Umiejętność realizowania marzeń

Transkrypt

1 NLP PROGRAMOWANIE NEUROLINGWISTYCZNE HARRY ADLER Umiejętność realizowania marzeń Spis treści Wstęp 2 1. Osiąganie upragnionych celów 4 Przesłanki sukcesu 6 Cztery kroki do sukcesu 7 Założenia NLP 8 Lepsza metoda przyswajania wiedzy 10 Czas na decyzje Wyznaczanie celów 13 Zdobywcy i marzyciele 14 Sporządź listę 14 Porządkowanie celów 16 Poznaj samego siebie 20 Zacznij działać Rozpoznawanie swojego samopoczucia 20 W jakim jesteś stanie? 21 Oddziaływanie emocji 21 Przejmowanie kontroli nad własnym umysłem 21 Posługiwanie się zmysłami wewnętrznymi 23 Rozpoznawanie własnych preferencji 24 Rozpoznawanie cudzych preferencji 26 Systemy wprowadzające 28 Dostrajanie się do wewnętrznego obrazu" 29 Decydowanie o własnym samopoczuciu 30 Lista submodalności 31 Stan alfa 32 Zmiana submodalności Czy to możliwe? 33 Nawyki myślenia 34 Przekonania na temat samego siebie 34 Przekonania wzmacniające i ograniczające 37 Rozpoznawanie przekonań na temat samego siebie 39 Interpretacja przekonań o samym sobie 39 Katalog przekonań 43 Dobrze wykonane zadanie 44 Jak z działań uczynić przekonania wzmacniające 45 Projekcja premierowa 46 Podejmij zobowiązania 46 1

2 5. Marzenia a sukcesy 47 Znaczenie wyobraźni 47 Życzenia i zamiary 48 Automatyczny układ osiągania celów 48 Cele czy marzenia? 50 Zaplanuj działania Twoja wewnętrzna drużyna 51 Złożona osobowość 52 Twój wewnętrzny krytyk 53 Zapoznawanie się z wewnętrzną drużyną 54 Posługiwanie się wewnętrzną drużyną Kreowanie możliwości wyboru 60 Zmiana kontekstu 60 Punkty widzenia 65 Zręczność językowa 65 Metafory Słowa środkiem do celu 71 Słowa mogą być niebezpieczne 71 Zawieranie przymierza ze słowami Osiąganie mistrzostwa 76 Wrodzone zdolności 76 Doskonałe działanie 77 Bariery na drodze do sukcesu 77 Fałszywi przyjaciele 78 Poczucie mistrzostwa 79 Powielanie mistrzostwa 80 Strategie mistrzostwa 81 Kotwiczenie Stosunki z innymi ludźmi a osiąganie własnych celów 88 Nawiązywanie kontaktu 89 Wykorzystanie technik NLP do celów zawodowych 92 Zastosowanie technik NLP w stosunkach z innymi dniowy plan działania 97 Wstęp Programowanie neurolingwistyczne, zwane w skrócie NLP (ang. Neurolinguistic Programming) bada postępowanie osób osiągających sukcesy w rozmaitych sferach aktywności oraz możliwości naśladowania ich sposobu myślenia i zachowania. Obiektem szczególnego zainteresowania tej dyscypliny jest przebieg procesów myślenia oraz jego oddziaływanie na zachowania jednostek. NLP uczy, jak myśleć skuteczniej, jak komunikować się z samym sobą i z otoczeniem, by osiągnąć zamierzone cele Nie jest ono jednak tylko uzupełnieniem teorii komunikacji, lecz niezwykle praktyczną gałęzią nauki, gdyż przedstawia myślenie i zachowania wyróżniających się jednostek w postaci modelu, który wszyscy możemy wykorzystać, by osiągnąć podobne wyniki Większość technik, które opisuję w tej książce, nadaje się do natychmiastowego zastosowania, zatem już podczas lektury będziesz mógł cieszyć się postępami osiągniętymi w różnych sferach życia, a następnie przystąpisz do budowania własnego sukcesu. Zaletą programowania neurolingwistycznego jest jego niezwykła elastyczność. Nawet jeżeli wybrana przez ciebie metoda nie przyniesie natychmiastowych rezultatów, zmienisz dzięki niej przyjęty sposób postępowania oraz ocenę własnej sytuacji, a w efekcie zrealizujesz wytyczone 2

3 cele. Przyswoiwszy sobie kilka podstawowych zasad, będziesz mógł wprowadzić te zmiany bez trudu. Zrozumiesz własny sposób myślenia oraz odkryjesz oddziaływanie myśli na zachowania, a tym samym - na swoje osiągnięcia NLP oferuje szereg technik, które sprawią, ze zmienisz sposób życia i będziesz kształtował je zgodnie z własną wolą. Programowanie neurolingwistyczne jest nauką, a zarazem sztuką doskonalenia się Jest sztuką, ponieważ każdemu z nas właściwy jest odrębny i niepowtarzalny sposób myślenia i postępowania, a wszelkie próby opisania -zwłaszcza uczuć, postaw i przekonań - zawsze są wysoce subiektywne Jest ono również nauką, chociaż ciągle jeszcze w powijakach, gdyż opiera się na naukowych metodach identyfikacji wzorców postępowania, które prowadzą do sukcesu. Historia NLP datuje się od początku lat siedemdziesiątych. Dwóch uczonych John Grinder - lingwista oraz Richard Bandler - matematyk, psychoterapeuta i informatyk, zainteresowało się wówczas metodami opracowanymi przez troje psychoterapeutow, którym niezmiennie udawało się doprowadzić do radykalnych zmian zachowań pacjentów. Byli to dr Milton H. Erickson, uznawany za jednego z największych hipnoterapeutow wszechczasów, Virginia Satir, terapeutka rodzinna, usuwająca na pozór nierozwiązywalne problemy w relacjach między najbliższymi oraz Gregory Bateson, antropolog pochodzący z Wielkiej Brytanii, który opracował model osiągania wybitnych rezultatów i wywarł wielki wpływ na twórców programowania neurohngwistycznego - Grindera i Bandlera - w pierwszym okresie ich wspólnej działalności. Metody opracowane przez tandem Grinder-Bandler znalazły dotychczas zastosowanie w takich dziedzinach jak sport, biznes, polityka i rozwój jednostki, przyciągając rzesze naśladowców na całym świecie. Obszar zastosowań NLP rozciąga się wciąż na nowe sfery życia, sprawiając, ze dziedzina ta zyskuje coraz większą popularność. Opracowane przez jej twórców pojęcia, głębokie, a zarazem niezwykle proste, oraz kronika praktycznych osiągnięć umożliwiają dynamiczny rozwój tej nauki, która dzięki swej przydatności i uniwersalności zaczyna dziś podważać pozycję klasycznej psychologu. Za sprawą NLP kilka generacji książek na temat pozytywnego myślenia i rozwoju jednostki znacznie straciło dziś na aktualności. Mimo że temat jest stosunkowo nowy, nie brak na rynku poświęconej mu literatury Wiele spośród wydanych dotychczas opracowań opisuje jednak tylko wybrane zagadnienia z tej dziedziny, toteż nowicjusz może poczuć się zniechęcony po ich lekturze. Wiele podręczników wyszło spod pióra specjalistów z dziedziny psychoterapii lub hipnoterapii, co odcisnęło wyraźne piętno na stylu pisania. Naturalną koleją rzeczy programowanie neurolingwistyczne rozwinęło swój specyficzny żargon, który częściowo odzwierciedla profil wykształcenia jego twórców (lingwista i psycholog), częściowo zaś służy do wyrażenia pewnych nowych, specjalistycznych pojęć, które gromadzi każda gałąź wiedzy. Nawet w codziennej rozmowie praktyk NLP może określić skuteczną technikę mianem eleganckiej", a mówiąc o stosunkach międzyludzkich - użyć słowa taniec". Czytelnicy nie doczekali się dotychczas rzetelnej literatury popularnonaukowej. Dostępne na rynku publikacje to w większości albo spłycone, infantylne opracowania albo szczegółowe, specjalistyczne podręczniki. Mam nadzieję, ze niniejsza książka wypełni tę lukę. Opisuje ona podstawowe zasady NLP oraz szereg sprawdzonych technik, nadających się do natychmiastowego zastosowania. W tak niewielkim tomie nie sposób byłoby wyczerpać temat, z konieczności dokonałem więc selekcji. Kierując się trzeźwym sceptycyzmem" wyeliminowałem wszystko, co wydawało się trudne do przełknięcia" lub zbyt ciężkie". Zrezygnowałem na przykład z wszelkich odniesień do hipnoterapii ze względu na mistyczne konotacje, które może ona wywołać w umysłach niektórych czytelników. Metody leczenia w godzinę" z wszelkiego rodzaju fobii (które w istocie pomogły już tysiącom osób) - również nie zostały uwzględnione, niemniej przedstawiam tu wiele technik zmiany pewnych nawyków oraz osiągania zamierzonych celów. Wyeliminowałem również techniki wykorzystywane przez terapeutów, nie nadające się do samodzielnego stosowania. Jeżeli jednak niniejsza książka jest pierwszą lub jedną z pierwszych pozycji na temat NLP, jaką czytasz, mam nadzieję, ze 3

