Bezpieczeństwo stosowania środków ochrony roślin

Transkrypt

1 20 Ochrona roślin Bezpieczeństwo stosowania środków ochrony roślin dr inż. Wojciech Miziniak, Instytut Ochrony Roślin PIB TSD Toruń W ochronie upraw rolniczych herbicydy stosuje się jako narzędzie uzupełniające do walki z chwastami. W zależności od substancji czynnych tych środków oraz od mechanizmu ich działania, wywołują one zróżnicowane symptomy fitotoksycznego działania, prowadzące w konsekwencji do zamierania roślin wrażliwych. Jednak, o ile w przypadku zwalczania chwastów jest to celowy i pożądany efekt, to w przypadku ochrony roślin rolniczych jest niepożądany i może doprowadzić do znacznych strat w plonie. W związku z powyższym, wymaga się od rolników dużej precyzji i ostrożności, zarówno w trakcie przygotowania cieczy opryskowej, jak i podczas jej aplikacji, w celu uniknięcia negatywnego wpływu herbicydów na rośliny uprawne. W okresie wegetacji roślin plantacje buraka cukrowego mogą być narażone na kontakt z innymi substancjami czynnymi herbicydów, niezalecanymi do jego ochrony. Wynika to przede wszystkim ze stosowania niektórych substancji czynnych w przedplonach buraków cukrowych lub bezpośrednio w sezonie wegetacyjnym podczas aplikacji preparatów (znoszenie cieczy opryskowej, pozostałości substancji czynnych innych herbicydów niedomycie opryskiwacza). Stosowanie herbicydów w przedplonach buraka cukrowego Najlepszymi przedplonami dla buraków cukrowych są rośliny, które pozostawiają glebę w dobrej strukturze, mało zachwaszczoną oraz zasobną w składniki pokarmowe. Mając na względzie wysokie wymagania glebowe buraka cukrowego, bardzo dobrym przedplonem są więc zboża ozime głównie pszenica ozima, a także rośliny motylkowe oraz warzywa. Większość herbicydów zalecanych w uprawach rolniczych rozkłada się w ciągu sezonu wegetacyjnego, nie stwarzając bezpośredniego zagrożenia dla upraw następczych. Jeśli w etykietach środków Tab. 1. Substancje czynne herbicydów wymagających dłuższego, niż sezon wegetacyjny, odstępu czasu od zastosowania do uprawy buraka cukrowego Substancja czynna Herbicyd Dawka w g, kg, l/ha występują ostrzeżenia, to w dużej mierze dotyczą upraw następczych, zakładanych w przypadku wcześniejszego zaorania rośliny uprawnej (wymarznięcie, gradobicie). Nie mniej jednak, w uprawach roślin zbożowych oraz rzepaku zalecane są substancje czynne herbicydów wymagające dłuższego, niż jeden sezon wegetacyjny, odstępstwa czasu pomiędzy terminem zastosowania środków chemicznych, a uprawą buraków cukrowych na tym samym polu (Tab. 1). W pozostałych uprawach rolniczych, w korzystnych warunkach do rozkładu substancji czynnych herbicydów zastosowanych w przedplonach, preparaty w większości przypadków rozkładają się w okresie wegetacji nie stwarzając zagrożenia dla upraw następczych. W skrajnie niekorzystnych warunkach glebowo-klimatycznych (gleby piaszczyste, łatwo przesychające, o niskim ph, dużej zawartości substancji organicznej, niskich temperaturach w okresie zimy, na uwrociach) mogą wystąpić przejściowe objawy uszkodzeń (bielenie, zahamowanie wzrostu) w uprawach buraka cukrowego. Powyższe zapisy dotyczą w głównej Termin stosowania Chlorosulfuron Glean 75 WG g/ha wiosna, jesień Sulfosulfuron Apyros 75 WG, Nylon 75 WG 2,4D + aminopyralid + florasulam Propoksykarbazon sodowy Etametsulfuron metylu Chlopyralid, pikloram, aminopyralid Mustang Forte 195 SE Attribut 70 SG 13,3 