Spis treœci. Biuletyn Informacyjny nr 4/2004 1

Transkrypt

1 Spis treœci Od Prezesa Nekropol farmaceutyczny Andrzej Wojciechowski Wspomnienie o mgr farm. Joannie Górskiej Maria Głowniak Polskie cmentarze Waldemar Ławecki Powitanie... Kazimierz Radecki Paragraf bez recepty Sylwester Majewski Zarządzenie Nr 37/2004 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia Święto polskiej farmacji Maria Głowniak Muzyczne spotkania farmaceutów Helena Makulska-Nowak Niczym literacki dr Jackyll i Mr Hyde, ma dwa oblicza rozmowa z Ewą Piasecką-Kudłacik Ubezpieczenie apteki Farmacja Polska w każdej aptece Moja apteka Anna Fąfara Komunikaty i pisma Głównego Inspektora Farmaceutycznego Unia Farmaceutów Właścicieli Aptek odpowiedź Ministra Zdrowia na interpelację posłów PiS IZBA INFORMUJE Informacja uzupełniająca dot. szkoleń ciągłych farmaceutów Komunikat w sprawie naboru na specjalizacje farmaceutyczne Charytatywny Koncert Noworoczny XIX Naukowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego Maria Głowniak.. 53 Stowarzyszenie Farmaceutów Katolickich Polski Andrzej Wojciechowski Aptekarz w przysłowiach Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń, nie zwraca materiałów nie zamówionych i zastrzega sobie prawo do skracania i adiustacji tekstów oraz zmiany ich tytułów Biuletyn Informacyjny nr 4/2004 1

2 Październik przyniósł nie tylko ustawę o świadczeniach opieki zdrowotnej, ale i cztery rozporządzenia Ministra Zdrowia niezwykle istotne dla prawie 11 tysięcy aptek działających w Polsce. Niestety w żadnym z nich nie zostały uwzględnione istotne poprawki, jakie do projektów rozporządzeń były zgłaszane przez Izbę Aptekarską. Trzęsienia ziemi nie wywołują te akty prawne, jednak wydaje się, że po raz kolejny nie skorzystano z okazji do skonstruowania przepisów uwzględniających oczekiwania pacjentów i nie utrudniających pracy aptekom i aptekarzom. Tymczasem mogę jedynie stwierdzić, że kierunek przyjęty przez PT Legislatorów zmierza do dalszego obciążania aptek dodatkowymi zadaniami formalno sprawozdawczymi. Za ilustrację eskalacji biurokratyzmu niechaj posłuży przykład narastania liczby symboli oznaczających uprawnienia pacjenta i rodzajów uprawnień (rodzajów recept) w zbiorczych zestawieniach zrealizowanych recept: w 1999 r. 10 symboli uprawnień i 27 rodzajów recept; w 2001 r. 13 symboli i 33 rodzaje recept; w 2003 r. 32 symbole i 45 rodzajów recept; od r. 39 symboli i 51 rodzajów recept (oczywiście oddzielnie dla osób korzystających z leków na podstawie przepisów o koordynacji). Myślę, że w sytuacji braku respektowania naszego głosu przez decydentów, nie pozostaje nic innego jak tylko przestrzegać przepisy i dążyć do tego, by jak najszybciej były one zmienione. Proszę o wybaczenie, że jakoś tak mało optymistycznie rozpocząłem to spotkanie z Państwem, ale i pora jesienna i niewiele optymizmu w tym co się dzieje w kraju i na świecie. Nawet na naszym aptekarskim podwórku niewiele sukcesów. Zmagania z sieciami i nielojalnymi hurtowniami przynoszą na naszym terenie prawie niedostrzegalne rezultaty, zaś walka o ceny urzędowe leków napotyka na przeciwników (w tym niestety i ze środowisk farmaceutycznych). Nie jest pocieszeniem, że z takimi samymi problemami borykają się inne Okręgowe Izby. Wyraz temu dali wszyscy Prezesi w czasie organizowanego przez naszą Izbę Konwentu Prezesów w dniach 16 i 17 września. Cieszy natomiast fakt jednogłośnego poparcia dla pomorskich poczynań w obronie interesów aptekarskich. Cieszą decyzje o nie przyjęciu wystosowanego przez PGF zaproszenia do udziału w bankiecie na Hradczanach. Na margine- 2 Biuletyn Informacyjny nr 4/2004

3 sie należy wspomnieć, że jak zły żart brzmi określony w zaproszeniu cel zorganizowanego przez sieć spotkania, a mianowicie integracja środowiska polskich farmaceutów. Nie tędy jednak Panie i Panowie, droga do integracji polskiego aptekarstwa... i chyba również nie przez tworzenie nowych departamentów w naszych Organach Naczelnych. Drogę integracji wskazują lubelskie obchody Święta Kosmy i Damiana, wskazują wypowiadane słowa o etyce i solidarności zawodowej, o misji i randze zawodu aptekarza, ale i konieczność pozyskania społecznej i rządowej aprobaty dla zmian prawnych służących właściwemu i godnemu usytuowaniu aptekarza pośród zawodów zaufania publicznego. Drogę do zjednoczenia środowiska wskazuje nam historia, niekiedy zamknięta w pomniki znamienitych polskich aptekarzy i farmaceutów (o Nich jest wiele słów w tym numerze), ale i piękne współczesne przykłady, do jakich mogę zaliczyć Pana mgr Jana Magnuskiego uhonorowanego w tym roku Medalem im. Bronisława Koskowskiego. Lecz nie tylko znamienite osiągnięcia w pracy zawodowej i wychowawczej mogą być podstawą do chluby. W tym Biuletynie pragnę Państwa uwagę zwrócić na dwie osoby, które nie dość, że są dumne z dyplomu magistra farmacji, to w dodatku chlubią się uznaną w kraju działalnością artystyczną. Przybliżyć chcę przepiękne wiersze Pani mgr Urszuli Raczkowskiej-Cieślik, i równie piękne obrazy Pani mgr Ewy Piaseckiej-Kudłacik. Taka twórczość daje mi nadzieję, że jeśli są wśród nas aptekarze potrafiący tworzyć takie dzieła, to zapewne będą i tacy, którzy będą wspierać samorząd w zmaganiach o tożsamość polskiego aptekarstwa. Kończąc swe otwierające Biuletyn przemyślenia, pragnę już dziś, gorąco zachęcić Wszystkich Państwa do udziału w Charytatywnym Koncercie Noworocznym, który zamierzamy zorganizować w dniu 9 stycznia 2005 r., jak zwykle powierzając jego prowadzenie nieocenionemu Panu Bogusławowi Kaczyńskiemu. Komunikat w tej sprawie na stronach Biuletynu. I jeszcze jedno. Nowoczesność dotarła i do naszej Izby. By usprawnić przepływ informacji (w tym i przesyłanie artykułów, notatek, zapytań, a także wierszy, myśli, wspomnień do opublikowania w Biuletynie do czego gorąco zachęcam) utworzyliśmy do Państwa dyspozycji nowy adres poczty elektronicznej: warszawa@oia.pl Z tej skrzynki będziemy również przekazywać niezbędne informacje, wszystkim członkom naszej Izby, którzy zechcą na nasz adres przesłać swoje adresy owe. Życzę Państwu miłej i pożytecznej lektury zapraszam do wspólnego tworzenia Biuletynu i do oceny dotychczasowych publikacji. Biuletyn Informacyjny nr 4/2004 3