4 realizacja zamieszczonych w niej ćwiczeń pozwoli ci pożytecznie spędzić czas przez najbliższych kilka miesięcy, a z pewnością wystarczy, byś mógł osiągnąć wyraźne postępy w dążeniu do celu, nabywaniu pewności siebie i zmianie stylu życia. Czytelnicy, którzy chcą rozszerzyć swoją wiedzę, znajdą na końcu książki spis proponowanych lektur uzupełniających. Programowanie neurolingwistyczne - jakie są źródła tej nazwy? Otóż składnik neuro - odnosi się do neurologicznych procesów widzenia, słyszenia, odczuwania dotykiem, smakiem i powonieniem, tj. do zmysłów, z których korzystamy w procesie myślenia oraz odbierania bodźców z otaczającego świata. Cała nasza wiedza oraz to, co określamy mianem świadomości, dociera do mózgu przez te naturalne okna. Składnik -lingwistyczne świadczy o znaczeniu elementów językowych zarówno w porozumiewaniu się z innymi, jak i w sposobie porządkowania własnych myśli. NLP pomaga wykorzystać język codziennej komunikacji do zmiany sposobu myślenia oraz przyswojenia sobie zachowań prowadzących do sukcesu. Słowo programowanie oznacza metodę, dzięki której możemy sterować własnymi myślami i zachowaniami, podobnie jak steruje się komputerem, zadając mu przeprowadzenie określonych operacji. Krótko mówiąc, NLP bada, w jaki sposób - za pomocą pięciu zmysłów - filtrujemy bodźce wysyłane przez otaczający nas świat oraz jak wykorzystujemy te zmysły, zarówno świadomie, jak i nieświadomie, by osiągnąć pożądane rezultaty Innymi słowy, przedmiotem zainteresowania NLP jest nasz sposób myślenia, postępowanie bowiem i osiągnięcia zdeterminowane są właśnie przez te czynniki postrzeganie, wyobraźnię, wzorce przekonań. W miarę dokonywania nowych odkryć w dziedzinie funkcjonowania mózgu ewoluuje również NLP, dlatego też każde zawarte tu wyjaśnienie z pewnością wkrótce okaże się niepełne. Tymczasem jednak można zdefiniować programowanie neurolingwistyczne jako sztukę i naukę doskonalenia się". 1. OSIĄGANIE UPRAGNIONYCH CELÓW Powieściopisarz irlandzki Christy Brown miał władzę tylko w lewej stopie. Urodzony z porażeniem mózgowym, wymagał stałej opieki Mimo ze nie mówił i nie chodził, zdołał sam nauczyć się czytać, malować i pisać na maszynie. Na przekor wszystkim przeciwnościom został wybitnym pisarzem i zdołał osiągnąć to, czego pragnął. Wysiłek przyniósł mu niezależność, którą tak oto opisał: Bez przerwy pisałem i pisałem, nieświadom, gdzie się znajduję, godzina za godziną. Doznawałem wrażenia, że jestem inną osobą. Nie byłem już nieszczęśliwy. Nie czułem się pokrzywdzony ani zamknięty w odosobnieniu. Byłem wolny, mogłem myśleć, żyć, tworzyć... Czułem ulgę i ukojenie, mogłem być sobą... I chociaż nie było mi dane poznać radości tańca, doznałem rozkoszy tworzenia. Dążenie człowieka do ideału nie zna granic. Doskonałość, którą dostrzegamy u innych - obojętne, czy budzi w nas zazdrość, podziw czy bałwochwalczą cześć - pociąga nas z niezrównaną siłą. Ilekroć obserwujemy czyjeś wybitne osiągnięcia, widzimy również cząstkę samych siebie, tę wyższą lub głębiej ukrytą część swojego ja", która wydaje się wiedzieć, ze jest w życiu cos lepszego, do czego należy dążyć. Bez względu na to, co chcemy osiągnąć, czym się zajmować lub kim być, owa pogoń za ideałem jest zjawiskiem uniwersalnym. Zagadką natomiast pozostaje, dlaczego niektórzy, jak Christy Brown, mimo wszystkich przeciwności znajdują to, czego szukają, podczas gdy tylu innym nie udaje się zrealizować marzeń. W kulturze Zachodu sukces utożsamiany jest z dobrami materialnymi - atrybutami władzy i 4

5 wysokiej pozycji społecznej. Zarazem jednak w programach telewizyjnych i prasie znajdujemy wiele opowieści o życiu artystów, sportowców czy mężów stanu, których stać na zaspokojenie każdego kaprysu, a mimo to nie czują się spełnieni. Wielu z nich pomimo osiągnięcia sukcesu" popełniło samobójstwo. Z drugiej strony wszyscy znamy kogoś, kto pod względem stanu posiadania lub zdrowia, cenionego przecież tak wysoko, z pewnością nie jest człowiekiem sukcesu, pojmowanego według tradycyjnie obowiązujących kryteriów, a jednak osiągnął pewien stopień zadowolenia, samorealizacji i prawdziwego szczęścia, którego zazdrościmy. W pewnym sensie osoby takie zrealizowały swoje pragnienia, zajmują się w życiu tym, co naprawdę daje im satysfakcję. Wzorem prawdziwego sukcesu są ci, którzy w procesie uczenia się potrafili wznieść się ponad własne myśli i dostrzec wielką wizję", zdołali odrzucić schematy myślenia na korzyść innych, bardziej odpowiednich rozwiązań, dzięki którym mogą zdobyć to, czego pragną. Korzystają oni z wyzwań, porażek, pozornie nie sprzyjających okoliczności i przypadkowych wydarzeń, by zrealizować swój twórczy potencjał, osiągnąć mistrzostwo i sukces. O tym właśnie mówi niniejsza książka jak zdobyć to, do czego dążysz, opanować umiejętności, które pragniesz sobie przyswoić, i być tym, kim chcesz. W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych pojawiło się wiele książek na temat tzw. pozytywnego myślenia" i rozwoju jednostki. Najczęściej sięgały po nie te osoby, którym sztuka pozytywnego myślenia od dawna nie była obca. Każda kolejna książka lub koncepcja wzmacniała ich samospełniające się, instynktownie optymistyczne nastawienie. Znacznie mniej liczni byli czytelnicy, którzy z pewną rezerwą sięgali po owe wyszukane, lecz kuszące recepty na wszystkie życiowe problemy. W ich wypadku zmiana sposobu myślenia spowodowana lekturą była krótkotrwała. Wkrótce powracali do zakorzenionych, negatywnych postaw i przekonań, starannie szufladkując odosobnioną porażkę jako typową", natomiast starannie wypracowany sukces jako przypadek". Po bliższym przyjrzeniu się ówczesnym autorytatywnym teoriom pozytywnego myślenia znajdujemy w nich jednak więcej retoryki niż konkretów, a badania, na których je oparto, trudno uznać za spełniające wszelkie wymogi naukowe. Od tamtych lat zaszło jednak wiele zmian. Obok zapierających dech osiągnięć w dziedzinie informatyki, komunikacji i badań kosmicznych dokonano wielu innych ważnych, choć nie tak spektakularnych odkryć. Badania Rogera Sperry'ego, laureata Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii, umożliwiły nowe spojrzenie na sposób funkcjonowania mózgu człowieka Pewne poglądy, do których specjaliści przywiązani byli od lat, odrzucono wtedy na dobre Na przykład odkrycie, ze dwie półkule mózgu (ścisłe mówiąc, ich górna część, czyli kora mózgowa) funkcjonują sprawnie jako dwa niezależne umysły, całkowicie zmieniło nasz sposób pojmowania mechanizmów rządzących myśleniem i zachowaniami jednostki. Dowody na to, ze doświadczenia całego życia przechowywane są w mózgu i w każdej chwili można do nich sięgnąć, zmieniły nasze pojęcia na temat intuicji, pamięci i całego procesu myślenia. A kiedy dowiedzieliśmy się, ze liczba potencjalnych połączeń neuronalnych w mózgu człowieka jest większa niż łączna liczba atomów we wszechświecie, zaczęliśmy się zastanawiać, czy możemy dokonać czegoś więcej za pomocą owej masy szarych komórek". Krotko mówiąc, wydaje się, ze wykorzystanie możliwości mózgu pozwoli nam w pełni zrozumieć samych siebie, bliźnich i całe otoczenie, a także oferuje ogromne, nie zbadane możliwości realizacji dążeń - zdobywania tego, czego pragniemy. Programowanie neurolingwistyczne zebrało wiele z tych osiągnięć w spójną całość i jako pierwsza dziedzina wiedzy przedstawiło gotowe studium optymalnych zachowań jednostki i komunikacji interpersonalnej. Innymi słowy, wyposażyło nas w naukowe podejście do wysoce subiektywnego, lecz pasjonującego wszystkich zagadnienia, jakim jest zdobywanie tego, czego pragniemy. Należy zarazem podkreślić, ze programowanie neurolingwistyczne w niczym nie przypomina nauk przyrodniczych - istoty ludzkie nigdy nie były idealnym przedmiotem testów laboratoryjnych, nasze zaś wzorce zachowań, nie mówiąc o sposobach myślenia, nie mieszczą 5

6 się w rygorystycznych ramach metody naukowej. Wydaje się, ze mózg człowieka zajmuje szczególne miejsce w ogólnym porządku świata. Dzięki NLP możemy jednak poznać i opisać proces myślenia - owego zalążka uczuć, postaw i przekonań, które z kolei tworzą zachowania. Dyscyplina ta oferuje również usystematyzowane podejście do roli języka w procesie myślenia i komunikacji międzyludzkiej. Wreszcie, jako jedyna gałąź wiedzy, podsuwa nam schemat, na podstawie którego możemy stworzyć model optymalnych zachowań i powielać go. Umiejętności, zdolności, a nawet tzw. strategie myślenia" można dzielić z innymi. Co jednak najważniejsze i co najwyraźniej odróżnia NLP od niemal wszystkich gałęzi psychologu i innych metod terapeutycznych, zajmujących się zachowaniami jednostki, to fakt, ze programowanie neurolingwistyczne przynosi zauważalne efekty w bardzo krótkim czasie, a większość zasad i technik można zastosować samodzielnie, bez pomocy terapeuty, doradcy czy guru. Niniejsza książka me jest pomyślana jako podręcznik NLP dla laików, lecz jako adresowany do nich poradnik realizacji dowolnych zamierzeń, natomiast NLP jest dyscypliną, która oferuje sprawdzone techniki, stawiające osiąganie celów w zasięgu każdego z nas. Nie zajmuje się ona jałowym rozwazaniem, czy uda nam się osiągnąć cel, nie ucieka się do retoryki i demagogu Nawiasem mówiąc, nie są one potrzebne, gdyż coraz więcej dowodów na skuteczność NLP sprawia, ze ludzie różnych zawodów zaczynają dostrzegać korzyści, jakie mogą zeń czerpać. PRZESŁANKI SUKCESU Każda istota ludzka obdarzona jest instynktem dążenia do celu. Nie zawsze każe on nam zmieniać świat lub dokonywać epokowych wynalazków, może być ograniczony do życia rodzinnego, przydomowego ogrodu lub jakiejś pochłaniającej nas pasji czy zainteresowania. Wszyscy jednak mamy cele, do których dążymy, chociaż nie zawsze umiemy je sprecyzować, a nawet rozpoznać Przesłanki te dają o sobie znać, ilekroć jesteśmy świadkami sukcesu innych Nie dostarczają one gotowego przepisu na sukces - ludzie są przecież tak rózne pod względem osobowości, talentów i potencjału intelektualnego - stanowią jednak klucz do zrozumienia sposobu postępowania. Odczuwamy czasem chęć działania, entuzjazm czy tez pasję - możesz to nazwać, jak chcesz - które, jak się wydaje, wzbudza w nas jasno określona wizja celu. Mamy silne przekonania na temat samych siebie, własnych możliwości, osób, wśród których żyjemy. Z tym wszystkim na ogół związany jest silny system przekonań kulturowych (wartości podstawowe od wieków były i są do dziś zdumiewająco podobne na całym świecie, w różnych kulturach i religiach). Zauważamy również, ze osoby, które odnoszą sukcesy, nie tylko znają cel swych dążeń, ale również wydają się postępować według z góry przygotowanego planu. Ich sposób myślenia oraz korzystania z zasobów wewnętrznych i zewnętrznych sprawia wrażenie w pełni uporządkowanego. Dotyczy to wybitnych sportowców, skutecznych menedżerów, artystów, muzyków i przedstawicieli innych twórczych zawodów. Wszyscy oni wydają się również obdarzeni specyficzną energią, nie tylko siłą i sprawnością fizyczną, lecz rodzajem energii wewnętrznej, która pomaga im stawiać czoło przeciwnościom tam, gdzie jednostka przeciętna dawno złożyłaby broń. Tej energii, podobnie jak przekonań, wyznawanych wartości i wizji celu, nie przypisujemy cechom genetycznym, wykształceniu czy wychowaniu. Uznajemy ją raczej za nieodłączną część dążenia do wyznaczonego celu lub realizacji marzenia, którą wszyscy rozumiemy, gdyż wszyscy stale do czegoś dążymy. Wreszcie, osoby te posiadają zdolność komunikacji na każdym poziomie i w każdy sposób, konieczny do osiągnięcia celu. Do identyfikacji cech charakteryzujących ludzi sukcesu nie jest potrzebna odrębna dyscyplina wiedzy. Tym, co oferuje nam w tej dziedzinie programowanie neurolingwistyczne, jest możliwość zrozumienia, w jaki sposób określone cechy oddziałują na zachowania. Następnie wskazuje nam ono, jak opracować własny lub wykorzystać już istniejący model efektywnych strategii myślenia i zachowania, nie tracąc czasu na próby i błędy. Kiedy poznamy wzorzec (treść ma znaczenie drugorzędne) zachowań prowadzących do sukcesu, jego osiągnięcie będzie 6

