Dzieci -6. Koncepcja obserwatorium sytuacji małych dzieci w Polsce Fundacja Rozwoju Dzieci im. J. A. Komeńskiego 14 maja 2010, Sejm RP

Transkrypt

1 Dzieci -6 Koncepcja obserwatorium sytuacji małych dzieci w Polsce Fundacja Rozwoju Dzieci im. J. A. Komeńskiego 14 maja 2010, Sejm RP

2 Populacja -6 Dzieci w wieku 0-6 to 7% naszego społeczeństwa. W 2008 roku urodziło się 414,499 dzieci (GUS) - to niemal 414,5 tysięcy obywateli, 414,5 tysięcy sześciolatków idących do szkoły, 414,5 tysięcy w jednym roczniku testu gimnazjalnego, 414,5 tysięcy przyszłych pracowników. 414,5 tysięcy to więcej niż populacja Szczecina (406 tysięcy). Od 2027 roku przez 6 lat będą stanowiły większość studentów szkół wyższych w Polsce. Zapełnią na 6 lat uczelnie. Od 2030 roku będą masowo wchodzić na rynek pracy. To co dziś o nich wiemy, pozwoli nam wpłynąć na to, co będzie się działo w 2030 roku. Polska lata lat i więcej 3% 4% 13% 9% 71% Źródło: GUS 2009

3 Co wiemy o małych dzieciach? Wiemy to, co wynika z analiz dorosłych: Niski kapitał społeczny (1) Najwyższy wskaźnik przekazywanie nierówności edukacyjnych w UE (2) O małych dzieciach wiemy za mało a to, co wiemy nie jest optymistyczne: Najniższy poziom upowszechnienia edukacji przedszkolnej w UE (3) Najbardziej rozpowszechnione ubóstwo wśród rodzin z dziećmi w UE (4) Za mało wiemy o małych dzieciach, by powiązać sytuację dorosłych z tym, co się dzieje się w dzieciństwie Nie potrafimy wyciągać praktycznych wniosków i działać tak by wpływać na warunki, które określają późniejsze życie Żródła: (1) Polska 2030, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, 2009 (2) Child poverty and child well-being in the EU, Social Protection Committee, 2008 (3) Fundacja Komeńskiego, opracowania własne/eurostat (4) Child poverty and child well-being in the EU, Social Protection Committee, 2008

4 Jakiego rodzaju wiedzy nam brakuje? Francja statystyki edukacyjne lat 1 rok 2 lata 3 lata Robotnicy Pracownicy umysłowi Rolnicy Średni stopień kierowniczy % dzieci, dla których ścieżka edukacyjna przebiega normalnie w zależności od długości chodzenia do przedszkola i pochodzenia społecznego Wyższy sropień kierowniczy % dzieci, które powtarza zerówkę w zależności od klasy społeczno-zawodowej i długości uczęszczania do przedszkola Wyższa klasa społecznozawodowa Średnia klasa społecznozawodowa Niższa klasa społecznozawodowa Wszystkie 0 lat edukacji przedszkolnej 17,8 36,1 30,5 rok edukacji przedszkolnej 5 13,5 24,7 18,3 2 lata edukacji przedszkolnej 4,2 10,4 21,2 14,5 3 lata edukacji przedszkolnej 2,8 6,7 17,3 10,4 4 lata edukacji przedszkolnej 1,1 5,8 17,2 10 Wszystko 3,1 8, ,8 Dane pochodzą z "Éducation et Formations" N 6 - Octobre 1983 / Juin 1984, za

5 Dobra wiedza o małych dzieciach Dobra wiedza powinna pozwalać nam lepiej działać, czyli: Być oparta na spójnej wizji szczęścia i dobrego rozwoju małego dziecka Bazować na wielowymiarowej, całościowej koncepcji dobrostanu (well-being) i dobrego rozwoju (well-becoming ) małych dzieci traktować dziecko całościowo Opisywać zarówno sytuacjęmałych dzieci (stan) jak i podejmowane działania(proces) oraz świadomośćtych procesów(postawy) Pokazywać efekty(outcomes) działań czy realnie zmieniają sytuację małych dzieci? Dopiero analiza wszystkich tych danych pozwoli nam ulepszyć politykę na rzecz małych dzieci.

