Ostatni hrabia na Krasnem Ludwik Józef Adam KORWIN-KRASIŃSKI herbu Ślepowron

Transkrypt

1 Ostatni hrabia na Krasnem Ludwik Józef Adam KORWIN-KRASIŃSKI herbu Ślepowron

2 Zebrał i opracował: Piotr Paweł CYPLA Warszawa S t r o n a

3 Był jedynym potomkiem hrabiego Augusta Kazimierza KORWIN- KRASIŃSKIEGO ( ) herbu Ślepowron z Krasnego (adiutanta generała Skrzyneckiego w powstaniu listopadowym, bohatera bitwy pod Ostrołęką) i Joanny KORWIN-KRASIŃSKIEJ tego samego herbu, jedynej córki Adama i Katarzyny BURSKIEJ. Rodzice Ludwika mieli wspólnych praprzodków Jana, stolnika ciechanowskiego (zmarłego w 1546 roku) i jego żonę Katarzynę określaną mianem: Katarzyna z Murowanego Mniszewa (Miszewa) MROKOWSKA. Jej przodkowie pieczętowali się prawdopodobnie herbem Lubicz. Herb hrabiów Krasińskich (odmiana I) Źródło: Adam Boniecki, Herbarz polski, tom XII, Warszawa 1908 Tytuł hrabiowski nadany był w trzech liniach Krasińskich herbu Ślepowron w Prusach, Galicji, Austrii i Królestwie Polskim. Juliusz hr. Ostrowski opisał ten herb w następujący sposób: KRASIŃSKI Hrabia I cz. Korwin albo Ślepowron odm. - W polu błękitnym na barku podkowy srebrnej krzyż kawalerski złoty, na którym kruk czarny z pierścieniem złotym, o oczku czerwonym, w dziobie. Nad tarczą korona hrabiowska, dziewięciopałkowa, a nad nią hełm w koronie, z którego klejnot: kruk jak w tarczy. Labry błękitne, podbite srebrem. 1 August Kazimierz Krasiński ojciec Ludwika, dziedziczył tytuł po swoim ojcu Józefie, który posługiwał się tytułem ponoć od 1796 roku. Tak był nazwany w dokumencie cesarskim potwierdzającym posiadanie dóbr Rohatyn Tytuł został potwierdzony przez Kancelarię Nadworną 10 kwietnia 1848 roku. Ostrowski podaje, że herb rodziny mazowieckiej z krasnego w miechowskiem, z której August Kazimierz, przedstawiciel pierwszej linii starszej gałęzi, zapisany jako hrabia przez stany galicyjskie 9 Października r. 1822, potwierdzony w tytule Austryi 29 Czerwca r Podstawą potwierdzenia było dawne szlachectwo polskie i posługiwanie się tytułem hrabiowskim przez ojca Augusta. 1 Juliusz hr. Ostrowski, Księga herbowa rodów polskich, tom.2, s , Warszawa Ibidem 3 S t r o n a

4 Ludwik Józef Adam Krasiński urodził się 26 VIII w rodzinnym majątku w Krasnem, a ochrzczony został dnia 1 IX 1833 roku. Ciekawostką może być fakt, że jego rodzicami chrzestnymi byli raczej przypadkowi ludzie baba kościelna i dziad kościelny. Akt urodzenia/chrztu Nr 60/1833 Zespół: 0142/D- Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej Krasne powiat ciechanowski Jednostka: 1833 Katalog: Urodzenia Adam Boniecki w Herbarzu polskim wywodzi, że pod koniec XVI wieku z rodu Krasińskich pozostały tylko dwie patrylinearne (męskie) linie rodowe. Jan, stolnik ciechanowski wspólny przodek rodziców Ludwika, miał łącznie dziewięcioro dzieci, w tym pięciu synów. Trzech z nich pozostawało w stanie kapłańskim. Mikołaj był kanonikiem (łowickim, gnieźnieńskim, krakowskim), a pod koniec życia kustoszem kruszwickim zmarł w 1575 roku. Franciszek był biskupem krakowskim zmarł w 1577 roku. Stanisław był archidiakonem krakowskim zmarł w 1598 roku. Protoplastami kolejnych linii rodowych mogli być pozostali dwaj synowie. Wojciech był założycielem tzw. gałęzi starszej. Z jego potomków powstały kolejne odnogi: na Krasnem z Franciszka, biskupa wileńskiego z Jakóba i generalska zwana 4 S t r o n a