7 w zasięgu każdego z nas. CZTERY KROKI DO SUKCESU Oto cztery podstawowe kroki, prowadzące do zdobycia tego, czego pragniesz. Są one proste a zarazem zdumiewająco głębokie. Stanowią podstawę wszelkiego sukcesu, fundament, na którym opiera się całe programowanie neurolingwistyczne. Jeżeli powziąłeś silne postanowienie realizacji własnych pragnień, te cztery kroki nawet bez dalszego wsparcia lub objaśnień wystarczą, byś mógł zmienić swoje życie. Uzupełnione o szczegółowe zasady i techniki, opisane w niniejszej książce, tworzą swoistą technologię" zdobywania tego, czego pragniesz. 1. Poznaj swe pragnienia Zgodnie z założeniami NLP musisz znać cel, który chcesz zrealizować Sukces można osiągnąć tylko wówczas, gdy zna się cel swych dążeń. Jeżeli nie jesteś szczególnie ambitny lub nie masz sprecyzowanego celu, sformułowanie go może wydać ci się zabiegiem sztucznym i wymuszonym. Należy jednak od tego zacząć. Wszyscy mamy pragnienia i marzenia, dotyczące nas samych lub rodziny, przyjaciół, a nawet większej społeczności. Być może masz jakieś złe nawyki, które chcesz wykorzenić, bądź podziwiasz u innych jakieś umiejętności czy zdolności, które sam chciałbyś posiąść. Wszystkie te dążenia mogą stanowić cel w rozumieniu NLP. Określiwszy go, możesz zacząć skutecznie realizować powzięte zamierzenia. Ta chwila jest równie dobra na przystąpienie do działania, jak każda inna. W następnym rozdziale poznasz kilka prostych kryteriów oceny prawidłowości sformułowania celów Ich przejrzyste zdefiniowanie zapewnia maksimum szans powodzenia. 2. Zacznij działać Rób to, co twoim zdaniem przyniesie pożądane wyniki. Powyższe stwierdzenie brzmi jak truizm, jednak wybijające się jednostki zawdzięczają swoje sukcesu podejmowaniu działań, o których mm tylko mówią lub rozmyślają. Twoje postępowanie może nie przynieść zamierzonych efektów, zatem wchodzi tu w grę element ryzyka. Nigdy tego jednak nie sprawdzisz, dopóki nie zaczniesz działać. 3. Naucz się dostrzegać rezultaty własnych działań Umiejętność ta wymaga tzw. ostrości postrzegania". Musisz nauczyć się rozpoznawać zdarzenia będące bezpośrednim następstwem twoich czynów, oceniać, czy podjęte działania przybliżają cię do zamierzonego wyniku. Musisz również rozpoznawać sygnały i negatywne informacje zwrotne, które informują, ze zbaczasz z przyjętego kursu. Programowanie neurolingwistyczne poświęca wiele uwagi badaniu, w jaki sposób odbieramy rozmaite bodźce, jak je interpretujemy i jak wykorzystujemy zebrane w ten sposób informacje w dalszych działaniach. 4. Bądź przygotowany na zmianę zachowań, dopóki nie osiągniesz zamierzonego rezultatu Musisz wsłuchiwać się w sygnały odbierane z otoczenia za pośrednictwem zmysłów i odpowiednio korygować lub zmieniać postępowanie. Jeżeli nie uda ci się za pierwszym razem, spróbuj czegoś innego! Czasem będzie to od ciebie wymagać twórczego myślenia, a pomoże ci w tym niniejsza książka, która proponuje wiele sposobów kreowania nowych postaw i zachowań. Te cztery kroki są tak oczywiste, ze istnieje niebezpieczeństwo, iż całkowicie je zignorujesz i wyruszysz na poszukiwanie czegoś bardziej złożonego i wymagającego większego wysiłku. Innym często popełnianym błędem jest pominięcie jednego z etapów, na przykład woli podjęcia działania, gdy nie jesteś pewien, jakie uzyskasz efekty, lub chęci zmiany zachowań, kiedy wolałbyś raczej pozostać przy znajomym, pozbawionym ryzyka sposobie postępowania. Jeżeli 7

8 jednak poświęcisz trochę czasu na obserwowanie osób (włącznie z twoimi dobrymi znajomymi), które dokonały w życiu czegoś wartościowego, zaczniesz dostrzegać schemat czterech kroków w każdym osiągniętym przez nie sukcesie. Początkowo podążanie ich siadem może wymagać od ciebie wysiłku, lecz nic, co w życiu cenne, nie przychodzi samo. Bądź pewien, ze poniesione nakłady zwrócą się wielokrotnie, sama zaś podroż, podobnie jak w przypadku rozmaitych dziedzin aktywności, może dostarczyć nie mniejszej satysfakcji niż dotarcie do miejsca przeznaczenia. ZAŁOŻENIA NLP NLP, podobnie jak każda dyscyplina wiedzy, opiera się na określonych zasadach W tym przypadku są one jednak znacznie bardziej elastyczne niż prawa obowiązujące w naukach przyrodniczych Należy je uznać nie tyle za bezwzględnie prawdziwe, ile za użyteczne (np. stwierdzenie, ze na Mazurach zawsze pada, może być niesłuszne, a jednak jest przydatne) Na początek opiszę kilka wybranych zasad, by dać ci wyobrażenie o całości przedmiotu Reguły te stanowią również fundament wielu technik, które wkrótce poznasz Samo ich zrozumienie może przynieść zauważalną zmianę twoich zachowań, jeżeli zastosujesz je w codziennych sytuacjach Oto najważniejsze z nich: Mapa nie jest terenem Każdy z nas postrzega zachodzące wokół zdarzenia za pomocą pięciu zmysłów. Twój sposób interpretacji bodźców wzrokowych, słuchowych lub czuciowych uzależniony jest od doświadczeń życiowych, przez które filtrowane są informacje, docierające do ciebie za pośrednictwem zmysłów. Co tobie wydaje się dobre, ja mogę uznać za złe; co dla mnie jest użyteczne, ty możesz odrzucie jako zbędne. Ta indywidualna interpretacja otaczającego świata jest elementem map myśli, które stanowią rzeczywistość każdego z nas i określają sposób postrzegania świata oraz świadomość. Twoja mapa jest inna niż moja, widzisz świat inaczej niż ja. Zarazem żadna z nich me jest odbiciem obiektywnie istniejącej rzeczywistości. Oznacza to, że nie stanowią one obrazu świata zewnętrznego; są jedynie jego subiektywnymi interpretacjami. Należy pogodzić się ze świadomością, ze nigdy nie poznamy samego terenu. Poruszamy się po nim, korzystając z własnych map, które zawsze pozostaną subiektywne, choćbyśmy starali się możliwie najprecyzyjniej rejestrować wrażenia odbierane wzrokiem, słuchem czy dotykiem. Możesz być przekonany, ze terrorysta nie jest bojownikiem o wolność, ze brawura nie jest bohaterstwem, a Mary nie jest zarozumiała, tylko pewna siebie, jednak moja mapa może interpretować tę samą obiektywną rzeczywistość zupełnie inaczej. Żaden z nas nie ma prawa twierdzić, ze jego sposób postrzegania jest obiektywny, po prostu inaczej interpretujemy te same wydarzenia i sytuacje. Żywimy różne przekonania na temat niezliczonych wydarzeń dnia codziennego -mamy odmienne mapy tego samego terenu. Chociaż ta przenośnia może wydawać się banalna, niesie ona niezwykle głębokie implikacje. Dzięki niej możemy zrozumieć sposób postrzegania świata przez innych, a co za tym idzie, zdobyć umiejętność sprawnego porozumiewania się z nimi i czerpać z mej ogromne korzyści. Odkrywszy różnice między mapami innych osób a twoją własną, nie tylko zaoszczędzisz czas i energię, które strawiłbyś na nieudanych próbach komunikacji, ale także poznasz motywy działania otaczających cię osób i nauczysz się oddziaływać na nie, by pomogły ci osiągnąć cel. Czyjeś postępowanie może wydawać się innym niestosowne, dziwne lub nawet nieracjonalne, lecz w kontekście jego własnego systemu myśli zawsze ma ono sens. Kierując się swym indywidualnym i bardzo zawężonym obrazem rzeczywistości, podejmujemy najkorzystniejsze w naszym mniemaniu działania. U podstaw wszystkich zachowań leżą pozytywne intencje NLP wprowadza rozróżnienie między zachowaniami a intencjami, między tym, co robimy, a tym, co chcemy osiągnąć. Za każdym naszym postępkiem kryją się pozytywne intencje, cele, 8