4 Nekropol farmaceutyczny W 1985 r. staraniem PZF Cefarm, ówczesny Kustosz Muzeum Farmacji w Warszawie dr n. farm Teodor Kikta zasłużony historyk polskiej farmacji, opublikował opracowanie o grobach osób związanych z farmacją, a pochowanych na Cmentarzu Powązkowskim. Listopadowe dni wspomnień o Tych, którzy odeszli, skłaniają do otwarcia kart tego opracowania i zadumy nad grobami wybitnych farmaceutów, naukowców, odkrywców, nauczycieli, aptekarzy. Jak we wstępie pisze Autor: Cmentarz Powązkowski założony 20 maja 1792 r. jest obecnie obiektem muzealnym i panteonem chwały i sławy Warszawy. Powązki kryją prochy wszystkich warstw społecznych Warszawy, twórców kultury, nauki, sztuki, budowniczych miasta i obiektów przemysłowych, duchownych, wojskowych, adeptów nauk Eskulapa i sztuki Galena. Myślę, że warto skierować kroki na tę warszawską Nekropolię by pochylić głowy nad grobami Tych, którzy tam spoczywają. Kierując się słowami Prymasa Tysiąclecia wypisanymi na tablicy wmurowanej przy Bramie Honoraty: Gdy gaśnie pamięć ludzka, dalej mówią kamienie zachowajmy pamięć o zmarłych farmaceutach wsłuchując się jednocześnie w mowę kamieni. Artystycznie piękne pomniki zachowały się między innymi na grobach: prof. Jerzego Alexandrowicza zmarłego w 1894 r. botanika, profesora Szkoły Farmaceutycznej, dyrektora Ogrodu Pomonologicznego. Sercem, myślą i czynem służył uczciwie ziomkom i krajowi. Na grobie z narzutowym głazem przywiezionym z Jego rodzinnych stron pod Sejnami piękna plakieta Antoniego Olesińskiego. Kwatera 62-V-22/25 prof. Stanisława Biernackiego zmarłego w 1931 r. farmakognosty, współautora reformy studiów farmaceutycznych, działacza społecznego, właściciela apteki w Otwocku. Pomnik z białego marmuru jest wzorowany na grobowcach z cmentarzy włoskich. Kwatera 20-II-27/29 prof. Józefa Celińskiego (zm. w 1832 r.) najpierwszego farmaceuty stolicy, pierwszego profesora chemii i farmacji Akademii Lekarskiej, autora podręcznika Farmacja. W grobie spoczywa również Jego syn Julian, który po ojcu przejął aptekę przy ul. Freta. Czwarty grób na wschód od Bramy Honoraty Jana Chryzostoma Kijewskiego zmarłego w 1891 r. szlachcica spod Ciechanowa, współzałożyciela Fabryki Płodów Chemicznych produkującej chemikalia o czystości farmakopealnej. Górujący nad otoczeniem cokół znajduje się w kwaterze 4-I/II-1/3 prof. Henryka Bukowieckiego zmarłego w 1986 r. wieloletniego kierownika Katedry Botaniki UW, sekretarza generalnego ZG PTF, autora podręczników i organizatora odbudowy po wojnie Wydziału Farmaceutycznego. Kwatera 134-III-2 Henryka Niemojewskiego zmarłego w 1926 r. prowizora, założyciela i właściciela Laboratorium Fizjologiczno Chemicznego. Piękny granitowy grobowiec ozdobiony egipskimi rzeźbami. Kwatera 116-III-4/5 4 Biuletyn Informacyjny nr 4/2004

5 Karola Nowodworskiego zmarłego w 1902 r. aptekarza i bibliofila, kierownika apteki szpitala w Tworkach. Na grobie piękna płaskorzeźba. Kwatera 24-V-1/2 rodziny Spiess. Pomnik z białego marmuru poświęcony Stefanowi, właścicielowi Zakładów Chemiczno Technicznych Ludwik Spiess i Syn w Tarchominie. Kwatera 205-I-18/20 Mieczysława Frenkiela niewielu wie, że zmarły w 1935 r. wybitny aktor komediowy i dramatyczny był w 1878 r. pomocnikiem aptekarskim. Na grobie popiersie dłuta St. K. Ostrowskiego. Kwatera 52-I-7 prof. Wiktora Kemuli zm r. twórcy nowoczesnej szkoły analitycznej. Kwatera 6-V-27 prof. Bronisława Walerego Koskowskiego zmarłego w 1946 r. kierownika Szkoły Farmaceutycznej we Lwowie, inicjatora rozwoju polskiego przemysłu farmaceutycznego, dziekana Wydz. Farmaceutycznego UW i pierwszego prezesa Naczelnej Izby Aptekarskiej. Kwatera 142-VI-5. Ówczesną notatkę o Jego śmierci przedstawiamy w tym Biuletynie prof. Stanisława Krauze zm. w 1977 r. światowej sławy bromatologa, członka WHO Kwatera 141-II-12 Antoniny Leśniewskiej pierwszej w Polsce magister farmacji, Patronki Muzeum Farmacji w Warszawie. Kwatera c-vi-7 I wiele, wiele innych grobów... Wiele nazwisk znanych z historii, ze studiów, z tradycji rodzinnej. Dla kolejnych pokoleń farmaceutów Warszawski Farmaceutyczny Nekropol staje się więzią z przeszłością, oby z pożytkiem dla przyszłości. Kończąc, nie sposób pominąć skromnego grobu w kwaterze 271-II-11, w którym obok zmarłej w 1959 r. swej 11 letniej córeczki Marty Cezary został pochowany wspomniany na wstępie dr farm. Teodor Kikta. Zmarł w wieku 92 lat w dniu 15 lutego 2004 r. Służył w Wojsku Polskim w latach Pracował w centrali Centrofarm, Centralnym Zarządzie Aptek, Departamencie Farmacji Ministerstwa Zdrowia i Tarchomińskich ZF. Od 1956 r. członek Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego a od 1995 r. jego członek honorowy. W latach kustosz Muzeum Farmacji przy ul. Marszałkowskiej 72. Autor dzieła Przemysł farmaceutyczny w Polsce oraz cennych publikacji i haseł biograficznych. Na grobie w formie przydrożnej kapliczki od Sanoka stoi pomnik zaprojektowany przez architekta Zb. Maliszewskiego. Pamięć o umarłych odradza żywych. Niechaj słowa Henryka Sienkiewicza towarzyszą nam w czasie powązkowskich wędrówek. Pamiętajmy o Tych, którzy budowali zręby polskiej farmacji, polskiej nauki i przemysłu farmaceutycznego. Sięgnięcie po piękne karty zakutej w kamieniu historii wydaje się dziś być szczególnie potrzebne. Andrzej Wojciechowski Biuletyn Informacyjny nr 4/2004 5