6 Dobra wiedza o małych dzieciach Powinna pozwalać nam lepiej działać, a to znaczy, że musi być holistyczna i spójna: Wizja, filozofia szczęścia i dobrego rozwoju małego dziecka Wielowymiarowa, całościowa koncepcja wellbeing(dobrostanu) i well-becoming(dobrego rozwoju) małych dzieci Działania prowadzone na rzecz małych dzieci zgodnie z przyjętą koncepcją dobrostanu i dobrego rozwoju Mierzymy sytuację jak żyje się małym dzieciom, jak się rozwijają? Mierzymy i opisujemy działania państwa na rzecz małych dzieci Mierzymy czy działania wpływają na sytuację, czy osiągamy zamierzone cele (outcomes)

7 Dobra wiedza o małych dzieci Wskaźniki, informacje, które zbieramy: - Powinny być skupione na dziecku, nie na rodzinie Np. Mierząc deprywację materialną dane powinny uwzględniać potrzeby małych dzieci, a nie całej rodziny (brak środków na pomoce rozwojowe albo na transport, a nie na dobra trwałego użytku np. tv) - Powinny uwzględniać różne wymiary danego obszaru Np. Uwzględniać zarówno stan zdrowia fizycznego, jak i psychicznego dziecka - Powinny pozwalać nam uchwycić różnice i nierówności pomiędzy różnymi grupami dzieci Co oznacza, że powinny być zbierane dla istotnie różniących się grup (obszary miejskie/wiejskie, wiek dzieci, skład rodziny, wykształcenie rodziców itd.) - Powinny, na tyle ile to możliwe, uwzględniać wypowiedzi dzieci i ich rodziców Tak jak np. w projekcie Obywatel Dziecko Fundacji Komeńskiego, albo w projekcie Friendly Cities UNICEF - Powinny móc opisywać środowisko lokalne dzieci część tych danych mogłaby tworzyć lokalny system monitorowania sytuację małych dzieci Według wzoru projektu Moja Polis

8 Wizja małego dziecka wyznacza granice tego, co chcielibyśmy wiedzieć Dziecko jako podmiot, który może wyrazić swoje zdanie i podejmować decyzje Dziecko jako równoprawny uczestnik życia społecznego Czy małe dzieci uczestniczą w życiu społecznym? Czy mają okazję wypowiadać się na temat swojego otoczenia, życia? Czy dobrze im się żyje? Czy są brane pod uwagę przy podejmowaniu decyzji? Czyli jakie są relacje społeczne dziecka? Czy małe dziecko żyje w przyjaznym świecie? Prawa dziecka, również w odniesieniu do najmłodszych dzieci Czy prawa małych dzieci do rozwoju w odpowiednich warunkach materialnych, do bezpieczeństwa, zdrowia,edukacji są realizowane? Co robi państwo, by te prawa wdrażać? Równość szans wszystkie małe dzieci powinny mieć równie szczęśliwe dzieciństwo. Dodatkowo, to dzieciństwo jest właściwie jedynym momentem, w którym można skutecznie zapewnić szanse na lepsze życie. Jaka jest skala nierówności w realizowaniu praw przez różne grupy dzieci?

