KWARTALNIK MUZUŁMAŃSKI Stowarzyszenie Jedności Muzułmańskiej Nr 1/2007 (165)

Transkrypt

1 KWARTALNIK MUZUŁMAŃSKI Stowarzyszenie Jedności Muzułmańskiej Nr 1/2007 (165) W NUMERZE M.IN. MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA ISLAMSKA W AMMANIE RAFAŁ AHMED BERGER IRAN, SZYIZM, POLITYKA TARIQ RAMADAN KOCHAĆ

2 MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA ISLAMSKA W AMMANIE Międzynarodowa Konferencja Islamska w Ammanie była historycznym wydarzeniem stanowiącym teologiczną kontrofensywę przeciwko ekstremistom używającym przemocy i terroru wobec muzułmanów reprezentujących różne szkoły w Islamie. Konferencja ta pod hasłem "Prawdziwy Islam oraz jego rola we współczesnym społeczeństwie" odbyła się pod patronatem króla Jordanii Abdullaha II a zebrało się na niej ponad 170 uczonych muzułmańskich z całego świata reprezentujących wszystkie główne szkoły Islamu. Przed konferencją król Abdullah II wysłał do 24 najbardziej liczących się uczonych sunnickich i szyickich z całego świata pytania mające na celu uzyskanie jednoznacznej wykładni Islamu w następujących kwestiach: Kto jest muzułmaninem? Czy dozwolone jest ogłoszenie kogoś apostatą? Kto ma prawo do wydawania fatw (werdyktów religijnych)? Na podstawie odpowiedzi owych uczonych (wśród których najbardziej znaczącymi byli Szajch Uczelni Al Azhar Imam Tantawi, Szajch Yusuf Qaradawi, oraz Wielki Ajatollah Ali Sistani) przygotowano oświadczenie, podpisane przez 200 przybyłych na konferencje uczonych, wśród których znaleźli się m.in. Wielcy Mufti Egiptu, Omanu, Bośni i Hercegowiny oraz Jerozolimy. Oświadczenie to zostało następnie podpisane przez wiele innych osobistości świata muzułmańskiego, ktore nie mogły być obecne w Ammanie. Lista ta urosła w ten sposób do ponad 500 nazwisk, włączając takich uczonych jak Ajatollah Muhammad Hussain Fadlallah, Ajatollah Taszkiri, Seyyed Hossein Nasr, Tariq Ramadan, Szajch Hamza Yusuf, Murad Hoffman oraz Wielcy Mufti większości muzułmańskich oraz niemuzułmańskich krajów, m.in. Syrii, Turcji, Ukrainy czy Uzbekistanu. Oświadczenie zostało również poparte przez Organizację Konferencji Islamskiej w grudniu 2005 roku a także przez Międzynarodową Akademię Islamskiego Prawodawstwa w Arabii Saudyjskiej w lipcu 2006 roku. Oświadczenie końcowe konferencji precyzyjnie określa kto jest muzułmaninem, wymieniając osiem szkół w Islamie (wchodzących w skład dwóch odłamów: sunnickiego i szyickiego a także odłamu ibadyckiego) uznawanych za prawowierne pomimo występujących między nimi różnic. Uznano również prawowierność teologii aszaryckiej, islamskiego mistycyzmu (sufizmu) oraz prawdziwego salafizmu. Wedle tej opinii stwierdzono, iż ogłoszenie odstępstwa od wiary na podstawie przynależności do którejkolwiek z wymienionych grup jest niemożliwe. Ponadto, oświadczenie jasno określiło warunek wydawania oficjalnych werdyktów religijnych stwierdzając, iż uprawnione do tego są jedynie osoby, które przeszły formalną edukację w zakresie metodologii prawnej poszczególnych grup i nie wykraczające w swoim idżtihadzie (procesie wydawania fatw na podstawie źródeł religii) poza ową metodologię. Poprzez ustanowienie owego consensusu konferencja podkopała więc ideologicznie pozycję samozwańczych "uczonych" wydających skrajne fatwy nie mające oparcia w prawdziwym Islamie. Redakcja pisma "Al-Islam" przedstawia poniżej treść końcowego oświadczenia ammańskiej konferencji oraz jego tłumaczenie na język polski. Król Abdullah II oraz Wielki Mufti Egiptu, Szajch Ali Jumu a

