USTAWA. z dnia. o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi 1) Rozdział 1

Transkrypt

1 USTAWA Projekt z dnia o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi 1) Rozdział 1 Przepisy ogólne Art. 1. Ustawa określa zasady i tryb przeciwdziałania, w celu ochrony interesu publicznego, praktykom polegającym na nieuczciwym wykorzystywaniu przewagi kontraktowej przez nabywców produktów rolnych lub spożywczych lub dostawców tych produktów, jeżeli to wykorzystywanie wywołuje lub może wywołać skutki na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Art. 2. Ustawę stosuje się do umów nabycia produktów rolnych lub spożywczych, zwanych dalej umowami, z wyłączeniem dostaw bezpośrednich w rozumieniu przepisów o bezpieczeństwie żywności i żywienia, zawieranych między nabywcami tych produktów a ich dostawcami, jeżeli: 1) łączna wartość obrotów między nimi w roku wszczęcia postępowania w sprawie praktyk polegających na nieuczciwym wykorzystywaniu przewagi kontraktowej lub w którymkolwiek z dwóch lat poprzedzających rok wszczęcia postępowania przekracza 50 tys. zł oraz 2) obrót, o którym mowa w art. 33 ust. 1, nabywcy albo dostawcy, który stosował praktykę polegającą na nieuczciwym wykorzystywaniu przewagi kontraktowej, a w przypadku gdy należy on do grupy kapitałowej w rozumieniu art. 4 pkt 14 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2015 r. poz. 184, 1618 i 1634) obrót tej grupy w roku poprzedzającym rok wszczęcia postępowania, o którym mowa w pkt 1, przekracza 100 mln zł. 1) Niniejszą ustawą zmienia się ustawę z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego i ustawę z dnia 11 marca 2004 r. o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych.

2 2 Art. 3. Przepisów ustawy nie stosuje się w przypadku gdy: 1) dostawca zbywa produkty rolne lub spożywcze nabywcy mającemu formę spółdzielni, której dostawca jest członkiem; 2) dostawca będący członkiem: a) grupy producentów rolnych w rozumieniu przepisów o grupach producentów rolnych i ich związkach sprzedaje produkty rolne lub spożywcze do grupy producentów rolnych, której jest członkiem, b) wstępnie uznanej grupy producentów owoców i warzyw za organizację producentów owoców i warzyw w rozumieniu przepisów o organizacji rynków owoców i warzyw oraz rynku chmielu sprzedaje owoce lub warzywa członkom tej grupy, c) uznanej organizacji producentów owoców i warzyw w rozumieniu przepisów o organizacji rynków owoców i warzyw oraz rynku chmielu sprzedaje owoce lub warzywa członkom tej organizacji. Art. 4. Ochrona przed nieuczciwym wykorzystywaniem przewagi kontraktowej przewidziana w ustawie nie wyłącza ochrony wynikającej z innych ustaw, w szczególności z przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Art. 5. Użyte w ustawie określenia oznaczają: 1) przedsiębiorca przedsiębiorcę w rozumieniu art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów; 2) dostawca przedsiębiorcę, który wytwarza lub przetwarza produkty rolne lub spożywcze oraz odpłatnie zbywa je nabywcy; 3) nabywca przedsiębiorcę, który bezpośrednio lub pośrednio nabywa od dostawcy produkty rolne lub spożywcze w celu ich sprzedaży lub odsprzedaży; 4) produkt rolny lub spożywczy środek spożywczy w rozumieniu art. 2 rozporządzenia (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującego Europejski Urząd do Spraw Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiającego procedury w sprawie bezpieczeństwa żywności (Dz. Urz. WE L 31 z , str. 1, z późn. zm. 2) Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 6, str. 463); 2) Zmiany wymienionego rozporządzenia zostały ogłoszone w Dz. Urz. UE L 245 z , str. 4 Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 7, str. 614, Dz. Urz. UE L 100 z , str. 3,

3 3 5) rok obrotowy rok obrotowy w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2013 r. poz. 330, z późn. zm. 3) ); 6) tajemnica przedsiębiorstwa tajemnicę przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 11 ust. 4 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. z 2003 r. poz. 1503, z późn. zm. 4) ). Rozdział 2 Praktyki nieuczciwie wykorzystujące przewagę kontraktową Art. 6. Zakazane jest nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej nabywcy względem dostawcy oraz dostawcy względem nabywcy. Art Przewagą kontraktową w rozumieniu ustawy jest sytuacja nabywcy względem dostawcy, w której dla dostawcy nie istnieją wystarczające i faktyczne możliwości zbycia produktów rolnych lub spożywczych do innych nabywców oraz występuje znaczna dysproporcja w potencjale ekonomicznym na korzyść nabywcy, albo dostawcy względem nabywcy, w której dla nabywcy nie istnieją wystarczające i faktyczne możliwości nabycia produktów rolnych lub spożywczych od innych dostawców oraz występuje znaczna dysproporcja w potencjale ekonomicznym na korzyść dostawcy. 2. Wykorzystywanie przewagi kontraktowej jest nieuczciwe, jeżeli jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i zagraża lub narusza istotny interes drugiej strony. 3. Nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej polega w szczególności na: 1) nieuzasadnionym rozwiązaniu umowy lub zagrożeniu rozwiązaniem umowy; 2) przyznaniu wyłącznie jednej stronie uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia; 3) uzależnianiu zawarcia lub kontynuowania umowy od przyjęcia lub spełnienia przez jedną ze stron innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy; 4) nieuzasadnionym wydłużaniu terminów płatności za dostarczone produkty rolne lub spożywcze. 3) 4) Dz. Urz. UE L 60 z , str. 17, Dz. Urz. UE L 188 z , str. 14 i Dz. Urz. UE L 189 z , str. 1. Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2013 r. poz. 613, z 2014 r. poz. 768 i 1100, z 2015 r. poz. 4, 978, 1045, 1166, 1333, 1844 i 1893 oraz z 2016 r. poz Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2004 r. poz. 959, 1693 i 1804, z 2005 r. poz. 68, z 2007 r. poz oraz z 2009 r. poz