5 opoczyńską z Stanisława. Drugi z synów Andrzej, był protoplastą tzw. gałęzi młodszej. Z jego potomków powstały kolejne odnogi i linie: odnoga sandomierska z Gabryela, odnoga podskarbińska z Jana Kazimierza oraz linia kasztelańska z Ludwika kasztelana ciechanowskiego. Z tej linii powstały kolejne odnogi: obozińska z Dominika i ordynacka na Opinogórze z Felicyana (Feliksa). 3 Przodkowie Augusta (ojca Ludwika) wywodzili się z gałęzi starszej i jej odnogi na Krasnem. Przodkowie Joanny (matki Ludwika) wywodzili się z gałęzi młodszej Krasińskich z linii kasztelańskiej i jej odnogi ordynackiej na Opinogórze. Wojciech i Andrzej, synowie Jana i Katarzyny protoplaści gałęzi starszej i młodszej Krasińskich urodzili się w Mniszewo (Miszewo) Murowane. Tam też na świat przyszli ich bracia: Mikołaj, Franciszek, Stanisław oraz siostry: Anna, Barbara, Dorota i Eufemia. Miszewo Murowane leży na północ od drogi Wyszogród - Płock (około 17 km od Płocka). W źródłach historycznych wymieniane od początku XV wieku jako: Misschova, Mischewo, Mischewo Omnium Sanctorum, Mnyschevo Murata. W niektórych źródłach zapisywane jako Mniszewo (między innymi u Bonieckiego, Ostrowskiego, Niesieckiego). Wieś od XIV wieku należała do rodu Lubiczów. W 1439 roku objął ją Jakub Jaszczołdowic herbu Lubicz, piszący się z Miszewa, syn Jaszczołda herbu Lubicz z Białobrzegów i Miszewa. Jakub miał dwóch braci starszego Stanisława i młodszego Wojciecha. Nie jest wiadome czy Katarzyna, żona Jana była w jakikolwiek sposób związana z Jaszczołdami. Być może nazywała się Miszewska, a nie Mrokowska Adam Boniecki w swoim herbarzu wymienia piętnaście pokoleń przodków po mieczu Ludwika Krasińskiego. Jako najdawniejszego z przodków wymienia Sławomira (sędziego nadwornego książąt mazowieckich Jana i Ziemowita), któremu sąd ziemski ciechanowski w 1372 roku oznaczył granice Krasnego od własności sąsiedniej Niedomysła. Według innych przekazów historycznych Krasne nadał książę mazowiecki Konrad I już na początku XIII wieku swemu marszałkowi Warcisławowi herbu Ślepowron Sławomir był jego wnukiem. 4 Synem Sławomira był Jasiek zmarły przed 1401 rokiem, którego żoną była Śmichna. Z nich Sławomir zwany Sławkiem, który dziedziczył na Krasnem i Rembowie. W latach był sędzią ziemskim różańskim i makowskim. Z jego linii wywodzą się Rembowscy, Łanieccy i Szczuccy. Jednym z jego synów był Mikołaj stolnik ciechanowski w latach , który założył Wolę Krasińską i nabył Zalesie. Odziedziczył Krasne i jako pierwszy pisał się nazwiskiem Krasiński. W 1482 roku wybudował w Krasnem nowy kościół. Zmarł przed 1491 rokiem. Jego żoną była Katarzyna (zmarła przed 1477 rokiem), z której pozostawił trzech synów i cztery córki. Jednym z synów Mikołaja był Andrzej, który w 1491 roku wraz z rodzeństwem dopełnił działu pozostałego po ojcu majątku był kolejnym dziedzicem Krasnego. Poległ w bitwie pod Koźminem na Bukowinie w 1497 roku, towarzysząc królowi 3 A.Boniecki, Herbarz polski, Część I, Wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich, Tom XII, s S t r o n a