26,6 g/ha Następstwo burak cukrowy Zalecane uprawy 24 mc Pszenica ozima, ozime, żyto, len wiosna 24 mc Pszenica ozima, ozime, pszenica jara 1,0 wiosna mc Pszenica ozima, ozime, żyto, jęczmień jary, pszenica jara od g/ha wiosna 12 mc Pszenica ozima ozime, pszenica jara Olleas g/ha wiosna 12 mc rzepak WG Astor 360 SL 0,3 l/ha jesień 18 mc rzepak mierze herbicydów stosowanych w uprawach kukurydzy zawierających w swoim składzie substancję czynną mezotrion (Mezotrion 100 EC, Calisto 100 EC); nikosulfuron (Elumis 105 OD); S metalachor (Camix 560 SE); terbutyloazyna + S metalachlor (Lumax 537,5 SE); nikosulfuron + rimsulfuron (Arigo 51 WG i Columbus 51 WG). Jednak, ze względu na trudności w uprawie gleby, wykorzystanie kukurydzy jako rośliny przedplonowej buraka cukrowego jest w niewielkim zakresie możliwe, gdyż wiąże się z koniecznością posiadania odpowiednich maszyn gwarantujących bardzo dobre rozdrobnienie resztek pożniwnych. Podobne zapisy dotyczące wpływu warunków glebowo-klimatycznych na tempo rozkładu substancji czynnych herbicydu są zamieszczone w etykiecie preparatu Kerb 50 WP. Wymieniony herbicyd zawierający substancję czynną propyzamid jest zalecany do odchwaszczania między innymi plantacji rzepaku, lucerny oraz cykorii. W przypadku wcześniejszego zaorania plantacji, zaleca się ponownie wysiać

2 Ochrona roślin 21 roślinę uprawną lub grupę roślin, w których zarejestrowana jest dana substancja czynna herbicydu. Stosowanie herbicydów w okresie wegetacji roślin W momencie pisania niniejszego artykułu, w większości przypadków zakończono stosowanie herbicydów w uprawach rolniczych. Niewątpliwie, pod względem możliwości przeprowadzenia zabiegów, mijający sezon wegetacyjny był o wiele trudniejszy niż poprzednie lata. W okresie wiosennym silne wiatry oraz lokalne deszcze uniemożliwiały terminowe przeprowadzenie zabiegów. Wynikające z tego opóźnienia zmuszały rolników do stosowania środków chemicznych w mało sprzyjających warunkach atmosferycznych (wiatr pow. 3 m/s) lub maksymalnego wykorzystania dni optymalnych do wykonania zabiegów. W tak napiętych terminach, niejednokrotnie mogło dojść do niezamierzonego uszkodzenia roślin uprawnych powodowanych znoszeniem cieczy opryskowej lub pozostałościami innych substancji czynnych Rys. 1. Deformacje liści buraka cukrowego wywołane przez 2,4 D znoszenie cieczy opryskwej herbicydów, niezalecanych do ochrony buraka cukrowego. Większość herbicydów powszechnie stosowanych w rolnictwie, to preparaty odznaczające się działaniem selektywnym. Jednak selektywność herbicydów nie jest stałą cechą i może być w dużym stopniu modyfikowana warunkami środowiskowymi. Najmniejsze ryzyko pojawienia się objawów fitotoksycznych występuje u roślin posiadających genetyczną odporność na stosowaną sub- 4/2014 BURAK CUKROWY

3 22 Ochrona roślin W porównaniu do herbicydów z grupy regulatorów wzrostu objawy uszkodzeń powodowane przez inhibitory syntezy aminokwasów występują zwykle po upływie kilku lub kilkunastu dni po zabiegu. W pierwszym okresie następuje zahamowanie wzrostu i rozwoju roślin wrażliwych, a w późniejszym terminie pojawiają się chlorozy i czerwienienie liści pomiędzy nerwami. W niektórych przypadkach wymienione objawy występują na ogonkach liściowych oraz nerwach najmłodszych liści. Charakterystyczną cechą działania tej grupy herbicydów jest hamowanie wzrostu korzeni oraz stopniowe zamieranie roślin postępujące od