9 -6 propozycja Wielowymiarowe spojrzenie na dobrostan dziecka opisuje sytuację MD pod względem ulegania wypadkom oraz występowania wszelkich form przemocy i molestowania, z uwzględnieniem działań podejmowanych na rzecz dbania o bezpieczeństwo i zapobiegania przemocy opisuje sytuację ekonomiczną, w której dorasta MD oraz ewentualne ograniczenia w dostępie do ważnych dóbr, z którymi się boryka. Jednocześnie opisuje pomoc publiczną, z której korzystają małe dzieci i jej efekty opisuje to, na ile świat zewnętrzny uwzględnia potrzeby MD (na poziomie urządzania środowiska fizycznego, wydawania środków publicznych, planowania strategicznego ) Warunki materialne Bezpiecze ństwo Przyjazny świat opisuje nie tylko stan zdrowia MD ale też zasięg diagnostyki, dostęp do służby zdrowia oraz działania prozdrowotne i profilaktyczne Zdrowie Relacje społeczne Edukacja i rozwój opisuje dostęp do różnych zasobów wspierających indywidualny rozwój intelektualny, emocjonalny i społeczny MD (również instytucje edukacyjne i nierówności w dostępie do tych instytucji) oraz to jak rozwijają się MD w Polsce opisuje świat społeczny, w którym uczestniczy dziecko, gęstość, jakość i różnorodność relacji, w których uczestniczy

10 Holistyczna wizja: przykład Szkocji Szkocki program działania Getting it Right for Every Child bazuje na wypracowanej wizji małego dziecka. W tej wizji zawiera się też wizja dorosłego obywatela, który z dziecka wyrośnie. Działania w pierwszych latach mają wyposażyć jednostkę w cechy i umiejętności potrzebne w całym przyszłym życiu.

11 Co chcemy osiągnąć? Szczęśliwe dziecko (w Szkocji) Odnoszące sukcesy dziecko: Rozwija, adekwatnie do wieku, umiejętność dbania o siebie i radzenia sobie w życiu Rozwija niezależność i autonomię, adekwatnie do wieku Włączone w życie społeczne dziecko: Czuje się akceptowane i docenione w rodzinie lub miejscu opieki Czuje się akceptowane i docenione przed przyjaciół i rówieśników Rozwija adekwatne do wieku umiejętności społeczne Czuje się akceptowane i docenione w szkole Ucząc się reaguje pozytywnie na wyzwania Rozwija adekwatne do wieku umiejętności komunikacyjne Jest zmotywowane do uczenia się Jest w stanie sprostać i przekroczyć oczekiwania adekwatne dla wieku wymagania edukacyjne Ma osiągnięcia w różnych aktywnościach pozaszkolnych Rozwija umiejętność radzenia sobie z niepełnosprawnością i przewlekłymi chorobami Reaguje ma wszelkiego rodzaju wsparcie Rozwija umiejętność oceniania ryzyka i opanowania go w otoczeniu Czuje się akceptowane i docenione w społeczności lokalnej Czuje, że jego/jej rodzina jest akceptowana i ceniona w lokalnej społeczności Ma możliwość poznawania przyjaciół w różnych okolicznościach Ma dostęp do różnego rodzaju aktywności społecznych i rekreacyjnych Otrzymuje wsparcie, które pomaga mu przełamać ograniczenia, które mogłyby prowadzić do wykluczenia społecznego Źródło: People/childrensservices/girfec/publications/Briefing5

12 Sytuacja, działania, świadomość: przykłady wskaźników

13 Edukacja i rozwój małych dzieci: propozycje wskaźników Obszar edukacja i rozwój opisuje dostęp do czynników wspierających indywidualny rozwój dziecka, zwiększających jego możliwości poznawania świata i kształtowanie umiejętności

14 E d u ka c ja i ro zw ó j m a ły c h d zie c i: propozycje wskaźników w Irlandii W kwerendzie przeprowadzonej na zlecenie Biura Ministra ds. Dzieci i Młodzieży w Irlandii Północnej, wyodrębniono 106 wskaźników opisujących obszar edukacji i rozwoju małych dzieci. Przykładowe wskaźniki z ww. kwerendy: Raport Measuring Child Well-Being: An Inventory of Key Indicators,Domains and Indicator Selection. Criteria to Support the Development of a National Set of Child Well-Being Indicators, 2005

15 Dane o edukacji małych dzieci - przykłady Co jest ważne? Możliwość śledzenia drogi edukacyjnej poszczególnych uczniów (bez danych identyfikujących) od najwcześniejszych lat do wejścia na rynek pracy. Jak to można robić? Powszechnie realizowane za pomocą regularnych badań panelowych (Irlandia, Szkocja) lub identyfikacji dzieci w systemie statystycznym (Francja). Identyfikacja sytuacji społecznej uczniów i powiązanie jej z osiągnięciami edukacyjnymi Francja opracowana, regularnie od 1950 klasyfikacja społeczno-zawodowa, badana w spisie powszechnym, przypisana do dziecka. Dyskusja publiczna, ustalenie, kim ma być i co umieć dziecko -6. Dyskusja publiczna, ustalenie, kim ma być i co powinien umieć 6-latek Wykorzystywane bardzo różne wskaźniki dojrzałości szkolnej, osiągnięć 6-latków itd.

16 Trudności z danymi Problemy z danymi mogą występować na różnych poziomach: Nie ma danych, nie są zbierane Nie są zbierane i wymagają opracowania metodologii Nie są odpowiednio zliczane lub agregowane (utrata informacji o zróżnicowaniu wg wieku, płci, miejsca zamieszkania, poziomu administracyjnego) Dane są zbierane, ale nie są przekazywane do jednego miejsca, które zajmuje się ich zbiorczym opracowaniem Dane nie są odpowiednio analizowane, przeliczane nie tworzy się wskaźników o wysokiej wartości informacyjnej, mimo dostępności danych Dane nie są udostępniane/publikowane, nawet jeśli są

17 Jak trudno jest zdobyć wiedzę o sytuacji małych dzieci? Warunki Materialne Zdrowie Edukacja i rozwój Przyjazny świat Miejsca w przedszkolach i żłobkach na 1000 dzieci w % wydatków publicznych na % MD żyjących poniżej minimum socjalnego Śmiertelność około-porodowa odpowiednim wieku politykę małego dziecka % MD żyjących w ubóstwie skrajnym (minimum egzystencji) % ciężarnych będących pod opieką lekarską % dzieci 3-5 letnich w przedszkolach % dzieci w opiece zastępczej % MD żyjących w gospodarstwach zagrożonych ubóstwem % dzieci rodzące się z niedowagą (<2,5 kg) % gosp. Domowych z MD, w których są złe warunki mieszkaniowe % gosp. Domowych nie mogących zaspokajać podstawowych potrzeb/kupić dóbr trwałych % dzieci w przedszkolach otrzymujących dopłatę do posiłków (na poziomie kraju, województwa, powiatu, gminy) % środków z pomocy społecznej przekazywanych do rodzin z MD % rodzin z MD deklarujących korzystanie dla dzieci z jakiejś formy pomocy publicznej (rząd, samorząd, ngo, kościół) % MD żyjących poniżej minimum socjalnego od co najmniej 2 lat % rodziców MD deklarujących, że nie mogą z powodów materialnych zaspokajać ważnych potrzeb dzieci ze znajomymi) Średnia kwota pomocy publicznej na jedno MD Udział środków ze świadczeń społecznych w dochodach rodzin ubogich z MD % zagrożenia ubóstwem wśród gosp. domowych redukowany świadczeniami socjalnymi/zasiłkami rodzinnymi Liczba pediatrów/innych specjalistów na 1000 dzieci % rodzin z MD mającymi poczucie, że są odpowiednio poinformowani/zaopiekowani przez służbę zdrowia Ocena rodziców łatwości/trudności dostępu do opieki zdrowotnej dla MD % MD przewlekle chorych/niepełnosprawnych/z zaburzeniami rozwoju % dzieci u jakich przeprowadzono wizyty patronażowe % dzieci u jakich zdiagnozowano w pierwszych 3 latach życia niepełnosprawność lub zaburzenia rozwoju % MD niedożywionych % matek karmiących piersią w 6 tygodniu po urodzeniu % małych dzieci żyjących w domach, w których brakuje pomocy rozwojowych (odpowiednik wskaźnika dla starszych dzieci) % dzieci poniżej 3 lat w żłobkach/innych formach edukacji Dojrzałość szkolna Liczba nauczycielek z odpowiednimi kwalifikacjami na 1000 dzieci w wieku żłobkowym i przedszkolnym Liczba akredytowanych kierunków kształcących nauczycieli przedszkolnych i opiekunki żłobkowe akty prawne uwzględniające małe dzieci (również w uzasadnieniu) % dzieci nastoletnich rodziców % dzieci porzucanych przez rodziców % dzieci, które potrafi wymienić miejsca, które lubi w swoim otoczeniu (w jakim wieku?) % rodziców, które może wymienić przyjazne miejsca dla małych dzieci % MD codziennie jedzące śniadanie Średni dzienny czas czytania/bawienia się z MD % samotnych rodziców % MD jaki pozostawał pod opieką lekarską w ciągu pierwszych 6 lat życia % MD ze zdiagnozowanymi zaburzeniami mowy lub innymi trudnościami rozwojowymi psychologicznymi % matek w których zdiagnozowano depresję okołoporodową % 3 i 6 latków bez próchnicy (R) Deklarowane psychofizyczne poczucie (czy często boli, źle się czuje) w jakim wieku? % MD, które nie wyjeżdżają co najmniej tydzień w ciągu roku % rodziców, którzy nie mogą wysłać dzieci do żłobka/przedszkola Zadowolenie rodziców z przedszkola Poziom rozwoju/umiejętności u progu szkoły podstawowej % środków publicznych wydawanych z uwzględnieniem potrzeb małych dzieci (na różnym poziomie krajowym, regionalnym, lokalnym)

18 W stronę Obserwatorium: Irlandia Północna Sytuacja wyjściowa: rozproszone dane, analizy i działania związane z dziećmi brak spójnej wizji i polityki wobec dzieci Działania: 2000: Narodowa strategia Dziecięca, jedno z głównych ustaleń: narodowy zestaw wskaźników dobrostanu dzieci : Kwerenda wskaźników używanych do mierzenie dobrostanu dzieci, stosowanych w badaniach krajowych, międzynarodowych i opracowaniach naukowych. 2005: Tworzenie narodowego zestawu wskaźników dobrostanu dzieci raport z kwerendy i ogłoszenie zestawu wskaźników.w procesie tworzenia wskaźników uwzględniono zdanie wiele różnych stron, w tym także dzieci. 2006: pierwszy Raport o sytuacji dzieci na podstawie wypracowanego zestawu wskaźników (do tej pory raport ukazał się w 2006 i 2008 roku) Mechanizm: Ustalenie wskaźników na podstawie zarówno dostępnych danych, jak i wypracowanej wizji dziecka Wszystkie źródła danych, raporty i inne badania dotyczące sytuacji dzieci umieszczane są na ogólnodostępnej stronie Biuro Ministra ds. Dzieci i Młodzieży od początku koordynuje prace nad tworzeniem obserwatorium, i zajmuje się gromadzeniem danych z różnych źródeł i publikowaniem raportów. Zbieranie, analizowanie i publikowanie danych podporządkowane planowaniu działań na rzecz dzieci

19 Przyszłość -6 obserwatorium małych dzieci w Polsce Tworzenie obserwatorium to długi i trudny proces, w którym muszą być zaangażowane wszystkie instytucje zajmujące się małymi dziećmi. Nasza propozycja -6 to tylko początek i zachęta do dyskusji. Najważniejsze rekomendacje: Wypracowanie filozofii działania na rzecz małych dzieci Działania muszą być podejmowane na podstawie danych konieczne opracowanie systemu monitorowania sytuacji i działań (koncepcja obserwatorium) Dane należy inaczej zbierać uwrażliwić je na małe dzieci (childmainstreaming) i zbierać ich więcej (dane miękkie o relacjach społecznych, dane panelowe) Jedna instytucja musi zostać odpowiedzialna za gromadzenie, publikowanie i interpretowanie danych. wtedy powstanie obserwatorium dla dzieci -6!

20 Prezentację przygotowała: Anna Blumsztajn Fundacja Rozwoju Dzieci im. J. A. Komeńskiego Współpraca: Agnieszka Strzemińska Pracownia Badań i Innowacji Społecznych Stocznia