CENTRUM KSZTA CENIA PODYPLOMOWEGO PIEL GNIAREK I PO O NYCH

Transkrypt

1 RAMOWY PROGRAM KURSU SPECJALISTYCZNEGO OPIEKA NAD PACJENTEM ZE STOMIĄ JELITOWĄ Program przeznaczony dla pielęgniarek

2 AUTORZY WSPÓŁPRACUJĄCY Z CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH W OPRACOWANIU PROGRAMU dr n. med. Marek Szczepkowski piel. dypl. Danuta Kruk Kierownik Poradni Stomijnej Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego Szpital Bielański Warszawa Kierownik Poradni Stomijnej Centrum Onkologii Instytut Warszawa RECENZENCI PROGRAMU: prof. dr hab. med. Krzysztof Bielecki Kierownik Kliniki Chirurgii Ogólnej i Gastroenterologicznej CMKP Szpital Kliniczny im. prof. W. Orłowskiego Warszawa dr n. hum. Maria Kózka Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego Wydziału Ochrony Zdrowia CM UJ Kraków Program uzyskał pozytywną opinię Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych Program zatwierdził Dyrektor Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych 2

3 ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO- PROGRAMOWE Rodzaj kształcenia Kurs specjalistyczny jest to rodzaj kształcenia, który zgodnie z ustawą z dnia 5 lipca 1996r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 2001r. Nr 57, poz. 602 i Nr 89, poz.969 oraz z 2003r. Nr 109, poz. 1029) ma na celu uzyskanie przez pielęgniarkę, położną kwalifikacji do wykonywania określonych czynności zawodowych przy udzielaniu świadczeń pielęgnacyjnych, zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych lub rehabilitacyjnych. Organizator kształcenia podyplomowego, na podstawie ramowego programu sporządza program kształcenia. Program kształcenia musi uwzględniać wszystkie elementy modułów wskazanych w planie nauczania ramowego programu, jednak treści nauczania mogą być dostosowane do warunków i potrzeb lokalnych. Wykaz umiejętności będących przedmiotem kształcenia ramowego programu jest dla organizatora i uczestnika kształcenia obowiązującym elementem programu. Osiągnięcie wskazanych umiejętności gwarantuje, że każdy absolwent kursu specjalistycznego będzie posiadać takie same kwalifikacje, niezależnie od miejsca ukończenia kształcenia, podmiotu organizującego kształcenie podyplomowe oraz trybu kształcenia. Poszczególne moduły ramowego programu zawierają cel, treści nauczania oraz wykaz umiejętności wynikowych, odnoszące się zarówno do zajęć teoretycznych jak i praktycznych. W planie nauczania wskazane są wyłącznie miejsca realizacji zajęć praktycznych, dlatego też organizator oprócz programu kształcenia teoretycznego obowiązany jest opracować program szkolenia praktycznego dla każdej placówki. Program ten powinien zawierać cel i umiejętności. Jednocześnie program zajęć praktycznych powinien uwzględniać wykaz świadczeń zdrowotnych (opracowany na podstawie wykazu umiejętności), do zaliczenia których zobowiązany jest uczestnik kursu. Dokumentację zawierającą potwierdzenie zaliczenia poszczególnych świadczeń opracowuje organizator kształcenia. Stanowi ona wewnętrzny dokument organizatora. Cel kształcenia Przygotowanie pielęgniarki do świadczenia opieki nad pacjentem ze stomią jelitową. Czas kształcenia Łączna liczba godzin przeznaczonych na realizację programu kształcenia kursu specjalistycznego Opieka nad pacjentem ze stomią jelitową wynosi 161 godzin dydaktycznych, w tym: zajęcia teoretyczne 56 godzin, zajęcia praktyczne 105 godzin. Plan nauczania określony został dla dziennego trybu kształcenia i zawiera liczbę godzin przeznaczoną na realizację poszczególnych modułów. Z uwagi jednak na lokalne preferencje i potrzeby, prowadzący zajęcia w porozumieniu z kierownikiem kursu mogą dokonać modyfikacji czasu kształcenia w wymiarze nie większym niż 20%. Oznacza to, że 80% czasu przeznaczonego na realizację poszczególnych modułów nie podlega zmianie. Wskazane 20% może być wykorzystane na przesunięcia pomiędzy poszczególnymi modułami lub w części może zostać przeznaczone na realizację zadań w ramach samokształcenia. Organizator, w porozumieniu z kierownikiem kursu oraz wykładowcami, ma prawo do modyfikacji czasu trwania kształcenia w zależności od programu realizowanego w trybie innym niż dzienny. Sposób organizacji Za przebieg i organizację kursu specjalistycznego odpowiedzialny jest organizator kształcenia. Planując realizację kursu organizator powinien: 1. Opracować program kształcenia. 2. Opracować regulamin organizacyjny kursu specjalistycznego, który w szczególności określa: 3