6 Wspomnienie o mgr farm. Joannie Górskiej Zbliża się rocznica śmierci mgr farm. Joanny Górskiej Sekretarza Okręgowej Rady Aptekarskiej w Warszawie w latach , popularnie zwanej Joasią. Chcielibyśmy przypomnieć Jej niepowtarzalną postać. Otrzymałam bardzo trudne zadanie, gdyż niestety nie mam takich uzdolnień do pisania, jakie miała Joasia. W wielu sprawach, w tym, jeśli chodzi o pisanie Joasia była niezastąpiona. Byłyśmy zaprzyjaźnione przez wiele lat. Swoje pierwsze kroki w pracy administracyjnej stawiałam pod nadzorem Joanny i od Niej uczyłam się,, tajników pracy. Zawsze życzliwa dla ludzi i pracowników, niejednokrotnie niepokorna do szefów, jeżeli wymagali wykonania pracy niezgodnej z Jej poglądami. Bardzo denerwowała Ją głupota ludzka. Wspominając Joasię myślę o czasach, o których dzisiaj prawie nikt nie pamięta, kiedy w Polsce były bardzo duże braki leków, gdyż ograniczony byt import (z uwagi na niedostateczny przydział tzw. złotych dewizowych), a także ograniczony import substancji farmaceutycznych do ich wytwarzania. Joasia nigdy nie mogła pogodzić się z brakiem pieniędzy na zakup leków. Pukała do wszystkich drzwi (w Komisji Planowania przy Radzie Ministrów czy KC PZPR), gdzie można było uzyskać limity na zakup leków. Bardzo często praca Jej nie szła na marne. Pamiętam dziesiątki notatek służbowych, które napisała (w większości po godzinach oficjalnej pracy), aby tylko wytłumaczyć decydentom, że na tej,,działce nie można oszczędzać, bo za tym stoi życie ludzkie. Dla Joasi każdy petent, który przychodził do Departamentu Farmacji był ważny i każdemu chciała w miarę możliwości pomoc. Dla chorych próbowała znaleźć leki z pod ziemi. Była farmaceutką z przekonania i urodzenia, (kto z nas nie spotkał się z nazwiskiem prof. Jana Muszyńskiego dziadka Joasi). Dlatego poświęciła w życiu wiele pracy dla środowiska farmaceutycznego. Między innymi od samego początku brała czynny udział przy tworzeniu ustawy o samorządzie aptekarskim, (była zwolenniczką pomysłu, aby wszyscy farmaceuci należeli do samorządu, a nie tylko osoby pracujące w aptece i hurtowni), w którym po jego utworzeniu aktywnie pracowała. Kochała ludzi i zwierzęta. Wierzyła wszystkim ludziom, co nie zawsze wychodziło Jej na dobre. Miała dużą wiedzę, zawsze życzliwa, dowcipna, pełna uroku, w trudnych sytuacjach potrafiła znaleźć promyk nadziei. Czasami była nadopiekuńcza, czasami powtarzała tę samą, rzecz parę razy, żeby zapadła w naszej pamięci, ale teraz, gdy odeszła bardzo mi brak nawet Jej, marudzenia. Zmarła 5 grudnia 2000 r. Maria Głowniak 6 Biuletyn Informacyjny nr 4/2004

7 Polskie cmentarze Od początków życia miast towarzyszyły mu pochówki mieszkańców dokonywane na jego terytorium. Zmarłych bogatych i zasłużonych chowano w kościołach; pod ich posadzkami, w kryptach, niszach, a biednych na terenie przykościelnym, często w mogiłach zbiorowych. Ale jeśli zdarzały się sytuacje, że nie skutkowały modlitwy o ochronę przed powietrzem, ogniem... i przychodziły zgony od morowego powietrza, wówczas niebezpiecznych zmarłych chowano daleko za miastem, a miejsca te zawsze obchodzono szerokim łukiem. Sytuacja zaczęła zmieniać się w drugiej połowie XVIII wieku. Miasta rozrastały się, wzrastała liczba mieszkańców. W efekcie różnych działań, z powodów głównie sanitarnych, postanowiono grzebać zmarłych nie wewnątrz miast, ale poza nim lub na jego obrzeżach. Zmiana ta dotyczyła wszystkich najważniejszych polskich miast, dlatego w tym samym mniej więcej czasie powstał Cmentarz Powązkowski, Rakowicki, Łyczakowski i Na Rossie, że zatrzymam się jedynie na największych i najważniejszych dla naszego Narodu. Cmentarze w Warszawie i Krakowie szczęśliwie po różnych zawirowaniach historii są nadal na obecnym terytorium naszego kraju, łatwiej więc do nich dotrzeć, łatwiej je poznać i w tym miejscu pozwolę sobie o nich nie wspominać. Dwa pozostałe z wymienionych powyżej polskich cmentarzy przewrotnym zrządzeniem losu znalazły się poza granicami. Wyjechać na Litwę, do Wilna, czyli również do Unii, jest prosto, a podróż na Ukrainę do Lwowa także nie sprawia problemów, jednak mimo wszystko, odwiedziny najbardziej polskich cmentarzy oznaczają konieczność zagranicznych wojaży. Wileński Cmentarz Na Rossie znany najbardziej jest chyba z tego powodu, że przy jego wejściu znajduje się mały cmentarzyk wojskowy, w centrum którego znajduje się sarkofag kryjący pod czarną granitową płytą grób Matki Marszałka Józefa Piłsudskiego, Marii z Billewiczów i serce jej syna. Cmentarzyk jest miejscem spoczynku 164 żołnierzy poległych w czasie wojny polsko-bolszewickiej. We wrześniu 39 roku ten cmentarz-mauzoleum powiększył się o trzy kolejne mogiły. Pochowani zostali wartownicy pełniący wartę honorową przy grobie marszałka, a zastrzeleni przez wkraczające wojska radzieckie. Kolejne, ostatnie już groby to mogiły 75 Akowców poległych w 1944 roku w trakcie operacji Ostra Brama. Pochowano ich na cmentarzyku, ale w obcym już państwie. Polskie mauzoleum na litewskiej ziemi. Pochowani chaotycznie, ekshumowani dopiero w latach 90 - tych, doczekali się grobów w równych szeregach, z krzyżami takimi jak pozostałe, dodatkowo z symbolem Polski Walczącej. Cmentarz na Rossie jest jednym z najstarszych i najpiękniejszych w Europie. Jego estetykę podnosi pagórkowate ukształtowanie terenu z różnicą poziomów sięgającą 30 metrów. Oddalony jest zaledwie kilometr od Ostrej Bramy, czyli niemalże w sercu miasta. Był on i jest narodową nekropolią Polaków ale i Litwinów. Spoczywają tu ludzie, którzy tworzyli dzieje miasta w epoce porozbiorowej niewoli, powstańczych zrywów, krwawych zmagań wojennych i okresu niepodległości. Groby wybitnych Polaków poprzetykane są mniej licz- Biuletyn Informacyjny nr 4/2004 7