6 Janowi Olbrachtowi, jako hetman wojsk mazowieckich. Pozostawił żonę Aleksandrę DZIERZGOWSKĄ i troje dzieci, w tym Jana stolnika ciechanowskiego w 1542 roku, zmarłego w 1546 roku. Żoną Jana była Katarzyna MROKOWSKA z Murowanego Mniszewa, z której pozostawił jedenaścioro dzieci, w tym syna Wojciecha, który dał początek tzw. gałęzi starszej Krasińskich. Był łożniczym królewskim (1543 rok), cześnikiem ciechanowskim, chorążym ciechanowskim, a w końcu kasztelanem sierpskim. W 1567 roku wymieniany jest jako współdziedzic Krasnego, Zalesia, Kurowa, Węgorza i Szczuk. W 1574 roku nabył Czyżów i Korzeń w powiecie chęcińskim. Zmarł w 1590 roku (pochowany w Krasnem). Pozostawił żonę Zofię CIEMIENIEWSKĄ i syna Mikołaja podkomorzego różańskiego w 1579 roku, zmarłego w 1618 roku. Żoną Mikołaja była Petronela SZCZAWIŃSKA córka Pawła (kasztelana łęczyckiego). Z niej pięcioro potomków, w tym najmłodszy Jan podkomorzy i wojski różański, uczestnik wojen przeciwko Turkom, będący 4 lata w niewoli tureckiej (jego nagrobek znajduje się w Krasnem). Był dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną Jana była Dorota NIEBORSKA córka Adama, z której miał 4 synów. Najstarszym synem był Jan, który również był dwukrotnie żonaty. Z drugiej żony Doroty KOZICKIEJ pozostawił siedmioro dzieci, w tym Pawła, cześnika ciechanowskiego w 1701 roku, właściciela Gruduska, zmarłego około 1709 roku. Żoną Pawła była Ludwika (Anna Ludwika) ZIELIŃSKA córka Walentego. Z niej ośmioro dzieci, w tym syn Franciszek urodzony w 1710 roku. W latach Franciszek występuje jako podstoli zawskrzyński. Od niego wywodzi się tzw. odnoga na Krasnem. W 1746 roku nabył Unikowo i Modły. Był dwukrotnie żonaty, zmarł w 1752 roku. Z drugiej żony Bogumiły NIEBORSKIEJ miał syna Ludwika Antoniego, który w latach sprawował po ojcu urząd podstolego zawskrzyńskiego. Boniecki wymienia go także, jako generała-adiutanta Buławy Wielkiej Koronnej. W 1755 roku był generałem- majorem wojsk koronnych. Wielokrotny poseł na sejmy, uczestnik konfederacji radomskiej (1767) i barskiej ( ). Jego żoną była Katarzyna STANISZEWSKA córka Mikołaja (podczaszego latyczowskiego) i Zofii Zaborowskiej. Po śmierci żony wstąpił do zakonu i w 1783 roku został kustoszem opatowskim. Miał dwóch męskich potomków jednym z nich był Józef, dziedzic Modły, Klic i Rohatyna. W 1782 roku wspólnie z bratem legitymował się ze szlachectwa i herbu Korwin w grodzie trembowelskim. Był oficerem wojsk austriackich tytułującym się hrabią (tak został nazwany w 1796 roku przez cesarza austriackiego w przywileju danym dla miasta Rohatyna. W 1789 roku ożenił się z Katarzyną SZTERMERÓWNĄ córką Jerzego, z pierwszego małżeństwa Michałową Bedońską, z którą miał siedmioro dzieci, w tym najmłodszego z synów Augusta, urodzonego w 1797 roku w Modłach (parafia Lekowo). W 1819 roku ożenił się ze swoją daleką kuzynką Joanną KORWIN-KRASIŃSKĄ tego samego herbu, córką starosty ciechanowskiego Adama i Katarzyna z BURSKICH herbu Jasieńczyk. To właśnie Joanna jako wiano wniosła Krasne, które w jej rodzinie pozostawało od początku XIII wieku. August i Joanna mieli jedynego potomka bohatera niniejszej opowieści, hrabiego trzech imion Ludwika Józefa Adama 5 5 A.Boniecki, Herbarz polski, Część I, Wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich, 6 S t r o n a

7 W kwietniu 1838 roku umiera matka Ludwika Joanna z KRASIŃSKICH. Wychowaniem 5-letniego syna zajmuje się ojciec i liczni wychowawcy. Ludwik pobiera nauki między innymi w pensji Leszczyńskiego w Warszawie i u Józefa Paszowskiego (tłumacza dzieł Szekspira). Jako młodzieniec podejmuje studia w Ecole des Mines we Francji, których jednak nie kończy. W 1854 roku powraca do kraju ze względu na konieczność uporządkowania spraw majątkowych. 6 Po śmierci ojca (styczeń 1857 rok) Ludwik staje się dziedzicem tytułu i właścicielem licznych majątków, takich jak: Krasne, Rohatyn, Magnuszew, Adamów. Pasją hrabiego Ludwika były konie w 1857 roku założył w Krasnem pierwszą na ziemiach polskich stadninę koni pełnej krwi angielskiej, a jego słynna stajnia Dobrogost tzw. Biała stajnia porównywana była ze słynnymi stadninami Sanguszków. Konie z tej stajni startowały na wyścigach nawet w Moskwie i Petesburgu. Z hodowli hr. Krasińskiego pochodził słynny Ruler ( ), nazwany ogierem stulecia. Ludwik Józef Adam Krasiński około 1860 roku Po kilku latach pracy nad pomnażaniem odziedziczonego majątku przyszedł czas na stabilizację w dniu 12 V 1860 roku w Kościele św. Augustyna w Paryżu Ludwik poślubił 40-letnią hrabinę Elżbietę Franciszkę BRANICKĄ herbu Korczak, córkę Władysława i Róży z POTOCKICH, wdowę po kuzynie Ludwika Zygmuncie KRASIŃSKIM ( ) herbu Ślepowron, jednym z największych poetów polskiego romantyzmu. (w rzeczywistości Napoleonie Stanisławie Adamie Feliksie Zygmuncie). Świadkami ślubu byli hrabiowie Braniccy: Konstanty, Aleksander, Władysław, Ksawery. Elżbieta nazywana w domu Elizą, była wnuczka Hetmana Wielkiego Koronnego Franciszka Ksawerego Branickiego, a przez matkę Różę Tom XII, s S t r o n a

8 z Potockich wnuczką równie utytułowanego Stanisława Szczęsnego Potockiego. Natura obdarzyła ją niepospolitą urodą, a rodzice olbrzymim posagiem. Hrabina Eliza z Branickich Krasińska - obraz Franza Xavera Winterhaltera W dniu 24 VII 1860 roku do akt stanu cywilnego parafii św. Krzyża w Warszawie złożono świadectwo z paryskiej parafii i spisano akt ślubu. 8 S t r o n a