3 حول حقيقة الا سلام ودوره في المجتمع المعاصر عم ان- المملكة الا ردنية الهاشمية جمادى الا ولى 1426 ه/ الموافق 6-4 تموز (یوليو) 2005 م بسم االله الرحمن الرحيم والصلاة والسلام على سيدنا محمد وعلى ا له وسل م البيان الختامي للمو تمر الا سلامي الدولي [یا أی ها الناس اتقوا رب كم الذي خلقكم من نفس واحدة] [النساء 1] بيان صادر عن المو تمر الا سلامي الدولي الذي عقد في عم ان عاصمة المملكة الا ردنية الهاشمية تحت عنوان (حقيقة الا سلام ودوره في المجتمع المعاصر) في المدة جمادى الا ولى 1426 ه/ 4-6 تموز (یوليو) 2005 م وفقا لما جاء في فتوى فضيلة الا مام الا آبر شيخ الا زهر المكر م وفتوى سماحة ا ية االله العظمى السيد علي السيستاني الا آرم وفتوى فضيلة مفتي الديار المصرية الا آرم وفتاوى المراجع الشيعية الا آرمين (الجعفرية والزيدية) وفتوى فضيلة المفتي العام لسلطنة ع مان الا آرم وفتوى مجمع الفقه الا سلامي الدولي (منظمة المو تمر الا سلامي- جد ة المملكة العربية السعودية) وفتوى المجلس الا على للشو ون الدينية الترآية وفتوى فضيلة مفتي المملكة الا ردنية الهاشمية ولجنة الا فتاء الا آرمين فيها وفتوى فضيلة الشيخ الدآتور يوسف القرضاوي الا آرم ووفقا لما جاء في خطاب صاحب الجلالة الهاشمية الملك عبد االله الثاني ابن الحسين ملك المملكة الا ردنية الهاشمية في افتتاح مو تمرنا ووفقا لعلمنا الخالص لوجه االله الكريم ووفقا لما قدم في مو تمرنا هذا من بحوث ودراسات وما دار فيه من مناقشات فا ننا نحن الموقعين أدناه نعرب عن توافقنا على ما يرد تاليا وإقرارنا به: (1) إن آل من يت بع أحد المذاهب الا ربعة من أهل السن ة والجماعة (الحنفي والمالكي والشافعي والحنبلي) والمذهب الجعفري والمذهب الزيدي والمذهب الا باضي والمذهب الظاهري فهو مسلم ولا يجوز تكفيره. ويحرم دمه وعرضه وماله. وأيضا ووفقا لما جاء في فتوى فضيلة شيخ الا زهر لا يجوز تكفير أصحاب العقيدة الا شعري ة ومن يمارس التصو ف الحقيقي. وآذلك لا يجوز تكفير أصحاب الفكر السلفي الصحيح. آما لا يجوز تكفير أي في ة أخرى من المسلمين تو من باالله سبحانه وتعالى وبرسوله صلى االله عليه وسلم وأرآان الا يمان وتحترم أرآان الا سلام ولا تنكر معلوما من الدين بالضرورة. (2) إن ما يجمع بين المذاهب أآثر بكثير مم ا بينها من الاختلاف. فا صحاب المذاهب الثمانية متفقون على المبادىء الا ساسي ة للا سلام. فكل هم يو منون باالله سبحانه وتعالى واحدا أحدا وبا ن القرا ن الكريم آلام االله المن زل وبسيدنا محمد عليه الصلاة والسلام نبيا ورسولا للبشرية آاف ة. وآلهم متفقون على أرآان الا سلام الخمسة: الشهادتين والصلاة والزآاة وصوم رمضان وحج البيت وعلى أرآان الا يمان: الا يمان باالله وملاي كته وآتبه ورسله واليوم الا خر وبالقدر خيره وشر ه. واختلاف العلماء من أتباع المذاهب هو اختلاف في الفروع وليس في الا صول وهو رحمة. وقديما قيل: إن اختلاف العلماء في الرأي أمر جي د. (3) إن الاعتراف بالمذاهب في الا سلام يعني الالتزام بمنهجية معينة في الفتاوى: فلا يجوز لا حد أن يتصد ى للا فتاء دون مو ه لات شخصية معينة يحددها آل مذهب ولا يجوز الا فتاء دون التقي د بمنهجية المذاهب ولا يجوز لا حد أن يد عي الاجتهاد ويستحدث مذهبا جديدا أو يقد م فتاوى مرفوضة تخرج المسلمين عن قواعد الشريعة وثوابتها وما استق ر من مذاهبها. (4) إن لب موضوع رسالة عم ان التي صدرت في ليلة القدر المبارآة من عام 1425 للهجرة وق ري ت في مسجد الهاشميين هو الالتزام بالمذاهب وبمنهجيتها فالاعتراف بالمذاهب والتا آيد على الحوار والالتقاء بينها هو الذي يضمن الاعتدال والوسطية والتسامح والرحمة ومحاورة الا خرين. (5) إننا ندعو إلى نبذ الخلاف بين المسلمين وإلى توحيد آلمتهم ومواقفهم وإلى التا آيد على احترام بعضهم لبعض وإلى تعزيز التضامن بين شعوبهم ودولهم وإلى تقوية روابط الا خو ة التي تجمعهم على التحاب في االله وألا يترآوا مجالا للفتنة وللتدخ ل بينهم. فاالله سبحانه يقول: [إنما المو منون إخوة فا صلحوا بين أخویكم واتقوا االله لعلكم ت رحمون] [الحجرات 10]. والحمد الله وحده.

4 Oświadczenie wydane przez Międzynarodową Konferencję Islamską w Ammanie, Haszymidzkim Królestwie Jordanii, pod hasłem: "Prawdziwy Islam oraz jego rola we współczesnym społeczeństwie" I Dżumada 1426 H./4-6 Tammuz (lipiec) 2005 W Imię Allaha Miłosiernego, Litościwego Pokój i błogosławieństwa dla Muhammada oraz jego rodziny. "O ludzie! Bójcie się waszego Pana, który was stworzył z jednej duszy..." (Al-Nisa', 4:1) Według fatw wydanych przez szanownego Głównego Szajcha Al Azhar, Wielkiego Ajatollaha Sayyida Alego Al-Sistaniego, szanownego Wielkiego Muftiego Egiptu, szanownych uczonych szyickich (zarówno Dża'fari jak i Zajdi), szanownego Wielkiego Muftiego Sułtanatu Omanu, Islamską Akademię Prawodawstwa Islamskiego w Królestwie