8 nymi grobami Litwinów, żyjącymi wspólnie na przestrzeni wieków, tworzącymi wielkość i niepowtarzalny urok Wilna, ale są też przypomnieniem i przywołaniem wielkości wielonarodowej i wielokulturowej Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Nie sposób w krótkiej relacji opisać cmentarz wraz z jego historią, dlatego wspomnę jedynie o jego części zwanej wzgórzem literackim, znajdującym się na lewo od bramy głównej. To tu pochowany jest rzeźbiarz i architekt Antoni Wiwulski. Jego Trzy Krzyże górują nad Wilnem, a pomnik Grunwaldzki łączy to miasto z Krakowem. Przy samym murze, obok grobu matki i brata, pochowany jest Adam Piłsudski. Był wiceprezydentem Wilna i senatorem Rzeczpospolitej. Nieco powyżej Maria Piłsudska z domu Koplewska, współpracownica z okresu konspiracji, pierwsza żona marszałka. W otoczeniu rodziny spoczywa Władysław Syrokomla, wybitny polski poeta, autor m. in. słów do Prząśniczki Moniuszki. Niedaleko spoczywa Eustachy hr. Tyszkiewicz, prekursor polskiej archeologii, założyciel wileńskiego Muzeum Starożytności. Obok jest grób rodziny Prystorów, z najwybitniejszym przedstawicielem tego rodu Aleksandrem, współpracownikiem Piłsudskiego, adiutantem gen, Żeligowskiego, premierem i marszałkiem Senatu. Tam też rośnie granitowy pień drzewa na nagrobku rodziny Ruszczyców, z której wywodzi się także znakomity malarz Ferdynand Ruszczyc. Z pozostałych grobów w innych częściach cmentarza wspomnę jedynie, że przy ścianie kaplicy, zbudowanej w centralnej części cmentarza w połowie XIX wieku, pochowany jest Joachim Lelewel, profesor Uniwersytetu Wileńskiego, historyk, który wywarł ogromny wpływ na następne pokolenia historyków polskich. Najpiękniejszy nagrobek na Rossie to rzeźba anioła zrywającego łańcuchy łączące go z ziemią na grobie Izy Salmonowiczówny. Na Rossie pochowani są ojciec i ojczym Juliusza Słowackiego. Euzebiusz Słowacki, nauczyciel Liceum. August Becu, lekarz, wykładowca patologii na uniwersytecie, drugi mąż Salomei, pochowany został na Rossie w 10 lat po śmierci ojca Juliusza Słowackiego, a zmarły na skutek rażenia piorunem w otwartym oknie mieszkania w centrum Wilna. Zanim w 1769 roku rozpoczęto pochówki na Rossie, wcześniej w miejscu tym chowano zmarłych w trakcie klęsk morowych. Identycznie było w przypadku Lwowa. Teren późniejszego cmentarza na przedmieściu łyczakowskim okryty był złą sławą, gdyż ofiary chorób zakaźnych grzebano właśnie tam, daleko za miastem. Również poza miastami obyczaj nakazywał grzebać samobójców, włóczęgów a także przestępców straconych w egzekucjach publicznych. Nic dziwnego, że w przypadku obu miast, zanim przyzwyczajono się do grzebania swych najbliższych na niegdyś morowym terenie, na cmentarzu cholerycznym, trędowatych, musiał czas jakiś upłynąć. Oficjalny dekret cesarski z roku 1783 Józefa II, ówczesnego władcy Galicji i Lwowa, o zamknięciu wszystkich przykościelnych cmentarzy, długo pozostawał martwą literą prawa. Ale po wspólnej agitacji władz państwowych i kościelnych, w roku 1786 oficjalnie erygowano Cmentarz Łyczakowski. Został on przeznaczony dla Śródmieścia i dzielnicy Łyczaków, a w tych dzielnicach żyli najbogatsi lwowianie, dlatego nabrał charakteru głównej, reprezentacyjnej nekropolii. Początkowo teren Cmentarza Łyczakowskiego zajmował niewielki obszar. Zanim uzyskał obecną wielkość, czyli ponad 40 hektarów, kilkakrotnie dokupowano przyległe pola. Teren Rossy, obecnie ponad 10 hektarowy, też wielkość swą uzyskiwał stopniowo. Cmentarz Łyczakowski to wspaniały park na falistym terenie, z alejkami, ścieżkami, tarasowymi zboczami, podzielony na ponad 80 pól na których rozmieszczono ponad 300 tysięcy mogił. Zbudowano na nich ponad 2 tysiące grobowców, na których znajduje się około Biuletyn Informacyjny nr 4/2004

9 posągów i płaskorzeźb. O cmentarzu napisano wiele, nie będę więc powielał znanych wszystkim tekstów, przypomnę jedynie niektóre wiadomości. Łyczaków to panteon chwały narodu polskiego. To miejsce spoczynku Konopnickiej, Zapolskiej, Bełzy, Goszczyńskiego, ale i Ordona i Baczewskiego i Durskiego i Banacha i Szczepanowskiego Można długo sporządzać listę wybitnych z różnych dziedzin. Wymienię jeszcze tylko, że na Łyczakowie pochowany jest Artur Grottger. Zmarł 13 grudnia 1867 roku we francuskich Pirenejach, ale jego życzeniem przekazanym narzeczonej, Wandzie Monné, w trakcie spaceru po Cmentarzu Łyczakowskim, było spocząć właśnie w tym miejscu. Wanda Monné włożyła wiele wysiłku, aby wolę ukochanego zrealizować. Na pokrycie kosztów sprowadzenia zwłok sprzedała swoje kosztowności a także podjęła część sumy posagowej z hipoteki na kamienicy w Czerniowcach. Z pomocą finansowa pospieszyło paru przyjaciół z Kornelem Ujejskim na czele. Postanowiono, aby pomnik nagrobny wykonał przyjaciel Grottgera, Parys Filippi. Na kamiennym sarkofagu kryjącym zwłoki zmarłego, stanął pomnik przedstawiający młodą, zasmucona kobietę (o twarzy Wandy), klęczącą na skale, przy której usiadł symbol miłości i wierności sokół. Pod nimi, umieszczono medalion z twarzą artysty, wymodelowaną osobiście przez ukochaną zmarłego. Obok znajduje się lira z pękniętymi strunami i przełamana paleta malarska, symbole przedwczesnej śmierci artysty, a w jeszcze innym miejscu trupia czaszka, jako śmiertelne memento. Z boku skały służącej za klęcznik kobiecie, umieszczono kamienną księgę, a na jej kartach wyryte główne cykle malarskie Grottgera: Warszawa, Polonia, Wieczory zimowe, Lithuania, Wojna. Wanda Monné dożyła we Lwowie słusznego wieku. Do końca swego życia opiekowała się nagrobkiem narzeczonego i spędzała przy nim wiele chwil. Cmentarz Łyczakowski to obok kwater pochówków cywilnych również kwatery tzw. żelaznej kampanii poświęcone powstańcom listopadowych i na tzw. górce powstańczej, pochówki powstańców styczniowych. Ale najbardziej znanym fragmentem Cmentarza Łyczakowskiego jest Cmentarz Orląt. Ale zanim przybliżę Państwu tę nekropolię, warto dla uporządkowania wiedzy przypomnieć okoliczności, jakie wymusiły konieczność powstania tego cmentarza. Lwów jako jedyne miasto Rzeczypospolitej został odznaczony przez Marszałka Józefa Piłsudskiego Krzyżem Virtuti Militari. Odznaczony za bohaterskie walki garstki uczniów, studentów i batiarów, którzy obronili swój Lwów dla Polski w walkach toczonych do 22 listopada 1918 roku. Lwowskie Orlęta walcząc w różnych punktach miasta, broniąc niczym redut Dworca Głównego, Domu Technika, Szkoły Sienkiewicza i Szkoły Kadetów, Ossolineum, Poczty, Politechniki i innych miejsc, dotrwali odsieczy zorganizowanej w Krakowie i Przemyślu a doprowadzonej przez ppłk Michała Karaszewicza-Tokarzewskiego. Lwów był wolny, ale walki wokół niego trwały nadal i pierścień zaciśnięty wokół miasta rozerwał dopiero w marcu 1919 roku gen. Wacław Iwaszkiewicz. Wcześniej jednak, bo 28 grudnia 18 roku swą kolejną bohaterską kartę zapisały Orlęta pod nazwą Persenkówka. Tam właśnie pod osłoną zmroku, przy silnej zamieci trzeba było wytrwać, aby nie oddać przeciwnikowi kluczy miasta drogi z Zubrzy do Lwowa. A walki, o których mowa toczono jak wówczas nazywano z Rusinami. Rusini, obywatele obecnego państwa Ukraińskiego, poza krótkim epizodem po zakończeniu I-ej Wojny Światowej, nie mieli szczęścia do stanowienia o swoim państwie. Historycy wciąż wymieniają poglądy na temat początku powstania ukraińskiej świadomości narodowej. Na ile powstanie Chmielnickiego było podyktowane chęcią załatwienia przyziemnych spraw materialnych i ambicjonalnych paru rycerzy, a na ile była silna presja do budowy własnego Biuletyn Informacyjny nr 4/2004 9