9 Akt ślubu Nr 285/1860 Zespół: 72/158/0 Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej św. Krzyża w Warszawie 9 S t r o n a

10 W ten sposób stał się współwychowawcą wówczas 16-letniego Władysława Wincentego KRASIŃSKIEGO ( ) przyszłego ordynata opinogórskiego i jego młodszego rodzeństwa: Zygmunta Wincentego i Marii Beatrix. Na początku lat 60-tych XIX wieku Ludwik związał się z Towarzystwem Rolniczym organizacją skupiającą w tamtym okresie prawie ziemian. Towarzystwo nie zajmowało się polityką głosili ideę uwłaszczenia chłopów i rozwoju kultury rolnej. Ludwik był przeciwnikiem Powstania Styczniowego. Utrzymywał ścisły kontakt z Hotelem Lambert i Dyrekcją obozu białych. Za współpracę z organizacją narodową został wydalony z kraju i kilkanaście miesięcy musiał spędzić w Paryżu. Dzięki wstawiennictwu Leopolda Kronenberga w 1864 roku powrócił do Polski. Po powrocie do kraju całkowicie pochłonęły go idee pracy organicznej od tamtego czasu celem jego życia było pomnażanie majątku, nie tylko dla potrzeby własnej, ale także korzyści narodowej. W latach we wsi Szczuki (będącej własnością Krasińskich) założył Cukrownię Krasiniec, która przez prawie 150 lat była źródłem dochodów dla robotników zatrudnionych w fabryce, ziemian i chłopów z kilku pobliskich powiatów: makowskiego, przasnyskiego, ciechanowskiego i pułtuskiego. Cukrownia miała niezwykle istotny wpływ na otoczenie, a także na okoliczny przemysł i handel. Obok cukrowni powstały budynki mieszkalne dla pracowników administracji i robotników, powstał także dom dla dyrektora zakładu zwany popularnie Białym domem. Dla transportu buraków cukrowych i innych płodów rolnych Ludwik współfinansował budowę kolejki wąskotorowej łączącej tereny powiatów ciechanowskiego i przasnyskiego. Przy cukierni działała Ochotnicza Straż Pożarna, orkiestra dęta, biblioteka, czteroklasowa szkoła powszechna. Jako ciekawostkę można dodać, że w szkole tej uczyła między innymi Maria Skłodowska, która była jednocześnie guwernantką w domu Żórawskich współudziałowców cukierni (od 1 I 1886 roku). Kazimierz Żórawski (syn Juliusza, był jednym z najwybitniejszych matematyków polskich i rektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego) przez krótki czas był narzeczonym Marii. Dzięki rozwojowi Cukrowni Krasiniec tuż obok powstała wieś o tej samej nazwie. Dzisiejsi mieszkańcy Krasińca to w znacznej mierze potomkowie rodzin, które od początku związane były z cukrownią. Jako spadkobierca majątku przyczynił się także w znaczący sposób do rozbudowy rodowej siedziby w Krasnem - ufundował nowe założenie pałacowoparkowe. Budowle gospodarcze reprezentowały różne cechy stylowe architektury XIX wieku. W tym czasie styl neogotycki uważany był za szczególnie właściwy dla budowli w posiadłościach wiejskich. Formy architektury neogotyckiej najpełniej wyrażały ideę izolacji, kojarzyły się z pojęciem obronności czy niedostępności dla postronnych. Charakter obronny budynku w Krasnem został podkreślony przez usytuowanie go przy bramie wjazdowej. W świadomości współczesnych budowle w tym stylu miały kojarzyć się ze średniowieczną, rycerską genealogią rezydencji właściciela. Nawrót do architektury wiążącej się z dawnymi dziejami wynikał z osobistych rodowych ambicji inwestora. Wydaje się, że taką treść ideową wyrażała 10 S t r o n a