Arabii Saudyjskiej, Wielką Radę do Spraw Religijnych Turcji, szanownego Wielkiego Muftiego Haszymidzkiego Królestwa Jordanii oraz członków jego Narodowego Komitetu Fatw oraz szanownego Szajcha dr Yusufa Al-Qaradawiego; oraz w zgodzie ze słowami Jego Wysokości króla Abdullaha II bin Al-Hussaina w jego przemowie otwierającej Konferencję; oraz w zgodzie z naszą wiedzą w pokorze przez Allahem; oraz w zgodzie z zaprezentowanymi podczas Konferencji wystąpieniami i wynikłymi z nich dyskusjami; my, niżej podpisani, wyrażamy swą aprobatę i poparcie tego co następuje: 1. Każdy kto podąża za jedną z czterech sunnickich szkół prawnych (hanaficką, malikicką, szafi'icką i hanbalicką), dża'farycką (szyicką) szkołą prawną, zajdycką szkołą prawną, ibadycką szkołą prawną lub też zahirycką szkołą prawną, jest muzułmaninem. Ogłoszenie takiej osoby apostatą jest niemożliwe a jej krew, honor oraz własność są święte. Co więcej, w zgodzie z fatwą szanownego Szajcha Al Azhar, niemożliwe jest ogłoszenie apostatą osoby podążającej za teologią aszarycką oraz praktykującej prawdziwy sufizm. Podobnie nie jest możliwe ogłoszenie apostatą osoby podążającej za prawdziwą myślą salaficką. Nie jest także możliwe ogłoszenie apostatami jakiejkolwiek grupy muzułmanów wierzących w Allaha, Wszechmocnego i Wzniosłego oraz Jego Wysłannika (pokój i błogosławieństwa z nim) a także w fundamenty wiary i szanujących filary Islamu i nie zaprzeczających żadnemu podstawowemu artykułowi religii. 2. Pomiędzy ośmioma szkołami prawnymi istnieje więcej podobieństw niż różnic. Ich zwolennicy pozostają w zgodzie co do podstawowych zasad Islamu. Wszyscy oni wierzą w Allaha, Wszechmocnego i Wzniosłego, Jednego i Jedynego; wierzą, iż Święty Qur'an jest objawionym Słowem Allaha oraz iż Muhammad (pokój i błogosławieństwa z nim) jest Prorokiem i Wysłannikiem dla całej ludzkości. Wszyscy oni są w zgodzie co do pięciu filarów Islamu: dwóch wyznań wiary (szahadatajn), modlitwy rytualnej (salat), podatku dobroczynnego (zakat), postu w miesiącu Ramadhan (saum) oraz pielgrzymki do Domu Allaha (hadżdż). Wszyscy oni są również w zgodzie co do podstaw wiary: wiary w Allaha, Jego anioły, Jego Pisma, Jego Wysłanników, Dzień Sądu oraz w Boską Opatrzność, dobro i zło. Brak zgody pomiędzy uczonymi dotyczy tylko gałęzi religii (furu'), nie zaś jej fundamentów (usul). Taki brak zgody jest jednak błogosławieństwem. Dawno temu powiedziano, iż różnica opinii pośród uczonych jest czymś dobrym. 3. Uznanie szkół prawnych w ramach Islamu pociąga za sobą trzymanie się fundamentalnej metodologii wydawania fatw. Nikt nie może wydać fatwy bez posiadania kwalifikacji jakie definiuje każda ze szkół. Nikt nie może wydać fatwy bez oparcia w metodologii szkół prawnych. Nikt nie może rościć sobie prawa do idżtihadu ani tworzyć nowych szkół prawnych lub też wydawać niedopuszczalnych fatw wiodących muzułmanów poza ustanowione granice Szari'ah. 4. Esencją przesłania z Ammanu, wydanego w Błogosławioną Noc Mocy roku 1425 H. i odczytanego w Meczecie Al-Haszimijjin, jest podążanie za szkołami prawnymi oraz ich fundamentalną metodologią. Ich uznanie oraz afirmacja dyskusji i kontaktów między nimi prowadzi do sprawiedliwości, umiarkowania, wzajemnego przebaczenia, współczucia oraz angażowania się w dialog z innymi. 5. Wzywamy do odrzucenia nieporozumień pomiędzy muzułmanami oraz do jednoczenia ich słów i opinii, afirmacji ich wzajemnego szacunku dla siebie, budowania więzów bliskości pomiędzy ludźmi i państwami oraz umacniania braterstwa jednoczącego ich w miłości do Allaha. Wzywamy muzułmanów by nie zezwalali na niezgodę pomiędzy sobą i na zewnętrzne ingerencje. Wzniosły Allah mówi: "Wierni są przecież braćmi; ustanawiajcie więc pokój między waszymi braćmi i bójcie się Boga a być może dostąpicie miłosierdzia." (Al-Hudżurat, 49:10) Chwała Allahowi Jedynemu.