10 państwa, wciąż pozostaje w sferze dyskusji, ostatnio również dzięki Ogniem i Mieczem Jerzego Hofmana. Niewątpliwie losy świata kształtowałyby się inaczej, gdyby w dobie Chmielnickiego powstała Rzeczpospolita trzech a nie dwóch narodów. Od połowy XIX wieku zaborcze władze austriackie w Galicji i Lodomerii zaczęły faworyzować Rusinów-Ukraińców. Ukraiński historyk Michał Hruszewski napisał, że Galicja jawiła się uciśnionym Ukraińcom z Rosji jako otwarte okno wychodzące na wolną przestrzeń rozwoju ukraińskiego, a w chwilach burz zaciszna przystań. Wprowadzenie w 1867 roku w Galicji autonomii, zapaliło przed Ukraińcami zielone światło. Do procesu rodzenia się narodu włączył się kościół unicki; zakładane były seminaria, szkoły, towarzystwa, teatry, wydawano czasopisma w języku, który do niedawna uchodził za chłopski, a nie był ruskim ani polskim. Narodowcy z otoczenia Tarasa Szewczenki i Iwana Franki na czele stworzyli naród, który w 1918 roku stanął z bronią wręku do walki przeciwko Polakom o Ukrainę. Utworzona 18 października Ukraińska Rada Narodowa z Jewhenem Petruszewiczem na czele proklamowała powstanie samostijnej Ukrainy ze stolicą we Lwowie, a obejmującej całą Galicję Wschodnią, Łemkowszczyznę po Nowy Sącz, północną Bukowinę i Ruś Zakarpacką. Na skutek zajęcia przez Ukraińców w nocy z 31 października na 1-go listopada ważnych strategicznie miejsc, musiało dojść do wybuchu walk, które trwając trzy tygodnie przeszły do historii jako boje Lwowskich Orląt. Utworzone już w czasach pokoju województwo lwowskie składało się w 56,6% z Polaków (1 mln 538 tys), 35,9% Rusinów (976 tys.) i w 7% z Żydów. W przypadku samego Lwowa procent Polaków był znacznie wyższy. Nim zabliźniły się wszystkie rany po walkach z Ukraińcami, Orlęta stanęły znów do walki o Polskę. W pobliskim Zadwórzu niedaleko Buska zgotowano im Polskie Termopile. Aby mógł ziścić się Cud nad Wisłą, Orlęta musiały powstrzymać konnicę Budionnego. Polegli we wszystkich tych walkach, grzebani byli początkowo w pobliżu swych redut. Dopiero po nastaniu spokoju władze Lwowa postanowiły specjalnie wydzielony południowy stok łagodnego wzgórza przylegającego do Cmentarza Łyczakowskiego od strony Pohulanki przeznaczyć na kompleks cmentarny dla Orląt. Już w 1919 roku powołane towarzystwo - Straż Mogił Polskich Bohaterów, rozpisało konkurs na projekt mauzoleum obrońców Lwowa. Z anonimowo nadesłanych prac specjalna komisja wybrała projekt Rudolfa Indrucha, uczestnika walk o Lwów, rannego wówczas, studenta V roku Wydziału Architektury Politechniki Lwowskiej. Zwyciężył z uznanymi sławami, sprawiając tym pewne zakłopotanie. Zaczęto sceptycznie oceniać śmiałość i zbytnią kosztowność realizacji. Wówczas zdziwienie i uznanie wywołało oświadczenie ubogiego studenta, syna słowackiego listonosza, że projekt bezinteresownie ofiarowuje pamięci zmarłych bohaterów. Już sam projekt zapowiadał, że rozpoczyna się budowla najwspanialszej nekropoli wojskowej na świecie. Rozmach koncepcji architektoniczno przestrzennej doskonale współistniał z przeznaczonym do tego celu terenem. Łagodne zbocze wykorzystano do zbudowania półkoliście biegnących tarasów, okalających część centralną założenia monumentalnego łuku triumfalnego z tworzącą półkole kolumnadą, zamkniętą z obu stron przysadzistymi pylonami. Główne wejście przewidziano od strony Pohulanki. Za szeroką aleją obsadzoną strzelistymi drzewami znajdować się miała klasyczna brama z rzeźbą orła tulącego pod skrzydłami swe małe. Za nią wgłąb cmentarza wznosić się miały schody po wspomnianych już tarasach do pomnika w części centralnej. Przy łuku przewidziano miejsce na dwa lwy z herbami Polski i Lwowa oraz napisem: ZAWSZE WIERNI na jednym i TOBIE POLSKO na drugim polu herbowym. Druga strona łuku to centralny plac z płytą i miejscem pochów- 10 Biuletyn Informacyjny nr 4/2004