11 wieża w Krasnem, a jej średniowieczna szata zewnętrzna miała podkreślić starożytną metrykę rodu Ludwika Krasińskiego. 7 Dążeniem hrabiego Ludwika było, aby Krasne stało się wzorowym i przodującym w kraju majątkiem ziemskim. Pracę nad 22-hektarowym parkiem ogrodzonym murem powierzył dyrektorowi ogrodów miejskich w Warszawie Franciszkowi Szaniorowi. W parku zachował okazy starodrzewu, ale także wprowadził wiele nowych gatunków drzew i krzewów, w tym egzotycznych, sprowadzonych z nad Morza Śródziemnego i Kanady. W głębi parku urządzone zostały dwa zbiorniki wodne w formie liter "D" i "K" w rzucie poziomym, tj. Dobra Krasne" z wysepką pośrodku litery "D". Zbiorniki wodne otoczone zostały szpalerami drzew (strzyżonych grabów) o całkowitej długości około 1500 m. Aleja grabowa w Krasnem jest najdłuższą aleją w Polsce, i prawdopodobnie w Europie. Drzewa sadzono w równych odległościach i przez wiele lat specjalnie przycinano, tworząc gęsty zielony latem mur od ciemnych liści aleja zwana była czarną drogą. Ostatnim ogrodnikiem w majątku był Jan Pajewski. Jako ciekawostkę można dodać, że pomocnikiem pałacowego ogrodnika był przez pewien czas kilkuletni wówczas Marceli Nowotko (właściwie Nowotka) późniejszy pierwszy sekretarz Polskiej Partii Robotniczej. 8 Rodzina Nowotko wywodziła się z parafii Krasne. Ojciec Marcelego Mateusz, urodził się we wsi Zalesie, gdzie jego rodzice posiadali dom i niewielki kawałek ziemi. Około 1860 roku Zalesie weszło w skład majątku Krasińskich, a rodzina Nowotko pracowała w tym majątku. Mateusz po 1860 roku przeniósł się do Warszawy - na Ursynów (Służew) gdzie mieściły się stajnie Krasińskich. W 1893 roku mieszkał w Warszawie na Krakowskim Przedmieściu 7, gdzie mieścił się zarząd dóbr Krasińskich - był tam dozorcą i zajmował mały pokój z kuchnią. W 1895 roku z siódemką dzieci powrócił do Dóbr Krasne. W latach mieszkali w wieży wodociągowej, która równocześnie służyła jako pomieszczenia dla służby - Nowotkowie zajmowali dwa pokoje na parterze i piętrze. Jedno ze źródeł mówi, że Mateusz był dozorcą przy bramie prowadzącej do parku i pałacu. W innych źródłach podaje się, że był masztalerzem u hr. Ludwika Krasińskiego. Neogotycka wieża wodociągowa wybudowana została przy bramie wjazdowej na terenie zespołu pałacowo-parkowego. Zaprojektowana została przez Wincentego Rakiewicza. Pierwotnie miała dwa piętra i dwukondygnacyjną przybudówkę zwieńczoną krenelażem. Początkowo pełniła rolę pawilonu parkowego z tarasem widokowym, z czasem przyjęła funkcję użytkową dostarczała wodę do zabudowań dworskich, a na parterze i na piętrze mieściły się pomieszczenia mieszkalne użytkowane przez służbę folwarczną. Na elewacji wieży do dzisiaj widnieje piaskowcowy kartusz z herbem rodu Krasińskich Ślepowron. W latach w wieży działało muzeum pamięci Marcelego Nowotki, a obecnie Muzeum Krasińskich S t r o n a

12 Pałac Ludwika Krasińskiego w Krasnem. Oryginał fotografii w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie. W dniu 15 V 1876 roku w Krakowie zmarła żona Ludwika Elżbieta Franciszka (Eliza) z BRANICKICH. Pochowana została w rodzinnej krypcie Krasińskich, w kościele parafialnym w Krasnem. W testamencie cały majątek zapisała mężowi. Bardzo wzburzyła rodzinę powtórnym zamążpójściem, treścią testamentu i tym, że została Ludwikową." 9 Grób Elżbiety Franciszki Krasińskiej z Branickich Krypta rodu Krasińskich. Parafia św. Jana Chrzciciela w Krasnem (foto ks. Włodzimierz Piętka) S t r o n a

13 Hrabia Krasiński pozostaje wdowcem przez kolejne 6 lat. W tym czasie pochłania go praca. Niedługo po śmierci żony zostaje prezesem organizowanego przez ks. Jana Tadeusza Lubomirskiego Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w niedługim czasie Muzeum z małej placówki rozrosło się do dużej instytucji, zastępując poniekąd wyższą uczelnię. Ludwik należał także do grona sponsorów i redaktorów 5-tomowej Encyklopedii rolnictwa i spraw z nim związanych. Pierwsze wydanie dzieła ukazało się w latach W dniu 28 I 1882 roku wówczas prawie 49-letni hrabia Ludwik żeni się powtórnie. Jego drugą żoną zostaje 20-letnia panna Maria Ewa Magdalena Józefa Elżbieta Apolonia Katarzyna ZAWISZA-KIERŻGAJŁO herbu Łabędź (odm.), córka Jana Kazimierza i Marii Apolonii Katarzyny hr. KWILECKIEJ z Kwilcza herbu Śreniawa (Byliny). Maria Ewa Magdalena Józefa Elżbieta Apolonia Katarzyna ZAWISZA-KIERŻGAJŁO Źródło: 13 S t r o n a

14 Akt ślubu Nr 38/1882 Zespół: 72/158/0/-/102 Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej św. Krzyża w Warszawie 14 S t r o n a

15 W dniu 24 III 1883 roku w Warszawie rodzi się jedyna córka Ludwika, której na Chrzcie Świętym odbytym w parafii św. Katarzyny (Służew/Ursynów) w dniu 24 VI nadano imiona Maria Ludwika Joanna Józefa. Akt urodzenia/chrztu Nr 115/1883 Zespół: 175/D- Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej św. Katarzyny w Warszawie (Służew) Jednostka: 1883 ASC RK św. Katarzyny w Warszawie (Służew) 1883 r. Katalog: Urodzenia 15 S t r o n a