5 Kochać... Tariq Ramadan Dlaczego, w głębi siebie, kochamy? Co jest źródłem miłości, jej sensem, jej przedmiotem? Dlaczego doświadczamy narodzin miłości jednego dnia, a kolejnego dnia jej śmierci? Dlaczego, w głębi nas, trwa nasza miłość do naszych rodziców i dzieci? W jaki sposób kochamy? Dlaczego, w głębi siebie, kochamy? Życie uczy nas byśmy poznawali, doświadczali ran, stawali ponownie na nogi, dojrzewali. Życie jest objawieniem; a kiedy nasze serca i rozumy zwracają się ku Jego objawieniu, możemy uchwycić coś ze znaczenia, tajemnicy i jej głębi. Istnieje wiele sposobów by kochać: Najbardziej Miłosierny daje nam miłość poprzez samą esencję naszej natury i zachęca nas abyśmy kontynuowali nasze poszukiwanie miłości do innych istot, do Stworzenia, do Niego. Możemy kochać na różne sposoby: możemy kochać samych siebie w wyniku egocentryzmu lub egoizmu, w wyniku obsesji na punkcie samych siebie, przekonania o własnej ważności i arogancji. Jakże naturalna to miłość... i jakże niebezpieczna. Widzieć świat tylko przez pryzmat siebie, kochać siebie jakbyśmy tylko my istnieli i u samych źródeł tego tajemniczego paradoksu, kochać siebie aż do zapomnienia. Kochać nasze matki, naszych ojców, naszych mężów, nasze żony, nasze córki, naszych synów i ze zmysłami przyćmionymi przez rutynę nie wyciągać żadnych nauk z tej miłości, z wyjątkiem sytuacji kiedy odchodzą lub zdarza się im wypadek. Stać się obojętnym w obliczu znajomych obecności. Czy to nie ciekawy paradoks? Być zaślepionym przez zbyt częste widzenie. Stracić poczucie znaczenia ponieważ jesteśmy przytłoczeni niekończącym się powtarzaniem codziennego życia. Przyglądać się naszym przyjaciołom, innym ludziom, naszemu światu i pytać nasze serce: dlaczego ty? Dlaczego ty powinieneś być kochany? Za swój wygląd? Za swoje cechy? Za twój gust? Kochać tak jak czujemy, ponieważ tak szczerze czujemy. Z początku ogień a po wszystkim popioły... miłość zniszczona przez zdradę, przez wady, przez zadane rany. Miłość, która oślepia; separacja dopiero po fakcie. Kolejny paradoks: żarzący się węgiel będący źródłem zarówno ciepła naszej miłości jak i niegasnącego płomienia naszego cierpienia. Nauczyć się kochać. Oto przesłanie wszelkich dyscyplin duchowych. Możemy kochać kochanie samych siebie, naszych sąsiadów, wszechświata; możemy kochać wykraczanie poza jaźń naszą i naszych sąsiadów, naszą i wszechświata. W bliskości Boskości uczymy się, iż musimy poszukiwać, dokonywać inicjacji, rozdzierać, nadawać nową formę, zrywać i odnawiać. Szukać sensu naszych miłości, inicjować się w tajemnice nadziei i nie zatrzymywać się kiedy dowód naszych cech leży przed nami, przełamywać ego i pozory, nadawać formę przypatrującym się oczom i wszystkiemu o co proszą, odnawiać światło w sercu i oczach i tak jak wtedy gdy pościmy, uczyć się kończyć post aby zacząć go na nowo. Być we dwoje, z nami, z Bogiem, z tobą... dar, czas próby, okres trudności i nadziei. Blisko ciebie lub bez ciebie. Dlaczego kochamy? Dlaczego się rozstajemy? Dlaczego, w rzeczy samej? W naszej podróży musimy nauczyć się, że Jego miłość, tak jak nasza, nasze spotkania tak jak nasze rozstania, są aktami inicjacji: możemy kochać rodzica, człowieka, jego piękno, jego cechy; możemy kochać a i tak znać jedynie ból i cierpienie. Ponad wszystkim co istnieje, możemy nauczyć się kochać horyzont, który nas jednoczy. Iść poza samych siebie ze względu na Niego, szukać razem ścieżki prowadzącej do Jego światła... kochać sens, kochać przemierzaną drogę tak samo jak kochamy jej cel i nasze przeznaczenie. Jest to nieustanny wysiłek, dżihad miłości. Unieść oczy ponad samych siebie i nauczyć się kochać, a z tą miłością odnaleźć wolność. Iść poza samych siebie, uwolnić się od miłości, które są dla nas ciężarem i więzieniem: owych skończonych miłości, niekiedy bałwochwalczych, niekiedy prowadzących na manowce i tak bliskich naszej zwierzęcej naturze. Niekończące się zadanie, które ma pozostać niewypełnione; zadanie przepełnione smutkiem, cierpieniem i łzami. Tutaj, na tej ziemi, leży jedna prawda: ten kto prawdziwie kocha musi nauczyć się płakać. Życie. Miłość i życie. Dlaczego, w głębi siebie, kochamy? Niektórzy lubią zakuwać się w kajdany, inni wolą się uwalniać. Tajemnica. Jeden Jedyny mówi do nas, wzywa nas, mówi nam: Dalej! Kochaj! Idź naprzód i podejmij poszukiwania. Miłość, która do ciebie przyjdzie nie jest wcale tą, której szukasz. Jest iluzją, więzieniem. Miłość której szukasz, miłość której musisz się nauczyć, otwiera ci szeroko drzwi do wolności: w pojedynkę, parami, tysiącami, uczy cię powiedzieć: To właśnie Jego kocham i w głębi twego serca czuć się kochanym. I właśnie wtedy, w tym momencie, musimy unieść oczy ponad siebie, pielęgnować odnalezioną wolność i przelać całą miłość jaką mamy na tych, którzy są blisko nas, na wszechświat, na ludzkość. Kiedy idziemy poza to życie lub kiedy w nim pozostajemy. Miłość i prawdziwe życie. Kochać i uczyć się odchodzić...

