Wymagania na ocenę dobrą (4) oraz bardzo dobrą (5)

Transkrypt

1 WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE OCENY WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE KLASA 1 Tematyka Wymagania na ocenę dopuszczającą (2) oraz dostateczną (3) Wymagania na ocenę dobrą (4) oraz bardzo dobrą (5) Ja, czyli kto? - wyjaśnia terminy: tożsamość, samoocena, samorealizacja, konsumpcjonizm, autorytet (2) - wymienia elementy tożsamości -3 - odróżnia tożsamość osobistą od społecznej- 3 - dokonuje samooceny tłumaczy, czym jest styl życia charakteryzuje własny styl życia omawia różnice pomiędzy aktywnym i biernym stylem życia podaje przykłady aktywnego i biernego spędzania wolnego czasu- 3 - wskazuje współczesne autorytety omawia negatywne skutki zaniżonej lub zawyżonej samooceny -4 - wskazuje sposoby poprawienia samooceny podejmuje działania mające na celu eliminację swoich wad i wykorzystywanie atutów- 5 - wymienia czynniki kształtujące styl życia- 4 - uzasadnia, jaki sposób spędzania wolnego czasu jest-5 najkorzystniejszy dla człowieka - przedstawia negatywne i pozytywne strony konsumpcyjnego stylu życia, na podstawie tekstu źródłowego -4 - wskazuje osobę, którą uważa za swój 1

2 Człowiek istotą społeczną Porozumiewa my się Nie taki konflikt straszny - tłumaczy, co to znaczy, że człowiek jest istotą społeczną-3 - wyjaśnia termin: socjalizacja-2 - wymienia role społeczne, jakie może odgrywać człowiek-3 - wylicza pełnione przez siebie role społeczne-2 - wyjaśnia, na czym polega komunikacja werbalna i niewerbalna3 - podaje zasady skutecznego porozumiewania się3 - prowadzi rozmowę w sposób kulturalny3 - wymienia podstawowe zasady publicznych wystąpień2 - wskazuje sposoby podejmowania decyzji w grupie2 - wyjaśnia terminy: konflikt, negocjacje, kompromis2 - podaje przykłady sytuacji konfliktowych w codziennym życiu3 - wymienia różne typy zachowań i autorytet i uzasadnia własny wybór-4 - odróżnia autorytety rzeczywiste od pozornych-5 - wyjaśnia terminy: konformizm, nonkonformizm-4 - wyjaśnia, co decyduje o dobrych relacjach z innymi ludźmi-5 - wskazuje czynniki sprzyjające socjalizacji i ją ograniczające -4 - określa, w jakich sytuacjach człowiek może utracić swoją indywidualność, na podstawie tekstu źródłowego -5 - wymienia przyczyny konfliktu ról społecznych-4 - przekazuje komunikat w sposób werbalny i niewerbalny4 - wyjaśnia znaczenie mowy ciała w akcie komunikacji4 - odczytuje w sposób prawidłowy gesty rozmówcy5 - prezentuje publicznie przygotowane wystąpienie5 - uczestniczy w dyskusji lub debacie na wybrany temat5 - określa reguły przemawiania w sytuacjach oficjalnych5 - tłumaczy, na czym polega debata oksfordzka5 - podaje zalety pracy zespołowej4 - określa najczęstsze przyczyny konfliktów we współczesnym świecie4 - podaje negatywne skutki różnych zachowań w sytuacjach konfliktowych4 - wskazuje problemy, z którymi najczęściej 2

3 Grupy społeczne Życie szkoły Normy i zasady postaw w sytuacjach konfliktowych3 - wskazuje sposoby rozwiązywania konfliktów 2 - tłumaczy, na czym polega konflikt pokoleń, na podstawie tekstu źródłowego3 - wyjaśnia, czym jest zbiorowość, a czym grupa społeczna3 - określa rolę kontaktów i więzi z innymi ludźmi w życiu człowieka3 - przedstawia podział grup społecznych - podaje nazwy grup społecznych, do których należy 2 - wymienia funkcje rodziny2 - omawia strukturę władz szkoły2 - wyjaśnia, czym jest statut szkoły3 - wymienia podstawowe prawa i obowiązki ucznia2 - podaje przykłady działań samorządu uczniowskiego 2 - przedstawia historię swojej szkoły i biografię jej patrona 3 - rozpoznaje podstawowe zasady i normy współżycia społecznego2 - wyjaśnia, dlaczego należy przestrzegać norm społecznych2 - wymienia podstawowe prawa obywatelskie Polaków3 - tłumaczy, na czym polega tolerancja i nietolerancja3 - podaje przyczyny nietolerancji3 wiąże się konflikt pokoleń, na podstawie tekstu źródłowego5 - wymienia korzyści płynące z przynależności do różnych grup społecznych4 - omawia hierarchię grupy5 - przedstawia cechy, jakie powinien mieć przywódca grupy4 - dostrzega wpływ grupy na jednostkę4 - charakteryzuje współczesny model rodziny5 - tłumaczy, na czym polega wartość i rola rodziny oraz specyfika więzi rodzinnych4 - wyjaśnia terminy: rodzina niepełna, rodzina przybrana, rodzina zastępcza4 - określa zadania poszczególnych organów władz szkoły4 - podaje sposoby aktywnego uczestniczenia w życiu szkoły4 - omawia wybrany problem swojej społeczności szkolnej i wskazuje sposoby jego rozwiązania5 - podaje przykłady postępowania zgodne z określonymi normami4 - uzasadnia, które normy społeczne uważa za najważniejsze5 - omawia skutki nieprzestrzegania norm społecznych5 - przedstawia prawa i wolności obywatelskie Polaków5 - określa, czym zajmuje się Rzecznik Praw 3