16 Ludwik Józef Adam Krasiński uzyskał potwierdzenie tytułu hrabiowskiego dnia 2 X 1888 roku. W starszym wieku hrabia Ludwik nie przywiązywał jednak uwagi do tytułów, wygód i przepychu. Posiadając pałace w Krasnem i na Ursynowie oraz inne liczne majątki ziemskie mieszkał w skromnym domu na Krakowskim Przedmieściu 7 w Warszawie. W pałacu w Krasnem przebywał rzadko. Większość swojego czasu i część funduszy przeznaczał na cele publiczne. Najwięcej wysiłku i funduszy włożył w rozwój dosyć potężnego przedsięwzięcia społecznego zapoczątkowanego w 1844 roku przez generała Wincentego Krasińskiego Bibliotekę Ordynacji Krasińskich. Hrabia Ludwik scalił rozproszony księgozbiór rodzinny i umieścił go w jednym ze skrzydeł Pałacu Krasińskich w Warszawie. Doprowadził do włączenia do Biblioteki Ordynacji bogatych zbiorów po bezdzietnym Konstantym Swidzińskim. Były to, jak na tamte czasy, zbiory niebagatelne, liczące woluminów, rękopisów, ryciny, ok monet, 246 eksponatów archeologicznych i 136 obrazów o wiele więcej niż Ossolineum funkcjonujące od 1817 roku. Książnica Ordynacji była od samego początku instytucją publiczną i w takiej formie przetrwała do dziś, jako oddział Biblioteki Narodowej. Hrabia Ludwik Krasiński był jednym z najbogatszych ludzi w Królestwie Polskim. Nie zmarnował majątku otrzymanego od ojca wielokrotnie go pomnażając. Pod koniec XIX wieku jego fortunę szacowano na 50 milionów rubli. W jego rękach znalazły się dobra odziedziczone, bądź zakupione. Zarządzał dobrami i folwarkami, takimi jak Krasne, Przystań, Magnuszewo, Krasnosielc i Żulin w Łomżyńskiem, Ojców i Pieskowa Skała w Kieleckiem, Adamów i Gutów w Siedleckim, Ursynów koło Warszawy. W spadku po matce odziedziczył bardzo rozległe dobra rohatyńskie w Galicji. Jako wiano od drugiej żony otrzymał także duże majątki w guberni mińskiej. Wszystkie folwarki były prowadzone na bardzo wysokim poziomie, dla których pierwowzorem było Krasne. Majątki Krasińskiego funkcjonowały jak małe miasteczka, skupiając wokół osiedla pracownicze i niezbędną infrastrukturę. Pod koniec lat 80-tych XIX wieku w dobrach kraśnieńskich oprócz cukrowni i znakomitej stajni, znajdowała się również nowoczesna owczarnia zarodowa, duża piekarnia, młyn amerykański, cegielnia, itp. Swój kapitał inwestował w tworzenie zakładów przemysłowych i warsztatów, które w większości lokował w swoich dobrach ziemskich, dając w ten sposób zatrudnienie mieszkańcom zarówno swoich dóbr, jak i okolicznym. Inwestował także w wiele innych przedsięwzięć. Jednym z ciekawszych była pierwsza w Polsce fabryka guzików, założona przez Krasińskiego w 1886 roku na Kurpiach we wsi Kadzidło. Faktycznie nie była to fabryka w pełnym znaczeniu tego słowa. Zamysłem Krasińskiego było stworzenie 300 małych, powiązanych ze sobą organizacyjnie warsztatów tworzących fabrykę, które miały dać zatrudnienie i zarobek dla okolicznych mieszkańców. Wyroby kurpiowskie miały już w listopadzie 1886 roku znaleźć się na jednej z wystaw konfekcji. Guziki miały być tworzone z rogu, kości i masy perłowej. Hrabia Krasiński ściągnął na Kurpie czeskich instruktorów, którzy mieli nauczyć jak wyrabiać guziki, czy spinki. Nad rozwojem przedsięwzięcia czuwał inżynier Surowicz, a dyrektorem fabryki był 16 S t r o n a

17 delegowany do tej roli przez Krasińskiego, Feliks Gomoliński. 10 z ówczesnych gazet codziennych napisano: W jednej Gazeta Warszawska" z 19 kwietnia (1 maja)1886 roku Źródło: W innej z gazet tamtego okresu można odnaleźć szerszy opis: Wiek : gazeta polityczna, literacka i społeczna. R. 14, 1886, nr 97 Źródło: Czy inwestowanie przez Krasińskiego niemałych środków w rozwój guzikarstwa na Kurpiach był podyktowany chęcią zysku? Głód na Kurpiach z S t r o n a

