Katechizm Kościoła Katolickiego. Rozdział trzeci. SAKRAMENTY W SŁUśBIE KOMUNII

Transkrypt

1 Katechizm Kościoła Katolickiego Rozdział trzeci SAKRAMENTY W SŁUśBIE KOMUNII 1533 Chrzest, bierzmowanie i Eucharystia są sakramentami wtajemniczenia chrześcijańskiego. Na nich opiera się wspólne powołanie wszystkich uczniów Chrystusa, powołanie do świętości i do misji ewangelizacji świata. Udzielają one łask koniecznych do Ŝycia według Ducha podczas ziemskiej pielgrzymki prowadzącej do Ojczyzny Dwa inne sakramenty: święcenia (kapłaństwo) i małŝeństwo są nastawione na zbawienie innych ludzi. Przez słuŝbę innym przyczyniają się takŝe do zbawienia osobistego. Udzielają one szczególnego posłania w Kościele i słuŝą budowaniu Ludu BoŜego Ci, którzy zostali juŝ konsekrowani przez chrzest i bierzmowanie 1 do kapłaństwa wspólnego wszystkich wiernych, mogą otrzymać w sakramentach święceń i małŝeństwa szczególną konsekrację. Przyjmujący sakrament święceń zostają konsekrowani, by w imię Chrystusa "karmili Kościół słowem i łaską BoŜą" 2. Z kolei "osobny sakrament umacnia i jakby konsekruje małŝonków chrześcijańskich do obowiązków i godności ich stanu" 3. Artykuł siódmy SAKRAMENT MAŁśEŃSTWA 1601 "Przymierze małŝeńskie, przez które męŝczyzna i kobieta tworzą ze sobą wspólnotę całego Ŝycia, skierowaną ze swej natury na dobro małŝonków oraz do zrodzenia i wychowania potomstwa, zostało między ochrzczonymi podniesione przez Chrystusa Pana do godności sakramentu" 89. I. MałŜeństwo w zamyśle BoŜym 1602 Pismo święte zaczyna się od opisu stworzenia męŝczyzny i kobiety na obraz i podobieństwo BoŜe 90, a kończy wizją "Godów Baranka" (Ap 19, 7. 9). Od początku do końca Pismo święte mówi o małŝeństwie i jego "misterium", o jego ustanowieniu i znaczeniu, jakie nadał mu Bóg, o jego początku i celu, o róŝnych sposobach jego urzeczywistniania w ciągu historii zbawienia, o jego trudnościach wynikających z grzechu i jego odnowieniu "w Panu" (1 Kor 7, 39), w Nowym Przymierzu Chrystusa i Kościoła 91. MałŜeństwo w porządku stworzenia 1603 "Głęboka wspólnota Ŝycia i miłości małŝeńskiej, ustanowiona przez Stwórcę i unormowana Jego prawami, zawiązuje się przez przymierze małŝeńskie... Sam bowiem Bóg jest twórcą małŝeństwa" 92. Powołanie do małŝeństwa jest wpisane w samą naturę męŝczyzny i kobiety, którzy wyszli z ręki Stwórcy. MałŜeństwo nie jest instytucją czysto ludzką, chociaŝ w ciągu wieków mogło ulegać licznym zmianom w róŝnych kulturach, strukturach społecznych i postawach duchowych. Ta róŝnorodność nie powinna prowadzić do zapomnienia o jego wspólnych i trwałych cechach. ChociaŜ godność tej instytucji nie

2 wszędzie ukazuje się z taką samą jasnością 93, to jednak we wszystkich kulturach istnieje pewne zrozumienie dla znaczenia związku małŝeńskiego. "Szczęście osoby i społeczności ludzkiej oraz chrześcijańskiej wiąŝe się ściśle z pomyślną sytuacją wspólnoty małŝeńskiej i rodzinnej" Bóg, który stworzył człowieka z miłości, powołał go takŝe do miłości, która jest podstawowym i wrodzonym powołaniem kaŝdej istoty ludzkiej. Człowiek został bowiem stworzony na obraz i podobieństwo Boga 95, który sam jest Miłością 96. PoniewaŜ Bóg stworzył męŝczyznę i kobietę, ich wzajemna miłość staje się obrazem absolutnej i niezniszczalnej miłości, jaką Bóg miłuje człowieka. Jest ona dobra, co więcej bardzo dobra, w oczach Stwórcy 97. Miłość małŝeńska, którą Bóg błogosławi, jest przeznaczona do tego, by była płodna i urzeczywistniała się we wspólnym dziele zachowywania stworzenia: "Bóg im błogosławił, mówiąc do nich: <<Bądźcie płodni i rozmnaŝajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną>>" (Rdz 1, 28) Pismo święte stwierdza, Ŝe męŝczyzna i kobieta zostali stworzeni wzajemnie dla siebie: "Nie jest dobrze, Ŝeby męŝczyzna był sam". Bóg daje mu niewiastę, "ciało z jego ciała", to znaczy istotę równą mu istotę i bliską, jako "pomoc przychodzącą od Pana" 98. "Dlatego to męŝczyzna opuszcza ojca swego i matkę swoją i łączy się ze swą Ŝoną tak ściśle, Ŝe stają się jednym ciałem" (Rdz 2, 24). Jezus wskazuje, Ŝe oznacza to nienaruszalną jedność ich Ŝycia, przypominając, jaki był "na początku" zamysł Stwórcy: "A tak juŝ nie są dwoje, lecz jedno ciało" (Mt 19, 6). MałŜeństwo pod panowaniem grzechu 1606 KaŜdy człowiek doświadcza zła wokół siebie i w sobie. Doświadczenie to dotyczy równieŝ relacji między męŝczyzną i kobietą. Od najdawniejszych czasów ich związek był zagroŝony niezgodą, duchem panowania, niewiernością, zazdrością i konfliktami, które mogą prowadzić aŝ do nienawiści i zerwania go. Ten nieporządek moŝe ujawniać się z mniejszą lub większą ostrością, moŝe teŝ być bardziej lub mniej przezwycięŝany, zaleŝnie od kultury, epoki i konkretnych osób; wydaje się jednak, Ŝe ma on charakter powszechny W świetle wiary naleŝy powiedzieć, Ŝe ten nieporządek, którego boleśnie doświadczamy, nie wynika z natury męŝczyzny i kobiety ani z natury ich relacji, ale z grzechu. Pierwszym skutkiem zerwania z Bogiem, czyli pierwszego grzechu, było zerwanie pierwotnej komunii męŝczyzny i kobiety. Ich wzajemna relacja została wypaczona przez ich wzajemne oskarŝenia 99 ; ich pociąg ku sobie, będący darem Stwórcy 100, zamienił się w relację panowania i poŝądliwości 101 ; wzniosłe powołanie męŝczyzny i kobiety, by byli płodni, rozmnaŝali się i czynili sobie ziemię poddaną 102, zostało obciąŝone bólem rodzenia dzieci i trudem zdobywania poŝywienia Mimo wszystko porządek stworzenia przetrwał, chociaŝ został powaŝnie naruszony. Aby leczyć rany spowodowane przez grzech, męŝczyzna i kobieta potrzebują pomocy łaski, której Bóg w swoim nieskończonym miłosierdziu nigdy im nie odmawiał 104. Bez tej pomocy męŝczyzna i kobieta nie mogliby urzeczywistnić wzajemnej jedności ich Ŝycia, dla której Bóg stworzył ich "na początku".

3 MałŜeństwo pod pedagogią Prawa 1609 Bóg w swoim miłosierdziu nie opuścił grzesznego człowieka. Kary będące następstwem grzechu, "bóle rodzenia dzieci" (Rdz 3,16), praca "w pocie oblicza" (Rdz 3,19) stanowią takŝe lekarstwo, które ogranicza szkody spowodowane przez grzech. Po upadku małŝeństwo pomaga przezwycięŝyć zamknięcie się w sobie, egoizm, szukanie własnych przyjemności, pomaga otworzyć się na drugiego człowieka, na wzajemną pomoc i dar z siebie Moralna świadomość dotycząca jedności i nierozerwalności małŝeństwa rozwinęła się pod wpływem pedagogii starego Prawa. Wprawdzie poligamia patriarchów i królów nie jest jeszcze wyraźnie krytykowana, ale Prawo dane MojŜeszowi zmierza do ochrony kobiety przed despotyzmem panowania męŝczyzny, nawet jeśli, według słów Chrystusa, nosi ono takŝe ślady "zatwardziałości serca" męŝczyzny, ze względu na którą MojŜesz zezwalał na oddalenie kobiety Prorocy, widząc Przymierze Boga z Izraelem w postaci obrazu wyłącznej i wiernej miłości małŝeńskiej 106, przygotowywali świadomość ludu wybranego do głębszego rozumienia jedyności i nierozerwalności małŝeństwa 107. Księgi Rut i Tobiasza dają wzruszające świadectwo wzniosłego sensu małŝeństwa, wierności i czułości małŝonków. Tradycja zawsze widziała w Pieśni nad Pieśniami jedyny w swoim rodzaju wyraz miłości ludzkiej, będącej czystym odblaskiem odzwierciedleniem miłości Boga BoŜej, miłości "potęŝnej jak śmierć", miłości, której "wody wielkie nie zdołają ugasić" (Pnp 8, 6-7). MałŜeństwo w Panu 1612 Oblubieńczy związek Boga z Jego ludem - Izraelem był przygotowaniem do nowego i wiecznego Przymierza, w którym Syn BoŜy przez wcielenie i oddanie swego Ŝycia zjednoczył się w pewien sposób z całą zbawioną przez siebie ludzkością 108, przygotowując ją w ten sposób na "Gody Baranka" (Ap 19, 7. 9) Na początku swojej publicznej działalności Jezus dokonuje pierwszego znaku - na prośbę swej Matki - podczas uczty weselnej 109. Kościół nadaje wielkie znaczenie obecności Jezusa na godach w Kanie. Widzi w tym potwierdzenie, Ŝe małŝeństwo jest czymś dobrym, oraz zapowiedź, Ŝe od tej pory będzie ono skutecznym znakiem obecności Chrystusa W swoim nauczaniu Jezus wypowiadał się jednoznacznie o pierwotnym sensie związku męŝczyzny i kobiety, tak jak został on na początku zamierzony przez Stwórcę. Zezwolenie na oddalenie Ŝony dane przez MojŜesza było ustępstwem z powodu zatwardziałości serca 110. Związek małŝeński męŝczyzny i kobiety jest nierozerwalny; łączy ich sam Bóg: "Co więc Bóg złączył, niech człowiek nie rozdziela" (Mt 19, 6) To jednoznaczne podkreślenie nierozerwalności więzi małŝeńskiej mogło zaniepokoić i wydawać się wymaganiem nie do wykonania 111. Jednak Jezus nie obarczał małŝonków cięŝarem niemoŝliwym do udźwignięcia i zbyt wielkim 112, bardziej uciąŝliwym niŝ Prawo MojŜeszowe. Przychodząc, by przywrócić pierwotny porządek stworzenia, naruszony przez grzech, Jezus daje siłę i łaskę do przeŝywania małŝeństwa w nowych wymiarach Królestwa BoŜego. Idąc za Chrystusem, wyrzekając się siebie, biorąc na siebie swój krzyŝ 113, małŝonkowie będą mogli "pojąć" 114 pierwotny sens małŝeństwa i przeŝywać je z pomocą

4 Chrystusa. Łaska małŝeństwa chrześcijańskiego jest owocem KrzyŜa Chrystusa, będącego źródłem całego Ŝycia chrześcijańskiego Wskazuje na to Paweł Apostoł, gdy mówi: "MęŜowie, miłujcie Ŝony, bo i Chrystus umiłował Kościół i wydał za niego samego siebie, aby go uświęcić" (Ef 5, 25-26), zaraz dodając: "Dlatego opuści człowiek ojca i matkę, a połączy się z Ŝoną swoją, i będą dwoje jednym ciałem. Tajemnica to wielka, a ja mówię: w odniesieniu do Chrystusa i do Kościoła" (Ef 5, 31-32) Całe Ŝycie chrześcijańskie nosi znamię oblubieńczej miłości Chrystusa do Kościoła. JuŜ chrzest jako wejście do Ludu BoŜego wyraŝa tajemnicę zaślubin. Jest on, jeśli tak moŝna powiedzieć, obmyciem weselnym 115, które poprzedza ucztę weselną - Eucharystię. MałŜeństwo chrześcijańskie staje się z kolei skutecznym znakiem, sakramentem przymierza Chrystusa i Kościoła. MałŜeństwo między ochrzczonymi jest prawdziwym sakramentem Nowego Przymierza, poniewaŝ oznacza łaskę i jej udziela 116. Dziewictwo dla Królestwa BoŜego 1618 Chrystus jest centrum całego Ŝycia chrześcijańskiego. Więź z Nim zajmuje pierwsze miejsce przed wszystkimi innymi więzami rodzinnymi lub społecznymi 117. Od początku istnienia Kościoła byli męŝczyźni i kobiety, którzy zrezygnowali z wielkiego dobra małŝeństwa, by iść za Barankiem, dokądkolwiek się uda 118, by troszczyć się o sprawy Pana i starać się Jemu podobać 119, by wyjść naprzeciw przychodzącemu Oblubieńcowi 120. Sam Chrystus powołał niektórych, by szli za Nim, przyjmując taki sposób Ŝycia, którego On pozostaje wzorem: Bo są niezdatni do małŝeństwa, którzy z łona matki takimi się urodzili; i są niezdatni do małŝeństwa, których ludzie takimi uczynili; a są i tacy bezŝenni, którzy dla Królestwa niebieskiego sami zostali bezŝenni. Kto moŝe pojąć, niech pojmuje! (Mt 19, 12) Dziewictwo dla Królestwa BoŜego jest rozwinięciem łaski chrztu, wymownym znakiem pierwszeństwa więzi z Chrystusem, Ŝarliwego oczekiwania na Jego powrót, znakiem, który przypomina takŝe, Ŝe małŝeństwo jest rzeczywistością obecnego świata, który przemija Obie rzeczywistości: sakrament małŝeństwa i dziewictwo dla Królestwa BoŜego pochodzą od samego Pana. To On nadaje im sens i udziela koniecznej łaski, by Ŝyć zgodnie z Jego wolą 122. Szacunek dla dziewictwa ze względu na Królestwo 123 i chrześcijańskie rozumienie małŝeństwa są nierozdzielne i wzajemnie się uzupełniają: Kto potępia małŝeństwo, pozbawia takŝe dziewictwo jego chwały; kto natomiast je chwali, czyni dziewictwo bardziej godnym podziwu i chwalebnym. To, co wydaje się dobrem tylko w porównaniu ze złem, nie moŝe być wielkim dobrem; ale to, co jest lepsze od tego, co wszyscy uwaŝają za dobro, jest z pewnością dobrem w stopniu najwyŝszym 124.

5 II. Celebracja sakramentu małŝeństwa 1621 W obrządku łacińskim małŝeństwo między dwojgiem wierzących katolików jest zazwyczaj zawierane podczas Mszy świętej, ze względu na związek wszystkich sakramentów z Misterium Paschalnym Chrystusa 125. W Eucharystii urzeczywistnia się pamiątka Nowego Przymierza, przez które Chrystus na zawsze zjednoczył się z Kościołem, swoją umiłowaną Oblubienicą, za którą wydał samego siebie 126. Słuszne jest zatem, by małŝonkowie przypieczętowali swoją zgodę na wzajemne oddanie się sobie przez dar własnego Ŝycia, jednocząc się z ofiarą Chrystusa za Kościół, uobecnioną w Ofierze eucharystycznej, i przyjmując Eucharystię, aŝeby skoro spoŝywają to samo Ciało i tę samą Krew Chrystusa, "tworzyli jedno ciało" w Chrystusie "Obrzęd zaślubin jako sakramentalny akt uświęcenia... winien być sam w sobie waŝny, godny i owocny" 128. Przyszli małŝonkowie powinni więc przygotować się do celebracji swych zaślubin przez przyjęcie sakramentu pokuty W Kościele łacińskim uwaŝa się zazwyczaj, Ŝe Według tradycji łacińskiej sami małŝonkowie jako szafarze łaski Chrystusa udzielają sobie nawzajem sakramentu małŝeństwa, wypowiadając wobec Kościoła swoją zgodę. W liturgiach wschodnich szafarzem sakramentu (nazywanego "ukoronowaniem") jest prezbiter lub biskup, który po przyjęciu wzajemnej zgody małŝonków koronuje męŝa i Ŝonę na znak przymierza małŝeńskiego. W tradycjach Kościołów wschodnich kapłani lub biskupi, którzy przewodniczą ceremonii, są świadkami wzajemnej zgody malŝonków, ale ich błogosławieństwo jest konieczne takŝe dla waŝności sakramentu RóŜne liturgie zawierają wiele formuł błogosławieństw i modlitw epikletycznych, w których prosi się Boga o łaskę i błogosławieństwo dla nowoŝeńców, szczególnie dla Ŝony. W epiklezie tego sakramentu małŝonkowie otrzymują Ducha Świętego jako komunię miłości Chrystusa i Kościoła 129. Jest On pieczęcią ich przymierza, zawsze Ŝywym źródłem ich miłości, mocą, w której będzie odnawiać się ich wierność. III. Zgoda małŝeńska 1625 Zawierającymi przymierze małŝeńskie są męŝczyzna i kobieta, ochrzczeni, wolni do zawarcia małŝeństwa, którzy w sposób dobrowolny wyraŝają swoją zgodę. "Być wolnym" oznacza: - nie być poddanym przymusowi; 1626 Kościół uwaŝa wzajemne wyraŝenie zgody przez małŝonków za nieodzowny element, który "stwarza małŝeństwo" 130. Jeśli nie ma zgody, nie ma 2201 małŝeństwa Zgoda jest "aktem osobowym, przez który małŝonkowie wzajemnie się sobie oddają i przyjmują" 131 : "Biorę ciebie za Ŝonę" - "Biorę ciebie za męŝa" 132. Zgoda, która wiąŝe wzajemnie małŝonków, znajduje swoje dopełnienie w tym, Ŝe dwoje "stają się jednym ciałem" 133.

6 1628 Zgoda powinna być aktem woli kaŝdej ze stron, wolnym od przymusu i cięŝkiej bojaźni zewnętrznej 134. śadna ludzka władza nie moŝe zastąpić tej zgody 135. Jeśli nie ma tej wolności, małŝeństwo jest niewaŝne Z tej racji (i z innych powodów, które uniewaŝniają małŝeństwo 136 ) Kościół, po zbadaniu sytuacji przez kompetentny trybunał kościelny, moŝe orzec "niewaŝność małŝeństwa", to znaczy stwierdzić, Ŝe małŝeństwo nigdy nie istniało. W takim przypadku obie strony są wolne i mogą wstąpić w związki małŝeńskie, licząc się z naturalnymi zobowiązaniami wynikającymi z poprzedniego związku Prezbiter (lub diakon), który asystuje przy obrzędzie zawarcia małŝeństwa, przyjmuje zgodę małŝonków w imieniu Kościoła i udziela błogosławieństwa Kościoła. Obecność pełniącego posługę w Kościele (oraz świadków) wyraŝa w widoczny sposób, Ŝe małŝeństwo jest rzeczywistością kościelną Z tego względu Kościół wymaga zazwyczaj od swoich wiernych kościelnej formy zawierania małŝeństwa 138. Przemawia za tym wiele racji: małŝeństwo sakramentalne jest aktem liturgicznym; wypada zatem, by było celebrowane podczas publicznej liturgii Kościoła; małŝeństwo wprowadza do określonego stanu kościelnego, daje prawa i nakłada obowiązki w Kościele, między małŝonkami i wobec dzieci; - skoro małŝeństwo jest stanem Ŝycia w Kościele, trzeba, by była pewność odnośnie do jego zawarcia (stąd obowiązek obecności świadków); małŝeńskie "tak" i pomaga w dochowaniu mu wierności. Sprawą pierwszorzędnej wagi jest przygotowanie do małŝeństwa, aby małŝeńskie "tak" było aktem wolnym i odpowiedzialnym oraz aby przymierze małŝeńskie miało solidne i trwałe podstawy ludzkie i chrześcijańskie. Najwłaściwszym sposobem przygotowania do tego jest przykład i wychowanie przekazane przez rodziców i rodzinę. Duszpasterze i wspólnoty chrześcijańskie jako "rodzina BoŜa" odgrywają ogromną rolę w przekazywaniu ludzkich i chrześcijańskich wartości małŝeństwa i rodziny 139, i to tym bardziej, Ŝe w naszych czasach wielu młodych doświadcza rozbicia ognisk rodzinnych, które nie mogą zapewnić im wystarczającego przygotowania do małŝeństwa: Młodych winno się przede wszystkim na łonie samej rodziny odpowiednio i w stosownym czasie pouczać o godności, zadaniu i dziele miłości małŝeńskiej, aby nauczeni szacunku dla czystości, mogli przejść we właściwym wieku od uczciwego narzeczeństwa do małŝeństwa 140. MałŜeństwa mieszane i róŝnica religii 1633 W wielu krajach dość często występuje sytuacja małŝeństw mieszanych (między katolikami i ochrzczonymi niekatolikami). Wymaga ona szczególnej uwagi współmałŝonków i duszpasterzy. Większej jeszcze ostroŝności wymagają przypadki małŝeństw, gdzie występuje róŝnica religii (między katolikami a osobami nieochrzczonymi).

7 1634 RóŜnica wyznania nie stanowi nieprzekraczalnej przeszkody do zawarcia małŝeństwa, jeśli małŝonkowie potrafią dzielić się tym, co kaŝde z nich otrzymało od swojej wspólnoty, i jeśli jedno będzie uczyć się od drugiego sposobu przeŝywania swojej wierności wobec Chrystusa. Nie moŝna jednak nie dostrzegać trudności małŝeństw mieszanych. Wynikają one z faktu, Ŝe podział chrześcijan nie został jeszcze przezwycięŝony. MałŜonkowie mogą odczuwać dramat rozbicia między chrześcijanami we własnej rodzinie. RóŜnica religii moŝe spotęgować jeszcze te trudności. RozbieŜności dotyczące wiary, samej koncepcji małŝeństwa, a takŝe odmiennych mentalności religijnych mogą stanowić źródło napięć w małŝeństwie, zwłaszcza w odniesieniu do wychowania dzieci. MoŜe wystąpić wówczas niebezpieczeństwo indyferentyzmu religijnego Według prawa obowiązującego w Kościele łacińskim małŝeństwo mieszane wymaga do swej dopuszczalności wyraźnego zezwolenia władzy kościelnej 141. W przypadku róŝnicy religii do waŝności małŝeństwa wymagana jest wyraźna dyspensa od przeszkody 142. Zezwolenie lub dyspensa zakłada, Ŝe obie strony znają cele oraz istotne właściwości małŝeństwa, a takŝe zobowiązania strony katolickiej dotyczące chrztu i wychowania dzieci w Kościele katolickim, i nie wykluczają ich 143. oraz Ŝe strona katolicka potwierdza swoje zobowiązanie, znane równieŝ wyraźnie stronie niekatolickiej, iŝ zachowa swoją wiarę i zapewni chrzest oraz wychowanie dzieci w Kościele katolickim W wielu regionach dzięki dialogowi ekumenicznemu róŝne wspólnoty chrześcijańskie mogły zorganizować wspólne duszpasterstwo małŝeństw mieszanych. Jego zadaniem jest pomoc tym małŝeństwom w przeŝywaniu ich szczególnej sytuacji w świetle wiary. Ma ono takŝe pomagać im w przezwycięŝaniu napięć między zobowiązaniami, jakie małŝonkowie mają wobec siebie, a zobowiązaniami wobec swoich wspólnot eklezjalnych. Powinno ono zachęcać do rozwijania tego, co jest wspólne w ich wierze, i do szacunku dla tego, co ich dzieli W małŝeństwach, gdzie występuje róŝnica religii, strona katolicka ma szczególne zadanie: "Uświęca się bowiem mąŝ niewierzący dzięki swej Ŝonie, podobnie jak świętość osiągnie niewierząca Ŝona przez <<brata>>" (1 Kor 7,14). Wielką radością dla współmałŝonka chrześcijańskiego i dla Kościoła jest, jeśli to "uświęcenie" doprowadzi w sposób wolny do nawrócenia drugiej strony na wiarę chrześcijańską 144. Szczera miłość małŝeńska, pokorna i cierpliwa praktyka cnót rodzinnych oraz wytrwała modlitwa mogą przygotować niewierzącego współmałŝonka do przyjęcia łaski nawrócenia. IV. Skutki sakramentu małŝeństwa 1638 "Z waŝnego małŝeństwa powstaje między małŝonkami węzeł z natury swej wieczysty i wyłączny. W małŝeństwie chrześcijańskim małŝonkowie zostają ponadto przez specjalny sakrament wzmocnieni i jakby konsekrowani do obowiązków swego stanu i godności" 145.

8 Węzeł małŝeński 1639 Zgoda, przez którą małŝonkowie oddają się sobie i przyjmują wzajemnie, zostaje przypieczętowana przez samego Boga 146. Z ich przymierza "powstaje z woli BoŜej instytucja trwała takŝe wobec społeczeństwa" 147. Przymierze małŝonków zostaje włączone w przymierze Boga z ludźmi: "Prawdziwa miłość małŝeńska włącza się w miłość BoŜą" Węzeł małŝeński został więc ustanowiony przez samego Boga, tak Ŝe zawarte i dopełnione małŝeństwo osób ochrzczonych nie moŝe być nigdy rozwiązane. Węzeł wynikający z wolnego, ludzkiego aktu małŝonków i z dopełnienia małŝeństwa jest odtąd rzeczywistością nieodwołalną i daje początek przymierzu zagwarantowanemu wiernością Boga. Kościół nie ma takiej władzy, by wypowiadać się przeciw postanowieniu mądrości BoŜej 149. Łaska sakramentu małŝeństwa 1641 "MałŜonkowie chrześcijańscy... we właściwym sobie stanie i porządku Ŝycia mają własny dar wśród Ludu BoŜego" 150. Właściwa łaska sakramentu małŝeństwa jest przeznaczona dla udoskonalenia miłości małŝonków i dla umocnienia ich nierozerwalnej jedności. Przez tę łaskę "podtrzymują się wzajemnie... z pomocą wiernej miłości, a przyjmowanemu z miłości do Boga potomstwu wpajają chrześcijańskie nauki i ewangeliczne cnoty" Źródłem tej łaski jest Chrystus. "Jak bowiem niegdyś Bóg wyszedł naprzeciw swojemu ludowi z przymierzem miłości i wierności, tak teraz Zbawca ludzi i Oblubieniec Kościoła wychodzi naprzeciw chrześcijańskim małŝonkom przez sakrament małŝeństwa" 152. pozostaje z nimi, daje im moc pójścia za Nim i wzięcia na siebie swojego krzyŝa, podnoszenia się po upadkach, przebaczania sobie wzajemnie, wzajemnego noszenia swoich cięŝarów 153. Pomaga im, by byli "sobie wzajemnie poddani w bojaźni Chrystusowej" (Ef 5, 21) i miłowali się miłością nadprzyrodzoną, delikatną i płodną. W radościach ich miłości i Ŝycia rodzinnego daje im juŝ tutaj przedsmak uczty Godów Baranka: JakŜe potrafię wysłowić szczęście tego małŝeństwa, które wiąŝe Kościół, Ofiara eucharystyczna umacnia, a błogosławieństwo pieczętuje, aniołowie ogłaszają, a Ojciec potwierdza?... CóŜ za jarzmo dwojga wiernych złączonych w jednej nadziei, jednym dochowaniu wierności, w jednej słuŝbie! Oboje są dziećmi tego samego Ojca i oboje wspólnie słuŝą; nie ma pomiędzy nimi podziału ani co do ciała, ani co do ducha. Owszem, są prawdziwie dwoje w jednym ciele, a gdzie jest jedno ciało, jeden teŝ jest duch 154. V. Dobra i wymagania miłości małŝeńskiej 1643 "Miłość małŝeńska zawiera jakąś całkowitość, w którą wchodzą wszystkie elementy osoby - impulsy ciała i instynktu, siła uczuć i przywiązania, dąŝenie ducha i woli. Miłość zmierza do jedności głęboko osobowej, która nie tylko łączy w jedno ciało, ale prowadzi do tego, by było tylko jedno serce i jedna dusza. Wymaga ona nierozerwalności i wierności w całkowitym wzajemnym obdarowaniu i otwiera się ku płodności. Jednym słowem chodzi o

9 normalne cechy charakterystyczne dla kaŝdej naturalnej miłości małŝeńskiej, ale w nowym znaczeniu, gdyŝ sakrament nie tylko je oczyszcza i wzmacnia, ale wynosi tak, Ŝe stają się wyrazem wartości prawdziwie chrześcijańskich" 155. Jedność i nierozerwalność małŝeństwa 1644 Miłość małŝonków ze swej natury wymaga jedności i nierozerwalności ich osobowej wspólnoty, która obejmuje całe ich Ŝycie: "A tak juŝ nie są dwoje, lecz jedno ciało" (Mt 19, 6) 156. "powołani są do ciągłego wzrostu w tej komunii przez codzienną wierność małŝeńskiej obietnicy obopólnego całkowitego daru" 157. Ta wspólnota ludzka jest potwierdzona, oczyszczona i dopełniona przez jedność w Jezusie Chrystusie, udzieloną przez sakrament małŝeństwa. Pogłębia się ona przez Ŝycie wspólną wiarą i przez wspólne przyjmowanie Eucharystii "Przez równą godność osobistą kobiety i męŝczyzny, która musi być uwzględniona przy wzajemnej i pełnej miłości małŝonków, ukazuje się takŝe w pełnym świetle potwierdzona przez Pana jedność małŝeństwa" 158. Poligamia jest przeciwna równej godności i miłości małŝeńskiej, która jest jedyna i wyłączna 159. Wierność miłości małŝeńskiej 1646 Miłość małŝeńska ze swej natury wymaga od małŝonków nienaruszalnej wierności. Wypływa to z wzajemnego daru, jaki składają sobie małŝonkowie. Miłość chce być trwała; nie moŝe być "tymczasowa". "To głębokie zjednoczenie będące wzajemnym oddaniem się sobie dwóch osób, jak równieŝ dobro dzieci, wymaga pełnej wierności małŝonków i nieprzerwanej jedności ich współŝycia" Najgłębszy motyw wynika z wierności Boga wobec swego przymierza i z wierności Chrystusa wobec swego Kościoła. Przez sakrament małŝeństwa małŝonkowie są uzdolnieni do Ŝycia tą wiernością i do świadczenia o niej. Przez ten sakrament nierozerwalność małŝeństwa zyskuje nowy i głębszy sens Związanie się na całe Ŝycie z drugim człowiekiem moŝe wydawać się trudne, a nawet niemoŝliwe. Tym waŝniejsze jest głoszenie Dobrej Nowiny, Ŝe Bóg nas kocha miłością trwałą i nieodwołalną, Ŝe małŝonkowie mają udział w tej miłości, Ŝe Bóg ich prowadzi i podtrzymuje oraz Ŝe przez swoją wierność mogą oni być świadkami wiernej miłości Boga. MałŜonkowie, którzy z pomocą łaski BoŜej dają to świadectwo, często w bardzo trudnych warunkach, zasługują na wdzięczność i wsparcie wspólnoty eklezjalnej Istnieją jednak sytuacje, gdy wspólne Ŝycie małŝeńskie z róŝnych powodów staje się praktycznie niemoŝliwe. W takich przypadkach Kościół dopuszcza fizyczną separację małŝonków i zaprzestanie wspólnego Ŝycia. MałŜonkowie w dalszym ciągu są przed Bogiem męŝem i Ŝoną oraz nie mogą zawrzeć nowego związku. W tej trudnej sytuacji najlepszym rozwiązaniem, jeśli to moŝliwe, byłoby pojednanie. Wspólnota chrześcijańska powinna pomagać tym osobom przeŝywać po chrześcijańsku zaistniałą sytuację, z zachowaniem wierności wobec nierozerwalnego węzła ich małŝeństwa 162.

10 1650 W wielu krajach są obecnie liczni katolicy, którzy na podstawie prawa cywilnego decydują się na rozwód i zawierają cywilnie nowy związek. Kościół, będąc wierny słowom Jezusa Chrystusa: "Kto oddala Ŝonę swoją, a bierze inną, popełnia cudzołóstwo względem niej. I jeśli Ŝona opuści swego męŝa, a wyjdzie za innego, popełnia cudzołóstwo" (Mk 10, 11-12), nie moŝe uznać nowego związku za waŝny, jeśli waŝne było pierwsze małŝeństwo. Jeśli rozwiedzeni zawarli cywilnie drugi związek małŝeński, znajdują się w sytuacji, która obiektywnie wykracza przeciw prawu BoŜemu. Dlatego nie mogą oni przystępować do Komunii eucharystycznej tak długo, jak długo trwa ta sytuacja. Z tego samego powodu nie mogą oni pełnić pewnych funkcji kościelnych. Pojednanie przez sakrament pokuty moŝe być udzielane tylko tym, którzy Ŝałują, Ŝe złamali znak Przymierza i wierności Chrystusowi, i zobowiązują się Ŝyć w całkowitej wstrzemięźliwości W stosunku do chrześcijan, którzy Ŝyją w związku cywilnym, a którzy często zachowują wiarę i pragną po chrześcijańsku wychować dzieci, kapłani i cała wspólnota powinni okazywać duŝą troskę, by nie czuli się oni jakby odłączeni od Kościoła, w którego Ŝyciu mogą i powinni uczestniczyć jako osoby ochrzczone: Niech będą zachęcani do słuchania słowa BoŜego, do uczęszczania na Mszę świętą, do wytrwania w modlitwie, do pomnaŝania dzieł miłości oraz inicjatyw wspólnoty na rzecz sprawiedliwości, do wychowywania dzieci w wierze chrześcijańskiej; do pielęgnowania ducha i czynów pokutnych, aŝeby w ten sposób z dnia na dzień wypraszali sobie u Boga łaskę 163. Otwartość na płodność 1652 "Z samej zaś natury swojej instytucja małŝeńska oraz miłość małŝeńska nastawione są na rodzenie i wychowywanie potomstwa, co stanowi jej jakoby szczytowe uwieńczenie" 164 : Dzieci teŝ są najcenniejszym darem małŝeństwa i rodzicom przynoszą najwięcej dobra. Bóg sam to powiedział: "Nie jest dobrze człowiekowi być samemu" (Rdz 2,18) i "uczynił człowieka od początku jako męŝczyznę i niewiastę" (Mt 19, 14), chcąc dać mu pewne specjalne uczestnictwo w swoim własnym dziele stwórczym, pobłogosławił męŝczyźnie i kobiecie, mówiąc: "bądźcie płodni i rozmnaŝajcie się" (Rdz 1, 28). Dlatego prawdziwy szacunek dla miłości małŝeńskiej i cały sens Ŝycia rodzinnego zmierzają do tego, Ŝeby małŝonkowie, nie zapoznając pozostałych celów małŝeństwa, skłonni byli męŝnie współdziałać z miłością Stwórcy i Zbawiciela, który przez nich wciąŝ powiększa i wzbogaca swoją rodzinę Płodność miłości małŝeńskiej obejmuje takŝe owoce Ŝycia moralnego, duchowego i nadprzyrodzonego, jakie przez wychowanie rodzice przekazują swoim dzieciom. Rodzice są głównymi i pierwszymi wychowawcami swoich dzieci 166. W tym sensie podstawowym zadaniem małŝeństwa i rodziny jest słuŝba Ŝyciu MałŜonkowie, którym Bóg nie dał potomstwa, mogą mimo to prowadzić głębokie Ŝycie małŝeńskie z ludzkiego i chrześcijańskiego punktu widzenia. Ich małŝeństwo moŝe wyraŝać się owocnie przez miłość, otwartość na innych i ofiarę.

11 VI. Kościół domowy 1655 Chrystus chciał przyjść na świat i wzrastać w łonie Świętej Rodziny Józefa i Maryi. Kościół jest "rodziną BoŜą". Od początku istnienia jego zaląŝkiem często byli ci, którzy "z całym swoim domem" stawali się ludźmi wierzącymi 168. Gdy nawracali się, pragnęli, by takŝe "cały ich dom" był zbawiony 169. Rodziny te, przyjmując wiarę, były oazami Ŝycia chrześcijańskiego w niewierzącym świecie W dzisiejszym świecie, który często jest nieprzychylny, a nawet wrogi wierze, rodziny chrześcijańskie mają ogromne znaczenie jako ogniska Ŝywej i promieniującej wiary. Dlatego teŝ Sobór Watykański II, nawiązując do tradycji, nazywa rodzinę "Kościołem domowym" (Ecclesia domestica) 170. W rodzinie "rodzice przy pomocy słowa i przykładu winni być dla dzieci swoich pierwszymi zwiastunami wiary", pielęgnując "właściwe kaŝdemu z nich powołanie, ze szczególną zaś troskliwością powołanie duchowne" W szczególny sposób tu właśnie jest praktykowane kapłaństwo chrzcielne ojca rodziny, matki, dzieci i wszystkich członków wspólnoty rodzinnej "przez przyjmowanie sakramentów, modlitwę i dziękczynienie, świadectwo Ŝycia świątobliwego, zaparcie się siebie i czynną miłość" 172. Dom rodzinny jest więc pierwszą szkołą Ŝycia chrześcijańskiego i "szkołą bogatszego człowieczeństwa" 173. W nim dziecko uczy się wytrwałości i radości pracy, miłości braterskiej, wielkodusznego przebaczania, nawet wielokrotnego, a zwłaszcza oddawania czci Bogu przez modlitwę i ofiarę ze swego Ŝycia NaleŜy jeszcze wspomnieć o pewnych osobach, które ze względu na konkretne warunki, w jakich muszą Ŝyć - chociaŝ często wcale tego nie chciały - są szczególnie bliskie sercu Jezusa, a zatem zasługują na specjalną miłość i troskę Kościoła, a zwłaszcza duszpasterzy. Dotyczy to duŝej liczby osób Ŝyjących samotnie. Wiele z nich pozostaje bez ludzkiej rodziny, często z powodu ubóstwa. Są wśród nich tacy, którzy przeŝywają swoją sytuację w duchu Błogosławieństw, wzorowo słuŝąc Bogu i bliźniemu. Trzeba przed nimi wszystkimi otworzyć drzwi domów rodzinnych, "Kościołów domowych", i wielkiej rodziny, jaką jest Kościół. "Nikt nie jest pozbawiony rodziny na tym świecie: Kościół jest domem i rodziną dla wszystkich, a szczególnie dla <<utrudzonych i obciąŝonych>> (Mt 11, 28)" 174. W skrócie 1659 Święty Paweł mówi: "MęŜowie, miłujcie Ŝony, bo i Chrystus umiłował Kościół... Tajemnica to wielka, a ja mówię w odniesieniu do Chrystusa i do Kościoła" (Ef 5, ) Przymierze małŝeńskie, przez które męŝczyzna i kobieta stanowią między sobą wewnętrzną wspólnotę Ŝycia i miłości, powstało z woli Stwórcy, który wyposaŝył je we własne prawa. Z natury jest ono nastawione na dobro współmałŝonków, a takŝe na zrodzenie i wychowanie potomstwa. MałŜeństwo ochrzczonych zostało podniesione przez Chrystusa Pana do godności sakramentu Sakrament małŝeństwa jest znakiem związku Chrystusa i Kościoła. Udziela on małŝonkom łaski miłowania się wzajemnie tą miłością, jaką Chrystus umiłował Kościół. Łaska sakramentu udoskonala zatem ludzką miłość małŝonków, umacnia ich nierozerwalną jedność i uświęca ich na drodze do Ŝycia wiecznego 176.

12 1662 MałŜeństwo opiera się na zgodzie obu stron, to znaczy na woli wzajemnego i trwałego oddania się sobie w celu przeŝywania przymierza wiernej i płodnej miłości Skoro małŝeństwo ustanawia małŝonków w pewnym publicznym stanie Ŝycia w Kościele, powinno być zawierane publicznie, w ramach celebracji liturgicznej, wobec kapłana (lub upowaŝnionego świadka Kościoła) oraz świadków i zgromadzenia wiernych Do istoty małŝeństwa naleŝy jedność, nierozerwalność i otwartość na płodność. Poligamia jest przeciwna jedności małŝeństwa; rozwód rozłącza to, co Bóg złączył. Odrzucenie płodności pozbawia Ŝycie małŝeńskie dziecka, które jest "najcenniejszym darem małŝeństwa" Dopóki Ŝyje prawowity współmałŝonek, zawarcie powtórnego związku przez rozwiedzionych sprzeciwia się zmysłowi i prawu BoŜemu, jak tego nauczał Chrystus. Osoby rozwiedzione zawierające nowy związek nie są wyłączone z Kościoła, ale nie mogą przystępować do Komunii świętej. Powinny one prowadzić Ŝycie chrześcijańskie, zwłaszcza wychowując swoje dzieci w wierze.