4 4 Rozdział 3 Postępowanie w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową Art. 8. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, zwany dalej Prezesem Urzędu, jest organem właściwym w sprawach praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową. Art Postępowanie w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową wszczyna się z urzędu. 2. Wszczęcie postępowania w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową może być poprzedzone postępowaniem wyjaśniającym. Art Prezes Urzędu może wszcząć z urzędu, w drodze postanowienia, postępowanie wyjaśniające, jeżeli okoliczności wskazują na możliwość naruszenia przepisów ustawy. 2. Postępowanie wyjaśniające może mieć na celu w szczególności wstępne ustalenie, czy nastąpiło naruszenie przepisów ustawy uzasadniające wszczęcie postępowania w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową. 3. Zakończenie postępowania wyjaśniającego następuje w drodze postanowienia. 4. Postępowanie wyjaśniające nie powinno trwać dłużej niż 4 miesiące, a w sprawach szczególnie skomplikowanych nie dłużej niż 5 miesięcy od dnia jego wszczęcia. Art Przedsiębiorca może zgłosić Prezesowi Urzędu, na piśmie, zawiadomienie dotyczące podejrzenia stosowania wobec niego praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową. 2. Zawiadomienie, o którym mowa w ust. 1, zawiera: 1) wskazanie podmiotu, któremu jest zarzucane stosowanie praktyki nieuczciwie wykorzystującej przewagę kontraktową; 2) opis stanu faktycznego będącego podstawą zawiadomienia; 3) uprawdopodobnienie naruszenia przepisów ustawy; 4) dane identyfikujące zgłaszającego zawiadomienie. 3. Do zawiadomienia dołącza się wszelkie dokumenty, które mogą stanowić dowód naruszenia przepisów ustawy. 4. Prezes Urzędu przekazuje, na piśmie, zgłaszającemu zawiadomienie informację o sposobie rozpatrzenia zawiadomienia wraz z uzasadnieniem, w terminie określonym w art ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego.

5 5 Art. 12. Prezes Urzędu, bez wszczynania postępowania, może wystąpić do przedsiębiorcy w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową. Przepis art. 49a ust. 2 i 3 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów stosuje się odpowiednio. Art Stroną postępowania jest każdy wobec kogo zostało wszczęte postępowanie w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową. 2. Prezes Urzędu wydaje postanowienie o wszczęciu postępowania w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową i zawiadamia o tym strony postępowania. Art Przedsiębiorcy są obowiązani do przekazywania wszelkich koniecznych informacji i dokumentów na żądanie Prezesa Urzędu. 2. Żądanie, o którym mowa w ust. 1, powinno zawierać: 1) wskazanie zakresu informacji; 2) wskazanie celu żądania; 3) wskazanie terminu udzielenia informacji; 4) pouczenie o sankcjach za nieudzielenie informacji lub za udzielenie informacji nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd. 3. Każdy ma prawo składania, na piśmie, z własnej inicjatywy lub na prośbę Prezesa Urzędu, wyjaśnień dotyczących istotnych okoliczności sprawy. Art. 15. W postępowaniu w sprawach praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową stosuje się odpowiednio przepisy art. 5, 51 61, 69, 71 73, 74, 77, 78 i 80 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów. Art W toku postępowania przed Prezesem Urzędu może być przeprowadzona przez upoważnionego pracownika Urzędu lub Inspekcji Handlowej, zwanego dalej kontrolującym, kontrola u każdego przedsiębiorcy, zwanego dalej kontrolowanym, w zakresie objętym tym postępowaniem. 2. Prezes Urzędu może upoważnić do udziału w kontroli osoby posiadające wiadomości specjalne, jeżeli do przeprowadzenia kontroli są niezbędne tego rodzaju wiadomości. 3. Do upoważnień do przeprowadzenia kontroli lub do udziału w kontroli stosuje się art. 105a ust. 3 7 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów.

6 6 Art W celu uzyskania informacji mogących stanowić dowód w sprawie kontrolujący ma prawo: 1) wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń oraz środków transportu kontrolowanego; 2) żądania udostępnienia związanych z przedmiotem kontroli akt, ksiąg, wszelkiego rodzaju pism, dokumentów oraz ich odpisów i wyciągów, korespondencji przesyłanej pocztą elektroniczną, informatycznych nośników danych w rozumieniu przepisów o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, innych urządzeń zawierających dane informatyczne lub systemów informatycznych, w tym także zapewnienia dostępu do systemów informatycznych będących własnością innego podmiotu zawierających dane kontrolowanego związane z przedmiotem kontroli w zakresie, w jakim kontrolowany ma do nich dostęp; 3) sporządzania notatek z materiałów i korespondencji, o których mowa w pkt 2; 4) żądania sporządzenia przez kontrolowanego kopii lub wydruków materiałów, korespondencji, o których mowa w pkt 2, oraz informacji zgromadzonych na nośnikach, w urządzeniach lub w systemach, o których mowa w pkt 2; 5) żądania od kontrolowanego lub osób przez niego upoważnionych: a) ustnych wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli, b) udostępnienia i wydania przedmiotów mogących stanowić dowód w sprawie. 2. Osobie upoważnionej do udziału w kontroli na podstawie art. 16 ust. 2 przysługują uprawnienia kontrolującego w zakresie wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń oraz środków transportu kontrolowanego oraz dostępu do materiałów i korespondencji oraz informacji zgromadzonych na nośnikach, w urządzeniach lub w systemach, o których mowa w ust. 1 pkt 2, a także do sporządzania z nich notatek. 3. W toku kontroli kontrolujący może korzystać z pomocy funkcjonariuszy innych organów kontroli państwowej lub Policji. Organy kontroli państwowej lub Policja wykonują czynności na polecenie kontrolującego. 4. Do utrwalania przebiegu kontroli lub poszczególnych czynności w jej toku przy pomocy urządzeń rejestrujących obraz lub dźwięk stosuje się art. 105b ust. 4 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów. Art Kontrolowany lub osoba przez niego upoważniona są obowiązani do: 1) udzielenia żądanych informacji;

