatonfüred i okolic Balatonfüred, H-8230 P. Horváth Á. u. 36/D Żegluga Balatonu S.A. (Balaton Hajózási Rt.) Siófok, H 8600 Krúdy sétány 2. Tel.: , , Fax: info@balatonihajozas.hu Port Lotniczy Zalavár-Sármellék Sp. z o.o. (Zalavár-Sármellék Airport Kft.) Sármellék, H 8391 Pf. 4 Tel./fax: , (wieża) lhsm@axelero.hu Wydawca: Turystyka Węgierska S.A. Projekt i realizacja: Geomédia Zdjęcia: Archiwum Zdjęciowe Turystyki Węgierskiej SA Mapa: Paulus Stowarzyszenie Szlaku Winnego Doliny Zánka Nivegy Szentantalfa, H-8272 Sári u. 50. Stowarzyszenie Szlaku Winnego Dörgicse i okolic Balatonudvari, H-8242 Ady Endre u. 16. Stowarzyszenie Szlaku Winnego Regionu Badacsony Badacsony, H-8261 Római u. 2. Da Bibere Stowarzyszenie Szlaku Winnego Pogórza Balatonu Balatongyörök, H-8313 Kossuth L. u dabibere@mailbox.hu Stowarzyszenie Szlaku Winnego Południowego Balatonu Balatonboglár, H-8630 Erzsébet u. 11. Stowarzyszenie Szlaku Winnego Pogórza Balatonu Zalahaláp, H-8308 Petőfi S. u. 4. Stowarzyszenie Szlaku Winnego Zala-Zalakaros i okolic Türje, H-8796 Ságvári u. 1. Tel.: , borutzalai@mail.datanet.hu Szanowni Państwo! Celem Turystyki Węgierskiej S.A. (Magyar Turizmus Rt.) jest udzielanie praktycznych informacji wszystkim tym, którzy planują podróż na Węgry. Przygotowując nasze prospekty chcielibyśmy wziąć pod uwagę przede wszystkim Państwa zainteresowania, stąd też w najbliższej przyszłości przekażemy Państwu krótką ankietę, w której zadamy kilka pytań dotyczących przydatności informacji umieszczonych w prospekcie. Jeśli zechcą Państwo wziąć udział w naszych badaniach PROSIMY O PODANIE NAZWISKA, ADRESU ORAZ ADRESU E- MAILOWEGO i wysłanie poniższych danych na nasz kiadvany@hungarytourism.hu, lub na następujący adres pocztowy: Magyar Turizmus Rt., H-1548 Budapest. Wśród osób, które prześlą kupon, w maju każdego roku rozlosujemy wartościową nagrodę. Nagrodą jest weekend z pełnym wyżywieniem dla dwóch osób w jednym z węgierskich hoteli (nagrody obejmują koszty podróży, jednak podróż możliwa jest jedynie z miast, z którymi Węgierskie Linie Lotnicze MALÉV posiadają stałe połączenia.). O wygranej poinformujemy zwycięzcę pisemnie. Magyar Turizmus Rt. (Turystyka Węgierska SA) Nazwisko: Imię: Adres: Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobistych przez Turystykę Węgierską S.A. w celach marketingowych i promocyjnych. Turystyka Węgierska SA (Magyar Turizmus Rt.) zobowiązuje się nie przekazywać powyższych danych osobom trzecim. Identyfikator rejestru ochrony danych Turystyki Węgierskiej S.A. (Magyar Turizmus Rt.):