9 do których zmierzamy, zawsze mają dla nas wartość, bez względu na to, jak oceniają je inni Nawet palenie papierosów może wynikać z pozytywnych pobudek, np. z chęci odprężenia się lub zyskania akceptacji w określonej grupie. Rozważmy inny przykład: mąż i ojciec, spędzający niewiele czasu z rodziną, może trwać w przekonaniu, że starając się zarabiać na jej utrzymanie, budować własną karierę i zabezpieczyć przyszłość najbliższych, działa w ich interesie. Bez względu na to, jak niewłaściwe wyda się innym jego postępowanie, wynika ono z pozytywnych przesłanek Często sami me jesteśmy świadomi własnych intencji, które - jak w przypadku palenia - mogą być złożone i sprzeczne. Odrobina zastanowienia pozwala jednak zidentyfikować pobudki, które nami powodują. Kiedy zrozumiesz tę zasadę, zdołasz uwolnić się od niepożądanych zachowań. Nie będzie ci do tego potrzebna silna wola ani jakieś specjalne starania. Wystarczy, że rozpoznasz swe pozytywne intencje i znajdziesz inny, lepszy sposób ich realizacji, a taki sposób zawsze istnieje. Możliwość wyboru jest lepsza niż jej brak Możliwość dokonania wyboru oznacza większą wolność działania oraz więcej szans na zrealizowanie wytyczonych celów. Programowanie neurolingwistyczne poświęca wiele uwagi wyszukiwaniu kolejnych możliwości i kreowaniu nowych wariantów. Często zdumiewa nas, ile dobrych pomysłów przychodzi nam do głowy, kiedy jesteśmy w twórczym stanie ducha. Natchnienie" może nadejść o każdej porze - kiedy jesteś pod prysznicem, prowadzisz samochód, a nawet gdy budzisz się w środku nocy. Pozwala nam ono głębiej wejrzeć we własne problemy i odkryć inne sposoby ich rozwiązania. Programowanie neurolingwistyczne ujmuje tę kwestię następująco - jedna możliwość to brak możliwości; dwie - to dylemat, trzy lub więcej możliwości pozwala ci znaleźć najlepszą drogę do celu. Jeżeli jednak nie wierzysz we własną pomysłowość, w niniejszej książce znajdziesz opis szeregu technik, dzięki którym uruchomisz nieograniczoną kreatywność mózgu, wykorzystując w tym celu formy wypowiedzi oraz sposób postrzegania sytuacji. Treść komunikatu określa reakcja odbiorcy Jeżeli próba komunikacji nie przynosi pożądanego efektu, zazwyczaj instynktownie obwiniamy osobę, do której adresujemy wypowiedź. Ona mnie w ogóle nie słucha". Przecież ma to napisane czarno na białym". Nawiązując do poprzedniej przenośni możemy powiedzieć, iż każdy z nas zakłada, ze jego mapa jest taka sama jak mapa jego rozmówcy. Przekaz odzwierciedla ten błąd w rozumowaniu, nawet jeżeli został sformułowany w sposób możliwie najprostszy i jednoznaczny. Komunikacja obejmuje nie tylko wypowiedź werbalną, ale także ton głosu, mimikę i gesty, które zdradzają uczucia, postawę i przekonania mówiącego (tj. jego własną mapę). Nic zatem dziwnego, ze tyle prób nawiązania porozumienia kończy się niepowodzeniem. Zalecane podejście do aktu komunikacji polega na potraktowaniu negatywnej reakcji rozmówcy jako sygnału, iż należy skorygować postępowanie (jeżeli zachodzi taka potrzeba - nawet wielokrotnie), by osiągnąć pożądany efekt. Przyjęcie takiego punktu widzenia pozwala wyeliminować emocje i skoncentrować się na celu komunikacji. Jest to czasochłonna metoda prób i błędów, nakłada ona zarazem brzemię odpowiedzialności na nadawcę przekazu, jednak poniesione wysiłki nie będą zmarnowane. Proces komunikacji jest tylko jednym ze środków do celu; można go zmienić lub zastąpić innym, zgodnie z indywidualnymi potrzebami Jednak chwila zastanowienia nad sposobem porozumiewania się z innymi jest opłacalną inwestycją, ponieważ negatywne informacje zwrotne niewątpliwie okażą się w przyszłości przydatne Zatem bądź gotów na zmiany. Jeżeli pozostaniesz przy dotychczasowych wzorcach postępowania, będziesz musiał poprzestać na dotychczasowych osiągnięciach! Stopniowo nabywamy umiejętność skutecznego porozumiewania się z innymi. Uczymy się, co należy mowie i jak postępować, by osiągnąć pożądane rezultaty. Wkrótce staniemy się mistrzami sztuki komunikacji i osiągania wyznaczonych celów. Takie podejście do procesu 9

10 porozumiewania się z innymi daje nam siłę i zapewnia jeszcze jedną możliwość wyboru, nie jesteśmy już uzależnieni od zróżnicowanych sposobów postrzegania i przekonań otaczających nas osób. Wraz z siłą przychodzi jednak odpowiedzialność za podejmowane działania i osiągnięcie tego, do czego dążymy. Miarą skuteczności komunikacji nie są zatem wypowiedziane słowa czy wykorzystane środki techniczne, lecz to, czy pożądany efekt został osiągnięty. Porażki nie istnieją, są tylko informacje zwrotne Jeżeli wydarzenia przybierają obrót inny od zaplanowanego, skłonni jesteśmy uznać to za porażkę. Według NLP, takie nieprzewidziane wydarzenia nie są ani złe, ani dobre, mają one jedynie walor informacyjny. Jeżeli podczas nauki jazdy przełączasz biegi wywołując zgrzytanie przekładni, nie oznacza to, że doznałeś porażki jako kierowca, a jedynie, ze w ten szczególny sposób nauczyłeś się zmieniać biegi. Wyciągnąłeś z tego właściwe wnioski i skorygowałeś zachowania. Wykorzystałeś odebrany sygnał, czyli informację zwrotną, by osiągnąć lepsze wyniki. Powyższe rozróżnienie jest niezwykle ważne, poczucie bowiem doznanej porażki (będące w większym stopniu wrażeniem subiektywnym niż rzeczywistością) i wynikająca z niego niższa samoocena zawsze wywiera negatywny wpływ na nasze zachowania. Niepowodzenie lub osiąganie gorszych wyników nabiera cech samospełniającego się, podświadomego celu. Usunąwszy z własnej mapy pojęcie porażki, otworzysz przed sobą wiele nowych możliwości. Kiedy inni poddadzą się, ty będziesz nadal szedł naprzód Czy rozpoznajesz, kogo dotyczą przedstawione poniżej dane biograficzne? Zbankrutował w wieku 31 lat. Przegrał w wyborach legislacyjnych w wieku 32 lat. Ponownie zbankrutował w wieku 34 lat. Przeżył śmierć ukochanej osoby w wieku 35 lat Doznał załamania nerwowego w wieku 36 lat Przegrał wybory w wieku 38 lat. Przegrał w wyborach do Kongresu w wieku 43 lat. Przegrał w wyborach do Kongresu w wieku 46 lat. Przegrał w wyborach do Kongresu w wieku 48 lat Przegrał w wyborach do Senatu w wieku 55 lat. Doznał porażki w staraniach o stanowisko wiceprezydenta Stanów Zjednoczonych w wieku 56 lat. Przegrał w wyborach do Senatu w wieku 58 lat Został prezydentem Stanów Zjednoczonych w wieku 60 lat Człowiekiem tym byt Abraham Lincoln. Nie jest on bynajmniej jedyną historyczną postacią, która doznała tak wielu porażek" w drodze do wybitnych osiągnięć. Tomasz Edison po licznych próbach udoskonalenia żarówki elektrycznej wciąż twierdził Nie poniosłem porażki. Odkryłem tylko kolejny sposób niewynalezienia żarówki". Doprawdy w nieskończoność można by uzupełniać listę wybitnych jednostek, które stosowały w życiu tę zasadę Ilustruje ona również omówione wyżej cztery kroki do sukcesu. Kierując się nią, przyjmujesz postawę, która każe ci iść naprzód i wyróżnia z otaczającego tłumu. Uczysz się na każdym błędzie, a tym samym obracasz każdy uzyskany wynik - nawet najbardziej negatywny lub bolesny - na swoją korzyść. Zaczynasz rozpoznawać działania najbardziej efektywne i stosownie korygujesz swoje dążenia zarówno pod względem czasu jak i wysiłku, wkładanego w ich realizację. LEPSZA METODA PRZYSWAJANIA WIEDZY Jak mogłeś zauważyć na podstawie powyższych założeń, programowanie neurolingwistyczne dotyczy uczenia się na podstawie obserwacji otoczenia oraz opierania podejmowanych działań 10

11 na zgromadzonej w ten sposób wiedzy. Zasady NLP mają więc równie wiele wspólnego z nauką - w najszerszym sensie tego słowa- ile z komunikowaniem się i osiąganiem celów. Przyswajaniu wiedzy powinno nieodłącznie towarzyszyć poczucie przygody, radość i podniecenie. Powinniśmy uczyć się tak, jak uczą się małe dzieci, nie zaś w sposób, do jakiego przyzwyczaili nas nauczyciele. Umiejętność spontanicznego, a zarazem efektywnego przyswajania wiedzy bez pomocy nauczyciela jest jedną z najcenniejszych, jakie oferuje programowanie neurolingwistyczne. Osoby zdobywające doskonałość w jakiejś sferze aktywności często nie zdają sobie z niej sprawy, dopóki nie powie im o tym ktoś postronny. Co więcej, często nie potrafią wyjaśnić, w jaki sposób osiągają tak znakomite rezultaty Ich sprawność osiągnęła poziom, na którym działają one nieświadomie. W ostatnich minutach meczu wybitny tenisista może świadomie myśleć o tym, jaki kierunek chce nadać piłce czy jak uderzy za chwilę przeciwnik lub o ciepłej kąpieli i wygodnym łóżku; nie będzie natomiast zastanawiał się nad techniką uderzenia czy tez pracą nóg, które są u niego całkowicie automatyczne. Pozostaje nieświadomy swych magicznych umiejętności, przykuwających uwagę widzów. Timothv Gallwey miał po stokroć rację, pisząc w książce The Inner Game of Tennis (Wewnętrzna gra u tenisa), iż gdyby ów tenisista analizował każdy ruch, prawdopodobnie grałby gorzej, straciłby rozpęd" i zaprzepaścił szansę na zwycięstwo. To samo dotyczy każdego z nas, np. kiedy prowadzimy samochód. Nie zastanawiamy się, jak właściwie to robimy, nie myślimy o sprzęgle, ułożeniu rąk na kierownicy i szeregu innych czynności, które wykonujemy automatycznie, gdyż udoskonaliliśmy je do poziomu kompetencji nieświadomej". Jeżeli owo nieświadome mistrzostwo jest ostatecznym celem zdobywania każdej umiejętności lub sprawności, z jakiego poziomu rozpoczynamy naukę'. Początkowo wszyscy jesteśmy na etapie, który można nazwać nieświadomą ignorancją (w odniesieniu do wiedzy) lub nieświadomą niekompetencją (w odniesieniu do umiejętności lub sprawności). Innymi słowy, nie wiemy, czego me umiemy lub czego nie potrafimy zrobić. Zgodnie z pierwszą zasadą NLP, określony zasób wiedzy lub umiejętności leży poza naszą wewnętrzną mapą świata. Jestem pewien, ze od czasu do czasu zdarza ci się zetknąć z tematem lub sytuacją, o której istnieniu wcześniej nie wiedziałeś. W tej właśnie chwili przechodzisz ze stanu błogiej, nieświadomej ignorancji lub niekompetencji do stanu niekompetencji świadome) Uświadomiłeś sobie, ze czegoś nie wiesz lub nie potrafisz. Ilekroć próbujemy przyswoić sobie nowy zasób wiedzy lub zdobyć nową umiejętność - od pieczenia sufletu czy wymiany koła w samochodzie po naukę obcego języka - uczymy się, będąc świadomymi własnej niekompetencji. Przyswoiwszy sobie określone wiadomości, przechodzimy do etapu nauki zwanego kompetencją świadomą. Wiemy wówczas, ze potrafimy cos zrobić i robimy to dobrze, przynajmniej do pewnego stopnia. Wszyscy dążymy do tego, by zawrzeć w tej kategorii coraz więcej dziedzin aktywności, od sportu i ogólnego wykształcenia po kwalifikacje zawodowe i stosunki międzyludzkie. Ostatni szczebel omawianej drabiny uczenia się z punktu widzenia NLP jest zdecydowanie najważniejszy. Jest to poziom, na którym nie jesteśmy świadomi posiadanych umiejętności Możemy wykonywać rozmaite czynności, nie wiedząc dokładnie, jak to robimy, i nie musimy się nad tym zastanawiać. Nawet światowej klasy specjaliści często nie potrafią wyjaśnić, jak osiągają swoje sukcesy, uważają, ze przychodzą one same, bez szczególnych starań z ich strony. W wysoce świadomy sposób nie możemy myśleć jednocześnie o więcej niż jednej rzeczy, chociaż jesteśmy w stanie wykonywać nawet pięć czy sześć rożnych czynności naraz. Zatem wykonując każdą złożoną czynność, od prowadzenia samochodu po jedzenie żeberek (kiedy siedzimy przy stole, rozmawiamy, me spuszczamy z oka niesfornego dwulatka i słuchamy wiadomości telewizyjnych), musimy korzystać z pomocy naszego pilota automatycznego". To dzięki memu możemy wykonywać rutynowe czynności, jak golenie się, ubieranie lub mycie okien, myśląc o czymś zupełnie innym. Kiedy ów pilot jest włączony (a wyłączamy go bardzo 11