stożków wzrostu (Rys. 2, 3, 4). C. Inhibitory syntezy lipidów Rys. 2. Objawy uszkodzeń buraków spowodowane znoszeniem cieczy opryskowej zawierającej chlorosulfuron stancję czynną. Natomiast w przypadku rozkładu substancji czynnych na drodze metabolicznej, możliwość wystąpienia uszkodzeń jest znacznie większa. Stosowane w ochronie roślin herbicydy można podzielić według budowy chemicznej, miejsca działania substancji czynnej, selektywności lub metody ich aplikacji. Jednak w przypadku oceny objawów uszkodzeń najlepszym kryterium ich podziału jest sposób działania. W związku z powyższym herbicydy możemy podzielić na 7 głównych grup: A. regulatory wzrostu, B. inhibitory syntezy aminokwasów, C. inhibitory syntezy lipidów, D. inhibitory wzrostu siewek, E. inhibitory fotosyntezy, F. inhibitory syntezy pigmentów, G. destruktory błon komórkowych. Herbicydy te powodują zakłócenia w równowadze hormonalnej, syntezie białek oraz w transporcie tkankowym. Uszkodzenia pojawiają się zwykle kilka godzin po oprysku, wywołując u roślin wrażliwych skręcenie i podwijanie ku górze brzegów blaszek liściowych i łodyg oraz zahamowanie wzrostu (Rys. 1). Z badań przeprowadzonych przez IOR PIB w Poznaniu wynika, że burak cukrowy odznacza się małą selektywnością na zastosowane substancje czynne z grupy regulatorów wzrostu. Zawartość w cieczy opryskowej nawet nieznacznej ilości dikamby lub fluroksypyru (10 ppm) wywołuje już symptomy fitotoksycznego wpływu, natomiast w przypadku 2,4 D lub MCPA ilość wymienionych substancji czynnych jest wyższa i oscyluje w granicach 100 ppm. B. Inhibitory syntezy aminokwasów Herbicydy należące do inhibitorów syntezy lipidów wykazują aktywność biologiczną w stosunku do roślin jednoliściennych. Cechą charakterystyczną tej grupy preparatów jest szybkie wnikanie i przemieszczanie się substancji czynnych do stref wzrostu pędów i korzeni. Pobierane są w głównej mierze przez liście, ale niektóre substancje czynne wykazują aktywność poprzez glebę. Zastosowanie graminicydów we wczesnych fazach rozwojowych buraka cukrowego (liścienie do 1 pary liści) powoduje zahamowanie wzrostu rośliny uprawnej. D. Inhibitory wzrostu siewek W zależności od grupy chemicznej powodują zróżnicowane objawy fitotoksycznego wpływu. Rośliny wrażliwe na amidy ulegają skarłowaceniu, wzrost i rozwój pędów i korzeni ulega zahamowaniu, a liście przybierają ciemnozieloną barwę. A. Regulatory wzrostu Rys. 3. Objawy uszkodzeń wywołane przez jodosulfuron

4 Ochrona roślin 23 powodujących przemieszczanie się substancji czynnych w głąb gleby. W przypadku pozostałości substancji czynnych herbicydów należących do dinitroanilin roślina ulega skarłowaceniu, co powoduje uszkodzenie wschodów lub całkowity ich zanik. Rośliny wrażliwe mają krótkie i cienkie korzenie, mogą mieć zgrubiałą łodyżkę podliścieniową oraz chropowate i kruche liście. E. Inhibitory fotosyntezy Rys. 4. Chlorozy na liściach buraka cukrowego spowodowane znoszeniem cieczy opryskowej zawierającej sulfosulfuron Natomiast w przypadku zastosowania herbicydów z grupy chloroacetoanilid następuje hamowanie wzrostu siewek oraz zamieranie chwastów tuż po skiełkowaniu. Ponadto charakterystycznym objawem ich fitotoksycznego wpływu jest utrata wigoru roślin. Uszkodzenie roślin uprawnych wzrasta w chłodnej i wilgotnej pogodzie, w okresie kiełkowania oraz po obfitych opadach deszczu Objawy uszkodzeń wywołane przez herbicydy należące do grupy inhibitorów fotosyntezy uzależnione są od sposobu pobrania substancji czynnej. W przypadku wnikania substancji czynnej herbicydu przez korzenie następuje żółknięcie i zamieranie roślin wrażliwych zaraz po ich wschodach. Odmienne symptomy fitotoksycznego wpływu możemy zauważyć jeżeli preparaty zostały naniesione nalistnie. W takim przypadku obserwujemy chlorozy, a następnie nekrozy w miejscu kontaktu preparatu z powierzchnią liścia (Rys. 5). Objawy uszkodzeń w wyniku zastosowania preparatów 4/2014 BURAK CUKROWY

5 24 Ochrona roślin wodują one uszkodzenia błon komórkowych co w konsekwencji prowadzi do szybkiej desykacji. Objawy uszkodzeń widoczne są już po kilku godzinach po zabiegu. W miejscu kontaktu preparatu z tkanką roślinną pojawiają się chlorotyczne plamy oraz nekrozy. Podsumowanie Rys. 5. Uszkodzenia buraka cukrowego wywołane przez izoproturon znoszenie cieczy opryskowej Rys. 6. Objawy fitotoksyczności wywołane przez chlomazon znoszenie cieczy opryskowej należących do inhibitorów fotosyntezy pojawiają od brzegów blaszki liściowej starszych liści. F. Inhibitory syntezy pigmentów Charakterystycznym objawem fitotoksycznego oddziaływania tej grupy środków jest powstawanie białych plam lub bielenie całych roślin wykazujących wrażliwość na tę grupę herbicydów (Rys. 6). W pierwszym okresie po zastosowaniu preparatów wzrost roślin jest kontynuowany, jednak w późniejszym terminie pojawiają się nekrozy i chlorozy powodujące stopniowe zasychanie liści. Po zastosowaniu preparatu rośliny wrażliwe nie wschodzą lub zaraz po wschodach bieleją i stopniowo zamierają. W przypadku mniejszego niż 75 % wystąpienia plam na powierzchni liści może nastąpić regeneracja tkanek roślinnych. G. Destruktory błon komórkowych Grupę herbicydów należących do destruktorów błon komórkowych reprezentują środki chemiczne o działaniu kontaktowym, w niewielkim stopniu przemieszczające się w roślinach. Po- Jak wspomniano na wstępie artykułu, burak cukrowy może być narażony na kontakt z innymi substancjami czynnymi herbicydów. W konsekwencji błędów popełnionych, zarówno w przedplonach, jak i w okresie wegetacji, może dojść do znacznych strat w plonie rośliny uprawnej. W pierwszym przypadku, wynika to przede wszystkim z nieuważnego czytania etykiet preparatów. Drugim, głównym powodem występowania objawów fitotoksyczności jest pośpiech, stosowanie herbicydów w niesprzyjających warunkach lub pomylenie opakowania z herbicydem. W celu uniknięcia pomyłek podczas stosowania herbicydów zaleca się plantatorom buraka cukrowego przestrzeganie następujących zasad: dostosowanie herbicydów do długości rotacji uprawy buraka cukrowego akapit na etykiecie następstwo roślin, dokładne wymycie opryskiwacza bezpośrednio po zabiegu, przeprowadzenie zabiegów w optymalnych warunkach (wiatr i temperatura) lub zastosowanie dysz niskoznoszeniowych (inne nazwy to antydryftowe lub przeciwznoszeniowe), co pozwala na przeprowadzenie zabiegu w mniej korzystnych warunkach. dokładne sprawdzenie opakowania herbicydu przed sporządzeniem cieczy roboczej. Korn Kali nowa jakość granulatu Na sezon jesienny firma K+S KALI GmbH przygotowała Korn Kali, znany rolnikom nawóz potasowy z magnezem i siarką w nowej, lepszej jakości. W tym sezonie granulat tego nawozu ma wyższą jakość i polepszony skład granulometryczny, co gwarantuje bardzo dobrą jakość wysiewu, nawet na szerokość roboczą 36 m (L. Lewicka, K+S Polska).