4 Mój udział w życiu społecznym Razem stanowimy naród - omawia przyczyny dyskryminacji w szkole2 - wyjaśnia terminy: społeczność, społeczność lokalna2 - wymienia elementy składające się na tradycję lokalną swojego miejsca zamieszkania2 - podaje przykłady stowarzyszeń i organizacji lokalnych3 - tłumaczy, czym są potrzeby2 - wskazuje potrzeby niższego i wyższego rzędu3 - wymienia różne sposoby realizacji tej samej potrzeby3 - wyjaśnia terminy: naród, tożsamość narodowa, dziedzictwo narodowe2 - wymienia polskie symbole narodowe2 - podaje daty polskich świąt narodowych3 - omawia czynniki sprzyjające kształtowaniu się narodów3 Obywatelskich w Polsce4 - wyjaśnia termin: wolność słowa4 - wymienia przykłady nietolerancji we współczesnym świecie5 - rozpoznaje zagrożenia związane z nietolerancją, na podstawie tekstu źródłowego5 - przedstawia sposoby zapobiegania dyskryminacji w szkole4 - wymienia korzyści płynące z życia w społeczności4 - podaje informacje na temat swojej najbliższej okolicy4 - określa zadania lokalnych stowarzyszeń i organizacji4 - charakteryzuje działalność lokalnego stowarzyszenia, na podstawie tekstu źródłowego5 - omawia problemy występujące w społeczności lokalnej5 - przedstawia hierarchię potrzeb według A. Maslowa5 - podaje przykłady polskiego dziedzictwa narodowego4 - określa rolę symboli narodowych4 - przedstawia etapy powstawania narodu polskiego5 - wyjaśnia, dlaczego utrata niepodległości i okres zaborów wpłynęły na kształtowanie świadomości narodowej Polaków5 - wymienia zalety uczestnictwa w tworzeniu kultury narodowej 5 - omawia dobre oraz złe strony 4

5 Od patriotyzmu do szowinizmu Mniejszości narodowe Społeczeństwo i hierarchia społeczna - wyjaśnia terminy: ojczyzna, patriotyzm2 - tłumaczy, na czym polega patriotyzm lokalny3 - przedstawia obowiązki obywateli wobec ojczyzny3 - wymienia rodzaje patriotyzmu, na podstawie tekstu źródłowego3 - charakteryzuje różne postawy patriotyczne nacjonalizm, szowinizm i kosmopolityzm3 - określa, czym jest stereotyp i wymienia jego cechy2 - wyjaśnia, czym był Holocaust2 - wyjaśnia terminy: mniejszości narodowe, mniejszości etniczne2 - wymienia mniejszości narodowe i etniczne mieszkające w Polsce2 - podaje podstawowe prawa mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce3 - uzasadnia konieczność poszanowania odrębności kulturowej mniejszości narodowych 3 - wskazuje największe skupiska Polonii na świecie3 - wyjaśnia terminy: społeczeństwo, globalna wioska2 - tłumaczy, czym jest społeczeństwo informacyjne3 - wskazuje różnice między życiem wielonarodowości5 - charakteryzuje współczesne formy patriotyzmu4 - wskazuje różnice pomiędzy patriotyzmem a nacjonalizmem i szowinizmem5 - wyjaśnia znaczenie stereotypu w odniesieniu do narodów5 - podaje przykłady pozytywnych stereotypów narodowych4 - omawia prawa mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce4 - ocenia stosunek Polaków do mniejszości narodowych4 - wskazuje na mapie państwo, w którym znajduje się największe skupisko Polonii4 - podaje czynniki wpływające na kształtowanie poczucia odrębności kulturowej, na podstawie tekstu źródłowego5 - wskazuje więzi łączące Polonię z państwem i narodem polskim5 - wymienia dziedziny aktywności Polonii4 - omawia pozytywne i negatywne skutki emigracji Polaków5 - opisuje funkcjonowanie wybranego społeczeństwa pierwotnego4 - charakteryzuje klasy i warstwy społeczne4 - wymienia korzyści wynikające z obecności w społeczeństwie klasy średniej, na podstawie 5

6 Polskie społeczeństwo Po co ludziom państwo? Ustroje polityczne społeczeństwa pierwotnego i współczesnego3 - wymienia klasy społeczne2 - charakteryzuje klasę średnią3 - charakteryzuje współczesne społeczeństwo polskie 3 - wymienia klasy społeczne występujące w Polsce2 - przedstawia kwestie związane ze szkolnictwem wyższym w Polsce, na podstawie tekstu źródłowego3 - wyjaśnia termin: państwo2 - podaje nazwy trzech państw federacyjnych i unitarnych3 - przyporządkowuje Polskę do właściwego rodzaju państwa2 - wymienia cechy państwa2 - określa funkcje państwa3 - rozróżnia pojęcia obywatelstwo i narodowość3 - charakteryzuje ustroje: demokratyczny, autorytarny i totalitarny3 - wymienia nazwy trzech państw demokratycznych, autorytarnych i totalitarnych2 - wskazuje różnice między monarchią a republiką3 - podaje nazwy trzech monarchii i tekstu źródłowego5 - przedstawia dobre i złe strony przynależności do wybranej klasy społecznej5 - wyjaśnia, na czym polega awans społeczny i degradacja społeczna5 - omawia poziom wykształcenia społeczeństwa polskiego4 - charakteryzuje problemy społeczne występujące w Polsce4 - przedstawia korzyści i zagrożenia, jakie niesie ze sobą powszechny dostęp do internetu 5 - tłumaczy przyczyny dużej liczebności polskiej klasy średniej5 - samodzielnie tworzy definicje państwa federacyjnego i państwa unitarnego5 - wskazuje na mapie państwa federacyjne i unitarne4 - omawia cechy państwa4 - opisuje wewnętrzne i zewnętrzne funkcje państwa 5 - przedstawia sposoby uzyskania obywatelstwa polskiego4 - ocenia relacje państwo obywatel5 - wyjaśnia termin: repatriacja4 - wskazuje na mapie państwa demokratyczne, autorytarne i totalitarne4 - odszukuje na mapie monarchie i republiki4 - opisuje sposoby powstawania trzech typów ustrojów politycznych 5 - wyjaśnia genezę różnych form rządów5 - charakteryzuje rolę obywateli w państwie demokratycznym, autorytarnym i totalitarnym5 6

7 Demokracja Zalety i wady demokracji republik2 - opisuje, na czym polegają mechanizmy wpajania społeczeństwu określonej ideologii, na podstawie tekstu źródłowego3 - wyjaśnia istotę demokracji3 - odróżnia demokrację bezpośrednią od pośredniej3 - podaje przykłady zastosowania różnych form demokracji bezpośredniej i pośredniej3 - wymienia kategorie praw i wolności obywatelskich w państwie demokratycznym2 - tłumaczy, czym jest kultura polityczna, na podstawie tekstu źródłowego3 - uczestniczy w dyskusji na temat stosowania zasad demokratycznych w życiu codziennym3 - wyjaśnia terminy: radni, posłowie, inicjatywa obywatelska, plebiscyt, konsultacje społeczne, referendum2 - wymienia zalety i wady ustroju demokratycznego3 - tłumaczy, na czym polega demokracja większościowa i demokracja konstytucyjna3 - wyjaśnia, na czym polegają działania dla dobra państwa2 - rozpoznaje przywódców najważniejszych państw współczesnych4 - wyjaśnia terminy: ideologia, indoktrynacja, pucz, gospodarka centralnie sterowana, kadencja, system prezydencki, parlamentarny i mieszany5 - opisuje okoliczności powstania nowych państw w Europie po II wojnie światowej5 - tłumaczy, na czym polegają różne rodzaje demokracji 4 - ocenia znaczenie kultury politycznej dla funkcjonowania państwa demokratycznego5 - uzasadnia wyższość demokracji nad innymi ustrojami politycznymi5 - wyjaśnia, w jaki sposób państwo demokratyczne dba o dobro obywateli4 - wymienia przykłady praw przysługujących obywatelom w krajach demokratycznych4 - omawia zagrożenia, które wiążą się z demokracją większościową4 - rozróżnia pojęcia dobro państwa i dobro partii5 - przedstawia znaczenie współpracy i kompromisu dla funkcjonowania demokracji, na podstawie tekstu źródłowego5 - wymienia cechy charakteru i osobowości, 7

8 Społeczeństwo obywatelskie Organizacje pozarządowe Patologie w państwie demokratyczny m - wyjaśnia termin: obywatelstwo2 - wymienia prawa i obowiązki obywatela Polski2 - tłumaczy, na czym polega istota społeczeństwa obywatelskiego3 - przedstawia formy udziału obywateli w życiu publicznym3 - omawia cechy charakteryzujące dobrego obywatela3 - rozróżnia formy społecznego protestu3 - rozróżnia trzy sektory życia społecznego2 - wyjaśnia terminy: organizacja pozarządowa, wolontariat2 - omawia zadania organizacji pozarządowych 3 - wskazuje różnice między działalnością fundacji i stowarzyszenia3 - wyjaśnia terminy: demagogia, populizm2 - wymienia patologie władzy3 - tłumaczy, na czym polegają: korupcja, biurokratyzacja, centralizacja3 którymi powinien się odznaczać dobry polityk5 - przedstawia swoją opinię na temat polskiej demokracji5 - wymienia cechy, którymi powinny charakteryzować się osoby chcące brać aktywny udział w życiu społecznym, na podstawie tekstu źródłowego5 - wskazuje sposoby rozwiązań problemów lokalnych i ogólnokrajowych z wykorzystaniem różnych form inicjatywy obywatelskiej4 - uzasadnia konieczność udziału obywateli w życiu publicznym5 - wyjaśnia terminy: weto ludowe, strajk pracowniczy, organizacja pożytku publicznego4 - uczestniczy w dyskusji dotyczącej wpływu obywateli na sprawy ważne dla całego państwa5 - przedstawia zasady wolontariatu4 - wskazuje korzyści wynikające z pracy wolontariuszy dla obywatela i społeczeństwa4 - tłumaczy, jaką rolę odgrywają w społeczeństwie organizacje non profit, na podstawie tekstu źródłowego5 - podaje przykłady organizacji non profit działających w najbliższej okolicy5 - rozpoznaje wystąpienie o charakterze populistycznym 4 - uczestniczy w dyskusji lub debacie na temat sposobów zwalczania patologii władzy5 - wymienia skutki korupcji4 8

9 Po co ludziom pieniądze? ABC gospodarki Ekonomia w moim domu - wskazuje przykłady nadmiernej biurokratyzacji 2 - przedstawia historię pieniądza2 - wyjaśnia, jak należy posługiwać się kartą płatniczą2 - wymienia funkcje pieniądza3 - uczestniczy w dyskusji na temat przyszłości pieniądza 3 - wyjaśnia, czym jest gospodarka3 - charakteryzuje poszczególne działy gospodarki3 - wyjaśnia terminy: popyt, podaż, konkurencja, monopol2 - wyjaśnia, czym jest gospodarstwo domowe2 - wymienia rodzaje gospodarstw domowych3 - przedstawia różne źródła dochodów w gospodarstwach domowych3 - planuje swoje wydatki2 - wyjaśnia, kim jest konsument2 - wymienia podstawowe prawa konsumenta3 - podaje sposoby zgłaszania reklamacji2 - tłumaczy, czym jest gwarancja towaru2 - wskazuje instytucje zajmujące się ochroną praw konsumenta3 - opracowuje szkolną kampanię walki z korupcją5 - omawia funkcje pieniądza4 - przedstawia pozytywne strony posiadania karty płatniczej4 - wymienia pozytywne i negatywne skutki nieograniczonego dostępu do pieniędzy5 - tłumaczy ideę wprowadzania wspólnej europejskiej waluty euro5 - charakteryzuje polską gospodarkę4 - wskazuje różnice pomiędzy gospodarką centralnie planowaną i gospodarką wolnorynkową4 - określa zależność między popytem i podażą5 - tłumaczy, na czym polega monopol i konkurencja4 - wyjaśnia, czym jest koniunktura gospodarcza5 - określa liczebność i rodzaje współczesnych polskich gospodarstw domowych4 - planuje budżet domowy5 - wyjaśnia, czym są wydatki stałe i zmienne4 - podaje, na co należy zwrócić uwagę przy dokonywaniu zakupu towaru5 - omawia prawa konsumenta i obowiązki sprzedawcy4 - prawidłowo wypełnia formularz reklamacyjny5 - wymienia zadania rzecznika konsumentów4 - tłumaczy, czym zajmuje się Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów5 9

10 Podatki i budżet państwa System bankowy Giełda papierów wartościowych - wyjaśnia termin: podatek2 - uzasadnia potrzebę płacenia podatków3 - wymienia rodzaje podatków w Polsce3 - podaje wysokość stawek podatkowych obowiązujących w Polsce3 - wyjaśnia, czym jest budżet państwa2 - oblicza wysokość podatku dochodowego płaconego przez obywatela3 - wskazuje źródła dochodów i wydatków państwa2 - wyjaśnia terminy: waluta, emisja, Narodowy Bank Polski, Rada Polityki Pieniężnej, konto bankowe, lokata, kredyt2 - omawia prawo popytu i podaży3 - określa istotę działalności banków3 - wyjaśnia terminy: giełda, makler, indeks giełdowy, akcja, obligacja, hossa, bessa2 - wskazuje różnice między akcjami a obligacjami3 - charakteryzuje rodzaje podatków w Polsce4 - wyjaśnia terminy: deficyt budżetowy, NIP, PIT, CIT, VAT4 - opisuje sposoby pokrywania deficytu budżetowego5 - ocenia skalę podatkową obowiązującą w Polsce na tle innych państw5 - przedstawia własne propozycje inicjatyw, które można by finansować z dochodów państwa5 - tłumaczy, na czym polega zjawisko szarej strefy 4 - wyjaśnia, co wpływa na tworzenie systemu pieniężnego w danym państwie4 - wymienia zadania Narodowego Banku Polskiego i Rady Polityki Pieniężnej 4 - określa czynniki kształtujące prawo popytu i podaży5 - wskazuje szanse i zagrożenia wynikające z korzystania z różnorodnych usług bankowych5 - porównuje i ocenia jakość usług bankowych - omawia rolę reklamy w sektorze bankowym5 - prezentuje ofertę wybranych banków internetowych5 - wymienia miasta, w których znajdują się największe współczesne giełdy papierów wartościowych4 - odszukuje w internecie informacje o wynikach indeksów giełdowych4 - opisuje, na czym polega praca maklera i gra na giełdzie5 10

11 Ożywienie gospodarcze i kryzys - wyjaśnia terminy: koniunktura, recesja, inflacja, produkt krajowy brutto, produkt krajowy brutto na osobę2 - wymienia skutki ożywienia i kryzysu gospodarczego dla obywateli3 - tłumaczy, za pomocą jakich wskaźników można ocenić stan gospodarki3 - ocenia ryzyko związane z grą na giełdzie5 - przedstawia zasady funkcjonowania funduszy inwestycyjnych4 - określa czynniki wpływające na ożywienie i kryzys gospodarczy w państwie4 - opisuje mechanizm powstawania inflacji4 - wymienia skutki ożywienia i kryzysu gospodarczego dla państwa i przedsiębiorców5 - ocenia aktualny stan polskiej gospodarki - porównuje obecny stan polskiej gospodarki z sytuacją gospodarczą w innych krajach Unii Europejskiej5 - wskazuje szanse i zagrożenia wynikające z ingerencji władz państwowych w gospodarkę danego kraju5 - odszukuje w rocznikach statystycznych i internecie informacje o wartości wskaźników stanu gospodarki w Polsce4 - porównuje wskaźniki poziomu polskiej gospodarki ze wskaźnikami stanu gospodarki innych państw5 Ocena celująca uczeń opanował wiedzę i umiejętności z zakresu podstawy programowej, a ponadto swobodnie i poprawnie posługuje się terminologią fachową przy omawianiu zjawisk i procesów społeczno-politycznych, samodzielnie je interpretuje, ocenia i uzasadnia. 11

12 Wiedza o społeczeństwie kl. II Wymagania na poszczególne oceny szkolne. Temat lekcji Zagadnienia, materiał nauczania 1. Konstytucja ustawa zasadnicza zasady ustrojowe III RP prawa i obowiązki Polski obywatela Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra wymienia podstawowe prawa obywatelskie Polaków określa obowiązki obywatelskie Polaków odszukuje w Konstytucji III RP rozdziały, w których zawarte są podstawowe zasady ustroju oraz wolności, prawa i obowiązki obywateli wyjaśnia terminy: konstytucja, preambuła, trójpodział władzy, suwerenność narodu, państwo prawa, decentralizacja władzy na podstawie tekstu źródłowego podaje prawa dzieci zapisane w Konstytucji III RP uzasadnia znaczenie nadrzędności Konstytucji nad innymi aktami prawnymi wymienia przykłady sytuacji, w których doszło do naruszenia praw obywateli wyjaśnia znaczenie praw i obowiązków wynikających z Konstytucji III RP interpretuje wybrane fragmenty Konstytucji III RP 2. Sejm i senat uprawnienia polskiego parlamentu funkcjonowanie polskiego parlamentu przebieg procesu ustawodawczego wyjaśnia terminy: immunitet, próg wyborczy, Zgromadzenie Narodowe, inicjatywa ustawodawcza, ordynacja wyborcza, wotum zaufania, wotum nieufności przedstawia kwestie związane z zasadami wyborczymi wylicza uprawnienia sejmu i senatu w Polsce określa funkcje sejmu i senatu wymienia warunki, które musi spełnić kandydat na posła lub senatora omawia funkcjonowanie polskiego parlamentu tłumaczy, na czym polega proces ustawodawczy opisuje rolę parlamentu w koncepcji trójpodziału władzy charakteryzuje poszczególne etapy procesu ustawodawczego przedstawia genezę polskiego parlamentaryzmu wymienia podmioty, którym przysługuje inicjatywa ustawodawcza opisuje, na czym polega praca parlamentarzysty określa rolę Prezydenta RP i Trybunału Konstytucyjnego w procesie ustawodawczym ocenia pracę wybranego parlamentarzysty odszukuje w źródłach dodatkowe informacje na temat regulaminu pracy sejmu i senatu aktywnie uczestniczy w symulacji procesu ustawodawczego interpretuje wybrane fragmenty Konstytucji III RP 3. Rząd i prezydent organy władzy wykonawczej funkcje i uprawnienia Rady Ministrów rola i kompetencje Prezydenta RP sposoby powoływania i odwoływania Rady Ministrów wymienia podstawowe kompetencje Prezydenta RP i Rady Ministrów podaje imię i nazwisko obecnego Prezydenta RP oraz aktualnego prezesa Rady Ministrów opisuje rolę władzy wykonawczej w koncepcji trójpodziału władzy przedstawia procedury wyboru Prezydenta RP i Rady Ministrów wyjaśnia terminy: dymisja, Rada Gabinetowa, kontrasygnata, ratyfikacja wymienia imiona i nazwiska wszystkich prezydentów Polski po 1989 r. opisuje procedury odwołania Prezydenta RP i Rady Ministrów porównuje kompetencje Prezydenta RP z uprawnieniami prezesa Rady Ministrów ocenia pracę obecnego Prezydenta RP oraz aktualnych członków Rady Ministrów interpretuje wybrane fragmenty Konstytucji III RP 12

13 4. Władza sądownicza rola i specyfika władzy sądowniczej rodzaje sądów i trybunałów w Polsce struktura sądów w Polsce rola sędziego, prokuratury i policji 5. Idziemy na wybory legitymizacja władzy ordynacja wyborcza rodzaje ordynacji wyborczej zasady demokratycznych wyborów rodzaje prawa wyborczego procedury wyborcze do parlamentu wyjaśnia terminy: prawo, adwokat, radca prawny wymienia rodzaje sądów i trybunałów w Polsce opisuje rolę sędziego w sprawowaniu władzy sądowniczej rozróżnia specyfikę pracy prokuratury i policji wymienia nazwy organów władzy, do których społeczeństwo wybiera swoich przedstawicieli rozróżnia czynne i bierne prawo wyborcze charakteryzuje specyfikę władzy sądowniczej w koncepcji trójpodziału władzy tłumaczy, na czym polega zasada niezawisłości sędziów uzasadnia konieczność niezawisłości władzy sądowniczej na podstawie tekstu źródłowego określa wpływ władzy sądowniczej na życie obywateli oraz jej rolę we współczesnym państwie demokratycznym wyjaśnia terminy: legitymizacja władzy, ordynacja wyborcza opisuje zasady demokratycznych wyborów wyjaśnia, na czym polega zasada instancyjności sądów podaje nazwy instytucji, do których można się zwrócić w przypadku bycia świadkiem naruszenia prawa omawia znaczenie udziału obywateli w wyborach opisuje procedury wyborcze do parlamentu odszukuje informacje o wynikach wyborów i zasadach ich przeprowadzania wymienia kompetencje poszczególnych organów władzy sądowniczej w Polsce ocenia działalność sądów, prokuratury i policji w Polsce ocenia zasadność istnienia przymusu wyborczego wskazuje korzyści i zagrożenia wynikające z częstego przeprowadzania referendów wymienia zalety oraz wady proporcjonalnego i większościowego systemu liczenia głosów uzasadnia konieczność obowiązywania zasad demokratycznych wyborów 6. Partie polityczne partie polityczne funkcje partii politycznych systemy partyjne typy partii politycznych polska scena polityczna 7. Mass media i opinia publiczna opinia publiczna mass media i ich funkcje termin czwarta władza wyjaśnia termin: partia polityczna wymienia nazwy krajów, w których obowiązują poszczególne systemy partyjne podaje nazwy partii politycznych istniejących w Polsce wyjaśnia terminy: opinia publiczna, mass media, cenzura, czwarta władza omawia funkcje partii politycznych określa typy systemów partyjnych charakteryzuje typy partii politycznych na podstawie tekstu źródłowego wskazuje cechy ideologii konserwatywnej opisuje funkcje mass mediów opisuje procedury zakładania partii i podstawy jej działania odszukuje informacje o programach partii politycznych istniejących w Polsce wymienia nazwy ośrodków badania opinii publicznej korzysta z różnych źródeł określa rolę partii politycznych we współczesnym świecie wskazuje zalety i wady poszczególnych typów systemów partyjnych charakteryzuje polską scenę polityczną na podstawie tekstu źródłowego omawia tezę o częstej niejednoznaczności podziału na lewicę i prawicę w Polsce podaje sposoby przeprowadzania badań opinii publicznej wyjaśnia wpływ mass 13

14 cenzura informacji mediów oraz opinii publicznej na działalność władz i zachowania społeczne 8. Służba publiczna administracja publiczna służba cywilna prawa i obowiązki obywatela prawa i obowiązki urzędnika wskazuje obowiązki urzędników służby cywilnej wymienia prawa przysługujące obywatelom korzystającym z usług urzędów publicznych omawia strukturę administracji publicznej na podstawie tekstu źródłowego określa najważniejsze zasady moralne i etyczne obowiązujące urzędników służby cywilnej wskazuje różnice między pracownikami służby cywilnej a urzędnikami mianowanymi służby cywilnej bierze udział w dyskusji na temat funkcjonowania idealnego urzędu uzasadnia znaczenie apolityczności urzędników służby cywilnej 1. Władza centralna a samorząd terytorialny idea samorządności rodzaje samorządów podział administracyjny Polski zadania samorządu terytorialnego nadzór nad samorządem terytorialnym wyjaśnia termin: decentralizacja władzy przedstawia ideę samorządności opisuje założenia reformy samorządu terytorialnego z 1999 r. tłumaczy, na czym polega zasada pomocniczości wyjaśnia terminy: prawo lokalne, subwencja, Regionalna Izba Obrachunkowa wymienia rodzaje samorządów w Polsce rozróżnia zadania własne samorządu od zadań zleconych omawia, kto i w jaki sposób nadzoruje samorząd terytorialny uzasadnia konieczność sprawowania nadzoru nad samorządem terytorialnym określa, jaką rolę odgrywają Samorządowe Kolegia Odwoławcze 2. Samorząd gminny rodzaje gmin władze gminne i ich uprawnienia zadania i budżet gminy rola obywatela w życiu gminy wymienia typy gmin określa zadania władz gminnych podaje przykłady spraw urzędowych, które można załatwić na poziomie gminy charakteryzuje specyfikę poszczególnych typów gmin omawia różnice między uprawnieniami władzy wykonawczej a kompetencjami władzy uchwałodawczej w gminie wskazuje źródła gminnych dochodów i wydatków wyjaśnia, w jaki sposób obywatele mogą wpływać na decyzje władz gminy opisuje sposób wyboru kandydatów do władz gminnych wskazuje miejsce urzędowania władz gminy, na której terenie mieszka wymienia imiona i nazwiska osób pełniących najważniejsze funkcje w gminie (burmistrza lub prezydenta, przewodniczącego rady gminy bądź przewodniczącego rady miasta) przedstawia własne propozycje inicjatyw, które można by finansować z dochodów gminnych podaje przykładowe rozwiązania problemów zaistniałych w gminie ocenia pracę władz swojej gminy 3. Samorząd powiatowy rodzaje powiatów władze powiatowe i ich uprawnienia zadania i budżet powiatu wymienia typy powiatów określa zadania władz powiatowych podaje przykłady spraw urzędowych, które można załatwić na poziomie powiatu charakteryzuje specyfikę poszczególnych typów powiatów omawia różnice między uprawnieniami władzy wykonawczej a kompetencjami władzy uchwałodawczej w powiecie wskazuje źródła powiatowych dochodów i wydatków opisuje sposób wyboru kandydatów do władz powiatowych wskazuje miejsce urzędowania władz powiatu, na którego terenie mieszka wymienia imiona i nazwiska osób pełniących najważniejsze funkcje w powiecie (starosty, przewodniczącego rady powiatu) przedstawia własne propozycje inicjatyw, które można by finansować z dochodów powiatowych podaje przykładowe rozwiązania problemów zaistniałych w powiecie ocenia pracę władz swojego powiatu 14

15 na podstawie tekstu źródłowego przedstawia propozycje zmian, które warto byłoby wprowadzić w funkcjonowaniu powiatów 4. Samorząd wojewódzki cechy województwa władze wojewódzkie i ich uprawnienia zadania samorządu wojewódzkiego budżet województwa przedstawiciel rządu w województwie wyjaśnia, jaka jest rola wojewody podaje przykłady spraw urzędowych, które można załatwić na poziomie województwa wymienia różnice między uprawnieniami władzy wykonawczej a kompetencjami władzy uchwałodawczej w województwie określa zadania samorządu wojewódzkiego wskazuje źródła wojewódzkich dochodów i wydatków na podstawie tekstu źródłowego przedstawia główne problemy dotyczące współpracy między różnymi organami władzy samorządu wojewódzkiego omawia zmiany w podziale administracyjnym Polski, które zaszły od 1950 r. opisuje sposób wyboru kandydatów do władz wojewódzkich wskazuje miejsce urzędowania władz województwa, na którego terenie mieszka wymienia imiona i nazwiska osób pełniących najważniejsze funkcje w województwie (wojewody, marszałka wojewódzkiego) przedstawia własne propozycje inicjatyw, które można by finansować z dochodów wojewódzkich podaje przykładowe rozwiązania problemów zaistniałych w województwie ocenia pracę władz swojego województwa 5. Jak załatwić sprawę w urzędzie? urzędy publiczne i ich funkcjonowanie proces informatyzacji urzędów Biuletyn Informacji Publicznej podpis elektroniczny wyjaśnia termin: Biuletyn Informacji Publicznej wypełnia wybrane formularze urzędowe, np. wniosek o wydanie dowodu osobistego odszukuje w różnych źródłach informacje na temat działalności wskazanych urzędów tłumaczy, do czego służą karty opisu usługi pobiera z internetu wybrane druki urzędowe wskazuje lokalizację najważniejszych urzędów w miejscu swojego zamieszkania wymienia rodzaje usług świadczonych przez urzędy za pośrednictwem internetu wyjaśnia konieczność informatyzacji administracji publicznej podaje własne propozycje zmian w funkcjonowaniu urzędów podaje szanse i zagrożenia wynikające z informatyzacji urzędów 1. Polska polityka zagraniczna racja stanu polityka zagraniczna współpraca międzynarodowa podmioty polityki zagranicznej służba dyplomatyczna i konsularna wyjaśnia terminy: racja stanu, polityka zagraniczna, służba dyplomatyczna i konsularna wymienia podmioty uprawnione w Polsce do prowadzenia polityki zagranicznej wskazuje główne kierunki polskiej polityki zagranicznej na podstawie tekstu źródłowego omawia tezę o wpływie techniki na politykę międzynarodową wymienia zadania polskiej dyplomacji na podstawie mapy przedstawia kierunki polskiej polityki zagranicznej w Europie i na świecie uzasadnia konieczność współpracy międzynarodowej ocenia bieżącą politykę zagraniczną Polski charakteryzuje różne sposoby działania w polityce zagranicznej 2. Integracja europejska geneza integracji europejskiej trzy filary Unii Europejskiej funkcjonowanie i organy Unii Europejskiej wymienia nazwy organów Unii Europejskiej wskazuje na mapie państwa członkowskie Unii Europejskiej przedstawia najważniejsze etapy integracji europejskiej charakteryzuje trzy filary Unii Europejskiej omawia przyczyny integracji europejskiej charakteryzuje organy Unii Europejskiej wskazuje korzyści i zagrożenia wynikające z integracji Polski z Unią Europejską uczestniczy w dyskusji na temat dalszego pogłębiania i 15

16 przebieg integracji europejskiej miejsce Polski w Unii Europejskiej fundusze unijne poszerzania integracji Unii Europejskiej oraz wprowadzenia euro w Polsce 3. Polska w organizacjach międzynarodowych organizacje międzynarodowe rodzaje organizacji międzynarodowych charakterystyka wybranych organizacji międzynarodowych miejsce Polski w organizacjach międzynarodowych wyjaśnia termin: organizacja międzynarodowa rozwija skrótowce: ONZ, NATO, OBWE, ZSRR określa zasadnicze cele wybranych organizacji międzynarodowych, do których należy Polska wymienia typy organizacji międzynarodowych odszukuje informacje na temat wybranych organizacji międzynarodowych wskazuje na mapie zasięg wybranych organizacji międzynarodowych ocenia zaangażowanie Polski w funkcjonowanie organizacji międzynarodowych (np. NATO) 4. Organizacja Narodów Zjednoczonych geneza ONZ struktura i cele ONZ misje pokojowe organizacje wyspecjalizowane ONZ podaje nazwy najważniejszych organów ONZ wymienia najważniejsze organizacje wyspecjalizowane ONZ omawia przyczyny utworzenia ONZ określa założenia i cele tej organizacji charakteryzuje działalność UNESCO i UNICEF przedstawia genezę ONZ charakteryzuje poszczególne organy ONZ lokalizuje na mapie miejsca misji pokojowych ONZ ocenia skuteczność działań podejmowanych przez ONZ uczestniczy w dyskusji na temat przyszłości i reformy ONZ 5. Konflikty międzynarodowe konflikty na świecie i ich przyczyny migracje ludności główne formy migracji terroryzm wyjaśnia terminy: migracja, terroryzm charakteryzuje aktualne konflikty i wskazuje na mapie miejsca, w których do nich doszło wymienia potencjalne skutki konfliktów zbrojnych i działań terrorystycznych tłumaczy, na czym polega uchodźstwo odszukuje informacje na temat najważniejszych konfliktów zbrojnych na świecie opisuje wybrane zamachy terrorystyczne w XXI w. charakteryzuje różne formy migracji ocenia działalność terrorystyczną, uwzględniając zasady moralne, prawo oraz skuteczność działania 6. Problemy współczesnego świata państwa Trzeciego Świata podział na bogatą Północ i biedne Południe problemy współczesnego świata pomoc humanitarna globalizacja wyjaśnia terminy: Trzeci Świat, pomoc humanitarna, globalizacja wskazuje na mapie kraje bogatej Północy i biednego Południa charakteryzuje problemy współczesnego świata uzasadnia konieczność niesienia pomocy humanitarnej w wybranych rejonach świata charakteryzuje działalność organizacji humanitarnych wskazuje pozytywne i negatywne strony globalizacji przedstawia sposoby rozwiązywania problemów współczesnego świata opisuje różne wymiary globalizacji 1. Wybór szkoły i zawodu predyspozycje wymagane w poszczególnych typach zawodów typy szkół ponadgimnazjanych i studiów wyższych poradnictwo zawodowe ścieżka kariery zawodowej podaje umiejętności i predyspozycje osobiste niezbędne do wykonywania określonych zawodów wskazuje własne predyspozycje zawodowe wymienia rodzaje szkół w Polsce omawia możliwości dalszego kształcenia 16 planuje własną ścieżkę edukacji i kariery zawodowej na podstawie tekstu źródłowego wyjaśnia ideę zmian w polskim systemie kształcenia na podstawie tekstu źródłowego przedstawia przyczyny funkcjonowania dotychczasowego wymienia sposoby pozyskiwania informacji dotyczących dalszego kształcenia wskazuje zalety i wady wykonywania określonych zawodów uzasadnia dokonany przez siebie wybór dalszej ścieżki edukacyjnej i kariery zawodowej

17 systemu kształcenia na wybranych kierunkach 2. Rynek pracy rynek pracy krajowy i lokalny rynek pracy mobilność zawodowa emigracja zarobkowa kierunki emigracji zarobkowej bezrobocie wyjaśnia terminy: rynek pracy, mobilność zawodowa, aktywność zawodowa, bezrobocie, bezrobotny, stopa bezrobocia wskazuje na mapie kierunki emigracji zarobkowej Polaków wymienia zawody najbardziej poszukiwane na rynku pracy charakteryzuje potrzeby lokalnego rynku pracy omawia działania instytucji wpływających na rynek pracy podaje przyczyny emigracji zarobkowej Polaków przedstawia korzyści i zagrożenia wynikające z istnienia emigracji zarobkowej tłumaczy, na czym polega drenaż mózgów określa stopę bezrobocia w powiecie, na którego terenie mieszka wskazuje przyczyny i skutki bezrobocia ocenia sposoby przeciwdziałania bezrobociu 3. Moja pierwsza praca zasady poszukiwania pracy staż zawodowy CV i list motywacyjny targi pracy etapy procesu poszukiwania zatrudnienia metody wyboru odpowiedniego kandydata na dane stanowisko wskazuje źródła informacji o ofertach pracy redaguje CV i list motywacyjny umie odpowiednio się zachować w trakcie rozmowy kwalifikacyjnej wskazuje korzyści wynikające ze zdobywania doświadczenia zawodowego w trakcie odbywania stażu odszukuje w internecie wzory CV i listu motywacyjnego ocenia skuteczność różnych form poszukiwania pracy 4. Pracownik i jego prawa prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy kodeks pracy prawa nieletnich pracowników mobbing związki zawodowe Państwowa Inspekcja Pracy wymienia podstawowe prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy tłumaczy, na czym polega mobbing na podstawie tekstu źródłowego określa obowiązki pracodawcy zatrudniającego osobę niepełnoletnią wymienia zasady zatrudniania młodocianych podaje nazwy instytucji, do których można zwrócić się o pomoc w przypadku łamania praw pracowniczych i mobbingu wyjaśnia wpływ związków zawodowych i Państwowej Inspekcji Pracy na warunki pracy opisuje rolę NSZZ Solidarność w walce o prawa pracownicze 5. Jak założyć własną firmę? procedury zakładania firmy biznesplan formy działalności gospodarczej marketing i zarządzanie przedsiębiorstwem 6. Etyka życia gospodarczego nieuczciwe praktyki rynkowe plagiat, piractwo szara strefa etyka zawodowa zawody zaufania wyjaśnia terminy: biznesplan, marketing wyjaśnia terminy: norma moralna (etyczna), zaufanie publiczne wymienia zawody zaufania wymienia podstawowe procedury związane z założeniem firmy określa rodzaje działalności gospodarczej omawia rodzaje nieuczciwych praktyk na podstawie tekstu źródłowego gromadzi argumenty do dyskusji na temat braku możliwości prawnego usankcjonowania zaufania przedstawia biznesplan dla własnej firmy charakteryzuje różne rodzaje działalności gospodarczej wymienia przyczyny nieuczciwych praktyk rynkowych odszukuje informacje o kodeksach etyki zawodowej wymienia korzyści i zagrożenia związane z założeniem własnej firmy omawia zasady marketingu i zarządzania przedstawia rozwiązania, które mogłyby ograniczyć tzw. szarą strefę i nieetyczne zachowania w życiu gospodarczym 17

18 publicznego publicznego ocenia etyczność określonych działań w życiu gospodarczym Opracowano na podstawie Biblioteki pomocy dydaktycznych do podręcznika Dziś i jutro. Część 2, Nowa Era. 18