6 Szyizm, Iran, polityka Rafał Ahmed Berger Słuchając, oglądając częste doniesienia z Iraku i Iranu spotykamy się z pojęciami sunnizmu i szyizmu. W przypadku Iraku, jeszcze do niedawna, słowa te korespondenci różnych stacji medialnych wpisywali w podział etniczny tego kraju, stawiając szyitów i sunnitów obok Kurdów. Kurdowie to prawie 25 milionowy naród, zamieszkujący na obszarach dzisiejszej Turcji, Iraku,Iranu, a także Syrii i Afganistanu. Nie jest dokładnie znane pochodzenie tego narodu, choć jedna z teorii głosi, że są to potomkowie starożytnych Medów. Tymczasem sunnizm i szyizm to nazwy dwóch głównych nurtów islamu. Sunnici w świecie islamu stanowią procentową większość (Kurdowie, to także w większości sunnici). Szyici należą do mniejszości. Są jednak kraje o tradycji muzułmańskiej, w których to właśnie szyici są w przewadze. W Iranie żyje ponad 90 procentowa większość szyicka. W Iraku szyici to ok. 60 procentowa populacja. Podział na szyitów i sunnitów jest podziałem polityczno religijnym. Obydwa nurty stanowią ortodoksję islamską, nie rozbijają zatem w żadnym wypadku jedności teologicznej islamu. Dogmaty wiary w sunnizmie i szyizmie są identyczne i nienaruszalne. Rozłam w islamie nastąpił po śmierci proroka Muhammada. Dokonał się on na tle sporu o sukcesję po Muhammadzie, który był nie tylko wielkim prorokiem ale także przywódcą społeczności islamskiej. Problem nie dotyczył jedynie tego kto, ale także tego jak należy sprawować władzę nad muzułmanami. Część muzułmanów uważała,że funkcja następcy po Proroku powinna pozostać w jego rodzinie. Popierali oni Alego Ibn Abi Taliba, kuzyna i zięcia Muhammada, stąd nazwa szi a: zwolennicy Alego. Szyici uważali, że następca nie może być jedynie chalifa (kalifem), władcą nowo założonej gminy, ale winien być również interpretatorem nauk religijnych. Prawowitych następców Proroka w szyizmie nazywa się Imamami (nie należy mylić tego określenia z imamem, który w islamie jest wiernym prowadzącym modlitwę). Wewnątrz szyizmu z czasem wydzieliły się kolejne ugrupowania w zależności od liczby uznawanych Imamów następujących po proroku Muhammadzie. Drugim co do wielkości nurtem w szyizmie jest ismailityzm czyli szyizm siedmiu Imamów. Dzisiejszy Iran to państwo szyickie, które zasady religijne ma wpisane w konstytucję. Jednak Iran (dawna Persja) nie od razu była związana z szyizmem. W pierwszej połowie VII wieku Persja była państwem ogromnym, ale i słabym, wyniszczonym wojnami z Bizancjum i wewnętrznymi walkami o tron. Nic więc dziwnego, że Arabowie nie napotykając właściwie na większy opór do roku 642, zaledwie 10 lat po śmierci proroka Muhammada, opanowali prawie całą Persję. Religia przyniesiona przez Arabów zderzyła się z religią dumnych Persów. Religią tą był zaratusztranizm. Doktryna oparta na dualistycznej wizji świata. Siły dobra i zła, siły światła i ciemności utożsamiane przez Boga Ahuramazdę i Szatana - Arymana. Islam to czysty monoteizm, ale i Zaaratusztra właściwie był monoteistą twierdząc, że w odwiecznej walce światła i ciemności w końcu zwycięży Ahuramazda - jedyny stwórca. Jednak Persja zaratusztriańska to w sferze społecznej państwo wielkich różnic klasowych i majątkowych. Persja przedislamska to także manicheizm - religia, która na bazie zaratusztrianizmu w III wieku naszej ery objęła swym zasięgiem sporą część Azji, północną Afrykę docierając również do Europy. Duży wpływ na powstanie manicheizmu miało chrześcijaństwo (Mani twórca manicheizmu uważał się za następcę Jezusa), jednak rdzeń tej religii wywodzi się niewątpliwie z zaratusztrianizmu i należy zaliczać ją do religii pochodzenia perskiego. Co ciekawe manicheizm oddziaływał także na poglądy filozofów chrześcijańskich i muzułmańskich. Odniesienia do nauk Maniego odnajdujemy np. u św. Augustyna czy też w dziełach zmarłego w 1977 roku szyickiego uczonego Alego Szariatiego Nastąpiła zatem konfrontacja islamu sunnickiego z tradycyjnym dla Irańczyków zaratusztrianizmem. Zwyciężyła zasada czyje zwycięstwo tego religia. Ale nie tylko to zdecydowało o tym, że w krajach podbijanych przez Arabów triumfował islam. Najistotniejszym powodem był czynnik społeczny. Islam przyniósł ze sobą ideę równości społecznej, a w swych podbojach, był tolerancyjny. Arabowie wielokrotnie byli przyjmowani jako wyzwoliciele. Muzułmanie jako ludzie wiary, którzy otaczali ogromnym szacunkiem Jezusa i Marię,często uznawani byli przez chrześcijan po prostu za jakąś