18 roku doprowadził do znacznego zubożenia mieszkańców Kurpiowszczyzny, a w rezultacie do późniejszej emigracji mieszkańców regionu do Prus i Stanów Zjednoczonych. Zwolennicy tej inicjatywy twierdzili, że Hrabia Krasiński podejmując się tego przedsięwzięcia chciał przede wszystkim pomóc w poprawie bytu mieszkańców regionu. Można oczywiście tłumaczyć inwestycje Krasińskiego w zgoła odmienny sposób na Kurpiach ze względu na panujący tam ubóstwo mógł znaleźć bardzo tanią siłę roboczą. Koniec XIX wieku był okresem dodatniej koniunktury gospodarczej oraz zapotrzebowania na guziki. Produkcja guzików ruszyła na ogromną skalę w warsztatach i fabrykach w Warszawie, Nasielsku, Wieluniu, Ostrołęce, Przystani i Sochocinie i przynosiła olbrzymie zyski. W niektórych źródłach podaje się, że pierwsza na północnym Mazowszu fabryka guzików z masy perłowej powstała już w 1866 roku w Krasnem i założona została przez jednego z najzamożniejszych ziemian w Królestwie Polskim Ludwika Krasińskiego. 11 Kadzidłowska fabryka guzików funkcjonowała jeszcze w 1892 roku. Zgodnie z testamentem hrabiego Krasińskiego przeszła na własność wspominanego wcześniej dyrektora Feliksa Gomolińskiego i adwokata Lucjana Wrotnowskiego. hr. Ludwik Józef Adam Krasiński Dobrze prosperujące, uprzemysłowione folwarki oraz liczne warsztaty i fabryki rozsiane po całym Królestwie Polskim przynosiły hrabiemu Krasińskiemu ogromne 11 Sochocińskie guziki ślad dawnej tradycji, publikacja towarzysząca wystawie: Sochocińskie guziki ślad dawnej tradycji eksponowanej od 10 września 2011 do 9 października 2011 r. w Muzeum Mazowieckim w Płocku Spichlerzu 18 S t r o n a

19 zyski. Lokował je w bankach krajowych i zagranicznych, wykupywał za nie akcje oraz domy w Warszawie. Wspólnie z innym wielkim przemysłowcem Kronenbergiem sfinansował budowę Kolei Terespolskiej. Był mistrzem w swoich działaniach, genialnym przedsiębiorcą otwarty na wszelkie zdobycze cywilizacyjne, rozumiejącym doskonale ducha epoki Zarządzając ogromnym majątkiem i pełniąc funkcje publiczne, zapominał o samym sobie pracował ponad siły od świtu do nocy. Zmarł nagle w nocy 21 IV 1895 roku. Przeżył 62 lata. Oprócz tytułu hrabiowskiego odziedziczonego po przodkach, był też grandem hiszpańskim, szambelanem austriackim i kawalerem maltańskim. Akt zgonu nr 603/1895 Zespół: 158/D- Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej św. Krzyża w Warszawie Jednostka: 1895b Katalog: Zgony Cała prasa warszawska zamieściła nekrologi i okolicznościowe artykuły omawiające zasługi hrabiego. Nabożeństwo żałobne odbyło się o godzinie 11 rano 24 IV 1895 roku w kościele św. Krzyża w Warszawie. Po mszy zwłoki zostały uroczyście odprowadzone do dworca drogi żelaznej Nadwiślańskiej i przewiezione do Ciechanowa, a stamtąd odprowadzone do rodowego majątku w Krasnem, gdzie następnego dnia odbyło się kolejne nabożeństwo żałobne. 19 S t r o n a

20 Nekrolog z Gazeta Polska Nr 93 z 23 kwietnia 1895 roku Źródło: Hrabia Ludwik Józef Adam Krasiński spoczął na wieki w krypcie rodu Krasińskich w kościele parafialnym św. Jana Chrzciciela w Krasne, w otoczeniu prochów swoich przodków Grób hrabiego Ludwika Józefa Adama Krasińskiego Krypta rodu Krasińskich. Parafia św. Jana Chrzciciela w Krasnem (foto ks. Włodzimierz Piętka) Źródło: 20 S t r o n a

