CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH

Transkrypt

1 RAMOWY PROGRAM KURSU SPECJALISTYCZNEGO LECZENIE RAN (Nr 12/07) Program przeznaczony dla położnych Warszawa, dnia 14 listopada 2007

2 AUTORZY WSPÓŁPRACUJĄCY Z CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH W OPRACOWANIU PROGRAMU dr n. hum. Maria Kózka Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Wydział Ochrony Zdrowia Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa Kraków RECENZENCI PROGRAMU dr hab. n. med. Zbigniew Gałązka Samodzielny Publiczny Centralny Szpital Kliniczny Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej, Naczyniowej i Transplantacyjnej Warszawa mgr Leokadia Jędrzejewska Konsultant Krajowy w dziedzinie pielęgniarstwa położniczego i ginekologicznego Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych Wrocław Program opracowany w porozumieniu z Naczelną Radą Pielęgniarek i Położnych Program zatwierdził Dyrektor Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych 2

3 ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO PROGRAMOWE Rodzaj kształcenia Kurs specjalistyczny jest to rodzaj kształcenia, który zgodnie z ustawą z dnia 5 lipca 1996r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 2001r. Nr 57 poz. 602 z późn. zm.) ma na celu uzyskanie przez pielęgniarkę, położną kwalifikacji do wykonywania określonych czynności zawodowych przy udzielaniu świadczeń pielęgnacyjnych, zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych lub rehabilitacyjnych. Organizator kształcenia podyplomowego, na podstawie ramowego programu sporządza program kształcenia. Program kształcenia musi uwzględniać wszystkie elementy modułów wskazanych w planie nauczania ramowego programu, jednak treści nauczania mogą być dostosowane do warunków i potrzeb lokalnych. Wykaz umiejętności będących przedmiotem kształcenia ramowego programu jest dla organizatora i uczestnika kształcenia obowiązującym elementem programu. Osiągnięcie wskazanych umiejętności gwarantuje, że każdy absolwent kursu specjalistycznego będzie posiadać takie same kwalifikacje, niezależnie od miejsca ukończenia kształcenia, podmiotu organizującego kształcenie podyplomowe oraz trybu kształcenia. Poszczególne moduły ramowego programu zawierają cel, treści nauczania oraz wykaz umiejętności wynikowych, odnoszące się zarówno do zajęć teoretycznych jak i praktycznych. W planie nauczania wskazane są wyłącznie miejsca realizacji zajęć praktycznych, dlatego też organizator oprócz programu kształcenia teoretycznego obowiązany jest opracować program szkolenia praktycznego dla każdej placówki. Program ten powinien zawierać cel i umiejętności. Jednocześnie program zajęć praktycznych powinien uwzględniać wykaz świadczeń zdrowotnych (opracowany na podstawie wykazu umiejętności), do zaliczenia których zobowiązany jest uczestnik kursu. Dokumentację zawierającą potwierdzenie zaliczenia poszczególnych świadczeń opracowuje organizator kształcenia. Stanowi ona wewnętrzny dokument organizatora. Cel kształcenia Położna zapewni opiekę pacjentce z raną, w tym z raną odleżynową do III włącznie, z przetoką jelitową i moczową oraz zdejmie szwy z ran pooperacyjnych. Czas kształcenia Łączna liczba godzin przeznaczonych na realizację programu kształcenia kursu specjalistycznego Leczenie ran (Nr 12/07) wynosi 115 godzin dydaktycznych, w tym: zajęcia teoretyczne 45 godzin, zajęcia praktyczne 70 godzin. Określona, w planie nauczania, liczba godzin poszczególnych modułów, odnosi się do realizacji programu w trybie dziennym. Z uwagi jednak na lokalne preferencje i potrzeby, gdy realizacja programu będzie odbywała się w trybie innym niż dzienny, organizator kształcenia w porozumieniu z kierownikiem kursu i wykładowcami ma prawo dokonać modyfikacji czasu trwania zajęć teoretycznych w wymiarze nie większym niż 20%. Oznacza to, że 80% czasu przeznaczonego na realizację poszczególnych modułów nie podlega zmianie. Wskazane 20% może być wykorzystane na przesunięcia pomiędzy poszczególnymi modułami lub w części może zostać przeznaczone na realizację zadań w ramach samokształcenia. 3

4 Sposób organizacji Za przebieg i organizację kursu specjalistycznego odpowiedzialny jest organizator kształcenia. Planując realizację kursu organizator powinien: 1. Opracować program kształcenia: zajęć teoretycznych, zajęć praktycznych. 2. Opracować regulamin organizacyjny kursu specjalistycznego, który w szczególności określa: organizację, zasady i sposób naboru osób, prawa i obowiązki osób uczestniczących, zakres obowiązków wykładowców i innych osób prowadzących nauczanie teoretyczne i szkolenie praktyczne, zasady przeprowadzenia egzaminu końcowego. 3. Powołać kierownika kursu specjalistycznego. Do zadań kierownika kursu oprócz zadań określonych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 października 2003 r. w sprawie kształcenia podyplomowego pielęgniarek i położnych (Dz. U. Nr 197 poz.1923) powinno należeć: współdecydowanie o doborze kadry dydaktycznej, przedstawienie uczestnikom kursu: celu, programu i organizacji szkolenia, ocenianie placówek szkolenia praktycznego wg specyfiki i organizacji zajęć, pomaganie w rozwiązywaniu problemów, udzielanie indywidualnych konsultacji uczestnikom kursu, zbieranie i analizowanie opinii o przebiegu kursu. W dniu rozpoczęcia kursu każdy uczestnik powinien otrzymać: harmonogram zajęć teoretycznych i praktycznych, wykaz umiejętności będących przedmiotem kształcenia. 4. Przeprowadzić postępowanie kwalifikacyjne. 5. Powołać w uzgodnieniu z kierownikiem kursu opiekunów szkolenia praktycznego, którzy powinni być merytorycznymi pracownikami placówek, w których odbywa się szkolenie praktyczne. Do zadań opiekuna szkolenia praktycznego należy: instruktaż wstępny (zapoznanie z celem szkolenia praktycznego, z organizacją pracy, wyposażeniem placówki, jego personelem, zakresem udzielanych świadczeń i in.), instruktaż bieżący (organizacja i prowadzenie zajęć, kontrola nad ich prawidłowym przebiegiem, pomoc w rozwiązywaniu problemów i in.), instruktaż końcowy (omówienie i podsumowanie zajęć, zaliczenie świadczeń zdrowotnych określonych w programie kształcenia, ocena uzyskanych wiadomości i umiejętności). 6. Wskazać kadrę dydaktyczną posiadającą kwalifikacje określone w programie ramowym. 7. Zapewnić bazę dydaktyczną dostosowaną do liczby uczestników kursu: sale wykładowe, sale warsztatowe, pomieszczenia wyposażone w specjalistyczny sprzęt i aparaturę. 8. Zaprojektować, w odniesieniu do poszczególnych modułów, środki dydaktyczne oraz formy zajęć, ze szczególnym uwzględnieniem form aktywizujących. 4

5 9. Dobrać placówki stażowe zgodnie z planem nauczania, w których możliwe będzie zdobywanie umiejętności niezbędnych do wykonywania określonych świadczeń zdrowotnych. 10. Wskazać literaturę do poszczególnych modułów uwzględniając kryterium aktualności i adekwatności doboru do treści nauczania. 11. Posiadać wewnętrzny system monitorowania jakości kształcenia. Sposób sprawdzania efektów nauczania W toku realizacji programu kształcenia przewiduje się ocenianie: 1. Bieżące - rozumiane jako zaliczanie poszczególnych modułów (sprawdzenie stopnia opanowania wiedzy i umiejętności będących przedmiotem nauczania teoretycznego i praktycznego, w tym świadczeń zdrowotnych przewidzianych w programie kształcenia). Warunki zaliczania ustala wykładowca/opiekun szkolenia praktycznego, w porozumieniu z kierownikiem kursu specjalistycznego. 2. Końcowe - egzamin teoretyczny lub praktyczny złożony przed komisją egzaminacyjną powołaną przez organizatora kształcenia podyplomowego. Wykaz umiejętności będących przedmiotem kształcenia W wyniku realizacji programu kształcenia kursu specjalistycznego Leczenie ran (Nr 12/07) położna powinna: ocenić stan zagrożenia życia pacjentki z raną, dokonać podziału ran, zaopatrzyć ranę, zaopatrzyć przetokę, zorganizować bezpieczny transport pacjentki z raną, scharakteryzować choroby ogólnoustrojowe wpływające na proces gojenia rany, omówić fazy gojenia się rany, ocenić proces gojenia się rany, scharakteryzować ogólnoustrojową reakcję organizmu na ranę, omówić metody leczenia ran, omówić powikłania w gojeniu się rany, ocenić ryzyko odleżyn, zastosować działania zapobiegające wystąpieniu odleżyn, ocenić stopień odleżyny, scharakteryzować rodzaje znieczulenia stosowane w opracowaniu ran, zapewnić opiekę pacjentce, u której zastosowano znieczulenie, ocenić i łagodzić ból u pacjentki z raną, usunąć szwy z rany, nauczyć pacjentkę postępowania z raną i blizną, zapobiegać zakażeniu rany, rozpoznać zakażenie rany, postępować w przypadku zakażenia rany, pobrać materiał z rany do badania mikrobiologicznego, zinterpretować wyniki badań biochemicznych w profilaktyce i leczeniu ran, współpracować z zespołem terapeutycznym w zakresie leczenia, rehabilitacji i żywienia pacjentki z raną, prowadzić dokumentację opieki nad pacjentką z raną, prowadzić edukację pacjentki i jej rodziny. 5

6 PLAN NAUCZANIA Lp. Moduł Teoria (liczba godzin) Placówka Staż Liczba godzin Łączna liczba godzin I II Podstawy leczenia ran Zakażenia ran 15 oddział ginekologii albo oddział ginekologii septycznej albo oddział 10 ginekologii onkologicznej III Odleżyny 20 zakład opiekuńczopielęgnacyjny albo zakład opieki długoterminowej Razem PROGRAM NAUCZANIA MODUŁ I PODSTAWY LECZENIA RAN Cel moduł Położna wykorzysta wiedzę z podstaw leczenia ran, w tym klasyfikacje ran, fazy gojenia, proces gojenia i metody nowoczesnego leczenia w opiece nad pacjentką z raną. Wykaz umiejętności wynikowych W wyniku realizacji treści nauczania położna powinna: scharakteryzować budowę i funkcje skóry, rozpoznać czynniki zaburzające integralność skóry, dokonać podziału ran, scharakteryzować ogólnoustrojową reakcję organizmu na ranę, omówić fazy gojenia rany, ocenić proces gojenia rany, ocenić stan skóry otaczającej ranę, omówić czynniki przyspieszające i opóźniające proces gojenia rany, zaopatrzyć ranę w ramach pomocy doraźnej, rozpoznać stan zagrożenia życia pacjentki z raną, scharakteryzować nowoczesne metody leczenia ran, przygotować sprzęt do zaopatrzenia rany, zróżnicować szwy w zależności od umiejscowienia i głębokości rany, usunąć szwy z rany, omówić zasady i technikę zakładania steristripów, 6

7 wykonać klejenie ran, zmienić opatrunek na ranie, omówić kryteria doboru opatrunku do zaopatrzenia rany, przygotować pacjentkę do znieczulenia, rozpoznać powikłania znieczulenia, scharakteryzować sposoby zamknięcia rany, dobrać środki do oczyszczenia rany, scharakteryzować zasady profilaktyki tężca, wścieklizny, zgorzeli gazowej, omówić rolę surowic i szczepionek w leczeniu ran, zaopatrzyć przetokę, ocenić i łagodzić ból u pacjentki z raną, rozpoznać powikłania rany, wspierać pacjentkę w okresie leczenia ran, omówić odpowiedzialność położnej w zakresie leczenia ran, prowadzić edukację pacjentki i jej rodziny. Treści nauczania 1. Budowa i funkcje skóry. 2. Zaburzenia integralności skóry. 3. Definicja i rodzaje ran (ze względu na rozległość uszkodzenia tkanek i stopień pierwotnego zainfekowania rany). 4. Ogólnoustrojowa reakcja na ranę (humoralna i komórkowa). 5. Proces i fazy gojenia rany. 6. Czynniki modyfikujące przebieg gojenia rany. 7. Ocena rany (kliniczna, radiologiczna, biochemiczna, bakteriologiczna). 8. Postępowanie z raną czystą, zanieczyszczoną lub zakażoną. 9. Postępowanie z ranami szczególnego rodzaju (rany cięte, kłute, tłuczone, miażdżone, postrzałowe, kąsane, po usunięciu sromu, stomia jelitowa, moczowa). 10. Postępowanie w przypadkach ran zagrażających życiu chorej (krwawienia). 11. Profilaktyka tężca, wścieklizny i zgorzeli gazowej. 12. Współczesne koncepcje miejscowego leczenia ran. 13. Powikłania w leczeniu ran. 14. Ból związany z raną patofizjologia, ocena i postępowanie. 15. Aspekty prawne w leczeniu ran. MODUŁ II ZAKAŻENIA RAN Cel modułu Położna zastosuje skuteczne metody zapobiegania zakażeniom ran oraz zapewni opiekę pacjentce z raną zakażoną. Wykaz umiejętności wynikowych W wyniku realizacji treści nauczania położna powinna: omówić rodzaje drobnoustrojów i ich udział w powstawaniu zakażeń, określić czynniki ryzyka zakażenia ran, scharakteryzować źródła zakażeń, zróżnicować ranę skażoną od zakażonej, rozpoznać zakażenie rany, ocenić ranę zakażoną, dobrać opatrunek w zależności od oceny rany, dobrać metody dekontaminacji w zależności od czynników ryzyka zakażeń, 7

8 pobrać materiał z rany do badania mikrobiologicznego, scharakteryzować powikłania zakażonej rany, zastosować izolację pacjentki z raną zakażoną, postępować z materiałem zakażonym i bielizną od pacjentki zakażonej, dobrać środki ochrony osobistej w profilaktyce i leczeniu ran, omówić wpływ nosicielstwa na zakażenie ran, postępować z pacjentką zakażoną tężcem, wścieklizną i zgorzelą gazową, uzasadnić celowość profilaktycznego stosowania antybiotyków w leczeniu ran. Treści nauczania 1. Zakażenia ran rodzaje, patofizjologia, rozpoznanie. 2. Źródła zakażeń, czynniki ryzyka zakażeń, drogi i sposoby szerzenia się zakażeń. 3. Profilaktyka zakażeń (mycie i odkażanie rąk, dekontaminacja, transport i przechowywanie sterylnego sprzętu medycznego, sprzątanie i utrzymanie czystości, postępowanie z brudną bielizną i odpadami medycznymi). 4. Postępowanie w zakażeniach (dobór środków i opatrunków z leczeniu ran zakażonych, antybiotykoterapia). 5. Postępowanie w tężcu, wściekliźnie, zgorzeli gazowej. 6. Ochrona personelu i pacjentek przed zakażeniami (szczepienia ochronne, odzież ochronna, eliminacja nosicielstwa, zalecenia sanitarno-epidemiologiczne, izolacja chorych zakażonych). 7. Powikłania zakażenia rany. MODUŁ III ODLEŻYNY Cel modułu Położna zastosuje działania profilaktyczne u pacjentki z ryzykiem odleżyn oraz zapewni opiekę pacjentce z odleżyną. Wykaz umiejętności wynikowych W wyniku realizacji treści nauczania położna powinna: scharakteryzować proces powstawania odleżyny, omówić mechanizm powstawania odleżyny, omówić częstość występowania odleżyn, wskazać miejsca rozwoju odleżyn, omówić czynniki ryzyka odleżyn, ocenić u pacjentki ryzyko odleżyn, zdefiniować ranę odleżynową, scharakteryzować odleżynę w zależności od typu, ocenić stopień odleżyny, dobrać opatrunek w zależności od oceny rany, zinterpretować wyniki badań biochemicznych u pacjentki z odleżyną, scharakteryzować powikłania odleżyn, zaplanować działania profilaktyczne u pacjentki z ryzykiem odleżyn, scharakteryzować techniki przemieszczania pacjentki w łóżku, zmniejszyć narażenie skóry pacjentki na wilgoć, zastosować udogodnienia zmniejszające ucisk, scharakteryzować materace przeciwodleżynowe, dobrać materac przeciwodleżynowy w zależności od ryzyka odleżyn lub stopnia odleżyny, 8

9 dobrać dietę u pacjentki z ryzykiem odleżyn i/lub z odleżyną, dokumentować podjęte działania. Treści nauczania 1. Patofizjologia odleżyn. 2. Epidemiologia odleżyn. 3. Ryzyko rozwoju odleżyn (ocena ryzyka wg skal: Norton, Douglas, Waterlow, Bradena). 4. Profilaktyka odleżyn (ułożenie i zmiana pozycji z uwzględnieniem technik przemieszczania, odciążenie od ucisku, nawadnianie i odżywianie, pielęgnacja skóry, usprawnianie, wyrównanie zaburzeń, dokumentacja). 5. Typ odleżyny (w zależności od czasu wyleczenia i różnicy temperatury między odleżyną a skórą, wyglądu i rozległości zmian anatomopatologicznych). 6. Stadia odleżyn (skala Yarkonyego i Kirka, Shea, National Pressure Ulcer Advisory Panel, Torrancea). 7. Ocena rany odleżynowej (lokalizacja, głębokość i wielkość uszkodzenia, obecność wysięku z rany, stan rany, etap gojenia, charakter brzegów). 8. Leczenie ogólne i miejscowe odleżyn. 9. Powikłania odleżyn. 10. Opieka pielęgniarska nad pacjentką z odleżyną. KWALIFIKACJE KADRY DYDAKTYCZNEJ Wykładowcami, opiekunami stażu mogą być osoby mające nie mniej niż pięcioletni staż zawodowy w przedmiotowym zakresie i aktualne zatrudnienie w placówce ochrony zdrowia, udzielającej świadczeń zdrowotnych będących przedmiotem kształcenia oraz spełniają, co najmniej jeden z warunków: 1. Posiadają tytuł zawodowy magistra pielęgniarstwa, magistra położnictwa. 2. Posiadają tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa chirurgicznego, ginekologicznego, neurologicznego, opieki paliatywnej, epidemiologicznego, ratunkowego lub anestezjologii i intensywnej opieki. 3. Posiadają specjalizację lekarską w dziedzinie chirurgii ogólnej, chirurgii urazowej, ginekologii, mikrobiologii, medycyny ratunkowej. 4. Posiadają ukończone studia wyższe na kierunku mającym zastosowanie w ochronie zdrowia lub inne merytoryczne kwalifikacje niezbędne do realizacji wybranych zagadnień. 9