7 nową sektę, która zezwalała na kultywowanie dotychczasowych wierzeń. Islam w swej doktrynie nazywa chrześcijan i Żydów ludem księgi, którym mimo tego, że pobłądzili należy się szacunek, gdyż są wyznawcami objawionych religii monoteistycznych. Inaczej jednak było w Iranie. Z jednej strony idea równości społecznej, ale z drugiej strony brak szacunku a nawet wrogość wobec religii Zaratustry i wszelkich jej przejawów. Zaratusztrianie nie zostali zaliczeni do ludów księgi co było równoznaczne z uznaniem ich za pogan. Dlatego Irańczycy organizowali zbrojny opór, przez wieki stosowali walkę partyzancką z arabskim najeźdźcą. Były to jednak zabiegi nieskuteczne, które nie powstrzymały islamizacji Iranu. Przyjęcie islamu zdejmowało piętno pogaństwa. Arystokracja irańska, która jako ta bardziej światła część ludności miała świadomość patriotyczną, stanęła przed istotnym dylematem. Niechętnie przyjmując najeźdźców, wiedzieli również to, że ze względu na relacje społeczne nie ma powrotu do zaratusztrianizmu. Zaczęli zatem z czasem sympatyzować z szyizmem jako wewnętrzną opozycją dla islamu najeźdźców z dynastii Omajjadów. Stąd, dopóki walcząca o przejęcie władzy dynastia Abbasydów przejawiała sympatie szyickie, miała poparcie Irańczyków. Po przejęciu władzy w IX w i przeniesieniu stolicy kalifatu z Damaszku do Bagdadu, Abbasydzi odeszli od szyizmu, a z czasem zaczęli prześladować swych szyickich zwolenników. Na te prześladowania miało też niewątpliwie wpływ to, że w Egipcie powstała konkurencyjna dla Abbasydów, szyicka (ismailicka) dynastia Fatymidów. Sytuacja w Iranie ulega zmianie gdy w XIV wieku po najazdach mongolskich wśród plemion turkmeńskich z religijnego, sufickiego bractwa, założonego przez Kurda Safi ad Dina (urodzonego w roku 1252), narodziła się dynastia Safawidów. W 1501 potomek Safi ad Dina Ismail wraz ze swoimi wojskami wkroczył do Tebrizu w Iranie i ogłosił to miasto stolicą swojego nowego państwa. Nad turkmeńskimi wierzeniami nałożony był już wtedy islam w swej szyickiej, ismailickiej odmianie. To właśnie w Tabrizie ogłoszono szyizm religią państwową, a Ismail Safawid rozpoczął podbój sunnickich miast Persji. Szyizm safawidzki był powierzchowny, na dodatek prosta ludność do tej pory sunnicka, nie miała wielkiego pojęcia czym jest szyizm. Safawidzi postanowili wprowadzić w Iranie szyizm oparty na wiedzy uczonych alimów, których sprowadzono min. z Iraku i Libanu. Nastąpiła dość kuriozalna sytuacja. Oto turkmeńscy najeźdźcy - Safawidzi oddali władzę nad sprawami religijnymi neutralnym już w tej sytuacji Arabom. Dzięki temu Irańczycy chętnie zaakceptowali szyizm, który w ten sposób właściwie nie został im narzucony, a wręcz przeciwnie stał się doktryną wypracowaną przez naród wspólnie z obcymi uczonymi. Od tego czasy szyizm w Persji bardzo szybko się rozprzestrzeniał i umacniał. Przyczyniło się do tego wiele innych czynników. Jednym z nich było to, że szyizm z czasem wypracował w swej doktrynie religijnej stronę ezoteryczną. Powróciło dualistyczne spojrzenie na sprawy duchowe. Szyizm mówi o tym, że istnieje sfera odkryta i ukryta (zahir i batin).wszystko ma stronę zewnętrzną i wewnętrzną Ponadto szyizm z szacunkiem odniósł się do historii i tradycji perskiej uznając zaratusztrian za ludzi ksiegi co do dziś stanowi kontrowersje między szyitami i sunnitami. Nie było jednak już żadnej szansy na to, by zaratusztrianizm po wiekach wykorzeniania z tradycji perskiej, jego rozwarstwieniem społecznym, a także ze względu na sytuacje polityczną, powrócił jako religia państwowa. Dziś żyje w Iranie ok. 25 tysięcy wyznawców tej religii. W islamie jednym z dogmatów wiary obok w wiary w proroków jest także wiara w księgi objawione, gdzie Mojżeszowi została objawiona Tora, a Jezusowi ewangelie. Jest to specyficzna wiara ograniczająca się do samego ich objawienia, gdyż zgodnie z islamską teologią księgi te zostały z czasem przez ludzi pozmieniane. Bóg w swej łaskawości uznał, że należy ponownie, po raz ostatni dać ludziom objawienie, które nigdy już nie zostanie zniekształcone, a zarazem obnaży te rzeczy, które człowiek w swej pysze pozmieniał w poprzednich księgach. Stąd Prorok Muhammad nazwany jest Pieczęcią Proroków (czyli ostatnim prorokiem), a Koran jest najważniejszym cudem islamu. Warto tu wspomnieć, że świętą księgą zaratusztrianizmu jest spisana w staroperskim dialekcie Awesta.

8 Podsumowując, szyizm został zaakceptowany w Iranie jako wiara opozycyjna dla sunnizmu, jednocześnie stanowił on szansę na odrodzenie się dumy i tożsamości Persów jako narodu. Zasadniczą i najbardziej liczną grupę stanowią szyici uznający dwunastu Imamów (tzw. szyizm dwunastu Imamów ). Pierwszym Imamem był Ali Ibn Abi Talib brat stryjeczny i zięć Proroka. Ostatnim, dwunastym był Muhammad al-mahdi, który, jak wierzą szyici swego czasu zniknął i to zniknięcie trwa po dziś dzień. W okresie zniknięcia Mahdi nadal żyje i przed końcem czasu znowu pojawi się na Ziemi przynosząc sprawiedliwość i światowy pokój. Mahdi jest wiecznie żywą istotą duchową (ukryty Imam). Kto jest duchowo na to przygotowany, może pozostawać w kontakcie z Mahdim. Szyici wierzą, że sporadycznie pojawiają się tacy ludzie. Takim był dla nich ajatollah Chomeini, stąd min. jest on obdarzony tak wielkim szacunkiem. Polityczna strona szyizmu jest nierozerwalnie związana z osobą ukrytego Imama. W czasie jego nieobecności każde rządy są niedoskonałe, ponieważ odzwierciedlają one niedoskonałość człowieka. Przeciwko takim rządom szyici często się buntowali. W dualistycznym świecie musi istnieć równowaga. Jeżeli coś wznosi się zbyt wysoko, należy ściągnąć to w dół. Nie może władza stosować inne kryteria wobec siebie i poddanej im ludności. Gdy wiele lat temu podczas pielgrzymki do świętego miejsca islamu jakim jest Mekka, grupa pielgrzymów odważyła się manifestować przeciwko rządom w Arabii Saudyjskiej, wiadomym