21 Główną spadkobierczynią majątku Ludwika Krasińskiego została wówczas 12-letnia córka Maria Ludwika. W Gazecie Polskiej w artykule okolicznościowym zapisano: -Ś.p. Ludwik Krasiński, uczynił testamentem córkę swą dziesięcioletnią spadkobierczynią jeneralną. Małżonce swej, hr. Magdalenie z Zawiszów, zapisał biżuteryę całkowitą, kosztowności i wszelki majątek ruchomy oraz słynną stadninę w Krasnem. Z innych legatów testament obejmuje zapis dóbr Ursynów i Moczydło dla hr. Adama Krasińskiego, współwłasność fabryki grzebieni w Warszawie w ¼ p. Lucyanowi Wrotnowskiemu, pełnomocnikowi prawnemu zmarłego oraz w ¾ p.gumolińskiemu, dyrektorowi tejże fabryki, wreszcie zapisy różnych sum dla urzędników i oficyalistów. Egzekutorami testamentu są adwokaci przysięgli: Lucyan Wrotnowski i Leon Grabowski, którzy do czasu dojścia do pełnoletności córki zmarłego pobierać będą po rs. 1,000 rocznie. 12 Żona Ludwika Maria Magdalena z domu Zawisza-Kierżgajło w dniu 30 IV 1906 roku w Warszawie poślubiła Wacława Mikołaja Radziwiłła herbu Trąby, syna Wilhelma Adama Radziwiłła i Katarzyny z Rzewuskich herbu Krzywda. Osiem lat później ponownie pozostała wdową książę Wacław zginął w bitwie pod Mallwischken w dniu 30 XI 1914 roku. Maria Magdalena zmarła 6 I 1945 roku we Fryburgu (Szwajcaria). Po śmierci hrabiego Ludwika nastąpił stopniowy upadek posiadłości. Jedyna córka i spadkobierczyni hrabiego Maria Ludwika, odziedziczyła ogromny majątek. Gdy była już pełnoletnią w 1901 roku wyszła za mąż za księcia Adama Ludwika Czartoryskiego. Tym sposobem majątek Krasne jako posag hrabianki Krasińskiej przeszedł w ręce rodu Czartoryskich. Na portalu opisującym historię Krasnego napisano: Po ślubie księstwo Czartoryscy niezbyt zajmowali się Krasnem. Ich zainteresowania skupiały się bardziej na polu kulturalnym, humanitarnym oraz charytatywnym, aniżeli na sprawach rozwoju gospodarczego majątku. [ ] Po śmierci swojego brata Witolda w 1911 r., książę Adam Czartoryski odziedziczył ordynację gołuchowską, od tego też czasu księstwo Czartoryscy bardzo rzadko bywali w Krasnem. Dobrami w tym czasie zarządzał administrator wraz z liczną służbą. Na początku II wojny światowej majątek Krasne został przejęty przez gaulejtera Ericha Kocha, który do końca wojny uważał się za właściciela Krasnego. Po II wojnie światowej, w 1945 r., dawny majątek Krasińskich został znacjonalizowany i utworzono tu Państwowe Gospodarstwo Rolne. W 1987 r. reaktywowana została Stadnina Koni, którą od 1993 roku zarządza Agencja Rynku Rolnego w Warszawie. 13 W ten właśnie sposób zakończyła się kilkusetletnia historia jednej z odnóg bocznych gałęzi starszej rodu Krasińskich. Hrabia Ludwik Józef Adam Krasiński był ostatnim męskim potomkiem odnogi na Krasnem 12 Artykuł w Gazeta Polska Nr 93 z 23 kwietnia 1895 roku [w:] S t r o n a

22 IX Jan ~ pochowany w Krasnem Katarzyna z Murowanego Mniszewa MROKOWSKA herbu Lubicz X GAŁĄŹ STARSZA GAŁĄŹ MŁODSZA Wojciech ~ ur. Murowany Mniszew pochowany w Krasnem Zofia CIEMIENIEWSKA IX VIII Andrzej ~ ur. Murowany Mniszew pochowany w Krasnem Katarzyna CZERNICKA herbu Jastrzębiec Mikołaj?-1618 pochowany w Krasnem Petronela SZCZAWIŃSKA VIII II żona VII Stanisław ~ ur./zm. w Płocku 1591 Anna MICHOWSKA herbu Rawicz Jan Dorota NIEBORSKA VII LINIA KASZTELAŃSKA VI Ludwik ~ ur. Ciechanów Agnieszka KRYSKA herbu Prawdzic Jan Dorota KOZICKA herbu Lubicz VI ODNOGA ORDYNACKA NA OPINOGÓRZE V Felicyan (Feliks) ~ Zofia GARCZYŃSKA herbu Garczyński (Sas) Paweł ~1660-~1709 Anna Ludwika ZIELIŃSKA herbu Świnka V ODNOGA NA KRASNEM IV Jan Józef Ignacy ~ ur. Ciechanów, pochowany w Krasne Elżbieta Teresa SOŁTYK herbu Sołtyk Franciszek Katarzyna ZIELIŃSKA herbu Świnka IV III Michał Hieronim ur. Różan, pochowany w Krasnem Aleksandra ZAŁUSKA herbu Junosza Ludwik Antoni 1734-? Katarzyna STANISZEWSKA herbu Pobóg III II hr. Adam?-1808 pochowany w Krasnem Katarzyna BURSKA herbu Jasieńczyk hr. Józef ~ Katarzyna SZTERMER II I hr. Joanna KRASIŃSKA pochowana w Krasnem hr. August Kazimierz KORWIN-KRASIŃSKI pochowany w Krasnem I hr. Ludwik Józef Adam KORWIN-KRASIŃSKI ur./zm.w Krasnem Tablica przodków hr. Ludwika Józefa Adama Krasińskiego w linii patrylinearnej gałąź starsza i młodsza (opracowanie własne) 22 S t r o n a