4 organizację, zasady i sposób naboru osób, prawa i obowiązki osób uczestniczących, zakres obowiązków wykładowców i innych osób prowadzących nauczanie teoretyczne i szkolenie praktyczne, zasady przeprowadzenia egzaminu końcowego. 3. Powołać kierownika kursu specjalistycznego. Do zadań kierownika kursu oprócz zadań określonych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 października 2003 r. w sprawie kształcenia podyplomowego pielęgniarek i położnych (Dz. U. Nr 197 poz.1923) powinno należeć: współdecydowanie o doborze kadry dydaktycznej, przedstawienie uczestnikom kursu: celu, programu i organizacji szkolenia, ocenianie placówek szkolenia praktycznego wg specyfiki i organizacji zajęć, pomaganie w rozwiązywaniu problemów, udzielanie indywidualnych konsultacji uczestnikom kursu, zbieranie i analizowanie opinii o przebiegu kursu. W dniu rozpoczęcia kursu każdy uczestnik powinien otrzymać: harmonogram zajęć teoretycznych i praktycznych, wykaz umiejętności będących przedmiotem kształcenia. 4. Przeprowadzić postępowanie kwalifikacyjne. 5. Powołać w uzgodnieniu z kierownikiem kursu opiekunów szkolenia praktycznego, którzy powinni być merytorycznymi pracownikami placówek, w których odbywa się szkolenie praktyczne. Do zadań opiekuna szkolenia praktycznego należy: instruktaż wstępny (zapoznanie z celem szkolenia praktycznego, z organizacją pracy, wyposażeniem placówki, jego personelem, zakresem udzielanych świadczeń i in.), instruktaż bieżący (organizacja i prowadzenie zajęć, kontrola nad ich prawidłowym przebiegiem, pomoc w rozwiązywaniu problemów i in.), instruktaż końcowy (omówienie i podsumowanie zajęć, zaliczenie świadczeń zdrowotnych określonych w programie kształcenia, ocena uzyskanych wiadomości i umiejętności). 6. Wskazać kadrę dydaktyczną posiadającą kwalifikacje określone w programie ramowym. 7. Zapewnić bazę dydaktyczną dostosowaną do liczby uczestników kursu: sale wykładowe, sale warsztatowe, pomieszczenia wyposażone w specjalistyczny sprzęt i aparaturę. 8. Zaprojektować, w odniesieniu do poszczególnych modułów, środki dydaktyczne oraz formy zajęć, ze szczególnym uwzględnieniem form aktywizujących. 9. Wskazać literaturę do poszczególnych modułów uwzględniając kryterium aktualności i adekwatności doboru do treści nauczania. 10. Dobrać placówki stażowe zgodnie z planem nauczania, w których możliwe będzie zdobywanie umiejętności niezbędnych do wykonywania określonych świadczeń zdrowotnych, przy czym oddział chirurgii ogólnej powinien spełniać następujące warunki: minimum 30 łóżek szpitalnych, wykonywanie nie mniej niż 2 stomii jelitowych w ciągu miesiąca. 11. Posiadać wewnętrzny system monitorowania jakości kształcenia. Sposób sprawdzania efektów nauczania W toku realizacji programu kształcenia przewiduje się ocenianie: 4