12 rzadko), nie kontrolujemy wszystkiego, co dzieje się wokół nas. W pełni świadomie angażujemy się zaledwie w jedną lub dwie sprawy, wymagające skupienia uwagi (jak np. szczególnie ważna teza, jaką chcemy wysunąć w rozmowie, lub nadchodzący boi głowy). Jedzenie żeberek, kąpiel lub wkładanie brudnej bielizny do pralki należą już do kategorii kompetencji nieświadomej. Wykorzystując opisaną wyżej drabinę uczenia się i kilka technik osiągania celów, które oferuje NLP, możesz odesłać (lub podnieść, w zależności od własnej interpretacji) niemal każdą umiejętność do poziomu kompetencji nieświadomej. Mózg może w ten sposób osiągnąć niemal nieograniczoną sprawność. Osoby, które osiągnęły ten szczebel uczenia się, odnoszą sukcesy jako biznesmeni, potrafią zapamiętać oszałamiającą liczbę danych, w roli wirtuozów przykuwają uwagę słuchaczy lub piszą 50 książek w ciągu roku Nie uważają tych osiągnięć za nadzwyczajne - w ogóle o nich nie myślą. Omawiany tryb uczenia się angażuje cały mózg. zarówno lewą, świadomą półkulę, jak i prawą - nieświadomą, i polega na zastosowaniu skutecznych strategu myślenia. Zdobywając umiejętności NLP, dążymy do tego, by korzystać z nich w sposób intuicyjny. Podobnie jak w przypadku innych sprawności, na początku będzie to od nas wymagać świadomego wysiłku i praktyki. kompetencja nieświadoma kompetencja świadoma niekompetencja świadoma niekompetencja nieświadoma Zdarza się, że musimy się czegoś oduczyć np. skorygować postawę podczas gry w tenisa lub pozbyć się złych nawyków związanych z prowadzeniem samochodu. Wymaga to cofnięcia się od kompetencji nieświadomej (etapu, w którym nie myślimy o wykonywanych czynnościach) do świadomej niekompetencji. Uczenie się od nowa polega na powtórnym przejściu od świadomej niekompetencji poprzez kompetencję świadomą do kompetencji nieświadomej, przy czym uzyskujemy więcej możliwości wyboru i wyższy poziom mistrzostwa. Opisałem wyżej kilka podstawowych zasad NLP, oddziałujących na nasz sposób myślenia, zachowanie oraz proces uczenia się. W dalszej części książki zapoznamy się również z innymi regułami. Przedstawię techniki, które pozwolą ci możliwie najefektywniej spożytkować te proste, ale niezmiernie skuteczne kanony postępowania. Jednakże osiągnięcie sukcesu zależy tylko od ciebie. W następnych rozdziałach poznasz sprawdzone metody stosowania opisanych zasad w rozmaitych sferach życia, opracowane na podstawie obserwacji tysięcy osób, które osiągnęły sukces w różnych dziedzinach. Stanowią one strategię, która zawsze przynosi rezultaty, jeżeli stosowana jest z pełnym zaangażowaniem. Decyzja o wprowadzeniu zmian we własnym życiu należy jednak do ciebie. Sam musisz postanowić, czy chcesz wkroczyć na drogę realizacji celów, które pragniesz osiągnąć. Już czas zaostrzyć normy, które sobie wyznaczyłeś, czas zmienić ograniczające cię przekonania i zastosować strategie, które przyniosą rezultaty. Czas podjąć decyzje. CZAS NA DECYZJE Dalsze koleje twojego życia określa to, co teraz uważasz za ważne. Decyzje, które podejmiesz, wyznaczą twoją przyszłość. Jesteś dzisiaj tym, kim jesteś, ponieważ w przeszłości podjąłeś lub nie podjąłeś określonych postanowień. Osiąganie sukcesu jest przejmowaniem kontroli nad 12

13 własnym życiem. Zdobywamy tę kontrolę dzięki działaniom, które z kolei zalezą od podejmowanych przez nas decyzji. Postanowienie oznacza zobowiązanie się do jego realizacji. Istnieje olbrzymia różnica między zwykłym zainteresowaniem określoną dziedziną ( Chciałbym mieć lub robić to czy owo") a zaangażowaniem się w dążenie do celu ( Zamierzam to zrobić"). Większość ludzi wynajduje tysiące pretekstów, by usprawiedliwić niezrealizowanie swoich marzeń. Różnica między tobą a nimi polega me na tym, ze ty wiesz, co i w jaki sposób należy uczynić, lecz na tym, ze angażujesz się w działanie i wprowadzanie zmian w swoim życiu. Jeżeli chcesz rzucić palenie, musisz podjąć nieodwołalne postanowienie. Pragnąc nauczyć się obcego języka, musisz zamienić zainteresowanie w zobowiązanie - musisz zdecydować Wszyscy potrafimy podejmować decyzje - jest to wrodzona zdolność człowieka - ale nie wszyscy potrafimy je realizować. Musimy podejmować ich więcej i czymś to każdego dnia, gdyż każda decyzja, nawet najbłahsza, jest impulsem do działania, które w końcu przynosi rezultaty. Warto zastosować tę zasadę w praktyce, a kiedy naprawdę postanowisz cos zrobić, będziesz mógł dokonać niemal wszystkiego, czego zechcesz. Zacznij od decyzji o rzetelnym zastosowaniu technik, z którymi zapoznasz się w tej książce Postanów, ze zdobędziesz wiedzę i umiejętności, które umożliwią ci realizację 21-dniowego planu działania". Zadecyduj, iż jedynym kryterium twojej oceny zaproponowanych technik będzie ich skuteczność. W następnym rozdziale podejmiesz decyzje dotyczące twoich celów, zarówno doraźnych, jak i tych, które - odzwierciedlając wyznawane przez ciebie poglądy i system wartości - wpłyną na całe twoje życie. Będziesz zatem decydować me tylko o tym, co robić, ale również o tym, co jest dla ciebie ważne, na czym powinieneś się skoncentrować, a co odsunąć na dalszy plan. Podejmiesz postanowienia dotyczące każdego z aspektów twojego życia. Na myśl o konieczności podjęcia decyzji wiele osób odczuwa niepokój, obawiając się popełnienia błędu. Jeżeli zaobserwowałeś u siebie podobną reakcję, powinieneś zacząć od postanowienia, iż nie będziesz bał się porażek, dasz sobie szansę, mając świadomość, ze sukces nie jest stuprocentowo pewny. Bezsporne jest jedynie to, ze jeżeli nie zaczniesz działać, niczego nie osiągniesz. Osoby, które potrafią skutecznie dążyć do celu, zawsze są przygotowane na niepowodzenie. Doświadczyła go każda z nich (niektóre nawet wielokrotnie), lecz słowo porażka" rzadko gości na ich ustach. Wiedzą, ze od czegoś należy zacząć, że trzeba być przygotowanym na zmianę wybranej drogi i dążyć do celu wbrew wszystkim przeciwnościom. Zatem nie bój się podjęcia niewłaściwych decyzji. Znajdziesz się w gronie najlepszych. Teraz zaś postanów, ze uczynisz pierwsze kroki na drodze do zdobycia tego, czego pragniesz, ucząc się jasno formułować cele. 2. WYZNACZANIE CELÓW Pierwszym krokiem do sukcesu jest rozpoznanie własnych pragnień; określenie, co chce się mieć lub osiągnąć, kim być. Programowanie neurolingwistyczne nie zajmuje się definiowaniem celów i dążeń - tylko ty możesz zdecydować, czego naprawdę chcesz - lecz pomaga sprecyzować pragnienia i podsuwa sposoby ich realizacji. Od dawna wiadomo, ze osoby, które osiągają sukcesy, podporządkowują swoje postępowanie wyznaczonemu celowi W 1953 roku na Uniwersytecie Yale przeprowadzono eksperyment, podczas którego zapytano grupę studentów, czy mają szczegółowe, jasno sprecyzowane cele i gotowy plan ich realizacji Zaledwie trzy procent udzieliło odpowiedzi twierdzącej Dwadzieścia lat później autorzy odszukali uczestników tego eksperymentu i stwierdzili, ze pod względem osiągnięć finansowych owe trzy procent studentów było warte więcej niz pozostałe 97 procent razem wzięte. Tego rodzaju kryterium nie daje pełnego obrazu osiągnięć badanej grupy 13

14 (zwłaszcza ze sukcesu nie można mierzyć tylko według stanu posiadania), jednak w wyniku innych, bardziej subiektywnych pomiarów, np. poziomu zadowolenia czy odczuwanego szczęścia, te trzy procent również uplasowało się w ścisłej czołówce. Niektórym osobom wyznaczenie celu sprawia trudność, być może dlatego, ze nigdy się nad nim nie zastanawiały. Fakt, ze czytasz tę książkę, prawdopodobnie dowodzi, ze nie należysz do tej grupy Twoje cele mogą mimo to bardziej przypominać życzenia, które z reguły są dość ogólne, niezbyt poważne i ulegają ciągłym zmianom. Być może me uważasz się za osobę szczególnie ambitną lub nastawioną na osiąganie celu, lecz może to tylko kwestia naszych odmiennych sposobów formułowania myśli. Każda istota ludzka jest superskutecznym mechanizmem osiągania celów Stale realizujemy setki naszych życiowych zadań" - takich jak utrzymanie oddechu, tętna i temperatury na stałym poziomie - zupełnie nie zdając sobie z tego sprawy. Na szczęście zadania te zapisane są w programie organizmu Nie wolno nam jednak twierdzić, ze ktoś, kogo określamy jako ciepłe kluchy", nie jest zorientowany na cel, tylko na tej podstawie, ze brak mu ambicji i nie definiuje jasno swych zamierzeń. W stale zmieniającej się rzeczywistości nawet utrzymanie status quo wymaga wielkiej siły woli i wytrwałości. Prowadzenie tzw. spokojnego życia" jest - przynajmniej według moich doświadczeń - szalenie ambitnym celem w dzisiejszym rozpędzonym świecie. Większość ludzi uważa, ze cele powinny wiązać się ze światem materialnym. Mogą one jednak dotyczyć rodziny, zdrowia, uprawiania hobby, sportu lub formy spędzania wolnego czasu. Tego rodzaju cele mają charakter niematerialny, toteż należy je mierzyć raczej według kryterium jakościowego niż ilościowego. Jeżeli pragniesz zmienić zawód lub styl życia albo uwolnić się od przymusu robienia kariery", stajesz wobec trudniejszego wyzwania niż wspinanie się po drabinie sukcesu materialnego, a twój cel nie jest mniej wartościowy. ZDOBYWCY I MARZYCIELE Nie istnieje jedna, uniwersalna metoda wyznaczania i definiowania celów. Niektórzy działają w sposób zorganizowany i systematyczny, zapisując wszystkie cele na papierze, a nawet dzieląc je na krótko-, średnio-i długoterminowe. Niewątpliwie takie osoby w równie logiczny sposób podchodzą do rozwiązywania problemów i podejmowania decyzji, związanych na przykład ze zmianą pracy lub miejsca zamieszkania. Inni nie określają swych zamierzeń w sposób usystematyzowany, a mimo to podporządkowują im swoje działania, mają jasny obraz lub poczucie tego, co pragną osiągnąć, i są wierni tej wizji. Do tej kategorii należą medaliści olimpijscy i biznesmeni, ale również każdy, kto potrafi ujrzeć w wyobraźni swój cel, zanim go osiągnie, np. lepszą posadę, sukces sportowy czy tez nową architekturę ogrodu. Różnica ta wiąże się ze sposobem myślenia, a zwłaszcza z indywidualnymi predyspozycjami do wykorzystania jednej z półkul mózgu. Lewa półkula specjalizuje się w świadomym, szczegółowym, werbalnym myśleniu, zgodnym z zasadami logiki, natomiast prawa półkula preferuje obrazy i uczucia, wydaje się lekceważyć logikę i postrzega zjawiska bardziej kompleksowo. NLP uczy, jak wprząc do pracy obie półkule, by za ich pomocą precyzyjnie formułować cele, zapewniające maksimum szans na sukces. Jeżeli posiądziesz umiejętność posługiwania się całym mózgiem, zdobędziesz jedyny w swoim rodzaju, doskonały instrument, dzięki któremu pogodzisz marzenia ze zdrowym rozsądkiem i odkryjesz swe najgłębsze pragnienia. SPORZĄDŹ LISTĘ Przede wszystkim powinieneś sporządzić listę wszystkich swoich pragnień, życzeń, celów, marzeń, wyników - obojętne, jak je nazwiesz Na tym etapie powinna ona zawierać wszystkie twoje cele, włącznie z tymi w rodzaju: A gdyby tak ", Nie miałbym nic przeciwko temu, zęby ", Byłoby świetnie, gdyby". Większość z nich później wyeliminujesz, lecz jeśli zachowasz choć jeden lub dwa, ćwiczenie okaże się warte poświęconego mu czasu. W efekcie rozpoznasz 14

15 prawdziwe, motywujące cele, które masz szansę osiągnąć. Jeżeli chcesz, możesz je pogrupować z jednej strony na cele i życzenia, a z drugiej - według kryterium czasowego - na krotko-, średnio- i długoterminowe. Do ostatniej kategorii należeć będą wszystkie najważniejsze cele życiowe, natomiast do pierwszej zaliczysz zamierzenia, które chciałbyś zrealizować w przyszłym tygodniu lub do końca miesiąca. Przed przystąpieniem do wyznaczania celów odpowiedz na następujące pytania. Czy twoje cele są szczegółowe? Jasno wyraz swoje pragnienia, formułując cele w sposób możliwie najbardziej szczegółowy. Zadaj sobie pytanie: Czego dokładnie chcę?" Sporządzając listę celów powinieneś określić możliwie precyzyjnie, co będziesz widział, słyszał, odczuwał realizując je Zapytaj również: W jakiej sytuacji jestem teraz i co musi się zmienić, bym mógł osiągnąć cel" Bądź precyzyjny. Jeżeli chcesz nauczyć się języka obcego, określ pożądany poziom zaawansowania czy ma to być kilka okolicznościowych zwrotów, czy znajomość umożliwiająca sprawną komunikację, obejmująca zasady gramatyki? Określ termin realizacji zamierzenia trzy miesiące, sześć miesięcy czy rok? Czy zamierzasz uczyć się sam, na kursach wieczorowych, czy jeszcze inaczej? Zapisywanie będzie na tym etapie pożyteczne, gdyż zmusi cię do precyzyjnego formułowania myśli. Powinieneś dogłębnie przeanalizować swój cel i zastanowić się, czy nie kryje się za nim inne, mniej oczywiste pragnienie, które chcesz przy okazji zrealizować. Czasem pragniemy zdobyć dyplom lub inny niepodważalny dowód odniesionego sukcesu, by zapewnić sobie uznanie i szacunek. A może potrzebujemy ich, by kontynuować karierę, a przy okazji zdobyć władzę, wyższą pozycję lub niezależność finansową? Gdy uczciwie to przemyślisz, być może zechcesz skorygować niektóre cele, by lepiej wyrażały twoje ukryte dążenia. Możesz także zastąpić je zupełnie nowymi, zapewniającymi większe prawdopodobieństwo spełnienia owych głębszych pragnień. Dzięki takiej analizie nie tylko uświadamiasz sobie skryte lub niejasne dążenia, ale również lepiej poznajesz samego siebie. Chcę być szczęśliwy" - niewątpliwie jest to ważki cel, jednak nie spełnia on naszych warunków, gdyż nie jest szczegółowy. Możesz go jednak sprecyzować, zadając sobie inne pytanie, np. Co sprawi, ze będę szczęśliwy? W ten sposób zaczniesz identyfikować cele możliwe do realizacji, które pomogą ci osiągnąć upragniony stan. Gromadź informacje dotyczące wyznaczonego celu. Znajduj przyjemność w prowadzeniu własnych poszukiwań i czytaniu o celu, do którego dążysz. Sprecyzuj swe pragnienia i zacznij utożsamiać się ze swym celem, wyobraź sobie, ze go osiągnąłeś i... dokonaj tego. Czy masz bezpośredni wpływ na osiągnięcie celów? Upewnij się, czy każdy z twoich celów pozostaje pod twoją bezpośrednią kontrolą. Inaczej mówiąc, powinieneś wyznaczyć je tak, by sukces lub porażka w głównej mierze zależały od ciebie oraz byś nie mógł znaleźć niczego na swoje usprawiedliwienie, jeżeli plany spełzną na niczym. Jeżeli np. chcesz zając miejsce własnego szefa, twój sukces w dużym stopniu uzależniony jest od niego, może zresztą utrzymać się na stanowisku dłużej niż przypuszczasz. Osiągnięcie takiego celu nie będzie wyłącznie twoją zasługą, lecz wynikiem splotu okoliczności, za które nie odpowiadasz. Jeżeli jednak pragniesz zdobyć w ciągu roku posadę na takim samym szczeblu, na jakim pracuje twój szef - nie ograniczając się do jednej firmy ani nawet branży - wówczas masz nieskończenie większą kontrolę nad realizacją celu. Musisz zatem jak najprecyzyjniej formułować pragnienia, które w powyższym przykładzie zapewne bardziej odnoszą się do pozycji, wynagrodzenia i uznania, które zapewnia wyższe stanowisko, niż do konkretnej posady w konkretnej firmie. Pewien zakres kontroli jest niezbędny nawet wówczas, gdy twój cel wiąże się z działalnością zespołową. W takim wypadku powinieneś zaplanować własne osiągnięcia w ramach zespołu, na przykład w sporcie lub działalności gospodarczej. Jeżeli natomiast cel jest nierozerwalnie związany z wynikami całej grupy, będziesz pozbawiony kontroli nad jego realizacją, o ile nie 15

16 jesteś trenerem lub menedżerem, który decyduje o wszystkich posunięciach i któremu przypada zarówno słodycz sukcesu, jak i gorycz porażki Istotą sukcesu nie jest osiąganie celów, lecz osiąganie właściwych celów (z własnego punktu widzenia). Np. jeżeli pragniesz, by twoje dziecko odniosło sukces (tak sformułowany cel nie jest szczegółowy i nie masz nad mm kontroli, choćbyś był najlepszym z rodziców), możesz podzielić go na kilka celów, takich jak łożenie na edukację dziecka, organizowanie ciekawych wakacji, zaoferowanie pomocy, gdyby dziecko postanowiło rozpocząć karierę przedsiębiorcy. Tego rodzaju cele pośrednie mogą być w znacznym stopniu skonkretyzowane i pozostawać pod twoją kontrolą (bardziej niż pod kontrolą twojego dziecka). Sprecyzowanie każdego celu i ujrzenie go w wyobraźni może być niezwykle motywujące. Zadaj sobie pytanie: Na czym polega moja rola w jego realizacji?" Następnie sformułuj nowe zamierzenia, spełniające twoje pragnienia. Cel w rodzaju: Chcę, by otaczali mnie ciekawi ludzie" lepiej byłoby sformułować: Chcę zawrzeć przyjaźń z ciekawymi ludźmi". Aby sprowadzić rozważania do wymiaru praktycznego i usytuować siebie w pozycji centralnej, zadaj sobie pytanie Co zrobię, by osiągnąć cel" oraz Od czego powinienem zacząć?" Dopóki kształtujemy własne życie w taki sposób, ze nasze szczęście zależy od zdarzeń i ludzi, nad którymi nie mamy kontroli, możemy spodziewać się bólu i rozczarowań. Jeżeli skorygujesz swoje cele, tak byś to ty odgrywał kluczową rolę, sam zapanujesz nad ich realizacją. Czy posiadasz niezbędne możliwości? To pytanie dotyczy możliwości, które możesz wykorzystać w dążeniu do celu, mianowicie wrodzonych zdolności, zdrowia i siły, czasu, jakim dysponujesz, inteligencji i warunków fizycznych. Nie zniechęcaj się, spójrz na siebie realistycznie i właściwie oceń swoje możliwości. Jeżeli na przykład chcesz, by twoje nazwisko figurowało w światowych rankingach bokserów lub tenisistów w pierwszej dziesiątce, a masz teraz 45 lat, niewątpliwie będziesz musiał wykreślić ten cel ze swej listy, gdyż obiektywne warunki uniemożliwiają jego realizację. Jednakże w innych dyscyplinach sportu, a także w wielu innych dziedzinach, wiek nie stanowi przeszkody. Każdy z nas mógłby mnożyć przykłady osób, które przezwyciężyły poważne trudności, by zrealizować swoje pragnienia. Nie bądź więc dla siebie zbyt surowy. Większość z nas dysponuje znacznymi możliwościami, lecz nie mamy nad nimi kontroli, a temu problemowi możemy wspólnie zaradzić. O ile to, co zwykliśmy nazywać inteligencją, może być niezbędne do prowadzenia szczególnie skomplikowanych badań naukowych, jej brak nie zamyka ci drogi do stanowiska dyrektora naczelnego w wielu przedsiębiorstwach. Dodatkowe możliwości, niezbędne do realizacji takiego celu, można zazwyczaj zdobyć uczestnicząc w szkoleniach, gromadząc doświadczenia i wytrwale pracując. Powyższe pytanie odnosi się zatem do możliwości wrodzonych, nie zaś do tych, które można zdobyć, np. wiedzy lub majątku. Określ swe możliwości i stosownie skoryguj wyznaczone cele. Może nie zostaniesz nigdy światowej sławy solistą operowym, ale na pewno możesz śpiewać w amatorskim chórze (pod warunkiem oczywiście, ze jesteś muzykalny). Jeżeli interesujesz się sportem, a przekroczyłeś już wiek, w którym sportowcy zazwyczaj kończą karierę, możesz zostać trenerem młodzików lub postarać się o pracę w administracji lub kierownictwie klubu. To też jest sposób na kontakt ze sportem. Pamiętaj, że większość z nas raczej nie docenia własnego potencjału, niż ocenia go zbyt wysoko. Bierz przykład z takich ludzi jak Christy Brown i inni, którzy potrafili znaleźć wewnętrzne zasoby, otwierające drogę do sukcesu. Po czym poznasz, ze osiągnąłeś cel? Twoje cele muszą być nie tylko szczegółowe, ale również wymierne. Dobrze byłoby zatem uzupełnić każdy z nich o jakiś element, który wyraźnie dostrzeżesz. Jeżeli na przykład uczysz się języka obcego na licencjonowanym kursie, niewątpliwie otrzymasz świadectwo, które będzie dowodem realizacji celu. W innych przypadkach sukces może wiązać się ze 16

17 zdeponowaniem czeku w banku, zwiedzaniem odległego miasta, udziałem w uroczystej ceremonii bądź podpisaniem umowy kupna lub sprzedaży domu. Powinieneś wyobrazić sobie swój cel (robiąc to, zawczasu doznasz satysfakcji z jego osiągnięcia) i odnaleźć jego najbardziej namacalne elementy, czyniąc go realnym i wymiernym. Czy cele sformułowane przez ciebie są pozytywne? Oznacza to, ze powinieneś myśleć o tym, czego pragniesz, nie zaś o tym, czego me chcesz Celów nie należy wyrażać w formie zdań przeczących (np. Nie odsprzedam domu" lub Nie dopuszczę, by zwolniono mnie z pracy" albo Nie zostanę pominięty podczas selekcji drużyny w przyszłym sezonie"). Mózg wydaje się nie odbierać pewnego rodzaju komunikatów. Kiedy wydajemy mu komendę' nie przegap samolotu" albo nie przegap piłki" podczas gry w krykieta, zachowuje się tak, jakby słyszał wyłącznie słowo przegap". Każdy cel można sformułować jako stwierdzenie pozytywne pytając Co wolałbym w zamian'" lub Czego naprawdę chcę?" Czy cele, do których dążysz, mają właściwy poziom trudności? Czy twój cel jest satysfakcjonujący, czy może zbyt trudny biorąc pod uwagę posiadane możliwości? Jeżeli jest zbyt trudny, zapytaj: Co sprawia, ż nie mogę go osiągnąć?" Będziesz mógł dzięki temu rozłożyć go na kilka celów cząstkowych, łatwiejszych do realizacji. Ten proces określany jest mianem obniżania" celu. Jeżeli natomiast wyznaczyłeś sobie cel zbyt łatwy, a wskutek tego nie zapewniający ci motywacji, możesz go podnieść", zwiększając stopień trudności. Zadaj sobie pytanie: Jakie znaczenie będzie miało dla mnie osiągnięcie tego celu?" Następnie podnieś poprzeczkę, na przykład ustalając wcześniejszą datę osiągnięcia tego samego rezultatu lub rozszerzając cel (czy nie chciałbyś władać płynnie czterema językami zamiast jednym lub startować w zawodach ogólnokrajowych zamiast regionalnych?), aż stanie się on wyzwaniem i pobudzi cię do działania. Na co mogą wpłynąć twoje dążenia? Wygodnie jest wyznaczać i osiągać cele pozostające w izolacji od innych, jednak może się zdarzyć, że jeden cel będzie kolidował z innymi lub, co przytrafia się jeszcze częściej, wywrze negatywny wpływ na inne sfery twego życia. Umieszczenie celu w kontekście całej egzystencji, stosunków z innymi i z całym otoczeniem zwane jest sprawdzianem konsekwencji. Zdobycie nowych kwalifikacji może oznaczać poświęcanie wielu godzin dziennie na naukę, co negatywnie wpłynie na twoje małżeństwo i stosunki rodzinne, obowiązki zawodowe, zainteresowania, aspiracje towarzyskie i inne relacje zewnętrzne. Zatem radość z osiągnięcia wąskiego celu będzie częściowo lub całkowicie przyćmiona przez jego szersze, negatywne konsekwencje. Dlatego tez powinieneś przeprowadzić sprawdzian konsekwencji, dzięki czemu możesz próbować pogodzie wszystkie swoje cele. W rezultacie możesz zmienić niektóre z nich lub odłożyć na później, by zapewnić sobie harmonię. Masz przy tym znakomitą okazję, by właściwie określić swoje priorytety i upewnić się, że pożytkujesz siły i energię w sposób najlepszy z możliwych. Powinieneś zadać sobie teraz następujące pytania: Na kogo jeszcze to wpłynie?", Co by się stało, gdybym to zdobył5" oraz Gdybym mógł mieć to już teraz, czy sięgnąłbym po to?" Jeżeli odpowiadasz Tak, ale ", prawdopodobnie pojawiają się komplikacje. Możesz uwzględnić nasuwające się wątpliwości i ponownie skorygować wyznaczony cel. PORZĄDKOWANIE CELÓW Na etapie wyznaczania celów możesz uczynić cos jeszcze, by ułatwić sobie ich konsekwentną realizację. W niniejszym rozdziale zastanowimy się nad stosowanymi przez ciebie metodami. Nie będziemy zajmować się treścią twoich celów, lecz wzorcami postępowania, według których starasz się je osiągnąć. Poznasz nowe podejście do tego procesu, oparte na budowaniu sensownej listy celów, osadzonej w kontekście wyznaczonych przez ciebie długookresowych, 17

18 życiowych" zamierzeń oraz twej niepowtarzalnej osobowości, priorytetów i systemu wartości. Mieć czy robić'' Dla potrzeb poniższego ćwiczenia uzupełnij listę celów o sześć lub siedem nowych zamierzeń, tym razem me roztrząsając ich dogłębnie. Zapisz po prostu swe pragnienia. Teraz, zatrzymując się kolejno nad każdym celem, zadaj sobie następujące pytanie czy chodzi mi o to, by coś zrobić (na przykład odbyć daleką podróż, zapisać się na kurs, trenować nową dyscyplinę sportu lub zająć się nowym hobby) czy o to, by coś zdobyć lub mieć (dom, samochód, awans, a może świadectwo lub nagrodę). Zwróć uwagę na tę różnicę w rozłożeniu akcentów. Użyte słowa pomogą ci określić, czy poszczególne cele należą do kategorii robić czy mieć/zdobyć. Przejrzyj swą listę i odpowiednio oznacz te z nich, które kwalifikują się do jedne; z wyżej wymienionych klas. Możemy pójść o krok dalej. Czy w twoich dążeniach chodzi o to, by więcej wiedzieć na temat określonej dziedziny, twojej pracy zawodowej, hobby lub innych zainteresowań czy inaczej ułoży stosunki z rodziną, przyjaciółmi, kolegami z pracy. Ponownie oznacz wszystkie cele z twojej listy, które odpowiadają jednej z tych kategorii. Sprawdź na koniec, czy twoje pragnienia wiążą się z tym, by być szefem, być szczuplejszym, być lepiej zabezpieczonym finansowo, być zadowolonym? Ostatnia kategoria dotyczy pewnego stanu, który pragniesz osiągnąć, lub miejsca", w którym chcesz się znaleźć pod względem fizycznym, umysłowym lub duchowym. Zapewne możesz już podzielić wszystkie cele między tych pięć kategorii robić, zdobyć/mieć, wiedzieć, współżyć oraz być. (Tymczasem nie martw się, jeżeli jeden cel pasuje do kilku klas, np. zdobyć większy dom i tym samym rozwiązać rodzinne problemy). Przyjrzyj się teraz swoim celom i sprawdź, czy któraś z kategorii wyraźnie dominuje nad innymi. Tego rodzaju dominacja, występująca u większości z nas, dostarcza cennych informacji o sposobie kształtowania własnych celów i pragnień. Niektórzy troszczą się o swój stan posiadania, to jest o to, by coś zdobyć lub mieć. Osoby o takim nastawieniu traktują awans zawodowy jako środek prowadzący do tego, by mieć wyższe wynagrodzenie, lepszy samochód, nowy dom, większe biuro i wygodniejszy fotel Inni pragną robić. Wkraczanie na nowe obszary aktywności dodaje im skrzydeł, a radość z robienia czegoś jest dla nich ważniejsza niż korzyści, jakie mogą w rezultacie zdobyć. A co z kategorią wiedzieć? Czy należysz do tych osób, które muszą dowiedzieć się wszystkiego o jakimś produkcie lub działalności, zanim podejmą jakiekolwiek zobowiązania? Jeżeli nie, prawdopodobnie znasz kogoś, kto na przykład przed zakupem nowej wieży stereo będzie z pasją gromadził wszystkie możliwe informacje na temat sprzętu dostępnego na rynku, zanim zdecyduje, który model najbardziej mu odpowiada. Ta sama osoba, planując wakacje, prawdopodobnie spróbuje dowiedzieć się jak najwięcej o celu planowanej podroży, zanim w nią wyruszy. Tego typu ludzie największą wagę przywiązują do wiedzy i preferencje te są wyraźnie widoczne na liście ich celów Inni najczęściej użyją słowa być". Ktoś chce na przykład uzyskać awans, by być szefem lub być szanowanym, złożyć na koncie okrągłą sumkę, by być niezależnym; wyjechać na urlop, by być wolnym, uprawiać sport, by być zdrowym. Jeżeli natomiast na twojej liście często pojawia się rodzina, przyjaciele i znajomi, oznacza to, iż na pierwszym planie stawiasz relacje z innymi i znajduje to odzwierciedlenie w twoich celach i pragnieniach. Być może jedna lub dwie kategorie dominują na twojej liście, lecz prawdopodobnie pojawiły się na mej wszystkie lub większość z nich. Co dalej? Podzieliłeś już swoje cele między pięć kategorii i wiesz, czy jedna z nich dominuje nad innymi. To, co zrobiłeś, mówi bardzo wiele o tobie, twoich pragnieniach i sposobie ich realizacji. Wykonaj teraz następujące ćwiczenie wybierz z listy dowolny cel i zadaj sobie pytanie: 18

19 Gdybym go osiągnął, co zrobiłbym dalej?" Zastanów się, do której z pięciu kategorii kwalifikuje się odpowiedz. Jeżeli na przykład jesteś sprzedawcą, twoim celem może być zwiększenie obrotów o 50 procent w ciągu sześciu miesięcy (robić). Na pytanie: Co dalej?" mógłbyś odpowiedzieć: Przecież to oczywiste, otrzymam większą prowizję, czyli więcej pieniędzy" (mieć/zdobyć). Co dalej? Kupimy większy dom, o jakim zawsze marzyliśmy" (kolejne mieć). Co dalej? To by rozwiązało nasze rodzinne problemy" (relacje). Co dalej? Sądzę, ze wówczas byłbym zadowolony" (być). Co dalej? To wszystko. Czego więcej można chcieć? Byłbym szczęśliwy" (ponownie być). Ustaliłeś w ten sposób własny cykl pragnień, prowadzący w efekcie do zdobycia tego, czego naprawdę chcesz. Zwróć uwagę na sekwencję, która pojawiła się w powyższym przykładzie. Po robić" nastąpiło mieć", następnie współżyć", na końcu zaś wystąpiło być". Bardzo często w ramach jednej kategorii istnieje więcej niż jeden cel pośredni zdobyć pieniądze, by zdobyć samochód, być szanowanym, by być szczęśliwym. Na zakończenie musisz się upewnić, że zidentyfikowałeś cały cykl pragnień. Wróć do celu wyjściowego. W omówionym przykładzie było nim zwiększenie obrotów o 50 procent (robić). Zapytaj teraz: Co jeszcze powinienem wiedzieć, zrobić, zdobyć, kim powinienem być, z kim nawiązać stosunki, by to osiągnąć'? Odpowiedź mogłaby brzmieć: Muszę poszerzyć wiedzę o oferowanym produkcie i odbyć specjalistyczne szkolenie" (wiedzieć). Ustaliliśmy zatem pełny cykl, który wygląda następująco: wiedzieć zrobić zdobyć współżyć być Treść życia NLP nazywa tych pięć kategorii treścią życia", natomiast twoją indywidualną kombinację, tj kolejność, w jakiej one występują - cyklem treści życia". Wybierz teraz kilka kolejnych celów ze swojej listy i dla każdego z nich zadaj sobie tę samą serię pytań. Po wyczerpaniu wszystkich Co dalej?" nie zapomnij wrócić do celu wyjściowego i odpowiedzieć na ostatnie pytanie. Z poniższego ćwiczenia powinien wyłonić się stały schemat, tj. te same obszary treści życia ułożone w tej samej kolejności. Może on obejmować trzy, cztery lub wszystkie pięć kategorii, jak w przedstawionym przykładzie. Określona przez ciebie kolejność może oczywiście różnić się od cyklu owego sprzedawcy. Są osoby, które nie pragną wiedzieć lub stawiają ten cel na dalszym planie, dążąc przede wszystkim do tego, by robić odbyć podróż lub zająć się nowym hobby. Dopiero potem mogą dowiedzieć się czegoś o zwiedzanym kraju lub nowej pasji. Zatem na pierwszym miejscu pojawi się kategoria robić", następnie wiedzieć". Ktoś może dążyć do ułożenia relacji z innymi po to, by coś zrobić, podczas gdy ktoś inny będzie instynktownie robił coś po to, by osiągnąć cel związany z relacjami. Kategoria być"' zazwyczaj pojawia się na końcu cyklu, gdyż nasze najgłębsze pragnienia częściej dotyczą szczęścia i odnalezienia własnej tożsamości niż wymiernych korzyści, które kojarzymy z osiąganiem tych stanów. Jednak każdy z nas jest inny i zdarza się, że być" w ogolę nie pojawia się na liście. Wspominając swe dawne osiągnięcia odkryjesz zapewne, iż postępowałeś wówczas według cyklu życia, który zdefiniowałeś, wykonując powyższe ćwiczenie. Porażki prawdopodobnie bywały skutkiem odstępstwa od tego schematu. Np. osoby, które najpierw muszą wiedzieć, odkryją, ze omijając ten etap (kiedy np. ulegają namowom, by cos zrobić lub nabyć, pozbawione są komfortu uprzedniego zgromadzenia wszystkich możliwych wiadomości na dany temat), nie osiągają satysfakcjonujących rezultatów. 19

20 POZNAJ SAMEGO SIEBIE Ćwiczenie dotyczące ustalenia treści życia pozwoli ci dowiedzieć się bardzo wiele o sobie samym. Dzięki niemu będziesz w stanie sprecyzować własne dążenia, nie analizując poszczególnych celów, lecz cały ich zbiór. Dowiesz się, która kategoria jest dla ciebie najważniejsza, a tym samym jakie cele na twojej liście zapewnią ci wystarczającą motywację, byś mógł odnieść ostateczny sukces. Rozpoznasz również cele pośrednie, które musisz zrealizować, by wiedzieć, zrobić, zdobyć, być i współżyć z innymi. Być może niektóre z nich zechcesz wyeliminować, skorygować lub uzupełnić, uwzględniając zgromadzoną wiedzę o sobie samym. Jeżeli największą wagę przywiązujesz do tego, by mieć, upewnij się, ze w efekcie każdego działania będziesz miał cos materialnego. Np. odbywając studia (robić), powinieneś zyskać pewność, że po ich ukończeniu możesz zdobyć świadectwo, starając się zapracować na awans powinieneś sprawdzić, czy możesz zdobyć jakikolwiek namacalny dowód odniesionego sukcesu, zaspokajający twoje pragnienia, by zdobyć i mieć. Jeżeli nie jesteś zadowolony z tego, czego się o sobie dowiedziałeś, wiesz przynajmniej, na czym powinieneś się skoncentrować. Może chciałbyś być bardziej nastawiony na być", by cieszyć się każdą chwilą bez względu na to, czy zawsze możesz mieć lub robić to, co chcesz. Jeżeli tak jest, powinieneś jeszcze raz przyjrzeć się każdemu celowi. Być może istnieje krótsza droga, by być tym, kim chcesz być, bez owych zrobić lub zdobyć. W istocie możesz przecież dążyć do osiągnięcia stanu ducha, który ma więcej wspólnego z twoimi przekonaniami i uczuciami niż z zewnętrzną realizacją dążeń. Nietrudno strawie całe lata na pogoni za celami, które nie zapewniają nam tego, czego naprawdę szukamy. Jeżeli sprecyzowałeś swoje cele i zidentyfikowałeś własny cykl treści życia, wykonałeś wielki krok na drodze do zdobycia tego, czego pragniesz. Przystąpiłeś do ustalania szczegółowych celów, skorygowałeś je zgodnie z głosem zdrowego rozsądku i poczuciem realizmu, wreszcie uzgodniłeś je ze swoją osobowością i priorytetami. Krotko mówiąc, zacząłeś odpowiadać na pytanie Co się dla mnie naprawdę liczy'?" Kiedy na nie odpowiesz (a znajdziesz się wtedy w nielicznej grupie szczęśliwców), będziesz w stanie wykorzystać swoją motywację i możliwości do zdobycia tego, czego naprawdę pragniesz. ZACZNIJ DZIAŁAĆ Przystąp do działania. Zacznij zmieniać myśli w rzeczywistość. Zadaj sobie pytanie: Co muszę zrobić już teraz, by osiągnąć cel?" Uczyń pierwszy, najważniejszy krok - zarezerwuj sobie miejsce na kursie, zadzwoń, kup gazetę - który sprawi, że znajdziesz się na ścieżce prowadzącej do sukcesu i będziesz realizował wszystkie wyznaczone cele. 3. ROZPOZNAWANIE SWOJEGO SAMOPOCZUCIA Nasze zachowania i osiągnięcia w dużym stopniu uzależnione są od samopoczucia. Zdarza się, ze pozornie błahe wydarzenie całkowicie nas obezwładnia, zmniejszając motywację, koncentrację i skuteczność. Czy odebrałeś kiedyś telefon, który zepsuł ci humor na resztę dnia? Albo znalazłeś w skrzynce pękatą kopertę, która, jak ci się wówczas wydawało, niszczyła wszystko, co dotąd osiągnąłeś? Jeszcze bardziej frustrujący jest zły nastrój, który pojawia się bez przyczyny - po prostu czujesz się ospały i nieszczęśliwy, me wiedząc dlaczego. Są dni, kiedy nic ci się nie udaje, a przyczyna z reguły sprowadza się do złego samopoczucia. Twoje umiejętności nie zmniejszyły się przecież w ciągu jednej nocy i nie ma żadnego logicznego wytłumaczenia nagłej zmiany zachowania. I na odwrót kiedy jesteś szczęśliwy i pozytywnie nastawiony do życia, możesz dokonywać cudów, a przy tym nic szczególnego nie musi się wydarzyć, byś czuł się dobrze. Twój stan ducha, czyli samopoczucie, całkowicie uzależniony 20