było, że na taką determinację mogli zdobyć się jedynie szyici. Właśnie dlatego, paradoksalnie oni bywają nazywani przez media odłamem fundamentalistycznym. Paradoksalnie, gdyż to szyici zawsze byli otwarci na obcą filozofię (min. Arystotelesa), interpretowali prawo uwzględniając zmieniające się czasy (np. postęp technologiczny), zwracają uwagę nie tylko na egzoteryczną, ale i o czym już wspominałem, ezoteryczną stronę religii. Jednak władza musi istnieć i dopóki nie powróci mahdi, predestynowani są do tego islamscy uczeni, tacy jak Chomeini w Iranie. Stąd w szyizmie wykształtowało się specyficzne duchowieństwo, czego nie ma w sunnizmie. Stąd także, tak wielka rola w teologii szyickiej przypisana jest Alemu i jego następcom. Chociaż dwa nurty islamu powstały na bazie sporu bardziej politycznego niż religijnego z czasem szyizm i sunnizm zaczęły się między sobą różnić także pod względem przepisów i praw religijnych. Wydaje się jednak, że różnice te są na tyle nieistotne, iż wielu uczonych muzułmańskich podkreśla jedność teologiczną szyizmu i sunnizmu. Co ciekawe niektóre wątki religijne zaczęły się wzajemnie przenikać. Celowo używam pojęcia wątki religijne mając cały czas na uwadze to, że w sferze dogmatów główne nurty islamu są jednakowe. Tak stało się na przykład z nauką o mahdim (mahdi z arabskiego to prowadzony przez Boga ), z ta różnicą, że oczekiwany zbawiciel w sunnizmie nie jest, tak jak w szyizmie, utożsamiany z ukrytym Imamem. Podobnie jest w sferze literatury religijnej. Źródłem prawa w islamie obok Koranu jest sunna czyli tradycja. Podstawą sunny są hadisy spisane wypowiedzi i opowieści o życiu Proroka Muhammada. Nie wszystkie hadisy uznawane przez sunnitów (najważniejszymi zbiorami sunnickich hadisów są zbiory Al-Buchariego i Muslima) są źródłem praw dla szyitów i odwrotnie. Na dodatek ważnymi dla szyitów są wypowiedzi ich pierwszych imamów w szczególności zbiór przemówień, sentencji i aforyzmów Alego Ibn Abi Taliba zebranych w dziele zatytułowanym Nahdż al-balagha ( Ścieżka wymowności ). Mimo to szyici także chętnie zaglądają do zbiorów Al-Buchariego, a Nahdż al-balagha i dla sunnitów stanowi cenną lekturę. Aby uzmysłowić sobie jak trudny i niejednoznaczny jest ten podział w islamie należy przypomnieć fakt, że Ali Ibn Abi Talib prawowity dla szyitów następca proroka Muhammada, dla sunnitów jest ostatnim z tzw. czterech kalifów sprawiedliwych. Rację ma wybitny polski arabista prof. Marek M. Dziekan, który w swej książce zatytułowanej Arabowie pisze: zasady prawa sunnickiego i szyickiego różnią jedynie szczegóły ;wysiłki teologów muzułmańskich, którzy od XIX wieku starają się pogodzić obie doktryny, są niweczone przez spory polityczne. Różnice w teologii szyickiej i sunnickiej są spowodowane właśnie ezoterycznym dualizmem w szyizmie. Przykładem może być sugestywny opis raju w Koranie i przysłowiowe już hurysy, czyste cieleśnie i duchowo czarnookie dziewice, będące nagrodą dla wiernych w raju. Uczeni szyiccy skłaniają się ku temu, że ten opis należy do strony batin, do sfery ukrytej, uznając, że jest to opis alegoryczny mający na celu

9 uzmysłowić wiernym jedynie to, że życie w raju to wspaniała nagroda. Warto dla porządku dodać, że trzeci nurt w islamie jakim jest sufizm ( mistycyzm muzułmański) mówi o tym, że hurysy są motywem rozumu i mistycznego uniesienia, poprzez tą alegorię promieniują atrybuty samego Boga. Szyizm często bywa równowagą, pomostem między surowym sunnizmem, a w pełni ezoterycznym sufizmem. Jednak od strony dogmatyzmu islamskiego różnica w interpretacji tego zagadnienia jest w istocie marginalna. W eschatologii nie jest ważne jaka będzie nagroda czy też kara, a to, że są one nieuchronne. Życie człowieka, jego postępowanie winna determinować nie tyle wizja kary czy nagrody, ale to dlaczego należy postępować dobrze i dlaczego nie wolno postępować źle. Takich przykładów różnic między sunnitami a szyitami, drugorzędnych z punktu widzenie teologii, można by podać jeszcze kilka. O Iranie znów głośno w mediach. Stany Zjednoczone ostro reagują na program rozwoju energetyki jądrowej w tym kraju. Protesty USA nie słabną mimo zapewnień Iranu i analiz ekspertów, które jednoznacznie stwierdzają, że Iran nie wykorzysta technologii jądrowej do budowy broni nuklearnej. Stany Zjednoczone nie chcą pozwolić na to, by ktoś obok Izraela, który jest swoistą budką strażniczą USA na Bliskim Wschodzie, posiadał broń jądrową. Mogłoby to odebrać Izraelowi uprzywilejowaną pozycję militarnego lidera na Bliskim Wschodzie. Warto w tym miejscu przypomnieć, że Izrael zbudował bombę atomową wbrew opinii międzynarodowej. W miarę cicho było w środkach masowego przekazu o treści listu jaki napisał Prezydent Iranu Dr Mahmud Ahmadineżad do Prezydenta USA George a W. Busha w maju tego roku. Prezydent Ahmadineżad odnosi się w nim do wojny w Iraku, przestrzegania praw człowieka w kontekście więźniów z Guantanamo, konfliktu palestyńsko izraelskiego, problemów Afryki i Ameryki Łacińskiej. Przypomina tragedię 11 września, interwencję w Afganistanie. Pisze o etyce mediów, potępia liberalną politykę państw wobec swoich obywateli, a także każdą formę