5 1. Bieżące - rozumiane jako zaliczanie poszczególnych modułów (sprawdzenie stopnia opanowania wiedzy i umiejętności będących przedmiotem nauczania teoretycznego i praktycznego, w tym świadczeń przewidzianych w programie kształcenia). Warunki zaliczania ustala wykładowca/opiekun szkolenia praktycznego, w porozumieniu z kierownikiem kursu specjalistycznego np. opracowanie materiałów edukacyjnych dla pacjenta. 2. Końcowe - egzamin teoretyczny lub praktyczny złożony przed komisją egzaminacyjną powołaną przez organizatora kształcenia podyplomowego. Wykaz umiejętności będących przedmiotem kształcenia W wyniku realizacji programu nauczania kursu specjalistycznego Opieka nad pacjentem ze stomią jelitową pielęgniarka powinna: omówić wskazania do wykonania stomii jelitowej, scharakteryzować stomie jelitowe w oparciu o różne kryteria podziału, określić problemy psychofizyczne pacjenta w poszczególnych etapach diagnozowania i terapii, określić zakres zapotrzebowania na opiekę pielęgniarską, przygotować pacjenta do operacji wykonania stomii jelitowej, przygotować pacjenta i/lub jego rodzinę do przejęcia obowiązków w zakresie pielęgnacji stomii jelitowej oraz obsługi sprzętu stomijnego, przygotować pacjenta do wykonywania irygacji, udzielać pacjentowi i/lub jego rodzinie porad w zakresie bieżącej pielęgnacji stomii, stosowania sprzętu oraz trybu życia, niwelować lub zmniejszać czynniki ryzyka powikłań stomii jelitowej oraz zapobiegać wystąpieniu powikłań miejscowych i ogólnoustrojowych, przygotować pacjenta i jego rodzinę/opiekunów do akceptacji życia ze stomią jelitową w poszczególnych okresach opieki okołooperacyjnej, współuczestniczyć w adaptacji pacjenta do życia ze stomią jelitową, wspierać pacjenta ze stomią w zapewnieniu możliwie najwyższej jakości życia w zakresie podstawowych sfer aktywności życiowej, wskazać możliwości instytucjonalnego i społecznego wsparcia pacjenta i/lub jego rodziny. 5

6 PLAN NAUCZANIA Lp. I II Moduł Zewnętrzne chirurgiczne przetoki jelitowe Opieka nad pacjentem ze stomią jelitową w okresie okołooperacyjnym Teoria (liczba godzin) Placówka Staż Liczba godzin Łączna liczba godzin oddział chirurgii ogólnej * albo koloproktologicznej albo onkologicznej albo gastroenterologicznej III Jakość życia pacjenta ze stomią jelitową 21 regionalna specjalistyczna poradnia dla chorych ze stomią Łączna liczba godzin * oddział chirurgii ogólnej powinien spełniać następujące warunki: - minimum 30 łóżek szpitalnych, - wykonywanie nie mniej niż 2 stomii jelitowych w ciągu miesiąca. PROGRAM NAUCZANIA MODUŁ I ZEWNĘTRZNE CHIRURGICZNE PRZETOKI JELITOWE Cel modułu Zapoznanie pielęgniarki z klinicznymi aspektami zewnętrznych chirurgicznych przetok jelitowych. Wykaz umiejętności wynikowych W wyniku realizacji treści nauczania pielęgniarka powinna: omówić budowę i funkcjonowanie przewodu pokarmowego, ze szczególnym uwzględnieniem jelita cienkiego i grubego, przygotować pacjenta do badań diagnostycznych i opiekować się w trakcie oraz po ich wykonaniu, określić wskazania do wykonania stomii jelitowych, omówić kryteria podziału stomii jelitowych, omówić zasady prawidłowego wykonania i umiejscowienia brzusznego odbytu, wskazać rodzaje powikłań stomii jelitowej oraz omówić czynniki ryzyka ich powstania, przeciwdziałać wystąpieniu miejscowych i ogólnoustrojowych powikłań stomii jelitowych, omówić metody leczenia powikłań brzusznego odbytu, określić rolę pielęgniarki w leczeniu powikłań stomii jelitowych. Treści nauczania 1. Fizjologia i patologia przewodu pokarmowego ze szczególnym uwzględnieniem jelit. 6

7 2. Diagnostyka chorób przewodu pokarmowego; rola pielęgniarki w przygotowaniu pacjenta do badań diagnostycznych, opieka w trakcie i po ich wykonaniu: a) badania radiologiczne, b) badania endoskopowe, c) badania laboratoryjne. 3. Wskazania do wykonania stomii jelitowej: a) choroby nowotworowe, b) choroby zapalne, c) urazy, d) inne. 4. Kryteria podziału stomii ze względu na: a) poziom wyłonienia jelita (ileostomia, kolostomia), b) technikę operacyjną (stomia jednolufowa, dwulufowa), c) czasookres wyłonienia brzusznego odbytu (stomia czasowa, definitywna). 5. Najczęściej wykonywane zabiegi operacyjne z wyłonieniem stomii: a) rodzaje operacji, b) prawidłowe umiejscowienie brzusznego odbytu, c) technika wykonywania ileostomii i kolostomii. 6. Wczesne i późne powikłania brzusznego odbytu: a) ogólnoustrojowe, b) miejscowe: chirurgiczne, dermatologiczne, c) metody leczenia powikłań, d) rola i zadania pielęgniarki w leczeniu powikłań. MODUŁ II OPIEKA NAD PACJENTEM ZE STOMIĄ JELITOWĄ W OKRESIE OKOŁOOPERACYJNYM Cel modułu Przygotowanie pielęgniarki do sprawowania kompleksowej opieki nad pacjentem ze stomią jelitową w okresie okołooperacyjnym. Wykaz umiejętności wynikowych W wyniku realizacji treści nauczania pielęgniarka powinna: scharakteryzować specyfikę opieki nad pacjentem ze stomią jelitową, omówić psychologiczne problemy pacjenta ze stomią jelitową w okresie okołooperacyjnym, przygotować psychicznie i fizycznie pacjenta do zabiegu wykonania stomii jelitowej, włączyć rodzinę oraz wolontariuszy stomijnych do wsparcia pacjenta, zwłaszcza w okresie wymagającym podjęcia decyzji o wyłonieniu brzusznego odbytu, prawidłowo zaopatrzyć brzuszny odbyt w stomijny sprzęt pooperacyjny, monitorować parametry życiowe we wczesnym okresie pooperacyjnym, ocenić żywotność stomii jelitowej, zapobiegać wystąpieniu dolegliwości bólowych, omówić reakcje chorego na stomię oraz sposoby ich oceny, wspierać pacjenta i jego rodzinę w akceptacji stomii, prowadzić instruktaż w zakresie czynności pielęgnacyjnych brzusznego odbytu, wykonywania irygacji jako działania przygotowujące pacjenta do włączenia się w realizację planu opieki, 7

8 określić możliwości samoopieki pacjenta oraz deficyty w tym zakresie, przygotować pacjenta do samopielęgnacji poprzez działania edukacyjne z zakresu wyglądu ciała, samooceny, żywienia, modelu życia, obsługi zaopatrzenia stomijnego, przygotować rodzinę/opiekunów do wsparcia pacjenta w poszczególnych etapach działań medycznych oraz realizacji zadań opiekuńczych, opracować i/lub wykorzystać materiały edukacyjno- informacyjne dla pacjenta ze stomią i jego rodziny/opiekunów, koordynować działania opiekuńcze ze szczególnym uwzględnieniem prawidłowej pielęgnacji stomii, wskazać pacjentowi możliwości uzyskania pomocy profesjonalnej oraz w ramach grup wsparcia. Treści nauczania 1. Specyfika pracy pielęgniarki z pacjentem ze stomią: zasady efektywnego komunikowania się z pacjentem, rodziną i zespołem terapeutycznym, stomia jako temat trudny, wyposażenie i organizacja stanowiska pracy. 2. Przygotowanie pacjenta do zabiegu operacyjnego z wyłonieniem stomii jelitowej: a) psychiczne: rozmowa o istocie i konieczności wyłonienia stomii, uzyskanie świadomej zgody pacjenta na zabieg, pozyskanie rodziny do współpracy, udział wolontariuszy stomijnych. b) fizyczne: wyznaczenie miejsca wykonania stomii, oczyszczenie jelita, wstępne zapoznanie ze sprzętem stomijnym ( przymiarka ). 3. Prawidłowe zaopatrzenie brzusznego odbytu w stomijny sprzęt pooperacyjny: przezroczysty worek, płytka umożliwiająca obserwację i bezbolesną wymianę (płytka z dodatkowym pierścieniem). 4. Opieka pielęgniarska we wczesnym okresie pooperacyjnym: a) zapewnienie bezpiecznego przebiegu okresu pooperacyjnego oraz wczesne rozpoznanie powikłań: monitorowanie parametrów życiowych, ocena żywotności stomii jelitowej, b) walka z bólem, c) rola pielęgniarki w akceptacji stomii i adaptacji chorego do stomii: ocena reakcji na stomię, działania zmierzające do adaptacji stomii, d) instruktaż w zakresie: podstawowych czynności związanych z pielęgnacją brzusznego odbytu, wykonywania irygacji u pacjenta z kolostomią. 5. Przygotowanie pacjenta do samoopieki: a) ocena możliwości pacjenta w zakresie samopielęgnacji, b) edukacja pacjenta w zakresie: oceny funkcjonowania stomii jelitowej, zasad odżywiania, 8

9 zasad doboru i obsługi sprzętu stomijnego, modelu życia ze stomią, c) informacja dotycząca kontaktu z: regionalną specjalistyczną poradnią dla chorych ze stomią, regionalnym oddziałem Polskiego Towarzystwa Opieki nad Chorymi ze Stomią (Pol- Ilko), d) materiały edukacyjne dotyczące modelu życia ze stomią, e) przygotowanie rodziny/opiekunów do współudziału w opiece nad pacjentem ze stomią jelitową, f) zadania wolontariuszy stomijnych. MODUŁ III JAKOŚĆ ŻYCIA PACJENTA ZE STOMIĄ JELITOWĄ Cel modułu Przygotowanie pielęgniarki do współudziału w zapewnieniu jakości życia pacjenta ze stomią jelitową. Wykaz umiejętności wynikowych W wyniku realizacji treści nauczania pielęgniarka powinna: omówić główne aspekty jakości życia pacjenta ze stomią jelitową w zakresie podstawowych sfer aktywności życiowej człowieka, ocenić jakość życia człowieka z brzusznym odbytem, omówić sposoby psychicznego wsparcia pacjenta ze stomią jelitową oraz pomocy w odreagowaniu stresu, stosować dostępne metody i środki służące rozpoznaniu sytuacji zdrowotnej pacjenta, postawieniu diagnozy pielęgniarskiej i ustaleniu planu opieki nad pacjentem ze stomią jelitową, określić skład zespołu terapeutycznego realizującego indywidualny plan opieki oraz zasady współpracy pomiędzy jego członkami, samodzielnie rozwiązywać i/lub współdziałać w rozwiązywaniu problemów pielęgnacyjnych pacjenta, szczególnie w zakresie funkcjonowania stomii jelitowej, włączyć rodzinę i grupy wsparcia do realizacji zadań z zakresu nieprofesjonalnej opieki, omówić kryteria jakości współczesnego sprzętu stomijnego, scharakteryzować rodzaje stosowanego sprzętu stomijnego, zasady jego doboru oraz finansowania, pełnić rolę edukacyjno- konsultacyjną zarówno w stosunku do pacjenta, jak i rodziny/opiekunów w rozwiązywaniu problemów związanych z funkcjonowaniem stomii, występującymi powikłaniami oraz stosowanym zaopatrzeniem stomijnym, wskazać prawa i możliwości instytucjonalnego oraz pozainstytucjonalnego wsparcia pacjenta ze stomią. Treści nauczania 1. Jakość życia pacjenta ze stomią jelitową główne aspekty: praca zawodowa i twórcza, małżeństwo i rodzina, życie intymne, model rozrywki i wypoczynku. 2. Ocena jakości życia pacjenta ze stomią jelitową rola pielęgniarki: rozmowa z pacjentem, 9

10 ukierunkowana obserwacja, diagnoza pielęgniarska. 3. Ustalenie i realizacja planu opieki z uwzględnieniem sytuacji zdrowotnej i życiowej pacjenta: problemy pielęgnacyjne w zakresie funkcjonowania stomii, jej zaopatrzenia i/lub wystąpienia powikłań, sposoby ich rozwiązywania, rola i zadania zespołu terapeutycznego, grup wsparcia i rodziny. 4. Sprzęt do zaopatrzenia stomii jako podstawowy warunek zapewnienia jakości życia pacjenta: kryteria jakości współczesnego sprzętu stomijnego, rodzaje stosowanego sprzętu stomijnego, zasady refundacji kosztów podstawy prawne. 5. Działalność Poradni dla Chorych ze Stomią, Polskiego Towarzystwa Opieki nad Chorym ze Stomią, grup wsparcia; Międzynarodowa Karta Praw Pacjenta ze Stomią, Międzynarodowe Stowarzyszenie Stomijne (International Ostomy Association - IOA). KWALIFIKACJE KADRY DYDAKTYCZNEJ Wykładowcami mogą być osoby mające nie mniej niż pięcioletni staż zawodowy w zakresie będącym przedmiotem kursu oraz spełniają, co najmniej jeden z warunków: 1. posiadają tytuł zawodowy magistra pielęgniarstwa, 2. posiadają tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa chirurgicznego, onkologicznego, opieki paliatywnej, 3. posiadają specjalizację lekarską w dziedzinie chirurgii ogólnej i/lub onkologicznej, seksuologii, 4. posiadają ukończone studia wyższe na kierunku mającym zastosowanie w ochronie zdrowia lub inne kwalifikacje niezbędne do realizacji wybranych zagadnień. 10