A N N A L E S 1 U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N P O L O N I A

Transkrypt

1 A N N A L E S 1 U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N P O L O N I A VOL. LXI SECTIO E 2006 Katedra Łkarstwa i Kształtowania Zieleni, Akademia Rolnicza w Lublinie ul. Akademicka 15, Lublin, Poland Barbara Mosek, Stanisław Miazga Zrónicowanie fitosocjologiczne zbiorowisk rolinnych w zmeliorowanych dolinach rzecznych Lubelszczyzny Phytosociological differentiation of plant communities in meliorated river valleys of the Lublin region ABSTRACT. The aim of the study was to identify the plant communities occurring in meliorated river valleys of the Lublin region. The studies included 10 river valleys. In total, 750 floristic photographs qualified into 39 plant communities were taken by means of Braun Blanquet s method. The occurrence of 10 communities from Molinio-Arrhenatheretea and 6 from Phragmitetea class was found in most valleys. They formed 90.28% of taken phytosociological photographs. The following communities from Molinio-Arrhenatheretea class were most frequent: Arrhenatheretum elatioris, Poa pratensis-festuca rubra, Alopecuretum pratensis and Caricetum gracilis from Phragmitetea. In total, 42 grass species were found in all studied communities. Among 39 plant communities, 39 grass species were noted in 6 them, which means 92.85% of all occurring grasses. The landscape traits of meliorated river valleys were not so good as those with original plants. KEY WORDS: plant communities, rivers valleys W latach przeprowadzano powszechnie melioracje terenów zabagnionych, torfowisk niskich i wysokich oraz podmokłych dolin rzecznych. Relief dolin rzecznych był bardzo urozmaicony, std wystpowało due zrónicowanie siedlisk i zbiorowisk rolinnych. W makroregionie lubelskim Fijałkowski i Chojnacka-Fijałkowska [1990] wyrónili 77 zespołów rolinnych z klasy Molinio-Arrhenatheretea, Phragmitetea i Scheuzerio-Caricetea fuscae, w tym 64 wystpujce w dolinach rzecznych. Nale one do zespołów szuwarów wodnych, turzyc wysokich i niskich oraz łk konych. Annales UMCS, Sec. E, 2006, 61,

2 378 B. Mosek, S. Miazga Regulacja stosunków wodnych, polegajca głównie na osuszeniu dolin rzecznych, spowodowała ujednolicenie warunków wilgotnociowych, a nisza na ogół ilo opadów w ostatnich latach była przyczyn rozwoju zbiorowisk o duych właciwociach przystosowawczych do warunków siedliskowych mezofilnych, a w obnieniach i ciekach wodnych bardziej wymagajcych pod wzgldem wilgotnociowym. Celem przeprowadzonych bada było wyrónienie zbiorowisk rolinnych, które wystpuj w zmeliorowanych dolinach rzecznych Lubelszczyzny oraz ocena udziału gatunków traw w niektórych z nich. METODY W latach przeprowadzono badania fitosocjologiczne w 10 całkowicie lub czciowo zmeliorowanych dolinach rzecznych Lubelszczyzny, a mianowicie: Wieprza ( ), Chodelki ( ), Bystrzycy (1992), Kosarzewki (1993), Czerniejówki (1994), Stawek (1995), Wynicy ( ), Kurówki (1999), Urzdówki (2000) i Mininy (2001). Badania przeprowadzono metod Brauna Blanqueta [1964]. Wykonano ogółem 750 zdj florystycznych, które zakwalifikowano do odpowiednich jednostek fitosocjologicznych. Zespoły rolinne wyróniono na podstawie prac Nowiskiego [1967] i Matuszkiewicza [1982, 2001]. Zbiorowiska i zespoły rolinne wystpujce w poszczególnych dolinach zestawiono w tabeli 1. W zbiorowiskach o przynajmniej 10 zdjciach fitosocjologicznych obliczono ich procentowy udział w stosunku do ogólnej liczby wykonanych zdj (tab. 2). Niektóre zespoły scharakteryzowano pod wzgldem udziału w nich gatunków traw (tab. 3). Badane doliny s elementami Wyyny Lubelskiej i le w zachodniej jej czci. Wyyna Lubelska jest zbudowana z utworów kredowych, na które składaj si opoki, miejscami margliste lub krzemieniste, silnie uszczelnione. Kredowa powierzchnia wierzchowin pokryta jest warstw lessu, który osadził si w plejstocenie. Skała lessowa ulega erozji, co powoduje jej spływy w doliny rzeczne i powstawanie w nich tzw. nadkładów [ Jahn 1956]. Gleby badanych dolin rzecznych s zrónicowane na mineralne i organiczne, z których wicej wystpuje tych ostatnich. Pod wzgldem rolniczo-klimatycznym badane doliny le w Regionie Lubelskim [Mitosek, Kołodziej 1972]. rednia roczna temperatura powietrza za wielolecie wynosiła 7,4 0 C, a za okres wegetacyjny 13,2 0 C. rednia roczna suma opadów atmosferycznych za omawiane wielolecie kształtowała si na poziomie 542,1 mm, a za okres wegetacyjny 398,8 mm. Najwysze temperatury powietrza i sumy opadów stwierdzono w lipcu i w sierpniu.

3 Zrónicowanie fitosocjologiczne zbiorowisk roslinnych WYNIKI I DYSKUSJA W zmeliorowanych dolinach rzecznych Lubelszczyzny wyróniono 39 zespołów i zbiorowisk rolinnych (tab. 1). Nale one głównie do dwu klas fitosocjologicznych: Phragmitetea (16) i Molinio-Arrhenatheretea (17). Ze znaczn czstotliwoci (co najmniej w piciu dolinach) wystpuje 6 zespołów z Phragmitetea i 10 z Molinio-Arrhenatheretea. Czstotliwo wystpowania nie zawsze koreluje z wielkoci zajmowanej przestrzeni. Małe płaty rolinne (około kilkunastu m 2 ) zasiedlaj np. Caricetum paniculatae, Caricetum vulpinae, Scirpetum sylvatici, a znaczne (do kilkunastu hektarów) np. Caricetum gracilis, Alopecuretum pratensis, Arrhenatheretum elatioris i zbiorowisko Poa pratensis-festuca rubra. Szesnacie zespołów i zbiorowisk rolinnych obejmuje a 90,28 % wszystkich zdj fitosocjologicznych (tab. 2). Najwikszy udział w zmeliorowanych i podsuszonych dolinach stanowi zbiorowiska z klasy Molinio-Arrhenatheretea rzdu Arrhenatheretalia (38,00%) i Molinietalia (32,80%), co wynosi 70,80% ogółu zdj. Z rzdu Arrhenatheretalia najbardziej rozpowszechnione s zbiorowiska Arrhenatheretum elatioris (17,20% ogółu zdj) i Poa pratensis-festuca rubra (16,67%), a z Molinietalia Alopecuretum pratensis (12,27%), zaliczany do niedawna do rzdu Arrhenatheretalia [Matuszkiewicz 1982]. Z klasy Phragmitetea we wszystkich badanych dolinach rzecznych wystpuje zespół Caricetum gracilis (około 10% wszystkich zdj fitosocjologicznych), tworzc w obnieniach rozległe szuwary. Inne zespoły rolinne z tej klasy zasiedlaj przede wszystkim rowy melioracyjne, niewielkie zagłbienia i oczka wodne. Pozostałe zespoły i zbiorowiska nalece do szeciu innych klas fitosocjologicznych stanowi 11,20% ogółu wykonanych zdj. Badania Urban [1995], przeprowadzone w czciowo zmeliorowanej dolinie Ciemigi, wykazały take dominacj zbiorowisk rolinnych z klasy Molinio- -Arrhenatheretea. W dolinie Poru na Zamojszczynie zbiorowiska te zajmowały 67,00% powierzchni zmeliorowanych łk [Wyłupek, Trba 2004]. W Wielkopolsce w ostatnich 40 latach stwierdzono równie bardzo czste wystpowanie nastpujcych zbiorowisk z klasy Molinio-Arrhenatheretea: Arrhenatheretum elatioris, Poa pratensis-festuca rubra, Alopecuretum pratensis, Angelico- -Cirsietum, Holcetum lanati, Deschampsietum caespitosae, a z Phragmitetea: Caricetum gracilis, Phalaridetum arundinaceae i innych [Kryszak, Grynia 2002], co pokrywa si z naszymi badaniami. W rozległych dolinach rzecznych Wynicy, Bystrzycy i Wieprza wystpuje najwicej zbiorowisk rolinnych (od 21 do 25), a najmniej w wskich dolinach Kosarzewki, Czerniejówki i Mininy (od 9 do 14). W badanych dolinach rzecznych wyrónia si 20 zbiorowisk rolinnych z dominacj traw. Sporód nich bardzo

4 Tabela 1. Liczba zdj fitosocjologicznych zbiorowisk rolinnych Table 1. Number of phytosociological records in plant communities Zbiorowisko rolinne Dolina rzeki * River valley Razem Plant community W Ch B Ko Cz S Wy Ku U M Total Klasa Class Phragmitetea R. Tx. et Prsg Glycerietum maximae Hueck Acoretum calami Kobendza 1 1 Phragmitetum australis (Gams) Schmale Equisetetum fluviatilis Steffen Eleocharidetum palustris Sennikov Phalaridetum arundinaceae (Koch) Lib Caricetum gracilis (Graebn. et Hueck) R. Tx Caricetum acutiformis Sauer Caricetum vulpine Nowiski Caricetum paniculatae Wangerin Caricetum ripariae Soo 2 2 Caricetum distichae (Nowiski) Jonas Caricetum elatae Koch Iridetum pseudacori (Kraule in R. Tx.) Pass Sparganio-Glycerietum fluitantis Eggler Leersietum oryzoides Br. Bl. et Miss. in Boer 1 1 Klasa Class Molinio-Arrhenatheretea R. Tx. Angelico-Cirsietum oleracei R. Tx. em Oberd Cirsietum rivularis Nowiski Scirpetum sylvatici Ralski zb. Deschapsia caespitosa Holcetum lanati Issler Caricetum caespitosa(steffen) Klika et Šmarda 1 1 Molinietum caeruleae Koch Epilobio-Juncetum effusi Oberd. 1 1 Alopecuretum pratensis (Regel) Steffen

5 cd. tab. 1 Arrhenatheretum elatioris typicum Br.Bl. et Scherr A. elatioris war. Poa trivialis Br.Bl. et Scherr wariant z Poa trivialis Zb.Poa pratensis-festuca rubra Fijałk Trisetetum flavescentis Tx Lolio-Cynosuretum R. Tx Rorippo-Agrostidetum (Moor) Oberd. et Th. Mll Ranunculo-Alopecuretum geniculati R. Tx. 6 6 Juncetum tenuis (Diem., Siss. et Westh.) R. Tx. 1 1 Prunello-Plantaginetum Faliski 1 1 Inne klasy Other classes Brometum erecti Scheuer 1 1 Zb *. z Bromus inermis Spergulo-vernalis Corynephoretum (R. Tx.) Libb. 1 1 Zb. Calamagrostietum canescentis 3 3 Calamagrostietum epigeji Juraszek 1 1 Polygalo-Nardetum Prsgx 2 2 Razem Total * W Wieprz, Ch Chodelka, B Bystrzyca, Ko Kosarzewka, Cz Czerniejówka, S Stawek, Wy Wynica, Ku Kurówka, U Urzdówka, M Minina, Zb. zbiorowisko community

6 382 B. Mosek, S. Miazga czsto (w 9 10 dolinach) wystpuj Glycerietum maximae, Phalaridetum arundinaceae z klasy Phragmitetea oraz Arrhenatheretum elatioris i zbiorowisko Poa pratensis-festuca rubra z Arrhenatheretalia, ponadto Alopecuretum pratensis z Molinietalia. Zbiorowisko Deschampsia caespitosa i zespół Holcetum lanati z tego rzdu wystpuj take w wielu dolinach, ale w postaci niewielkich płatów. Jedynie ten ostatni w dolnej czci doliny Chodelki zajmuje kilkuhektarow powierzchni. Tabela 2. Wystpowanie waniejszych zbiorowisk rolinnych w dolinach rzecznych Lubelszczyzny Table 2. Occurrence of more important plant communities in river valleys of the Lublin region Zbiorowiska rolinne Plant communities Liczba zdj Number of records Klasa Class Phragmitetea R. Tx. et Prsg Udział w ogólnej liczbie zdj w % Share in total no. of records % Glycerietum maximae Hueck 20 2,67 Phragmitetum australis (Gams) Schmale 11 1,47 Phalaridetum arundinacea (Koch) Lib. 27 3,60 Caricetum gracilis (Graebn. et Hueck) R. Tx. 74 9,87 Caricetum aqutiformis Sauer 14 1,87 Razem Together ,48 Klasa Class Molinio-Arrhenatheretea R. Tx. Rzd Order Molinietalia W. Koch Angelico-Cirsietum oleracei R. Tx. em Oberd. 43 5,73 Cirsietum rivularis Nowiski 24 3,20 Scirpetum sylvatici Ralski 13 1,73 zb. Deschapsia caespitosa 26 3,47 Holcetum lanati Issler 37 4,93 Molinietum coeruleae Koch 11 1,47 Alopecuretum pratensis (Regel) Steffen 92 12,27 Razem Together ,80 Rzd Order Arrhenatheretalia Pawł. Arrhenatheretum elatioris typicum Br.Bl. et Scherr ,27 Arrhenatheretum elatioris wariant z Poa trivialis Br.Bl. et Scherr. 22 2,93 Zb. Poa pratensis-festuca rubra Fijałk ,67 Trisetetum flavescentis R. Tx. 21 2,80 Lolio-Cynesuretum R. Tx. 10 1,33 Razem Together ,00 Ogółem Total ,28

7 Zrónicowanie fitosocjologiczne zbiorowisk roslinnych Do zespołów trawiastych, wystpujcych rzadziej w dolinach rzecznych Lubelszczyzny, nale np.: Sparganio-Glycerietum fluitantis z klasy Phragmitetea; zbiorowisko z Bromus inermis z klasy Agropyretea intermedio-repentis oraz zespoły Trisetetum flavescentis i Lolio-Cynosuretum z rzdu Arrhenatheretalia oraz Molinietum coeruleae z rzdu Molinietalia klasy Molinio-Arrhenatheretea, pozostałe sporadycznie (tab. 1). Zbiorowiska i zespoły wystpujce niemal we wszystkich dolinach przeanalizowano pod wzgldem udziału gatunków traw (tab. 3). Glycerietum maximae wystpuje w dziewiciu dolinach, z wyjtkiem Kosarzewki. W płatach rolinnych dominuje Glyceria maxima, o pokryciu od 50 do 100%. Łcznie w zespole udział bierze 11 gatunków traw, z czego 7 gatunków z siedlisk mokrych. W skład runi zespołu Alopecuretum pratensis wchodzi 26 gatunków traw. Gatunkiem charakterystycznym i dominujcym o pokryciu od 25 do 100% jest Alopecurus pratensis. W zespole wystpuje 17 gatunków traw charakterystycznych dla klasy Molinio-Arrhenatheretea, a tylko jeden z rzdu Molinietalia. Bardzo czsto w runi omawianego zespołu notuje si: Festuca pratensis, Poa pratensis i Poa trivialis. Zespołu tego nie stwierdza si w dolinie Czerniejówki. Najliczniej, zajmujc najwiksze powierzchnie, wystpuje w dolinach Wieprza, Bystrzycy, Chodelki i Kosarzewki. Zespół Arrhenatheretum elatioris zasiedla wszystkie badane doliny rzeczne, a najliczniej Wieprza, Kurówki, Wynicy i Kosarzewki. W jego składzie florystycznym stwierdza si udział 27 gatunków traw. Wród nich dominuj trawy wysokie o bardzo dobrej wartoci pokarmowej, jak: Arrhenatherum elatius, Dactylis glomerata, Festuca pratensis, Phleum pratense i Alopecurus pratensis, a w podszyciu Poa pratensis, P. trivialis i Festuca rubra. Pokrycie ich jest zrónicowane od 5 do, rzadziej, 100% udziału w zdjciu. Najmniej gatunków traw stwierdza si w zespole wystpujcym w dolinie Bystrzycy, a najwicej w dolinach Chodelki, Wynicy i Kurówki. Zbiorowisko Poa pratensis Festuca rubra jest bardzo bogate pod wzgldem wystpowania gatunków traw pochodzcych z rónych siedlisk (33 gatunki). We wszystkich płatach dominuj trawy niskie: Poa pratensis i Festuca rubra. Najliczniejszej reprezentowane s gatunki traw z klasy Molinio Arrhenatheretea (22 gatunki), chocia pojawiaj si przedstawiciele z klas Phragmitetea, Agropyretea intermedio-repentis, Nardo Callunetea i innych. Płaty omawianego zbiorowiska z doliny Chodelki i Wynicy s najbogatsze w gatunki traw, za najubosze pod tym wzgldem z doliny Kurówki. Oprócz asocjacji typowo trawiastych, w dolinach wystpuj zbiorowiska turzycowe i ziołorolowe z domieszk traw. Nale do nich midzy innymi Caricetum gracilis i Angelico Cirsietum. W zespole Caricetum gracilis stwierdza si

8 384 B. Mosek, S. Miazga Tab. 3. Wystpowanie gatunków traw w zbiorowiskach rolinnych 10 dolin rzecznych Lubelszczyzny Table 3. Occurrence of grass species in the plant communities of 10 river valleys of the Lublin region Zbiorowiska rolinne Plant communities, Gatunki Species Gly* Car Alop Ang Arrh Poa Liczba gatunków Number of species Liczba dolin Number of valleys Phragmitetea R. Tx. et Prsg Glyceria fluitans (L.) R. Br Glyceria maxima Hartm Phalaris arundinacea L Phragmites australis (Cav.) Trin. et Stend Poa palustris L Leersia oryzoidis ( L.) Sw. Molinio-Arrhenatheretea R. Tx. Alopecurus pratensis L Festuca pratensis Huds Festuca rubra L. s. s Poa pratensis L Poa trivialis L Phleum pratense L Avenula pubescens (Huds.) Dumort Briza media L Holcus lanatus L Agrostis gigantea Roth Plantaginetalia majoris R.Tx. Poa annua L. 1 2 Lolium perenne L Trifolio fragiferae-agrostietalia stoloniferae R. Tx. Agropyron repens ( L.) P. Beauv Agrostis stolonifera L Alopecurus geniculatus L Festuca arundinacea Schreb Molinietalia W. Koch Deschampsia caespitosa (L.) P. Beauv Bromus racemosus L. 1 Molinia coerulea (L.) Moench Arrhenatheretalia Pawł. Bromus hordeaceus L Dactylis glomerata L Arrhenatherum elatius ( L.) P. Beauv. ex J.Presl & C. Presl Cynosurus cristatus L. 1 Trisetum flavescens (L.) P. B. 4 2

9 Zrónicowanie fitosocjologiczne zbiorowisk roslinnych cd. tab. 3 Z innych klas From other classes Calamagrostis epigejos (L.) Roth. 1 Holcus mollis L. 1 Agrostis canina L. 1 Calamagrostis stricta (Timm) Koeler 1 Nardus stricta L. 1 Agrostis capillaris L Bromus inermis Leyss Calamagrostis canescens (Weber) Roth. 1 Bromus erectus Huds. Gatunki towarzyszce Attendant species Antoxantum odoratum L Lolium multiflorum Lam. 2 1 Alopecurus arundinaceus Poir. in Lam. 1 * Zbiorowiska rolinne Plant communities: Gly Glycerietum maximae, Car Caricetum gracilis, Alop Alopecuretum pratensis, Ang Angelico Cirsietum, Arrh - Arrhenatheretum elatioris, Poa Poa pratensis+ Festuca rubra obecno 23 gatunków traw, w tym 9 typowych dla siedlisk wilgotnych i 12 dla siedlisk wieych. Taksonem dominujcym omawianej fitocenozy jest Carex gracilis o zwarciu od 25 do 100%, w zalenoci od zdjcia. Płaty tego zespołu wystpuj we wszystkich badanych dolinach, ale najliczniej Wieprza, Urzdówki, Wynicy i Bystrzycy. Zespół Angelico Cirsietum oleracei, znany jako Cirsio Polygonetum bistortae, zawiera 19 gatunków traw. Sze z nich wystpuje bardzo czsto. Nale do nich: Festuca rubra, Poa pratensis, Deschampsia caespitosa, Anthoxanthum odoratum, Alopecurus pratensis i Poa trivialis. Pitna- cie gatunków traw reprezentuje klas Molinio Arrhenatheretea, z czego tylko jeden jest charakterystyczny dla rzdu Molinietalia. Zespół ten wystpuje we wszystkich badanych dolinach, a najczciej w dolinie Kosarzewki. W badanych dolinach rzecznych wystpuje od 23 (Kosarzewka, Czerniejówka, Stawek, Kurówka) do 32 (Wieprz) gatunków traw, łcznie 42 taksony. Zdecydowan wikszo omawianych gatunków, bo 92,85%, notuje si w scharakteryzowanych wyej szeciu zbiorowiskach. W tych zbiorowiskach nie wystpuj Leersia oryzoidis, Molinia coerulea i Bromus erectus. Najwicej gatunków traw stwierdza si w zbiorowisku Poa pratensis Festuca rubra (33) i zespole Arrhenatheretum elatioris (27), a najmniej w zespole Glycerietum maximae (11) i Angelico Cirsietum oleracei (19). Najwiksz liczb wystpie wyróniaj si: Alopecurus pratensis, Poa pratensis, Festuca rubra, Poa trivialis, Deschampsia caespitosa i Agropyron repens (tab. 3).

10 386 B. Mosek, S. Miazga Według Fijałkowskiego [1988] flor Lubelszczyzny okresu charakteryzuje jeszcze małe przekształcenie, natomiast okresu znaczne zuboenie. W tym czasie stwierdzono około 30% ubytków rolinnoci w zbiorowiskach z klas: Phragmitetea, Molinio-Arrhenatheretea, Plantaginetea, Nardo Callunetea i Festuco Brometea. Po przeprowadzeniu melioracji doliny rzeczne straciły swoje pierwotne pikno, z bogactwem zbiorowisk i gatunków rolin. Obecnie na walory krajobrazowe tych dolin korzystnie wpływaj drobne płaty rzadszych zbiorowisk trawiastych, turzycowych i ziołorolowych, które przerywaj monotoni rozległych obszarów trawiastych. W dolinach daje si zauway dominacj zbiorowisk mezofilnych, czsto z mał liczb gatunków rolin, np. rzeki Stawek (88), Czerniejówki (109), Kosarzewki (111) [Miazga, Mosek 2001] oraz brak gatunków rzadkich w porównaniu z wczeniejszymi badaniami [Fijałkowski 1988]. WNIOSKI 1. W 10 zmeliorowanych dolinach rzecznych Lubelszczyzny wystpuje 39 zespołów i zbiorowisk rolinnych, które nale do 8 klas fitosocjologicznych: Phragmitetea, Molinio-Arrhenatheretea, Agropyretea intermedio-repentis, Festuco Brometea, Koelerio glauca-corynephoretea canescentis, Nardo Callunetea, Epilobietea angustifolii i Alnetea glutinosae. Zbiorowiska Poa pratensis-festuca rubra, Arrhenatheretum elatioris, Alopecuretum pratensis z klasy Molinio Arrhenatheretea oraz Caricetum gracilis z klasy Phragmitetea charakteryzuj si najwiksz powierzchni i czstotliwoci wystpowania. 2. W badanych zbiorowiskach rolinnych znajduj si 42 gatunki traw z 10 klas fitosocjologicznych. W szeciu analizowanych zbiorowiskach rolinnych (trawiastych, turzycowych i ziołorolowych) wyrónia si 39 taksonów traw, które stanowi 92,85% ogółu tych rolin. 3. Monotoni zbiorowisk trawiastych dolin rzecznych Lubelszczyzny urozmaicaj niewielkie płaty rzadszych zbiorowisk rolinnych, jak: Iridetum pseudacori, Acoretum calami, Leersietum oryzoides i inne. PIMIENNICTWO Braun-Blanquet J Pflanzensoziologie. 3 Aufl., 1 240, Wien. Fijałkowski D Zmiany szaty rolinnej na Lubelszczynie w ostatnim dwudziestoleciu ( ). Annales UMCS, Sec. C, 43, Fijałkowski D., Chojnacka-Fijałkowska E Zbiorowiska z klas Phragmitetea, Molinio- Arrhenatheretea, Scheuzerio-Caricetea fuscae w makroregionie Lubelskim. Roczn. Nauk Rol., Ser. D, Monografie, 217,

11 Zrónicowanie fitosocjologiczne zbiorowisk roslinnych Jahn A Wyyna Lubelska. Rzeba i czwartorzd. PWN, 1 454, Warszawa. Kryszak A., Grynia M Wystpowanie i udział Lolium perenne w zbiorowiskach łkowopastwiskowych Wielkopolski. Ł karstwo w Polsce (Grassld. Sc. in Poland) 5, Pozna Matuszkiewicz W Przewodnik do oznacze zbiorowisk rolinnych Polski. PWN, Warszawa, Matuszkiewicz W Przewodnik do oznacze zbiorowisk rolinnych Polski. PWN, Warszawa, Miazga S., Mosek B Warto gospodarcza i zrónicowanie florystyczne zbiorowisk rolinnych w dolinie Kosarzewki. Łkarstwo w Polsce (Grassld. Sc. in Poland) 4, Pozna Mitosek H., Kołodziej J Zarys klimatu woj. lubelskiego. W: Rejonizacja produkcji rolniczej. Wydz. Rol. WRN., Lublin, Nowiski M Polskie zbiorowiska trawiaste i turzycowe. PWRiL, Warszawa, Urban D Zbiorowiska rolinnoci łkowej z klasy Molinio-Arrhenatheretea w dolinie rzeki Ciemigi. Annales UMCS, Sec. E, 50, Wyłupek T, Trba C Plant communities in the river Por valley. [W:] The future of polish mires. Soc. Scient. Stetin. Agric.,