tyranii. List napisany jest nie tylko przez głowę państwa, ale także przez człowieka dla którego religia stanowi czynnik rozwoju człowieka w aspekcie humanitarnym. Prezydent Ahmadineżad pisze min.: Rzut oka na historię pokazuje, że rządy schodzące na drogę tyranii nie wytrzymują próby czasu. Bóg nie złożył losów ludzkości w ich ręce. Bóg nie opuścił świata i człowieka, o czym świadczą liczne przypadki, kiedy to sprawy toczą się na przekór pragnieniom i zmysłom rządów. Zdarzenia pokazują, że działa tu ręka mocy wyższej i że wszystkie sprawy przybierają obrót zgodny z Jego wolą. Panie Prezydencie! Czy można lekceważyć oznaki przemian w dzisiejszym świecie? Czy można porównać obecną sytuację na świecie z tą sprzed dziesięciu lat? Zmiany są szybkie i niezwykle intensywne. Ludzkość nie jest zadowolona z obecnego położenia i rzadko daje wiarę obietnicom i zapowiedziom niektórych wpływowych przywódców światowych. Społeczeństwa wielu regionów świata żyją w niepewności i są przeciwne dalszemu rozszerzaniu się sfery niepewności i konfliktów oraz nie akceptują polityki niejasnych standardów. Społeczeństwa protestują przeciwko istniejącej przepaści pomiędzy bogactwem a ubóstwem, pomiędzy krajami zamożnymi a biednymi. Wyrażają niezgodę na wzrastającą korupcję. Społeczeństwa wielu krajów są niezadowolone z agresji wobec fundamentów ich kultury, z rozkładu rodziny oraz zaniku relacji emocjonalnych. List pozostał bez oficjalnej odpowiedzi ze strony Białego Domu. Bibliografia: Tekst listu Prezydenta Islamskiej Republiki Iranu Dr Mahmuda Ahmadineżada do Prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki George a W. Busha wyd. Ambasada I.R. Iranu Warszawa 2006 Janusz Danecki Podstawowe wiadomości o islamie Warszawa 1998 Marek M. Dziekan Arabowie- słownik encyklopedyczny Warszawa 2001 Maria Składankowa Zrozumieć Iran Warszawa 1996 Mahmud Taha Żuk Glosa do Koranu Warszawa 2004

10 Legalne pozyskiwanie środków do życia Sayyid Saeed Akhtar Rizvi Jedzcie z tego, co jest na ziemi dozwolone i dobre, i nie chodźcie śladami szatana! (Qur an 2:168) Używanie tylko tego, co dozwolone i dobre oraz powstrzymywanie się od rzeczy niedozwolonych (haram) i złych należy do podstawowych zasad islamskiego kodeksu życia. W Islamie, nawet rzecz dozwolona może stać się zabroniona jeśli pozyskana została niedozwolonymi środkami. Legalne metody pozyskiwania środków do życia mogą wydawać się czasem zbyt wolne, dlatego ludzie pragnący wzbogacić się jak najszybciej często uciekają się metod niedozwolonych. Równie często jednak okazuje się, iż nie przyniosły one zbyt wielkiej korzyści. Czytałem niedawno o pewnym teście, w którym dwóch kierowców miało dotrzeć do tego samego miejsca; pierwszemu powiedziano by dotarł tam jak najszybciej nie zważając na żadne przepisy ruchu drogowego, podczas gdy drugiego poproszono by stosował się do wszystkich znaków drogowych i świateł. Pierwszy kierowca dwa razy przejechał na czerwonym świetle, nieomal potrącił przechodnia, wjechał na jedną z dróg pod prąd ledwie unikając wypadku i dojechał na miejsce 30 sekund przed drugim kierowcą. Jakiż wielki to zysk po tylu zagrożeniach. Bardziej wymowny jest przykład Imama Alego (a), który przybył do meczetu aby się pomodlić i poprosił stojącego przed meczetem człowieka aby popilnował jego konia. Kiedy Imam wyszedł, miał w dłoni jeden dirham, który chciał dać owemu człowiekowi jako nagrodę. Człowieka tego jednak już nie było. Imam Ali podszedł do konia i ujrzał, że zginęły jego lejce. Dał więc komuś ten sam dirham i poprosił by kupił mu nowe lejce. Człowiek ten udał się na rynek i znalazł kogoś sprzedającego lejce i kupił je za dirham. Kiedy Imam Ali zobaczył lejce od razu wiedział, że są to te same, które zostały mu skradzione przez mężczyznę, który miał pilnować jego konia. Powiedział, że chciał dać mu w nagrodę ten sam dirham, który byłby dla niego całkowicie dozwolony, jednak niecierpliwość uczyniła z niego złodzieja, który nie zyskał nic prócz tego samego dirhama. Jego nieuczciwość nie powiększyła w żaden sposób jego majątku a tylko zrobiła z niego przestępcę.

11 Cztery modlitwy (du a) Imama Dża fara as-sadiqa (as) Szósty Imam, Dża far as-sadiq (as) polecił muzułmanom recytować następujące krótkie du a aby prosić Boga o rozwiązanie problemów. Du a te są częściami wersetów Koranu. Podajemy ich arabski oryginał wraz z polską transliteracją oraz tłumaczenie na język polski. 1. Du a w sytuacji opresji: Ła ufałłizu amrī ilallah, innallaha basīrun bil ibād. I powierzam swoją sprawę Bogu. Zaprawdę, Bóg widzi swoje sługi. (40:44) 2. Prośba o rizq (zaopatrzenie): Māszā Allahu lā qułłata illa billah. Jest tak jak chciał Bóg. Nie ma mocy jak tylko u Boga. (18:39) 3. Du a w sytuacji smutku i cierpienia: Lā ilaha illa anta, subhānaka, inni kuntu minazzālimīn. Nie ma Boga jak tylko Ty! Chwała Tobie! Zaprawdę, byłem wśród niesprawiedliwych. (21:87) 4. Du a na inne potrzeby: Hasbunāllah ła ni mal łakīl. Bóg nam wystarczy, jakże wspaniałym jest opiekunem. (3:173)

12 Wydawca: Stowarzyszenie Jedności Muzułmańskiej Redaktor naczelny: Tareq Salik W celu uzyskania dalszych informacji o Islamie, odwiedź stronę internetową: