Akta cywilne. dla aplikantów Aplikacje prawnicze. Karolina Kocemba

Transkrypt

1

2 Akta cywilne dla aplikantów Aplikacje prawnicze Karolina Kocemba Warszawa 2013

3 Opracowanie redakcyjne: Joanna Tchorek Redakcja techniczna: Krzysztof Koziarek Projekt okładki i stron tytułowych: Agnieszka Tchórznicka Zdjęcia na okładce: istock.com/alptraum, istock.com/andresrimaging, istock.com/aodaodaod, istock.com/mathieuviennet Copyright by Lexis Nexis Polska Sp. z o.o Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych bez pisemnej zgody Autorki i wydawcy. ISBN Lexis Nexis Polska Sp. z o.o. Ochota Office Park 1, Al. Jerozolimskie 181, Warszawa tel , faks Infolinia: Redakcja: tel , , , faks biuro@lexisnexis.pl Księgarnia Internetowa: dostępna ze strony

4 SPIS TREŚCI Wykaz skrótów Część I. Uwagi ogólne 1. Jak korzystać z książki Kilka uwag przed przystąpieniem do pisania pracy Konstrukcja apelacji Konstrukcja opinii Część II. Kazusy Kazus nr 1. Ważność i skuteczność umowy sprzedaży Informacja dla zdającego Dokumenty i pisma Pozew w postępowaniu nakazowym Załączniki do pozwu Pełnomocnictwo dla pełnomocnika powoda Umowa sprzedaży i świadczenia umów telekomunikacyjnych zawarta między powodem a pozwanym Aneks do umowy świadczenia umów telekomunikacyjnych Protokół przekazania światłowodów Faktura sprzedaży światłowodów Wezwanie do zapłaty faktury Nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym Zarzuty od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym Załączniki do zarzutów od nakazu zapłaty Pełnomocnictwo dla pełnomocnika pozwanego Akt założycielski pozwanego Protokół z rozprawy z 24 kwietnia 2013 r Protokół z rozprawy z 6 czerwca 2013 r Wyrok Wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku Uzasadnienie wyroku Proponowane rozwiązanie

5 Spis treści Kazus nr 2. Zniesienie współwłasności Informacja dla zdającego Dokumenty i pisma Wniosek o zniesienie współwłasności nieruchomości Załączniki do wniosku o zniesienie współwłasności nieruchomości Pełnomocnictwo dla pełnomocnika wnioskodawczyni Wypis z księgi wieczystej Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku Pismo uczestniczki w postępowaniu nieprocesowym Załączniki do pisma w postępowaniu nieprocesowym Wypis z miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego Wyrys z miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego Pełnomocnictwo dla pełnomocnika uczestniczki Odpowiedź na wniosek dotyczący działki Wniosek dowodowy pełnomocnika uczestniczki postępowania Pełnomocnictwo dla pełnomocnika uczestniczki postępowania Protokół z posiedzenia z 15 czerwca 2013 r Odpowiedź na zapytanie dotyczące kategorii działki Protokół z posiedzenia z 15 lipca 2013 r., ogłoszenie postanowienia wstępnego Postanowienie wstępne dotyczące współwłasności nieruchomości Wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia postanowienia Uzasadnienie postanowienia Proponowane rozwiązanie Kazus nr 3. Naruszenie dóbr osobistych osoby prawnej fundacji Informacja dla zdającego Dokumenty i pisma Pozew o ochronę dóbr osobistych oraz zapłatę sumy pieniężnej Załączniki do pozwu o ochronę dóbr osobistych oraz zapłatę sumy pieniężnej Pełnomocnictwo dla pełnomocnika powoda Regulamin akcji Walczymy z otyłością Pismo powoda z 4 grudnia 2012 r. w związku z akcją Walczymy z otyłością Odpowiedź pozwanego z 14 grudnia 2012 r. na pismo powoda Wezwanie do usunięcia skutków naruszenia dóbr osobistych Pismo pozwanego z 12 stycznia 2013 r Informacja internetowa o akcji Walczymy z otyłością Postanowienie o zwolnieniu z kosztów Odpowiedź pozwanego na pozew Pełnomocnictwo dla pełnomocnika pozwanego Protokół z rozprawy z 17 czerwca 2013 r Protokół z rozprawy z 25 lipca 2013 r Wyrok w sprawie o ochronę dóbr osobistych Wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku Uzasadnienie wyroku Proponowane rozwiązanie

6 Spis treści Kazus nr 4. Rozwód Informacja dla zdającego Pisma i dokumenty Pozew o orzeczenie rozwodu Załączniki do pozwu Pełnomocnictwo dla pełnomocnika powódki Odpis zupełny aktu małżeństwa Odpowiedź pozwanego na pozew Załączniki do pozwu Pełnomocnictwo dla pełnomocnika pozwanego Opinia sądowo-lekarska Postanowienie o umorzeniu dochodzenia Protokół z rozprawy z 24 lutego 2013 r Protokół z rozprawy z 24 marca 2013 r Protokół z rozprawy z 24 kwietnia 2013 r Protokół z rozprawy z 24 maja 2013 r Wyrok w sprawie orzeczenia rozwodu Wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku Uzasadnienie wyroku Proponowane rozwiązanie Kazus nr 5. Interpretacje umowy sprzedaży Informacja dla zdającego Pisma i dokumenty Pozew w postępowaniu upominawczym Załączniki do pozwu Umowa kupna-sprzedaży systemów regałowych zawarta między powodem a pozwanym Oferta nr DS/002G Oferta nr DS/002F Potwierdzenie oferty nr DS/002F Dookreślenie sposobu zapłaty Opinia prawna, o którą wystąpił pozwany, dotycząca umowy z powodem Faktura pro forma nr R/99/ Wyciąg z rachunku bankowego powoda Faktura VAT nr FVKO/02/04/ Wyciąg z rachunku bankowego powoda Nota uznaniowa nr 1/10/12 pozwanego Przedsądowe wezwanie pozwanego do zapłaty Odmowa zapłaty pozwanego Korespondencja mailowa między przedstawicielami powoda i pozwanego Pełnomocnictwo dla pełnomocnika powoda Nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym Sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Załączniki do nakazu zapłaty Pełnomocnictwo dla pełnomocnika pozwanego Zawiadomienie o posiedzeniu sądu

7 Spis treści 2.7. Odpowiedź powoda na sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Replika na pismo procesowe powoda Pismo procesowe powoda Protokół z rozprawy z 1 sierpnia 2013 r Wyrok z 1 sierpnia 2013 r Wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku Uzasadnienie wyroku Proponowane rozwiązanie Kazus nr 6. Naruszenie dóbr osobistych Informacja dla zdającego Pisma i dokumenty Pozew o usunięcie skutków naruszenia dóbr osobistych oraz o zapłatę zadośćuczynienia Załączniki do pozwu Pełnomocnictwo dla pełnomocnika powoda Treść wywiadu z 1 marca 2010 r. z pozwanym Odpowiedź pozwanego na pozew Załączniki do odpowiedzi na pozew Pełnomocnictwo dla pełnomocnika pozwanego Protokół z rozprawy z 19 listopada 2010 r Wypowiedzenie umowy przez Agencję Ochrony Osób Bezpieczeństwo Protokół z rozprawy z 21 stycznia 2011 r Wyrok w sprawie o ochronę dóbr osobistych z 15 lutego 2011 r Wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku Uzasadnienie wyroku Proponowane rozwiązanie Kazus nr 7. Rozliczenie umowy o świadczenie usług Informacja dla zdającego Pisma i dokumenty Pozew o zapłatę Załączniki do pozwu Umowa o świadczenie usług cateringu między powodem a pozwanym Faktura VAT nr 16/ Faktura VAT nr 20/ Wypowiedzenie umowy przez powoda Wypowiedzenie umowy przez pozwanego Wezwanie pozwanego do zapłaty Odpowiedź pozwanego na wezwanie do zapłaty Zgłoszenie się pełnomocnika powoda Pismo procesowe pozwanego Załączniki do pisma procesowego pozwanego Korespondencja mailowa w okresie 9 maja 2009 r. 29 czerwca 2010 r

8 Spis treści Faktura VAT nr 1/ Faktura VAT nr 10/ Protokół z rozprawy z 1 sierpnia 2012 r Wyrok w sprawie o zapłatę Wniosek pozwanego o sporządzenie uzasadnienia wyroku Uzasadnienie wyroku Proponowane rozwiązanie Kazus nr 8. Roboty budowlane odpowiedzialność za wady Informacja dla zdającego Pisma i dokumenty Pozew o zapłatę Załączniki do pozwu Pełnomocnictwo dla pełnomocnika powoda Umowa zawarta między powodem a pozwanym 10 października 2005 r. dotycząca wykonania robót budowlanych przy ul. Lisiej Umowa zawarta między powodem a pozwanym 8 lipca 2006 r. dotycząca wykonania robót budowlanych przy ul. Lisiej Zgłoszenie reklamacyjne Przedsądowe wezwanie do usunięcia wad Kosztorysy usunięcia wad Odpowiedź pozwanego na pozew Załączniki do odpowiedzi na pozew Pełnomocnictwo dla pełnomocnika pozwanego Protokoły odbioru robót Protokół z rozprawy z 26 maja 2011 r Opinia techniczna Wniosek dowodowy zgłoszony przez pozwanego Protokół z rozprawy z 19 września 2011 r Wyrok w sprawie o zapłatę Wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku Uzasadnienie wyroku Proponowane rozwiązanie Kazus nr 9. Naruszenie dóbr osobistych Informacja dla zdającego Pisma i dokumenty Pozew o ochronę dóbr osobistych Załączniki do pozwu Pełnomocnictwo dla pełnomocnika powoda Wniosek o wydanie karty kibica Odpowiedź na pozew Załączniki do pozwu Pełnomocnictwo dla pełnomocnika pozwanego Wyciąg z regulaminu w zakresie bezpieczeństwa podczas rozgrywek organizowanych przez PZPN i Ekstraklasę SA

9 Spis treści Wyciąg z regulaminu rozgrywek piłkarskich o mistrzostwo Ekstraklasy na sezon 2011/ Zasady przyjmowania kibiców drużyny gości na zawodach podczas rozgrywek Protokół z rozprawy z 15 czerwca 2013 r Protokół z rozprawy z 20 lipca 2013 r Ogłoszenie wyroku Wyrok w sprawie o ochronę dóbr osobistych Wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku Uzasadnienie wyroku Proponowane rozwiązanie Kazus nr 10. Ważność i skuteczność cesji praw i przejęcia długu Informacja dla zdającego Pisma i dokumenty Pozew o zapłatę świadczenia pieniężnego w postępowaniu upominawczym Załączniki do pozwu Pełnomocnictwo dla pełnomocnika powoda Umowa o udostępnienie prawa drogi zawarta między powodem a pozwanym Wykaz relacji energetycznych Tezeusz SA wykorzystanych do budowy sieci Faktura VAT nr 010/007/11/ Faktura VAT nr 011/007/11/ Przedsądowe wezwanie do zapłaty Nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym Sprzeciw od nakazu zapłaty Załączniki do sprzeciwu od nakazu zapłaty Umowa zawarta między pozwanym a Ulisses Sp. z o.o Protokół przekazania światłowodów Pismo procesowe Porozumienie zawarte między pozwanym a Ulisses Sp. z o.o Pełnomocnictwo dla pełnomocnika pozwanego Protokół z rozprawy z 1 czerwca 2013 r Wyrok w sprawie o zapłatę Wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku złożony przez powoda Wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku złożony przez pozwanego Uzasadnienie wyroku Proponowane rozwiązanie Opinia o niezasadności apelacji Apelacja pozwanego Kazus nr 11. Wydanie nieruchomości Informacja dla zdającego Pisma i dokumenty

10 Spis treści 2.1. Pozew o wydanie nieruchomości Załączniki do pozwu o wydanie nieruchomości Pełnomocnictwo dla pełnomocnika powoda Umowa najmu zawarta między powodem a pozwanym Oświadczenie o wypowiedzeniu najmu Wezwanie do przekazania lokalu wynajmującemu Odpowiedź na pozew Załączniki do odpowiedzi na pozew Pełnomocnictwo dla pełnomocnika pozwanego Porozumienie dotyczące najmu lokalu zawarte pomiędzy pozwanym a Megatex SA Wydruk ze strony internetowej Megatex SA Oświadczenie o wypowiedzeniu umowy podnajmu Pismo z 16 października 2011 r. dotyczące lokalu Pismo z 20 listopada 2011 r. dotyczące lokalu Wezwanie do przekazania lokalu z 10 stycznia 2012 r Odpowiedź na pismo z 10 stycznia 2012 r Pismo z 23 października 2011 r. o przekazanie lokalu Pismo do Megatex SA z 16 stycznia 2012 r. o przekazanie lokalu Pismo powoda Odpowiedź na pismo powoda Zawiadomienie o posiedzeniu sądu Protokół z rozprawy z 16 czerwca 2013 r Wyrok w sprawie o opróżnienie lokalu użytkowego Wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku Uzasadnienie wyroku Proponowane rozwiązanie Kazus nr 12. Zasiedzenie służebności Informacja dla zdającego Pisma i dokumenty Wniosek o stwierdzenie nabycia służebności przejazdu i przechodu Załączniki do pozwu Pełnomocnictwo dla pełnomocnika wnioskodawcy Odpowiedź na wniosek o stwierdzenie nabycia służebności przejazdu i przechodu Załącznik do odpowiedzi na wniosek pełnomocnictwo dla pełnomocnika uczestnika Protokół z posiedzenia z 14 lutego 2013 r Protokół z posiedzenia z 20 czerwca 2013 r Ogłoszenie orzeczenia w sprawie o stwierdzeniu zasiedzenia służebności Postanowienie o stwierdzeniu zasiedzenia służebności Wniosek o sporządzenie uzasadnienia postanowienia Uzasadnienie orzeczenia Proponowane rozwiązanie

11 Spis treści Część III. Egzaminy adwokackie 1. Propozycja apelacji egzamin adwokacki 2009 r Propozycja apelacji egzamin adwokacki 2010 r Propozycja apelacji egzamin adwokacki 2011 r Propozycja apelacji egzamin adwokacki 2012 r Propozycja apelacji egzamin adwokacki 2013 r Część IV. Egzaminy radcowskie 1. Propozycja apelacji egzamin radcowski 2010 r Propozycja apelacji egzamin radcowski 2011 r Propozycja apelacji egzamin radcowski 2012 r Propozycja apelacji egzamin radcowski 2013 r

12 Wykaz skrótów Apel.-W-wa Apelacja. Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych. Sąd Apelacyjny w Warszawie k.c. ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) k.k. ustawa z 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) k.p.c. ustawa z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) k.p.k. ustawa z 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) k.r.o. ustawa z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 788 ze zm.) KRS Krajowy Rejestr Sądowy k.s.h. ustawa z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz ze zm.) Lexis Nexis Lexis.pl Serwis Prawniczy Lexis Nexis MoP Monitor Prawniczy NBP Narodowy Bank Polski NP Nowe Prawo OBJAŚNIENIA informacje dotyczące sposobu pisania apelacji albo opinii prawnej OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna (od 1995 r.) OSNCP Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (od 1963 r. do 1994 r.) OSP Orzecznictwo Sądów Polskich OSPiKA Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych PiP Państwo i Prawo SA Sąd Apelacyjny SN Sąd Najwyższy u.b.i.m. ustawa z 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 611 ze zm.) u.k.s.c. ustawa z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.) u.k.w.h. ustawa z 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 707 ze zm.) 9 uzasadnienie zarzutów występujących w apelacji 13

13 CZĘŚĆ I Uwagi ogólne

14 1. Jak korzystać z książki Ta publikacja nie jest kolejną publikacją o tym, jak dobrze napisać apelację cywilną. Nie jest ona także rozprawą akademicką na ten temat ani też instrukcją obsługi czy zbiorem wzorów. Przede wszystkim książka ta powstała z myślą o aplikantach adwokackich i radcowskich przygotowujących się do końcowego egzaminu zawodowego. Z założenia ma im służyć jako materiał do ćwiczeń, do indywidualnych przygotowań. Niestety, tak się złożyło, że przy obecnym modelu aplikantury, zarówno adwokackiej, jak i radcowskiej, wielu spośród aplikantów w okresie aplikacji nie miało w ogóle albo miało w bardzo ograniczonym zakresie możliwość zmierzenia się w praktyce z przygotowaniem apelacji. Dotyczy to zarówno apelacji w sprawach karnych, jak i cywilnych. Ale niestety zdarzało się już tak, że apelacja pisana na egzaminie przez aplikanta była de facto jego pierwszą napisaną apelacją albo jedną z nielicznych napisanych, z czego i tak większość to były te pisane na zajęciach na podstawie przygotowanych kazusów bez kontaktu z prawdziwymi aktami typowej sprawy sądowej. To, co przekazujemy Czytelnikom, to też nie są autentyczne akta spraw sądowych. Nie są to też po prostu kolejne kazusy przygotowane pod dane zagadnienie. Są to materiały wyselekcjonowane przez nas z akt spraw, którymi zajmowaliśmy się w naszej kancelarii w ciągu ostatnich kilku lat. Oczywiście, są to materiały zmodyfikowane. Nie tylko w zakresie utajnienia danych osobowych stron, ale przede wszystkim także pod kątem ich objętości i zawartości. Wszak to jest materiał, który przede wszystkim ma pomóc przygotować się do egzaminu, a egzamin, przynajmniej w dotychczasowej formule, trwa tylko 6 godzin, w ciągu których trzeba się zapoznać z aktami i co najważniejsze napisać apelację albo opinię w sprawie, której wcześniej się nie zna. W warunkach procesowych nigdy tak nie jest. Po pierwsze, sprawę się zna już zazwyczaj z postępowania przed sądem I instancji, więc co do zasady wie się o co w niej chodzi, co jest istotą sporu pomiędzy stronami. Strona ma szansę obserwować pracę sędziego i na bieżąco oceniać jego decyzje procesowe, w związku z czym łatwiej jej ustosunkować się do wyroku i uzasadnienia. No i przede wszystkim ma się na napisanie apelacji dwa tygodnie. Apelację sporządza się zatem w kompletnie innych warunkach niż te egzaminacyjne. Dlatego też niekoniecznie do apelacji egzaminacyjnej można stosować te same zasady i reguły, z których na co dzień korzystamy, przygotowując apelację w konkretnej, rzeczywistej sprawie. O tym trzeba pamiętać. Pod tym kątem wybraliśmy materiały do niniejszej pracy i pod tym kątem też sporządziliśmy w każdej ze spraw apelację albo opinię. Nie są to zatem apelacje, które w praktyce złożylibyśmy w sprawie. Są to po prostu przykłady, naszym zdaniem, dobrych apelacji, które w ramach poszczególnych spraw, w warunkach egzaminacyjnych można sporządzić. 17

15 Część I. Uwagi ogólne Zresztą o jednej rzeczy zawsze trzeba pamiętać choć prawo, to stosowane, wydaje się zadaniem do rozwiązania, to jednak nie można podchodzić do spraw sądowych tak jak do zadań z matematyki. W naszych sprawach, tych prawniczych, nie ma zazwyczaj jednego dobrego rozwiązania, a wszystkie inne są złe i dyskwalifikują naszą pracę. To jest bardzo ważne. Nawet wytyczne publikowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości do każdego z zadań egzaminacyjnych nie stanowią jednego, poprawnego rozwiązania danej sprawy nawet w kwestii tak pryncypialnej, jak to, czy należy wnieść apelację, czy sporządzić opinię o braku podstaw do jej wniesienia. Tylu, ilu jest prawników, tyle jest możliwych rozwiązań. Poza tym ten sam efekt można osiągnąć na różne sposoby, i bardziej chodzi o to, aby apelacja była skuteczna, a nie wytykała wszystkie błędy sądu I instancji. Najważniejsze jednak w apelacji, ale też i w tej egzaminacyjnej, jest to, aby wskazać, na czym polega istota problemu w danej sprawie, czyli co jest przedmiotem sporu. Bo to jest dowód na to, że się rozumie sprawę i potrafi zająć stanowisko merytoryczne. O to właśnie chodzi na egzaminie, aby przekonać egzaminatora, że się wie, o co w sprawie chodzi, i potrafi to następnie w formie apelacji bądź opinii przedstawić klientowi. Bo tak naprawdę na tyle pozwala czas egzaminu. A zatem, to, co przekazujemy Czytelnikom, to jest zestaw ćwiczeń. Materiał do pracy samodzielnej wraz z wskazówkami, które naszym zdaniem mogą być przydatne. Jeżeli Czytelnicy dojdą do innych wniosków niż my albo stwierdzą, że problem można ująć z innej strony, albo dostrzegą coś jeszcze, czego my nie dostrzegliśmy, to wcale nie oznacza, że to jest złe. Wręcz przeciwnie, to może oznaczać, że Czytelnicy są bardzo dobrze przygotowani lub bardzo spostrzegawczy. Chodzi o to, aby istota problemu się zgadzała. Poniżej znajdują się wskazówki, jak korzystać z materiałów. Nie gwarantujemy 100% sukcesu, ale zachęcamy do prób. 2. Kilka uwag przed przystąpieniem do pisania pracy 1. Należy w miarę możliwości odtworzyć warunki panujące na egzaminie. Przede wszystkim warto zarezerwować sobie czas najlepiej 6 godzin (tyle, ile trwa egzamin). Warto zaopatrzyć się w kodeksy, komentarze oraz ewentualnie w wybrany system informacji prawnej, np. Lexis.pl. 2. Radzimy kontrolowanie czasu i sprawdzenie, ile czasu zajmują poszczególne elementy pracy: zapoznanie się z materiałami, opracowanie elementów formalnych apelacji, sformułowanie zarzutów, ich uzasadnienie, a następnie sprawdzenie pracy. 3. Nie należy korzystać ze wzorów. Radzimy skupić się na opracowaniu własnego wzoru apelacji albo opinii i pisać je od początku, nie wypełniając wykorzystywanych już wcześniej wzorów. 4. Istotne jest uważne przeczytanie założeń egzaminacyjnych. Najlepiej zrobić to nawet dwa razy. Raz na samym początku, od tego należy zacząć, a drugi raz po zapoznaniu się z wyrokiem i jego uzasadnieniem. W założeniach czasami znajdują się bardzo istotne elementy dopełniające stan faktyczny sprawy i jej dokumentację. Nie można tego przeoczyć. 5. Akta sprawy trzeba czytać, zaczynając od wyroku i jego uzasadnienia. 18

16 2. Kilka uwag przed przystąpieniem do pisania pracy 6. Po przeczytaniu uzasadnienia, jeśli trzeba nawet kilka razy, należy na jego podstawie ustalić: a) co jest kwestią sporną pomiędzy stronami, b) na czym polega istota sprawy, c) jakie są ustalenia faktyczne sądu I instancji. Dopiero pod tym kątem powinno się czytać pozostałe materiały w sprawie. Pozwoli to na usystematyzowanie materiału i skoncentrowanie się tylko na elementach istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. 7. W tym momencie należy zdecydować o tym, czy wybranym pismem będzie apelacja, czy opinia. Sytuacja, w której zasadne jest sporządzenie opinii o braku podstaw do wnoszenia apelacji (środka zaskarżenia), jest bardzo rzadka. Aby nastąpiła, muszą być spełnione dwie podstawowe przesłanki: po pierwsze, rozstrzygnięcie sądu musi być prawidłowe co do istoty, po drugie, złożenie apelacji może spowodować pogorszenie sytuacji osoby skarżącej. 8. Jeżeli nie wiadomo, od czego rozpocząć pisanie apelacji, radzimy zacząć pisanie apelacji od jej elementów formalnych: sądu, do którego jest kierowana, oznaczenia stron, oznaczenia wyroku zaskarżonego, a nawet uzasadnienia czy podpisu wraz z oznaczeniem załączników. To z jednej strony pozwoli zaoszczędzić czas, z drugiej pozwoli skoncentrować się na pracy, co być może szybciej pozwoli dostrzec jej istotę. 9. Korzystanie z komentarzy, orzecznictwa albo prawniczych systemów informatycznych jest uzasadnione tylko wtedy, gdy jest już jasno sprecyzowany problem do weryfikacji. Trudno tam znaleźć rozwiązanie problemu. Takie programy służą jedynie weryfikacji, a nie znalezieniu rozwiązania. Natomiast w prawniczych systemach informatycznych można sprawdzić wcześniej przepisy i znaleźć komentarze do danego przepisu, a następnie analizę poszczególnych orzeczeń (szczególnie polecamy korzystanie z LexPoloniki i Lexis.pl). 10. Są trzy najistotniejsze, a zarazem najtrudniejsze elementy w pisaniu apelacji, to jest: 1) zakres zaskarżenia, 2) zarzuty i 3) wnioski. Należy się na nich skoncentrować. 11. Zakres zaskarżenia, to jest odpowiedź na pytanie, czy zaskarża się wyrok w całości, czy w części. Jeżeli w całości, to jest to łatwiejsze. Ale jeżeli w części, to w apelacji nie wystarczy stwierdzić, że zaskarża się wyrok w części, trzeba wskazać dokładnie, w jakiej części. Im bardziej dokładnie to zostanie opisane, tym lepiej. Trzeba pamiętać o świadczeniach ubocznych, w tym przede wszystkim o odsetkach i o rozstrzygnięciu co do kosztów. To też trzeba wskazać w zakresie zaskarżenia. 12. Co do zarzutów, to w procedurze cywilnej nie obowiązuje ortodoksyjny pogląd o niemożliwości łączenia zarzutów formalnych (procesowych) oraz materialnych. Choć oczywiście, zgodnie z logiką trudno oceniać zasadność zastosowania określonej normy prawa materialnego, jeżeli sąd I instancji dopuścił się wielu uchybień formalnych, które doprowadziły do ustalenia wadliwego stanu faktycznego i tym samym uniemożliwiły prawidłowy proces subsumcji. W apelacji cywilnej podnosi się zatem wszystkie możliwe zarzuty. 13. Przy zarzutach o charakterze procesowym trzeba pamiętać, że mają one znaczenie tylko o tyle, o ile wykaże się, że naruszenie prawa procesowego mogło mieć wpływ na rozstrzygnięcie w sprawie. Należy pamiętać o tym elemencie konstrukcji zarzutu. Zawsze na koniec należy wskazać pokrótce, w jakim zakresie dane uchybienie mogło wpłynąć na 19

17 Część I. Uwagi ogólne wynik sprawy, a następnie rozszerzyć tę myśl w uzasadnieniu danego zarzutu na kilka zdań, aby sąd (egzaminujący) poznał tok myślenia zdającego. 14. Jeżeli zarzuca się sądowi I instancji błąd w ustaleniach faktycznych, to powinno to nastąpić w formie zarzutu naruszenia prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c., przez dowolną ocenę materiału dowodowego. I także w tym przypadku trzeba uzasadnić, w jaki sposób taki błąd mógł wpłynąć na wynik sprawy. 15. Jeżeli w apelacji powołuje się na nowe fakty lub wskazuje się nowe dowody, to jednocześnie powinno się wskazać, że ich powołanie w toku postępowania przed sądem I instancji było niemożliwe, albo że potrzeba powołania się na nie powstała później. Samo zgłoszenie nowych faktów lub dowodów nie wystarcza. 16. Przy formułowaniu wniosków trzeba określić oczekiwania pełnomocnika. A można domagać się: zmiany wyroku albo jego uchylenia. Zmiana jest wtedy, kiedy domagamy się zmiany merytorycznej wyroku, czyli żeby zamiast oddalać powództwo, sąd je zasądził, albo zamiast zasądzać, oddalił. Natomiast żądanie uchylenia wyroku występuje wtedy, gdy wyrok jest wadliwy od strony proceduralnej (np. nie rozstrzyga istoty sprawy, ale np. występuje przesłanka nieważności) i wówczas chodzi o ponowne zbadanie sprawy przez sąd I instancji albo wręcz uchylenie i odrzucenie pozwu w całości. 17. Należy pamiętać o wniosku w zakresie kosztów procesu i kosztów zastępstwa procesowego. 18. Uzasadnienie powinno być uzasadnieniem zarzutów, a nie referatem w sprawie. W uzasadnieniu apelacji nie ma znaczenia, kto jakie pisma wnosił, jakie zajmował stanowisko albo co na ten temat orzekł sąd I instancji. To wszystko jest w aktach. Nie ma sensu przytaczać tych informacji. Po pierwsze dlatego, że jest to rola sędziego referenta, po drugie, Kodeks postępowania cywilnego wyraźnie wskazuje na konieczność przedstawienia zarzutów i ich zwięzłego uzasadniania, a więc wyraźnie wiąże uzasadnienie z zarzutem, a nie ze sprawą jako taką. I co najważniejsze, szkoda na to czasu. Lepiej poświęcić go na dopracowanie zarzutów i wniosków niż na zbędne opisy. 19. Bardzo ważne jest to, aby podpisać pracę imieniem i nazwiskiem pełnomocnika, za którego przygotowuje się apelację albo opinię. Nigdy nie podpisuje się jej własnym imieniem i nazwiskiem. Podpisanie się własnym imieniem i nazwiskiem może spowodować dyskwalifikację pracy. 20. Trzeba pamiętać o załącznikach, które choć znajdują się na końcu, to jednak ich wymienienie jest elementem formalnym pisma procesowego. 21. W pracy nie zamieszcza się żadnych zastrzeżeń, uwag albo komentarzy. Po pierwsze, dlatego, że to nie jest profesjonalne. Po drugie, i to jest o wiele ważniejsze, praca powinna być napisana tak, aby uniemożliwiać identyfikację osoby piszącej, w tym także płeć, co wynika z warunków egzaminu. Pisząc komentarz albo czyniąc zastrzeżenie, można niestety bardzo łatwo złamać te reguły i tym samym narazić się na dyskwalifikację pracy. Jeżeli rzeczywiście zdający ma jakieś uwagi albo zastrzeżenia, to powinien umieścić je w treści apelacji, w uzasadnieniu. Do tych wskazówek załączamy wzory apelacji i opinii wraz z krótkim omówieniem i życzymy powodzenia. 20

18 3. Konstrukcja apelacji 3. Konstrukcja apelacji (Miejscowość), dn. (data) [1] Do (nazwa i adres Sądu II instancji) za pośrednictwem Do (nazwa i adres Sądu I instancji) [2] Powód [3]: (imię i nazwisko lub nazwa strony, jego przedstawicieli i pełnomocników) [4] Pozwany: (imię i nazwisko lub nazwa strony, jego przedstawicieli i pełnomocników) [5] Sygnatura akt I instancji: (oznaczenie sygnatury postępowania I instancji) [6] Wartość przedmiotu zaskarżenia: (określenie wartości) [7] Opłata od pozwu: (wartość opłaty) [8] Apelacja [9] od (oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona) [10] Działając w imieniu mojego Mocodawcy (oznaczenie Mocodawcy) [11], na podstawie pełnomocnictwa, którego odpis znajduje się w aktach sprawy [12], na podstawie art ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) (dalej jako k.p.c. ) niniejszym zaskarżam (oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona apelacja), otrzymany w dniu (data doręczenia odpisu wyroku wraz z uzasadnieniem), w całości (części) [13]. Skarżonemu wyrokowi zarzucam [14]: 1. Naruszenie przepisów prawa procesowego, które miały istotny wpływ na wynik sprawy [15], to jest: a) (oznaczenie przepisu wraz ze wskazaniem aktu normatywnego) przez (wskazanie konkretnych uchybień Sądu) podczas gdy (wskazanie idealnego wzorca postępowania) co skutkowało (wskazanie istotnego powiązania pomiędzy uchybieniem przepisom postępowania a wynikiem sprawy) [16]; b) (jak wyżej). 2. Naruszenie przepisów prawa materialnego [17], to jest: (oznaczenie przepisu wraz ze wskazaniem aktu normatywnego) przez (wskazanie sposobu uchybienia konkretnej normie prawa materialnego) podczas gdy (wskazanie idealnego zastosowania bądź interpretacji danej normy). Mając na uwadze powyższe, wnoszę o [18]: 1. Zmianę skarżonego wyroku w części (całości) przez (oznaczenie żądania). 2. Zasądzenie od (oznaczenie strony przeciwnej) na rzecz (oznaczenie Mocodawcy) kosztów postępowania przed Sądem II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm prawem przewidzianych [19]. 21

19 Część I. Uwagi ogólne Ewentualnie wnoszę o: 3. Uchylenie skarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania (oznaczenie Sądu I instancji), pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania przed Sądem II instancji [20]. (opcjonalnie) Niezależnie zaś od powyższego, na podstawie art. 101 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.) (dalej jako ustawa o kosztach ) wnoszę o: zwolnienie (oznaczenie Mocodawcy) od kosztów sądowych w części, to jest zwolnienie (oznaczenie Mocodawcy) od opłaty od apelacji w kwocie (oznaczenie kwoty) [21]. Uzasadnienie [22] 1. Odnośnie do zarzutu (oznaczenie zarzutu) [PODPIS] (Imię i nazwisko pełnomocnika wskazanego w zadaniu), adwokat/radca prawny [23] Załączniki: 1) dowód uiszczenia opłaty od apelacji, 2) oświadczenie o stanie rodzinnym i majątkowym (opcjonalnie), 3) odpis apelacji [24]. OBJAŚNIENIA [1] Zgodnie z art k.p.c. apelację wnosi się do sądu w terminie dwutygodniowym od doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem. [2] Zgodnie z art k.p.c. apelację wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok. Należy zwrócić uwagę, że od 3 maja 2012 r. obowiązuje nowa regulacja, zgodnie z którą apelację można w zasadzie wnieść bezpośrednio do sądu II instancji bez negatywnych dla strony konsekwencji, jeżeli dochowała terminu. Należy jednak zaznaczyć, że dla spraw, w których pozew został wniesiony przed 3 maja 2012 r., wciąż trzeba stosować stare przepisy ze względu na brak przepisów przejściowych w tym zakresie, także w postępowaniu apelacyjnym i kasacyjnym. Zgodnie natomiast z orzecznictwem dominującym na gruncie przepisów sprzed nowelizacji apelacja wniesiona bezpośrednio do sądu II instancji traktowana jest jako wniesiona w terminie tylko i wyłącznie, jeżeli sąd II instancji zdąży przesłać ją sądowi I instancji w terminie 14 dni liczonym od dnia doręczenia odpisu wyroku. W takiej sytuacji z uwagi na tożsamą siedzibę sądów taka sytuacja mogłaby być możliwa, niemniej jednak wniesienie apelacji wprost do sądu II instancji traktowane będzie jako poważny błąd, co więcej może skutkować negatywną oceną z egzaminu. 22

20 3. Konstrukcja apelacji [3] Należy zwrócić uwagę na oznaczenie strony w zależności od trybu postępowania (proces lub nieproces). Powyższa uwaga ma również zastosowanie do oznaczenia orzeczenia, jak i konieczne jest uwzględnienie trybu postępowania przy formułowaniu wniosku dotyczącego kosztów postępowania. [4] W apelacji nie jest konieczne podawanie adresów stron i ich pełnomocników ze względu na treść art k.p.c., który przewiduje, że dalsze pisma w sprawie powinny zawierać sygnaturę akt, apelacja zaś nie jest pierwszym pismem w sprawie, lecz kolejnym. Proponuje się zatem zamieszczenie zastrzeżenia pod apelacją o takiej treści. [5] Por. uwagi powyżej. [6] Zgodnie z art k.p.c. pisma dalsze, czyli apelacja, powinny zawierać sygnaturę akt. [7] Zgodnie z art k.p.c. w sprawach o prawa majątkowe należy oznaczyć wartość przedmiotu zaskarżenia. Wartość przedmiotu zaskarżenia jest naturalną konsekwencją zakresu zaskarżenia jako że wyrok jest skarżony w części. Wartość przedmiotu zaskarżenia jest odpowiednio niższa i odpowiada wartości roszczenia, którego oddalenie jest skarżone. [8] Opłata od apelacji zgodnie z art. 18 ust. 2 u.k.s.c. pobierana jest w taki sam sposób jak opłata od pozwu. Jednakże na potrzeby egzaminu, w celu uniknięcia omyłki rachunkowej Autor radzi nie wskazywać wysokości opłaty od apelacji w treści apelacji, a jedynie wskazać w załączniku dowód uiszczenia opłaty od apelacji. [9] Mylne oznaczenie pisma procesowego stanowiącego apelację i inne oczywiste jego niedokładności nie stanowią przeszkody do nadania mu biegu i rozpoznania we właściwym trybie jako apelacji, jeżeli pismo to zawierało oznaczenie zaskarżonego wyroku, przytoczenie podstaw apelacji i ich uzasadnienie oraz wniosek o jego zmianę (postanowienie SN z 4 czerwca 1995 r., I PRN 5/95, Lexis Nexis nr ). Niemniej jednak od profesjonalnego pełnomocnika można wymagać prawidłowego oznaczenia środka zaskarżenia, wobec czego błędne oznaczenie apelacji może wiązać się z negatywną oceną na egzaminie. [10] Zgodnie z art pkt 1 k.p.c. apelacja powinna zawierać oznaczenie wyroku. [11] Autor r adzi zdefiniować stronę na samym początku pisma, aby później ułatwić sobie zadanie przez uniknięcie ewentualnych pomyłek z oznaczeniem stron. [12] Autor radzi zwrócić uwagę, kiedy zostaje ustanowiony pełnomocnik, ponieważ w sytuacji, gdy zostaje ustanowiony po wydaniu wyroku, do apelacji należy załączyć odpis pełnomocnictwa wraz z dowodem uiszczenia opłaty skarbowej. [13] Zgodnie z art pkt 1 k.p.c. w apelacji należy wskazać zakres zaskarżenia, a więc czy wyrok jest zaskarżony w części, czy w całości. Jeżeli wyrok zostaje zaskarżony w części, należy dokładnie wskazać, od jakiego punktu wyroku i w jakim jego zakresie wyrok jest zaskarżony. Np. zaskarżam wyrok w części punktu I wyroku w zakresie, w jakim Sąd oddalił powództwo o zasądzenie odsetek od dnia [ ] do dnia [ ] oraz w zakresie punktu II wyroku w zakresie, w jakim Sąd oddalił wniosek o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm prawem przewidzianych. [14] Zgodnie z art pkt 2 k.p.c. apelacja musi zawierać zwięzłe przedstawienie zarzutów. Kodeks postępowania cywilnego nie przewiduje katalogu dopuszczalnych zarzutów (jak chociażby w przypadku postępowania kasacyjnego), lecz zgodnie podkreśla 23

21 Część I. Uwagi ogólne się, że skarżonemu wyrokowi można zarzucić: naruszenie przepisów prawa materialnego, naruszenie przepisów prawa procesowego, błąd w ustaleniach faktycznych, nowe fakty i dowody oraz nierozpoznanie przez sąd I instancji istoty sprawy. Warto zwrócić uwagę na postanowienie Sądu Najwyższego z 3 października 2012 r., III UZ 23/12 (Lexis Nexis nr ), w którym wskazano, iż apelacja nie jest środkiem zaskarżenia o charakterze tak sformalizowanym jak skarga kasacyjna, a to oznacza, że zarzuty naruszenia zarówno prawa materialnego, jak i prawa procesowego nie muszą być przez stronę zgłoszone w ramach usystematyzowanych podstaw zaskarżenia i z powołaniem się na konkretny przepis prawa procesowego, czy prawa materialnego, naruszony w toku postępowania lub w związku z subsumpcją. Dla wyznaczenia właściwego zakresu rozpoznania istotne jest wskazanie w apelacji przez skarżącego, jakie wady przypisuje przebiegowi postępowania przed sądem pierwszej instancji i czynnościom tego sądu związanym ze stosowaniem prawa procesowego oraz wskazanie, w jakim zakresie nie godzi się z istotą rozstrzygnięcia. Niemniej jednak egzamin zawodowy stanowi również weryfikację wiedzy zdającego, wobec czego pominięcie konkretnych przepisów może stanowić poważny błąd pracy. [15] Autor radzi, aby w pierwszej kolejności przedstawić zarzuty naruszenia przepisów postępowania aniżeli zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego. Naruszenie przepisów prawa materialnego może jedynie nastąpić po prawidłowym przeprowadzeniu postępowania, ponadto sąd powinien z urzędu badać treść przepisów prawa i ich zastosowanie, z tego też powodu większym błędem jest pominięcie zarzutu naruszenia prawa procesowego. W interesie klienta jest jednak wskazywanie zarówno zarzutów naruszenia przepisów prawa procesowego, jak i naruszenia przepisów prawa materialnego, aby zakreślić sądowi kierunek rozstrzygnięcia merytorycznego. Oczywiście może się również zdarzyć, że wymagane jest, a nie tylko pożądane, wskazanie zarówno naruszeń prawa procesowego, jak i naruszeń prawa materialnego, często bowiem mogą być one niezależne od siebie. [16] Nie powinniśmy ograniczać się w zarzutach jedynie do cytowania treści przepisu, lecz już z treści samego zarzutu powinno być wiadome, co konkretnie zarzuca się sądowi, tak aby nie trzeba było sięgać do treści uzasadnienia apelacji. [17] W przypadku zarzutu naruszenia prawa materialnego, w świetle utrwalonych poglądów doktryny, naruszenie przepisów prawa materialnego może polegać na: błędnej wykładni istniejącej normy prawa materialnego, zastosowaniu nieistniejącej normy prawa materialnego oraz błędu w subsumcji, a więc wadliwego przyjęcia lub nieprzyjęcia związku pomiędzy ustalonym stanem faktycznym danej sprawy a określoną normą prawa materialnego (por. A. Zieliński, w: A. Zieliński, K. Flaga-Gieruszyńska, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Warszawa 2012). Autor radzi, że jeżeli skarżący nie widzi różnicy między błędną wykładnią a niewłaściwym zastosowaniem, najlepszym rozwiązaniem jest wskazanie jedynie uchybienia bez określania jego rodzaju. [18] Art pkt 5 k.p.c. wnioski apelacyjne. Co do zasady podstawowym wnioskiem apelacyjnym jest wniosek o zmianę skarżonego wyroku (istotne jest wskazanie sposobu zmiany wyroku ma to znaczenie szczególnie w przypadku apelacji w części). Wniosek o uchylenie skarżonego wyroku musi znajdować poparcie w stawianych zarzutach wniosek taki może być zgłaszany w przypadku zarzutu nierozpoznania istoty sprawy, nieważności postępowania lub w przypadku konieczności przeprowadzenia całości postępowania dowodowego. 24

22 3. Konstrukcja apelacji [19] W zależności od rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu wniosek w tym zakresie powinien obejmować bądź jedynie koszty zastępstwa procesowego przed sądem II instancji, bądź również powinien obejmować wniosek o zasądzenie kosztów procesu przed sądem I instancji. [20] Por. uwagi powyżej dotyczące wniosków apelacji. [21] W sytuacji gdy mocodawca powinien być zwolniony od kosztów sądowych w części lub całości, apelacja powinna zawierać wniosek o zwolnienie od kosztów. [22] Na potrzeby egzaminu Autor wskazuje, zgodnie z art pkt 3 k.p.c., że uzasadnienie powinno dotyczyć jedynie uzasadnienia zarzutów, wobec czego na egzaminie nie jest konieczne przytaczanie stanu faktycznego i opisywanie skarżonego wyroku. Oczywiście w praktyce wskazanie stanu faktycznego jest zalecane, jednak z uwagi na ograniczony czas egzaminu z tej części uzasadnienia zdecydowanie warto zrezygnować. [23] Opinia powinna być podpisana. Podpis powinien być na tyle czytelny i indywidualizujący, aby nie było wątpliwości, od kogo ona pochodzi. Co jest istotne, podczas egzaminu, zgodnie z założeniami, opinia jest przygotowywana przez konkretną osobę pełnomocnika jednej ze stron, znanego z imienia i nazwiska. Oznacza to, że przygotowane pismo musi zostać podpisane tym właśnie imieniem i nazwiskiem. [24] Zgodnie z art k.p.c. apelacja powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego, co oznacza, że do apelacji należy dołączyć jej odpisy w celu doręczenia uczestniczącym w sprawie osobom (art k.p.c.). Niedołączenie do pisma procesowego odpisów w liczbie wymaganej przez art. 128 k.p.c., mający zastosowanie na podstawie art k.p.c. także w postępowaniu nieprocesowym, stanowi brak formalny, podlegający usunięciu przez wnoszącego pismo zgodnie z przepisami art. 370, 373 k.p.c., pod sankcją w nich określoną (por. postanowienie SN z 7 listopada 2012 r., IV CZ 117/12, Lexis Nexis nr ). Autor wskazuje również, że odpis apelacji składa się jedynie dla stron, a nie dla sądu. 25