7 7 2) umożliwienia wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń oraz środków transportu kontrolowanego; 3) udostępnienia i wydania materiałów, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 2, lub innych przedmiotów mogących stanowić dowód w sprawie; 4) umożliwienia dostępu do informatycznych nośników danych, urządzeń lub systemów informatycznych, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 2, w zakresie informacji zgromadzonych na tych nośnikach, w urządzeniach lub w systemach, w tym do korespondencji przesyłanej pocztą elektroniczną. 2. Osoby, o których mowa w ust. 1, mogą odmówić udzielenia informacji lub współdziałania w toku kontroli tylko wtedy, gdy naraziłoby to je lub ich małżonka, wstępnych, zstępnych, rodzeństwo oraz powinowatych w tej samej linii lub stopniu, jak również osoby pozostające w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli, a także osobę pozostającą we wspólnym pożyciu, na odpowiedzialność karną. Prawo odmowy udzielenia informacji lub współdziałania w toku kontroli trwa po ustaniu małżeństwa lub rozwiązaniu stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Art Kontrolowany zapewnia kontrolującemu oraz osobom upoważnionym do udziału w kontroli warunki i środki niezbędne do sprawnego przeprowadzenia kontroli, w szczególności: 1) sporządza we własnym zakresie kopie lub wydruki materiałów i korespondencji, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 2, oraz informacji zgromadzonych na nośnikach, w urządzeniach lub systemach, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 2; 2) zapewnia, w miarę możliwości, samodzielne, zamknięte pomieszczenie, jeżeli jest to niezbędne do przeprowadzenia kontroli; 3) zapewnia wydzielone miejsce do przechowywania dokumentów i zabezpieczonych podczas kontroli przedmiotów; 4) udostępnia środki łączności, którymi dysponuje, w zakresie niezbędnym do wykonywania czynności kontrolnych. 2. Kontrolowany dokonuje potwierdzenia za zgodność z oryginałem sporządzonych kopii dokumentów i wydruków. 3. W przypadku odmowy przez kontrolowanego potwierdzenia za zgodność z oryginałem sporządzonych kopii dokumentów i wydruków potwierdza je kontrolujący, o czym czyni wzmiankę w protokole kontroli.

8 8 Art. 20. Do kontroli przeprowadzanej na podstawie art. 16 ust. 1 stosuje się art. 105f 105h, art. 105j i art. 105k ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów. Art. 21. Do kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy stosuje się przepisy rozdziału 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2015 r. poz. 584, z późn. zm. 5) ), z wyłączeniem art. 79, art. 80, art. 82 i art. 83 tej ustawy. Art Podmiot, o którym mowa w art. 18 ust. 1 pkt 2, którego prawa zostały naruszone w toku kontroli, może wnieść zażalenie do Sądu Okręgowego w Warszawie sądu ochrony konkurencji i konsumentów, zwanego dalej sądem ochrony konkurencji i konsumentów, na czynności kontrolne wykraczające poza zakres przedmiotowy kontroli lub inne czynności kontrolne podjęte z naruszeniem przepisów, w terminie 7 dni od dnia dokonania tych czynności. 2. Wniesienie zażalenia nie wstrzymuje kontroli. 3. Zażalenie wnosi się do sądu ochrony konkurencji i konsumentów za pośrednictwem Prezesa Urzędu, który przekazuje je, wraz z odpowiedzią, do tego sądu w terminie 7 dni od dnia wniesienia zażalenia. 4. Sąd ochrony konkurencji i konsumentów rozpoznaje zażalenie w terminie 7 dni od dnia jego przekazania przez Prezesa Urzędu. Postanowienie sąd uzasadnia z urzędu. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie do sądu drugiej instancji. 5. W przypadku uwzględnienia zażalenia przez sąd ochrony konkurencji i konsumentów dowody uzyskane w wyniku zaskarżonej czynności kontrolnej nie mogą być wykorzystane w prowadzonym postępowaniu oraz w postępowaniach prowadzonych na podstawie odrębnych przepisów. Art. 23. Prezes Urzędu umarza postępowanie, w drodze postanowienia, w przypadku nienałożenia kary pieniężnej, o której mowa w art. 34 lub art. 35. Art W sprawach nieuregulowanych w ustawie do postępowania przed Prezesem Urzędu stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. 2. W sprawach dotyczących dowodów w zakresie nieuregulowanym w niniejszym rozdziale w postępowaniu przed Prezesem Urzędu stosuje się odpowiednio art ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego. 5) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2015 r. poz. 699, 875, 978, 1197, 1268, 1272, 1618, 1649, 1688, 1844 i 1893 oraz z 2016 r. poz. 65, 352, 615, 780, 868, 903 i 960.

9 9 Art. 25. Postępowanie w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową powinno być zakończone nie później niż w terminie 5 miesięcy od dnia jego wszczęcia. Przepisy art Kodeksu postępowania administracyjnego stosuje się odpowiednio. Art Prezes Urzędu wydaje decyzję o uznaniu praktyki za nieuczciwie wykorzystującą przewagę kontraktową, jeżeli stwierdzi naruszenie zakazu określonego w art W decyzji, o której mowa w ust. 1, Prezes Urzędu nakazuje zaniechanie stosowania praktyki naruszającej zakaz, o którym mowa w art. 6, jeżeli do czasu wydania tej decyzji praktyka nie została zaprzestana. 3. Ciężar udowodnienia, że praktyka naruszająca zakaz, o którym mowa w art. 6, została zaprzestana spoczywa na stronie postępowania. Art Jeżeli w toku postępowania w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową zostanie uprawdopodobnione na podstawie okoliczności sprawy, informacji zawartych w zawiadomieniu, o którym mowa w art. 11 ust. 1, lub innych informacji będących podstawą wszczęcia postępowania że został naruszony zakaz, o którym mowa w art. 6, a strona postępowania zobowiąże się do podjęcia lub zaniechania określonych działań w celu zakończenia naruszenia lub usunięcia jego skutków, Prezes Urzędu może, w drodze decyzji, zobowiązać tę stronę do wykonania tych zobowiązań i określić termin wykonania tych zobowiązań. 2. W przypadku gdy strona postępowania zaprzestała naruszania zakazu, o którym mowa w art. 6, i zobowiąże się do usunięcia skutków tego naruszenia przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio. 3. W decyzji, o której mowa w ust. 1, Prezes Urzędu nakłada na stronę postępowania obowiązek składania, w wyznaczonym terminie, informacji o stopniu realizacji zobowiązań, o których mowa w ust W przypadku wydania decyzji, o której mowa w ust. 1, przepisów art. 26 i art. 33 ust. 1 nie stosuje się, z zastrzeżeniem ust Prezes Urzędu może, z urzędu, uchylić decyzję, o której mowa w ust. 1, w przypadku gdy: 1) została ona wydana w oparciu o nieprawdziwe, niekompletne lub wprowadzające w błąd informacje lub dokumenty;

10 10 2) strona postępowania nie wykonuje zobowiązań lub obowiązków, o których mowa w ust Prezes Urzędu może, za zgodą strony postępowania, z urzędu uchylić decyzję, o której mowa w ust. 1, w przypadku gdy nastąpiła zmiana okoliczności mających istotny wpływ na wydanie tej decyzji. 7. W przypadku uchylenia decyzji, o której mowa w ust. 1, Prezes Urzędu orzeka co do istoty sprawy. Art. 28. Prezes Urzędu może nadać rygor natychmiastowej wykonalności decyzji w całości lub w części, jeżeli stosowanie praktyki zagraża dalszemu funkcjonowaniu przedsiębiorcy, w stosunku do którego strona postępowania wykorzystywała przewagę kontraktową. Art. 29. Od decyzji Prezesa Urzędu przysługuje odwołanie do sądu ochrony konkurencji i konsumentów, w terminie miesiąca od dnia jej doręczenia. Art. 81 ust. 2, 3, 4 i 5 oraz art. 82 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów stosuje się odpowiednio. Art. 30. Prezes Urzędu publikuje na stronie internetowej Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w całości treść decyzji wydawanych na podstawie przepisów ustawy, z zastrzeżeniem, że publikacja uzasadnienia nie obejmuje tajemnicy przedsiębiorstwa, jak również innych informacji podlegających ochronie na podstawie odrębnych przepisów. Publikacja jest opatrzona informacją, czy decyzja jest prawomocna. Art. 31. Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się odpowiednio w sprawach nakładania kar pieniężnych. Art Nie wszczyna się postępowania w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową, jeżeli od końca roku, w którym zaprzestano ich stosowania, upłynęły 2 lata. 2. Nie wszczyna się postępowania w sprawach nakładania kar pieniężnych, jeżeli upłynęły 2 lata od końca roku, w którym: 1) dopuszczono się naruszenia przepisów ustawy; 2) uprawomocniła się decyzja o nałożeniu kary pieniężnej.

11 11 Rozdział 4 Przepisy o karach pieniężnych Art Prezes Urzędu może nałożyć na dostawcę albo nabywcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 3% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli dostawca albo nabywca, choćby nieumyślnie, dopuścił się naruszenia zakazu określonego w art Obrót, o którym mowa w ust. 1, oblicza się jako sumę: 1) przychodów wykazanych w rachunku zysków i strat w przypadku dostawcy albo nabywcy, o którym mowa w ust. 1, sporządzającego taki rachunek na podstawie przepisów o rachunkowości; 2) przychodów wykazanych w rocznym sprawozdaniu finansowym równoważnym do rachunku zysków i strat sporządzanym na podstawie przepisów o rachunkowości lub w innym dokumencie podsumowującym przychody w roku obrotowym, w tym w sprawozdaniu z wykonania budżetu w przypadku dostawcy albo nabywcy, o którym mowa w ust. 1, który nie sporządza rachunku zysków i strat na podstawie przepisów o rachunkowości; 3) udokumentowanych przychodów uzyskanych w roku obrotowym, w szczególności ze sprzedaży produktów, towarów lub materiałów, przychodów finansowych oraz przychodów z działalności realizowanej na podstawie statutu lub innego dokumentu określającego zakres działalności dostawcy albo nabywcy, o którym mowa w ust. 1, a także wartości uzyskanych przez tego dostawcę albo nabywcę dotacji przedmiotowych w przypadku braku dokumentów, o których mowa w pkt 1 i W przypadku gdy dostawca albo nabywca, o którym mowa w ust. 1, powstał w wyniku połączenia lub przekształcenia innych podmiotów, obliczając wysokość jego obrotu, o którym mowa w ust. 1, Prezes Urzędu uwzględnia obrót osiągnięty przez te podmioty w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary. 4. W przypadku gdy dostawca albo nabywca, o którym mowa w ust. 1, nie dysponuje przed wydaniem decyzji, o której mowa w ust. 1, danymi finansowymi niezbędnymi do ustalenia obrotu za rok obrotowy poprzedzający rok nałożenia kary, Prezes Urzędu, nakładając karę pieniężną na podstawie ust. 1, uwzględnia obrót osiągnięty przez tego dostawcę albo nabywcę w roku obrotowym poprzedzającym ten rok.

12 12 Art. 34. Prezes Urzędu może również nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości stanowiącej równowartość do euro, jeżeli przedsiębiorca ten, choćby nieumyślnie: 1) nie udzielił informacji żądanych przez Prezesa Urzędu na podstawie art. 14 lub art. 27 ust. 3 lub udzielił nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji; 2) uniemożliwia lub utrudnia rozpoczęcie lub przeprowadzenie kontroli na podstawie art. 16, w tym nie wykonuje obowiązków określonych w art. 18 ust. 1 lub art. 19 ust. 1. Art. 35. Prezes Urzędu może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości stanowiącej równowartość do euro za każdy dzień opóźnienia w wykonaniu decyzji wydanych na podstawie art. 26 ust. 1 lub art. 27 ust. 1, postanowień wydanych na podstawie art. 105g ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów w związku z art. 20 lub wyroków sądowych w sprawach z zakresu praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową. Karę pieniężną nakłada się, licząc od daty wskazanej w decyzji. Art Prezes Urzędu może, w drodze decyzji, nałożyć na osobę pełniącą funkcję kierowniczą lub wchodzącą w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy karę pieniężną w wysokości do pięćdziesięciokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw za ostatni miesiąc kwartału poprzedzającego dzień wydania decyzji, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie odrębnych przepisów, jeżeli osoba ta, umyślnie albo nieumyślnie: 1) nie wykonała decyzji, postanowień lub wyroków, o których mowa w art. 35; 2) uniemożliwia lub utrudnia rozpoczęcie lub przeprowadzenie kontroli na podstawie art. 16, w tym nie wykonuje obowiązków, o których mowa w art. 18 ust. 1 lub art. 19 ust Prezes Urzędu może, w drodze decyzji, nałożyć karę pieniężną w wysokości, o której mowa w ust. 1, na: 1) osobę upoważnioną przez kontrolowanego, o której mowa w art. 18, za: a) udzielenie w toku kontroli nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji żądanych przez Prezesa Urzędu, b) uniemożliwianie lub utrudnianie rozpoczęcia lub przeprowadzenia kontroli na podstawie art. 16, w tym niewykonanie obowiązków, o których mowa w art. 18 ust. 1 lub art. 19 ust. 1;

13 13 2) osobę, o której mowa w art. 105a ust. 7 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów w związku z art. 16 ust. 3, będącą pracownikiem kontrolowanego, za uniemożliwianie lub utrudnianie okazania dokumentów wymienionych w art. 105a ust. 7 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów. 3. Prezes Urzędu może, w drodze decyzji, nałożyć karę pieniężną do wysokości 5000 zł na: 1) świadka za nieuzasadnioną odmowę zeznań lub nieusprawiedliwione niestawiennictwo na wezwanie Prezesa Urzędu; 2) biegłego za nieuzasadnioną odmowę złożenia opinii, nieusprawiedliwione opóźnienie złożenia opinii lub nieusprawiedliwione niestawiennictwo na wezwanie Prezesa Urzędu. Art Prezes Urzędu, ustalając wysokość nakładanej kary pieniężnej, o której mowa w: 1) art. 33 ust. 1, uwzględnia w szczególności okres, stopień oraz skutki rynkowe naruszenia przepisów ustawy, przy czym stopień naruszenia Prezes Urzędu ocenia, biorąc pod uwagę okoliczności dotyczące natury naruszenia i działalności dostawcy albo nabywcy, która stanowiła przedmiot naruszenia, oraz specyfiki rynku, na którym doszło do naruszenia; 2) art. 34 i art. 36 ust. 1 pkt 2 i ust. 2, uwzględnia wpływ naruszenia na przebieg i termin zakończenia postępowania; 3) art. 35 i art. 36 ust. 1 pkt 1, uwzględnia skutki rynkowe niewykonania decyzji, postanowień i wyroków, o których mowa w art Ustalając wysokość nakładanych kar pieniężnych zgodnie z ust. 1 pkt 1, Prezes Urzędu bierze pod uwagę okoliczności łagodzące lub obciążające, które wystąpiły w sprawie. 3. Okolicznościami łagodzącymi, o których mowa w ust. 2, są w szczególności: 1) dobrowolne usunięcie skutków naruszenia; 2) zaniechanie przez dostawcę albo nabywcę, z własnej inicjatywy, stosowania praktyki nieuczciwie wykorzystującej przewagę kontraktową przed wszczęciem postępowania lub niezwłocznie po jego wszczęciu; 3) podjęcie z własnej inicjatywy działań w celu zaprzestania naruszenia lub usunięcia jego skutków; 4) współpraca z Prezesem Urzędu w toku postępowania, w szczególności przyczynienie się do szybkiego i sprawnego przeprowadzenia postępowania.

14 14 4. Okolicznościami obciążającymi, o których mowa w ust. 2, są umyślność naruszenia i dokonanie uprzednio podobnego naruszenia. Art Środki finansowe pochodzące z kar pieniężnych, o których mowa w art , stanowią dochód budżetu państwa. 2. Karę pieniężną uiszcza się w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się decyzji o nałożeniu kary pieniężnej. 3. W razie upływu terminu, o którym mowa w ust. 2, kara pieniężna podlega ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. 4. W przypadku nieterminowego uiszczenia kary pieniężnej odsetek nie pobiera się. 5. W przypadku uchylenia albo zmiany prawomocnej decyzji, których następstwem jest uchylenie nałożonej kary pieniężnej lub obniżenie jej wysokości, uiszczona kara pieniężna podlega zwrotowi w części albo w całości, w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania do zwrotu tej kary, wraz z odpisem orzeczenia sądu, i w uzasadnionym przypadku, stwierdzeniem jego prawomocności. Przy zwrocie kary odsetek nie nalicza się. Art. 39. Prezes Urzędu może, na wniosek przedsiębiorcy lub innych osób, o których mowa w art. 36, odroczyć uiszczenie nałożonej kary pieniężnej albo rozłożyć ją na raty ze względu na ważny interes wnioskodawcy. Art. 113 ust. 2 7 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów stosuje się odpowiednio. Rozdział 5 Zmiany w przepisach obowiązujących Art. 40. W ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, z późn. zm. 6) ) w części pierwszej w księdze pierwszej w tytule VII: 1) tytuł działu IVa otrzymuje brzmienie: Postępowanie w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów oraz w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową ; 6) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2014 r. poz. 293, 379, 435, 567, 616, 945, 1091, 1161, 1296, 1585, 1626, 1741 i 1924, z 2015 r. poz. 2, 4, 218, 539, 978, 1062, 1137, 1199, 1311, 1418, 1419, 1505, 1527, 1567, 1587, 1595, 1634, 1635, 1830 i 1854 oraz z 2016 r. poz. 195, 437 i 868.

15 15 2) w art w 1 w pkt 5 kropkę zastępuje się średnikiem i dodaje pkt 6 w brzmieniu: 6) zażaleń, o których mowa w art. 22 ustawy z dnia... o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi (Dz. U. poz. ).. Art. 41. W ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 401) wprowadza się następujące zmiany: 1) w art. 1 uchyla się ust. 3; 2) w art. 20 w ust. 1 w pkt 3 kropkę zastępuje się średnikiem i dodaje się pkt 4 w brzmieniu: 4) czynności sprawdzające u dostarczającego lub nabywającego produkty rolne należące do sektorów, o których mowa w art. 1 ust. 2 rozporządzenia nr 1308/2013 stron umowy, o której mowa w art. 38q ust. 1. ; 3) po rozdziale 9b dodaje się rozdział 9c w brzmieniu: Rozdział 9c Przepisy o karach pieniężnych Art. 40i. Kto: 1) nabywa bez pisemnej umowy produkty rolne należące do sektorów, o których mowa w art. 1 ust. 2 rozporządzenia nr 1308/2013, będąc do tego obowiązanym zgodnie z art. 38q ust. 1, 2) nabywa produkty rolne należące do sektorów, o których mowa w art. 1 ust. 2 rozporządzenia nr 1308/2013, na podstawie umowy niespełniającej warunków określonych w: a) art. 125 lub art. 127 rozporządzenia nr 1308/2013 w przypadku produktów rolnych należących do sektora, o którym mowa w art. 1 ust. 2 lit. c rozporządzenia nr 1308/2013, b) art. 148 ust. 2 rozporządzenia nr 1308/2013 w przypadku produktów rolnych należących do sektora, o którym mowa w art. 1 ust. 2 lit. p rozporządzenia nr 1308/2013, c) art. 168 ust. 4 i 6 rozporządzenia nr 1308/2013 w przypadku produktów rolnych należących do sektorów, o których mowa w art. 1 ust. 2 lit. a, b, d o oraz q x rozporządzenia nr 1308/2013 podlega karze pieniężnej w wysokości 10% wartości nabytych produktów.

16 16 Art. 40j. 1. Kary pieniężne wymierza, w drodze decyzji administracyjnej, dyrektor oddziału terenowego Agencji. 2. Egzekucja nałożonych kar pieniężnych następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. 3. Kary pieniężne stanowią dochód budżetu państwa i są wpłacane na rachunek bankowy właściwego oddziału terenowego Agencji, w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o nałożeniu kary stała się ostateczna.. Rozdział 6 Przepis końcowy Art. 42. Ustawa wchodzi w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia.

17 UZASADNIENIE Przedstawiony projekt ustawy ma na celu wyeliminowanie z łańcucha dostaw surowców rolnych i żywności stosowania nieuczciwych praktyk handlowych. Ten obszar aktywności gospodarczej wiąże się bezpośrednio z bezpieczeństwem żywnościowym kraju przez co ma również wymiar społeczny. Zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego jest podstawowym obowiązkiem każdego państwa, a zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego w Polsce wpisane jest w strategię bezpieczeństwa narodowego, dlatego też szczególnie ważne jest, aby nieprawidłowe relacje handlowe nie wpływały negatywnie na bezpieczeństwo żywnościowe Polski. Stosowanie nieuczciwych praktyk względem dostawcy produktów rolnych i spożywczych może wiązać się z zagrożeniem dla bezpieczeństwa żywności z co najmniej dwóch powodów: po pierwsze presja nabywców na dostawców zarówno co do poziomu cen, jak i innych sposobów wywierania nacisku na nich może spowodować ograniczenia produkcji lub całkowite jej zaniechanie, po drugie wymuszanie na dostawcach niskich cen może powodować, że producenci rolni i przetwórcy będą zmuszeni do zastępowania w procesie produkcji surowców dobrej jakości surowcami gorszymi, stosowaniem tańszych substancji chemicznych używanych do konserwacji i zabarwiania czy też stosowaniem tańszych technologii produkcji żywności. Należy mieć świadomość, że nieuczciwe praktyki to przede wszystkim presja na uzyskanie jak najniższej ceny od nabywcy, a to z pewnością będzie się odbijać na niskiej jakości żywności oferowanej konsumentowi. Projekt ustawy odnosi się wyłącznie do dostawców produktów rolnych i spożywczych, ze względu na specyfikę branży rolno-spożywczej polegającą na produkcji towarów, które charakteryzuje określony termin przydatności do spożycia, co nie istnieje w innych branżach. To z kolei narzuca na producentów i przetwórców żywności konieczność zbycia swoich towarów w stosunkowo krótkim czasie. Presja ta powoduje, że muszą się oni często godzić na szczególnie niekorzystne dla nich warunki oferowane przez nabywców po to, aby zapewnić nawet minimalne środki na dalsze funkcjonowanie gospodarstwa czy też małego przedsiębiorstwa. Struktura rynku rolno-żywnościowego sprawia, że jest on szczególnie podatny na stosowanie nieuczciwych praktyk, tj. zachowań, które rażąco odbiegają od dobrego postępowania handlowego oraz są sprzeczne z zasadą dobrej wiary i uczciwego obrotu, a także są jednostronnie stosowane przez jednego partnera handlowego wobec jego kontrahenta.

18 Nieuczciwe praktyki handlowe mogą być stosowane przez każdą ze stron relacji biznesowych i na każdym etapie łańcucha dostaw. Ważne jest, aby w łańcuchu dostaw towarów rolno- -spożywczych wszyscy jego uczestnicy mieli poczucie funkcjonowania na tych samych zasadach, bez względu na ich potencjał ekonomiczny. Problem nierównowagi wśród uczestników łańcucha dostaw żywności, nie tylko w Polsce, ale i w większości krajów Unii Europejskiej, był i jest istotny z uwagi na fakt występowania silnych ekonomicznie skonsolidowanych podmiotów sektora dystrybucji, a często także przetwórstwa i słabszych rozdrobnionych podmiotów produkujących surowce rolne i artykuły spożywcze. Dla prawidłowego funkcjonowania łańcucha dostaw żywności niezbędne jest zachowanie dobrych relacji między wszystkimi i jego ogniwami. Bardzo ważne jest, aby mieć świadomość, że stosowanie nieuczciwych praktyk w obrocie produktami rolnymi osłabia kondycję finansową producentów żywności i surowców rolnych, a co za tym idzie wpływa na obniżenie jakości produkowanych towarów, zmniejsza potencjał inwestycyjny producentów żywności, ogranicza ich działania innowacyjne. Te czynniki negatywnie oddziałują w konsekwencji na konsumenta. W opinii wielu dostawców produktów rolnych i spożywczych powszechną praktyką jest wymuszanie przez nabywców, w tym sklepy wielkopowierzchniowe, nierównoprawnych warunków umów. Wachlarz ich jest bardzo szeroki, począwszy od narzucania wzorów umów bez możliwości negocjowania ich treści, jednostronne zrywanie umów, wymuszanie poziomu cen zakupu i wydłużanie terminów płatności za dostarczone towary, aż po dodatkowe nieekwiwalentne świadczenia, przybierające różną postać i określane różnym nazewnictwem. Szczególnie dotyczy to praktyk stosowanych przez handel wielkopowierzchniowy. Należą do nich opłaty za powierzchnię ekspozycyjną i sprzedażową, opłaty za usługi reklamowe, opłaty za przeprowadzenie akcji okolicznościowej, opłaty za przekazywanie informacji o sprzedaży wyrobów w poszczególnych placówkach handlowych, opłaty z tytułu otwarcia nowej placówki nabywcy, opłaty za brak zwrotów produktów, opłaty za koszty utylizacji produktów, opłaty warunkowe lub bezwarunkowe, opłaty logistyczne, opłaty za elektroniczną wymianę dokumentów handlowych lub finansowych oraz upusty do publikowanych katalogów, upusty zakupowe czy upusty promocyjne. Te praktyki to praktyki, w których silniejsza strona przerzuca na drugą stronę swoje ryzyko gospodarcze. Te wszystkie praktyki powodują pogarszanie się kondycji finansowej producentów żywności, co wpływa na konieczność obniżania cen płaconych przez te firmy producentom rolnym za dostarczane surowce. 2

19 Nierzadkie są również przypadki, kiedy dostawcy surowców rolnych czy żywności zrywają wcześniej zawarte umowy z odbiorcami ich produktów, z uwagi na otrzymanie korzystniejszej oferty cenowej od innego nabywcy, bądź uzależniają zawarcie umowy od innych świadczeń. Z formalnego punktu widzenia na podstawie obowiązującego w Polsce prawa podmioty mają możliwość obrony swoich interesów ekonomicznych. Przepisy, którymi potencjalnie mogą się posiłkować, zawierają w szczególności następujące akty prawne: ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121, z późn. zm.), ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2015 r. poz. 584, z późn. zm.), ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. z 2003 r. poz. 1503, z późn. zm.), ustawa z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz. U. z 2016 r. poz. 684). Istniejące w polskim systemie prawnym środki przeciwdziałania nadużywaniu przewagi kontraktowej, przede wszystkim przez wielkie sieci handlowe wobec dostawców towarów, pomimo iż formalnie są dostępne bez ograniczeń, w praktyce nie są powszechnie wykorzystywane dla kształtowania ekwiwalentnych warunków umów w trakcie ich trwania. Przysługujące dostawcom roszczenia mają charakter prywatnoprawny i mogą być dochodzone wyłącznie na drodze postępowania sądowego. Wiąże się to z koniecznością ponoszenia przez dostawców wysokich kosztów procesu (opłaty sądowe i inne koszty), często niemożliwych do poniesienia. Jednocześnie postępowania sądowe są długotrwałe, mogą trwać nawet kilka lat. Ponadto dostawcy nie chcą ryzykować retorsji ze strony wielkiej sieci w postaci zerwania współpracy, jeżeli wystąpienie przez dostawcę z pozwem przeciwko sieci następuje w okresie trwania umowy łączącej strony z tego powodu zwykle z roszczeniami występują dostawcy dopiero po wygaśnięciu umowy. W sytuacji uzależnienia ekonomicznego dostawców od sieci handlowych, dostawcy zwykle nie ryzykują utraty kontraktu, jeżeli łączą je z odbiorcami długoterminowe umowy współpracy. Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji już teraz co prawda stwarza możliwość występowania z pozwem krajowym lub regionalnym organizacjom, których celem statutowym jest ochrona interesów przedsiębiorców, co pozwala na nieujawnianie przedsiębiorców będących inicjatorami działań organizacji, jednakże wadą tego postępowania jest ograniczenie zakresu dochodzonych roszczeń. Nie jest możliwe domaganie się przez organizację naprawienia wyrządzonej szkody i wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, co jest najistotniejsze dla poszkodowanych przedsiębiorców. 3

20 Również podjęte działania w zakresie opracowania i wdrożenia Kodeksu Dobrych Praktyk Handlowych, rozwiązania do dobrowolnego stosowania przez uczestników rynku żywności, wydają się wskazywać na niewielką skuteczność tego instrumentu. Nadmienić należy, że problematyka związana z nieprawidłowościami w funkcjonowaniu łańcucha żywnościowego została podjęta również przez instytucje Unii Europejskiej, m.in. Komisja Europejska powołała Forum Wysokiego Szczebla do spraw Poprawy Funkcjonowania Łańcucha Dostaw Żywności. Jednym z zadań nałożonych na Forum było rozwiązanie problemów związanych z praktykami handlowymi między przedsiębiorstwami. Biorąc pod uwagę sprawozdanie Komisji Europejskiej z dnia 29 stycznia 2016 r. dotyczące nieuczciwych praktyk handlowych w ramach łańcucha produktów spożywczych, realizowanych między przedsiębiorcami COM(2016) 32 final należy zauważyć, że: 1) wiele państw członkowskich już podjęło samodzielne działania zmierzające do poprawy relacji między uczestnikami łańcucha dostaw produktów spożywczych, w formie uregulowań prawnych lub samoregulacji, 2) Komisja Europejska aktualnie nie widzi uzasadnienia dla regulacji na poziomie wspólnotowym relacji między uczestnikami łańcucha dostaw żywności, ale jednocześnie będzie sytuację monitorować. Mając powyższe na uwadze, uzasadnione wydaje się rozwiązanie problemu nieuczciwych praktyk handlowych w łańcuchu dostaw żywności w Polsce przy wykorzystaniu rozwiązań zaproponowanych w projektowanej ustawie. Projektowana ustawa określa zasady przeciwdziałania, w celu ochrony interesu publicznego, praktykom polegającym na nieuczciwym wykorzystywaniu przewagi kontraktowej przez nabywców produktów rolnych lub spożywczych lub dostawców tych produktów. Z uwagi na szczególny charakter relacji między dostawcą produktów rolnych a odbiorcą (nabywcą) tych produktów, jak również, biorąc pod uwagę wahania na rynku produktów rolnych, specyfikę obrotu produktami rolnymi, a także niekorzystne położenie wielu producentów rolnych dostarczających produkty rolne względem z reguły silniejszych partnerów, projektowana ustawa swym zakresem obejmuje dostawców produktów rolnych lub spożywczych, jak i nabywców tych produktów, chroniąc ich przed stosowaniem przez jedną ze stron nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej. Biorąc pod uwagę cel projektowanej ustawy, jakim jest wyeliminowanie z łańcucha dostaw surowców rolnych i żywności stosowania nieuczciwych praktyk handlowych, przedmiotem zainteresowania projektodawcy jest zapobieganie stosowaniu takich praktyk przez strony umowy nabycia produktów rolnych lub spożywczych, tj. uczestników łańcucha dostaw żywności. 4

21 Zatem, biorąc pod uwagę powyższe, przepisy projektowanej regulacji będą miały zastosowanie do umów nabycia produktów rolnych lub spożywczych zawieranych między nabywcami tych produktów a ich dostawcami, pod warunkiem, że łączna wartość obrotów między nimi w roku wszczęcia postępowania w sprawie praktyk polegających na nieuczciwym wykorzystywaniu przewagi kontraktowej lub w którymkolwiek z dwóch lat poprzedzających rok wszczęcia postępowania przekracza 50 tys. zł oraz obrót nabywcy albo dostawcy, który stosował praktykę polegającą na nieuczciwym wykorzystywaniu przewagi kontraktowej, a w przypadku gdy należy on do grupy kapitałowej w rozumieniu art. 4 pkt 14 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2015 r. poz. 184, z późn. zm.) obrót tej grupy kapitałowej w roku poprzedzającym rok wszczęcia postępowania przekroczy 100 mln zł. Zakres projektowanej ustawy nie obejmuje, z uwagi na skalę, rodzaj i charakter, dostaw bezpośrednich w rozumieniu przepisów o bezpieczeństwie żywności i żywienia, gdyż dotyczą one małych ilości surowców dostarczanych przez producenta do konsumenta końcowego lub lokalnego zakładu detalicznego bezpośrednio zaopatrującego konsumenta końcowego. Każda osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą, która wytwarza lub przetwarza produkty rolne lub spożywcze oraz odpłatnie zbywa je nabywcy, jest dostawcą w rozumieniu przepisów projektowanej regulacji (art. 5 pkt 2). Natomiast nabywcą, zgodnie z art. 5 pkt 3 projektu, jest każda osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą, która nabywa od dostawcy produkty rolne lub spożywcze w celu ich sprzedaży lub odsprzedaży. Skorzystanie przy definiowaniu nabywcy i dostawcy z definicji przedsiębiorcy z ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów ma na celu umożliwienie objęcia projektowaną regulacją jak najszerszego kręgu uczestników łańcucha dostaw żywności, a także zapewnienie skutecznego i sprawnego stosowania przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) przepisów projektowanej ustawy, w szczególności dotyczących postępowania w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową. Podstawową przesłanką przyjęcia takich rozwiązań jest przede wszystkim wyeliminowanie nieuczciwego stosowania przewagi kontraktowej przez największe podmioty rynku, których skutki są największe pod względem zarówno finansowym, jak i liczby podmiotów, których one dotyczą. 5

22 Projektowana ustawa zakazuje nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej nabywcy względem dostawcy oraz dostawcy względem nabywcy. Określa, że wykorzystywanie przewagi kontraktowej przez nabywcę albo dostawcę jest nieuczciwe, jeżeli jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i zagraża lub narusza istotny interes drugiej strony. Po przeprowadzeniu analiz rozwiązań przyjętych w innych państwach członkowskich, a także przepisów krajowych w tym zakresie, w projektowanej ustawie zaproponowano ogólną definicję przewagi kontraktowej, określono ogólnie co oznacza nieuczciwe jej wykorzystywanie oraz sprecyzowano na czym w szczególności polega nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej, tj.: 1) nieuzasadnionym rozwiązaniu umowy lub zagrożeniu rozwiązaniem umowy (np. narzucenie nowych warunków realizacji dostaw pod groźbą rozwiązania umowy ze strony nabywcy), 2) przyznaniu wyłącznie jednej stronie uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia, 3) uzależnianiu zawarcia lub kontynuowaniu umowy od przyjęcia lub spełnienia przez jedną ze stron innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy, np. opłata za przyjęcie towaru do sprzedaży, opłata za umieszczenie towaru na półkach, narzucenie przez nabywcę na dostawcę obowiązkowego korzystania z usług, których dostawca w prowadzeniu swojej działalności nie potrzebuje, opłaty za niezamówione usługi reklamowe, opłaty za przeprowadzenie akcji okolicznościowej nabywcy, opłaty za przekazywanie informacji o sprzedaży wyrobów w poszczególnych placówkach handlowych, opłaty z tytułu otwarcia nowej placówki nabywcy, opłaty za brak zwrotów produktów, opłaty za koszty utylizacji produktów, żądanie zwrotu kosztów poniesionych przez nabywcę w związku z organizacją, uruchomieniem czy przystosowaniem placówek handlowych przeznaczonych do sprzedaży produktów spożywczych i rolnych, 4) nieuzasadnione wydłużanie terminów płatności za dostarczone produkty rolne lub spożywcze (np. kwestionowanie wystawionej faktury z powodu błędów, które faktycznie nie występują, co skutkuje koniecznością wystawienia nowej faktury, w związku z tym płatność za dostarczony towar jest przesunięta w czasie). Za takim sposobem podejścia do rozwiązania problemu nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej przemawiała przede wszystkim dynamika zmian, jakie zachodzą w zakresie powstawania nowych negatywnych zachowań w relacjach uczestników łańcucha dostaw towarów rolno-spożywczych. Wprowadzenie do ustawy zamkniętej listy zachowań 6

23 mogłoby doprowadzić do sytuacji, że ustawa byłaby nieskuteczna w niedługim czasie po jej wejściu w życie. Warto podkreślić, że państwa, które już wprowadziły przepisy zawierające szczegółową listę nieuczciwych zachowań mają złe doświadczenia z uwagi na dużą kreatywność przedsiębiorców, którzy wprowadzają do relacji umownych coraz to nowe praktyki spoza listy określonej w przepisach w celu osiągnięcia dodatkowych korzyści. Należy jednocześnie zauważyć, że zgłaszany problem wysokości cen uzyskiwanych w transakcjach nabycia towarów rolno-spożywczych nie mógł znaleźć rozwiązania w projektowanej ustawie z uwagi na zbyt dużą ingerencję administracji w stosunki umowne między stronami umów. W projektowanej ustawie wskazano, że organem właściwym w sprawach praktyk polegających na nieuczciwym wykorzystywaniu przewagi kontraktowej jest Prezes UOKiK. Zadania wynikające z ustawy będą realizowane przez Prezesa UOKiK z wykorzystaniem przepisów ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów. Zawiadomienie dotyczące stosowania praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową może zgłosić Prezesowi UOKiK każdy przedsiębiorca, który podejrzewa stosowanie takich praktyk wobec siebie, bez ograniczeń co do potencjału ekonomicznego określonego w art. 2 pkt 2 projektu ustawy. Postępowanie w sprawach praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową Prezes wszczyna z urzędu, co daje ochronę przed identyfikacją zgłaszającego zawiadomienie. Projektowane przepisy w zakresie postępowań w sprawach praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową powielają rozwiązania proceduralne zawarte w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów. W odniesieniu do przepisów określających rodzaje postępowań, ich strony, uprawnienia organu prowadzącego postępowanie, prawa i obowiązki stron postępowania oraz podmiotów kontrolowanych, odpowiednie uregulowania ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów zostały wpisane w praktycznie niezmienionym brzmieniu w projektowanej ustawie (art , art. 16 ust. 1 i 2, art ). Natomiast w zakresie regulacji proceduralnych o charakterze technicznym, będących niejako dopełnieniem przepisów ustanawiających określone uprawnienia i obowiązki w ramach postępowań w sprawach praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową, w projektowanej ustawie zawarto odesłania do ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (art. 15, art. 16 ust. 3, art. 17 ust. 4, art. 20). Ww. sposób uregulowania kwestii proceduralnych będzie czytelny dla adresatów norm prawnych zawartych w projektowanej ustawie, w szczególności dla podmiotów praw i obowiązków wynikających z tej ustawy, pozwoli jednocześnie na zachowanie zwięzłości projektowanej regulacji. 7