11 ku pięciu nieznanych z Persenkówki. Na trzech tarasach od Południa, po obu stronach półkoliście biegnących alejek, rozmieszczono groby tysiąca Orląt. Przed placem z grobem obrońców Persenkówki, równolegle już rozmieszczono dziewięć kolejnych dużych kwater. Powyżej nich, za główną aleją, przy której pochowano dowódców obrony i znaczniejszych oficerów, znajdują się katakumby, a na samym szczycie, niczym w miejscu głowy rozpościerającego skrzydła olbrzymiego orła zaplanowano budowę rotundowej kaplicy. W chwili przystępowania do budowy tej nekropoli, przewidywano, że dopiero wnukowie będą mogli doczekać się jej ukończenia. I rzeczywiście do 1939 roku nie zrealizowano projektu Indrucha. Zakładał on bowiem wybudowanie licznych obiektów składowych. Ukończono większość. Wybudowano dwunastokolumnowy Pomnik Chwały z napisem MORTUI SUNT, UT LIBERI VIVAMUS, Już w 1924 roku poświęcono rotundową kaplicę, a do wybudowanych katakumb sprowadzono zwłoki 72 obrońców Lwowa, ekshumowanych z różnych cmentarzy i pól bitewnych. Umieszczono ich w ośmiu kryptach. Znalazł tu miejsce wiecznego spoczynku m. innymi 14-letni Jurek Bitschan i 13-letni Antoś Petrykiewicz najmłodsi kawalerowie krzyża Virtuti Militari. Przy katakumbach odsłonięto pomnik ku czci poległych ochotników-lotników amerykańskich, a z drugiej strony w kilkanaście lat później, pomnik poświęcony 17-tu piechurom francuskim. W 1928 roku odsłonięto pomnik Bohaterów Rarańczy na mogile z ich szczątkami, a także pomnik poległych pod Zadwórzem. Na cmentarzu pochowano bezpośrednio bądź ekshumowano z innych miejsc 2859 Obrońców Lwowa. 20% spośród nich to młodzież, dzieci niemalże. Nie jest to pełna lista biorących udział w walkach o polskość tych ziem. Część obrońców rodziny zabrały w ich rodzinne strony. Jednego po wylosowaniu w Warszawie miejsca, skąd należy ekshumować zwłoki do symbolicznego Grobu Nieznanego Żołnierza zabrano w 1925 roku na Plac Marszałka Piłsudskiego w stolicy kraju. Były to zwłoki żołnierza w maciejówce z orzełkiem, zapewne ochotnika, chłopca jeszcze. Na miejscu jego pierwotnego pochówku spoczęła czarna marmurowa płyta z wyrytą odpowiednią informacją. Inna płyta z czerwonego marmuru spoczęła na mogile Pięciu Nieznanych Żołnierzy poległych na Persenkówce. Napis na niej głosił: Nieznanym bohaterom poległym w obronie Lwowa i ziem południowo-wschodnich. Do wybuchu II wojny światowej nie zdążono wykonać głównego wejścia z paradną aleją od Pohulanki. Nie powstała więc rzeźba orła z małymi orlętami pod skrzydłami, a także nie postawiono na głównym Łuku Chwały postaci rycerza z mieczem. Cmentarz przetrwał nienaruszony całą ostatnią wojnę. Lwów nie doznał wielkich zniszczeń. Ale jak na ironię, to miasto najbardziej polskie ze wszystkich polskich miast, chyba przez wszystkich najbardziej ukochane, nie zmieściło się w przyciasnych nowych granicach. Groby najbliższych, groby Orląt znalazły się w obcym państwie. Państwie, z którym przyjaźń i braterstwo mieliśmy zapisane w konstytucji. W państwie tym rozpoczęto bezwzględną walkę ze wszystkim co Święte, ze wszystkim co Polskie. Cmentarz znajdujący się blisko miejskiej zabudowy, stanowił jednocześnie odosobnione miejsce, idealne do libacji i swoistych zabaw. Rozpoczął się proces niszczenia. Pojawiały się niewybredne napisy, zaczęło się niszczenie schodów i balustrad, rozpoczęły się kradzieże. Lwy spod Łuku Chwały, ale już ze zmienionymi tarczami herbowymi, powędrowały w inne miejsca. Jeden do dziś strzeże miasta od strony Winnik, drugi do niedawna stał na innych rogatkach od strony Żółkwi, przy pomniku nazywanym Gilotyną, na którym informowano o faszystowskiej okupacji rozpoczętej w 1941 roku. Budowa nowej stacji benzynowej w tym miejscu wymusiła jego przeprowadzkę jak się po latach okazało, na plac przed Instytut Leśnictwa. Biuletyn Informacyjny nr 4/

12 Ukradziono płytę z czerwonego marmuru spod Pomnika Chwały. Dziwnym trafem dziś jeszcze podziwiać ją można na Cmentarzu Łyczakowskim, na grobie wysokiego notabla, w kwaterze na lewo od głównej bramy, pomiędzy Goszczyńskim, Konopnicką i Ordonem. Skuto wprawdzie mosiężne napisy, ale ślady po nich pozostały. Szlifierz widać nie był fachowcem. Dewastacja cmentarza staje się regularnym zajęciem. Giną płyty nagrobne, krzyże, niszczone są rzeźby. Dzieje się tak również po 1947 roku, kiedy PRL i ZSRR podpisały i ratyfikowały rozszerzoną konwencję genewską O obowiązku poszanowania i ochrony grobów poległych żołnierzy oraz cmentarzy wojennych. W latach zimnej wojny, zniszczono pomnik lotników amerykańskich i piechurów francuskich. Ale najgorsze i tak dopiero miało nadejść. W latach 60-tych decyzją władz administracyjnych urządzono na Cmentarzu Obrońców Lwowa komunalne wysypisko śmieci. Już nie wystarczało notablom, że cmentarz zarastał, że żule demolowały go, że zniszczono lub ukradziono co tylko się dało polecono, aby na cmentarzu opróżniały swą zawartość samochody-śmieciarki. Najgorsze przyszło 25 sierpnia 1971 roku. W czasach panowania Leonida Breżniewa, na cmentarz wjechały czołgi i spychacze. Ciężki sprzęt Armii Czerwonej doszczętnie zniszczył kolumnadę. Gąsienice wwiercały się szczególnie w miejsce po symbolicznej mogile u stóp Łuku Triumfalnego, a także w mogiłę skąd przeniesiono zwłoki do Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie. Opasano grube stalowe liny wokół pylonów i centralnego łuku. Podczepiono je do czołgów, które po pochyłości zjeżdżały w kierunku Pohulanki. Liny pękały, konstrukcja okazała się zbyt solidna, Do dziś pozostały ślady w miejscu zaczepienia lin. Jednakże tak jak zmowa milczenia panowała w sprawie Katynia, Orląt i szeregu innych tematów tabu, tak i o tym fakcie przemilczano. Kolejnym elementem próby całkowitego unicestwienia Cmentarza Obrońców Lwowa, była zabudowa katakumb, nadbudowania nad nimi piętra. Wprowadzono tam zakład kamieniarski, kotłownię, warsztaty mechaniczne i garaże. Kaplicę Orląt zamieniono na składowisko złomu. I nie wiadomo jakie jeszcze profanacje by wymyślono, na szczęście zbliżał się dzień 20. maja 1989 roku. W okolicy działał Energopol i jego pracownicy dzięki już wcześniej uzyskanemu pozwoleniu zaczęli odwiedzać Cmentarz Łyczakowski. Uczyli się historii, podbudowywali swój patriotyzm. Rozpoczęli w czynie społecznym prace przy remoncie grobów na górce kwaterze Powstańców Styczniowych, a także kwaterze Powstańców Listopadowych. Ta ostatnia była regularnie okrawana przez zajmowanie miejsca na nowe, duże i bogate groby, skutecznie przesłaniające centralny sarkofag kwatery Żelaznej Kompanii. No i wreszcie, po wielu miesiącach przemyśleń i przygotowań, po jedynie ustnej zgodzie władz, na cmentarz wjechał sprzęt firmy Energopol, a jej 56 pracowników pod wodzą dyrektora Józefa Bobrowskiego i jego współpracowników z Janem Wingralkiem, Ryszardem Warmińskim i Eugeniuszem Balcerzakiem na czele rozpoczęło porządkowanie terenu cmentarza. Pojawili się Lwowiacy. Z entuzjazmem wyrywano krzaki, przesuwano gruz, odsłaniano spod metrowej warstwy śmieci kształty mogił. Wraz z tą przełomową datą rozpoczęła się nowa walka o cmentarz i jego przedwojenny wygląd. W międzyczasie, bo w sierpniu 1991 roku Ukraina stała się wolnym państwem. Stosunek do odbudowy cmentarza, stał się papierkiem lakmusowym wzajemnych polsko ukraińskich relacji. Jak trudna była nasza wzajemna historia, jak ciężkie wieloletnie sąsiedztwo, tak teraz zaczęło się to kumulować wokół rozmów o kształcie odbudowy. Prace wolno posuwały się, lub były wstrzymywane, a budowę odwiedzały coraz ważniejsze osoby m. in. z Prezydentem Wałęsą, Zbigniewem Brzezińskim, a później Prezydentem Kwaśniewskim. Ten ostatni mając świetne stosunki z Prezydentem 12 Biuletyn Informacyjny nr 4/2004

13 Kuczmą poczynił istotne ustalenia tyczące kierunku przywracania świetności cmentarza. Cóż z tego, skoro ustalenia te torpedowały bądź działania nacjonalistycznych grup określających się formacją UNA-UNSO, bądź miejskich władz Lwowa. Stwierdzano, że Kuczma to może rządzić w Kijowie, a we Lwowie to oni są gospodarzami. Profanacja i dewastacja mogiły w centralnej części cmentarza odbywała się w świetle kamer TV i przy asyście nie reagującej milicji. Mimo codziennych trudności, mimo przewracanej przez milicję świeżo ustawionej barierki, mimo licznych wstrzymań prac wcześniej uzgodnionych na wyższym szczeblu, mimo jednostronnego zmiany protokołu i wstawieniu kilku niewinnych nie w miejsce tak, prace przy odbudowie Cmentarza Obrońców Lwowa dobiegły prawie końca. Ekshumowano prochy 307 żołnierzy spod zaasfaltowanej nowej sowieckiej jezdni, która wraz z budową nowego muru odcięła trzecią część przedwojennej wielkości cmentarza. Pochowano ich w dwóch dużych kwaterach, po prawej i lewej stronie kaplicy. W tej grupie znajdował się również zmarły w 1927 roku Obrońca Lwowa i projektant cmentarza Rudolf Indruch. W zasadzie uporządkowano cały cmentarz. Wszystko jest świeże, równe i piękne. Niestety potrzebna jest zgoda na sfinalizowanie paru ostatnich drobiazgów. Wciąż nie wiadomo jaką formę przybierze napis na płycie centralnej i czy znajdzie się na niej miecz, gdyż Ukraińcy ostatnio podejrzewali, że jest szczerbcem. Nie wiadomo czy i kiedy na swoje miejsca powrócą lwy, choćby już ze zmienionymi tarczami. Nie wiadomo, czy powstanie brama od strony Cmentarza Łyczakowskiego; oznaczała by ona chęć odgrodzenia się od niedawno powstałego cmentarza ukraińskich obrońców. Nie wiadomo, czy staną na swych miejscach pomniki Amerykanów i Francuzów. Nie wiadomo co z pomnikiem bohaterów spod Rarańczy i Zadwórza. Tyle pobożnych życzeń, aby zbliżyć się do kształtu przedwojennego cmentarza. Muszą nadejść lepsze czasy, aby wrócić do sprawy odbudowy doryckich kolumn zwieńczonych od góry wieńcem spinającym łuk i pylony, a także do realizacji do końca pierwotnego projektu Indrucha. Pozostała by przecież tylko brama z aleją od Pohulanki, orzeł zmałymi i postać rycerza. Czy to tak wiele przy zgodnym współżyciu najbliższych sąsiadów? PS. Napisałem powyższe nie tylko dlatego, że kocham Wilno, Lwów i Kresy, nie tylko, że od kilkunastu lat odwiedzam te miasta, a ostatnio także jako pilot i przewodnik wycieczek organizowanych przez BT Bezkresy. Ale przede wszystkim, pragnąłem czytelnikom Biuletynu Aptekarskiego przybliżyć najbardziej polskie z polskich nekropolii. Waldemar Ławecki Autor historyk, jest dyrektorem Biura Turystycznego Bezkresy Pani mgr farm. Danucie Gajek Mazowieckiemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Farmaceutycznemu, serdeczne wyrazy współczucia z powodu śmierci brata Waldemara, składa Okręgowa Rada Aptekarska w Warszawie Biuletyn Informacyjny nr 4/

14 Powitanie... To jest moje powitanie Biuletynu Informacyjnego Okręgowej Izby Aptekarskiej w Warszawie, jako tego który bardzo cieszy się z tego nowego wydawnictwa. Na początku bowiem zawsze i wszystkiego musi być słowo. A zwłaszcza dla rozpoczęcia dyskusji, której zawsze byłem gorącym zwolennikiem. Ta dyskusja jednak jakoś dotychczas nie wychodziła, nawet w Sekcji Właścicieli, może wyjdzie wreszcie teraz. A jeśli wyjdzie na piśmie to będzie na pewno od razu na wyższym poziomie. Bo pisanie daje, ale i wymaga więcej czasu na myślenie niż mowa. Przez dyskusję rozumiem zawsze różnicę zdań, bo jeśli nie ma różnicy zdań to nie ma i dyskusji. Jeśli dwóch myśli identycznie, to myśli niestety tylko jeden, drugi nie myśli w ogóle. Tak więc gratuluję serdecznie Panu Prezesowi Hudemowiczowi, Redaktorowi Naczelnemu, Pani mgr Marii Głowniak, całej Radzie i całej Redakcji i życzę powodzenia Biuletynowi. A w Biuletynie od razu uczta, na początek, dwóch prezesów do dyskusji i to po kolei!. Jest dyskutować z kim i o czym! Ex-prezes Izby Warszawskiej Konstanty Potocki, a drugi prezes, to obecnie nam panujący prezes Izby Naczelnej, mgr Andrzej Wróbel (Biuletyn Nr 2/04). Pan Prezes Potocki pisze pod tytułem Czy tylko oni są winni. Przeczytałem starannie cały tekst dwa razy i nie wiem, doprawdy nie wiem, kogo miał na myśli. Ani jako tych pierwszych, czyli tych najbardziej winnych i czego; ani tych dalszych, czyli tych chyba mniej winnych i czego. A przecież my starsi dobrze wiemy, kto, kiedy i czego jest winien. Sami winni też wiedzą i nawet czasem sami się do tego przyznają. Więc nie rozumiem. Pamiętajmy, że aptekarstwo upada u nas już od dobrych pięciu lat, a początek był jeszcze z pięć lat wcześniej. W pierwszym zdaniu swojego artykułu Pan Prezes pisze: Sprawa kondycji finansowej aptekarskich aptek indywidualnych niepokoi wszystkich, którym drogi jest los aptekarstwa profesjonalnego a nie rozwój aptekarstwa kupieckiego. Natomiast w jednym z końcowych zdań Pan Prezes twierdzi że utrzymanie w Polsce ponad aptek... przy zachowaniu aptekarskiego charakteru aptek, nie jest... możliwe ekonomicznie, stąd muszą upaść.... I dalej: Alternatywą byłyby amerykańskie drugstory. Ale o tym musi decydować i zawód i społeczeństwo. No brawo! Chociaż wcałości wywodów brzmi to może dla jednych mało przekonywująco a dla niektórych wręcz kuriozalnie, to już jednak nie ewolucja, to przełom! A może początek metamorfozy? To są bardzo ważne słowa, zwłaszcza w ustach Pana Prezesa, nie aby od razu i masowo robić u nas drugstory, ale aby zacząć chociaż dyskutować. Uważam, że to jest przyznanie przez naszego Nestora, że coś się zasadniczo zmieniło w znanej mu z autopsji przedwojennej i tuż powojennej Ojcowskiej i nie tylko Ojcowskiej prywatnej aptece. Coś, czego i nam nie wolno nie zauważyć. Dawne życie poszło w dal... Lecz nie tylko koni żal, lecz nie tylko, lecz nie tylko, lecz nie tylko, koni, koni, koni żal... W świecie drugstory prowadzą zazwyczaj farmaceuci. U nas, dotychczas, farmaceuci są z tego wyłączeni. Nie wiem czy to dobrze dla farmaceutów, dla całego zawodu, oraz dla spo- 14 Biuletyn Informacyjny nr 4/2004

15 łeczeństwa. Tu trzeba rzeczywiście dyskusji, pisałem o tym już w Aptece Polskiej redagowanej przez dr Piechulę, w artykule Farmacja alternatywna. W wywiadzie z Panem Prezesem Wróblem zwracam uwagę, że znów u nas na czele stoi ktoś z małej miejscowości. Przypominam swój artykuł sprzed lat Duch lata kędy chce również w Aptece Polskiej. Doktor Stanisław Piechula zresztą był również oceanografem. Teraz Prezes Wróbel. Ale to już trzeci, bo pierwszym oceanografem z wykształcenia był wśród farmaceutów magister Zbigniew Błaszczyk z Gdańska, były wieloletni wicedyrektor i dyrektor gdańskiego Cefarmu, a obecnie ciągle czynny jako właściciel aptek i działacz naszych izb. I kto tu może powiedzieć, że w farmacji nie są potrzebne bezkresne, oceaniczne horyzonty?! W wywiadzie Prezesa Wróbla podziwiam Jego uczciwość w dyskusji, brak demagogicznego zacietrzewienia, realizm, oraz szacunek dla interesów i opinii innych. Jak przystało na Prezesa. To może się przełożyć na praktyczne osiągnięcia, czego Mu z serca życzę... Jednak... Mijałbym się z prawdą, gdybym twierdził, że wszyscy właściciele nie farmaceuci są źli. Są i wyjątki... pisze. Czyli cała reszta oprócz tych niezłych to źli. Panie Prezesie, czy tak naprawdę można? Czy ma Pan rzeczywiście podstawy do rzucania takich oskarżeń, że większość jest zła, czy ma Pan na to jakieś, ale niewątpliwej wartości, ale wiarygodne, dowody? Przecież Pan jako Prezes wystawia na szwank wiarygodność nas wszystkich! Bo ja nie słyszałem dotychczas przez całe piętnaście lat nawet o jakichś złych wyjątkach, ale obiektywnie potwierdzonych, na przykład przez sąd. Nie podzielam też dającej się zauważyć Pana pogardy dla podawacza z półki czy nawet dla sprzedawcy z wyższym wykształceniem. Na szacunek zasługuje wszak każdy uczciwy sprzedawca, żadna praca nie hańbi. I coraz więcej jest i będzie sprzedawców z wyższym wykształceniem, np. w księgarniach, w galeriach, w elektronice, w motoryzacji, w usługach, pielęgniarek, pań w domu, a wkrótce przyjdzie czas, że niemal wszyscy mieć będą wykształcenie wyższe. Jesteśmy więc pionierami. Przecież to raczej powód do dumy niż wstydu! Jeszcze inny fragment który budzi moje zastrzeżenia to stwierdzenie Jeszcze w połowie lat dziewięćdziesiątych nikomu do głowy nie przyszło, że aptekę może prowadzić nie kto inny niż tylko aptekarz. No nie, historycznie to też zupełnie inaczej wygląda. My wszyscy, którzy zaczynaliśmy swą działalność w roku 1989 i latach następnych, dobrze wiemy, że wtedy koncesję mógł otrzymać każdy i do końca roku 1991 otrzymało kilkaset ( ) osób bez dyplomu farmaceuty, ale za to najczęściej będących potomkami farmaceutów, którym kiedyś apteki zabrano. A nie jacyś śledziarze czy fryzjerzy. Ustawa o środkach farmaceutycznych z dnia 10 października 1991 dała nam farmaceutom przywilej monopolu koncesyjnego, ale był to tylko epizod na jeden rok, do końca roku 1992, bo już nowelizacja tej Ustawy z dnia 29 grudnia 1992 ten przywilej nam odebrała, z dniem 1 stycznia 1993 roku. I od tej pory ten stan w praktyce trwa nieprzerwanie do dzisiaj, czyli piętnaście lat, z roczną przerwą. Kilkuset właścicieli aptek nie będących farmaceutami ma już teraz staż około 15 lat czyli 15 lat mają ich prawa nabyte podobnie jak prawa nabyte wszystkich Polaków w tym zakresie. A do dzisiaj doszło tysiące dalszych takich właścicieli. Znaczna część tych aptek na pewno dziś należy już do ich potomków, będących często już dyplomowanymi farmaceutami. Tak wygląda rzeczywistość. Ostatnia moja uwaga. Pan Prezes Wróbel pisze W tej chwili aptekarzem jest każdy właściciel apteki. Pojęcie to funkcjonuje coraz częściej w świadomości społecznej. Zgoda. Cały ten wywód można rozumieć że Pan Prezes sugeruje wręcz nowy podział aptek, na apteki aptekarskie gdzie właścicielami będą niefarmaceuci, i apteki farmaceutyczne gdzie właścicielami będą farmaceuci. To nie brzmi źle, to by się chyba nawet bardzo spodobało wszystkim zwolennikom nazwy farmaceuta, a tych jest niemało. Biuletyn Informacyjny nr 4/

16 Ja tylko chcę zwrócić jeszcze uwagę, że farmaceuci pracują przecież we wszystkich aptekach i we wszystkich pełnią funkcję kierowników. Obligatoryjnie. Co często jest pomijane albo nie dostrzegane. Kończę stwierdzeniem, że sugestia Pana Prezesa Wróbla, aby aptekarzami nazwać właścicieli aptek nie będących farmaceutami, podobnie jak sugestia dyskusji nad drugstorami w Polsce Pana Prezesa Potockiego to już jest znaczące zmniejszenie tej naszej ortodoksji zawodowej. Ortodoksji, która uczyniła nam tyle szkody i przez którą tyle przegraliśmy. Zapraszaliście Panowie do dyskusji, no to ją macie. Kazimierz Radecki Zaproszenie Oddział Warszawski Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego oraz Okręgowa Izba Aptekarska w Warszawie serdecznie zapraszają do wzięcia udziału w posiedzeniach referatowych organizowanych w siedzibie Towarzystwa przy ul. Długiej 16 w Warszawie (budynek B, 1 piętro, sala im. prof. B. Koskowskiego). TERMINARZ POSIEDZEŃ Terapia genowa. Dr n. med. Maciej Małecki (Katedra i Zakład Biochemii i Chemii Klinicznej AM w Warszawie) Farmakoterapia na dziś i na jutro chorób alergicznych. Dr n. med. Urszula Samolińska-Zawisza (Zakład Alergologii i Immunologii Klinicznej SP CSK AM w Warszawie) Czekolada przyjemność i zdrowie. Koło Naukowe MANDRAGORA (Katedra i Zakład Farmakognozji AM w Warszawie) Zapalenia i stany przedrakowe jamy ustnej, gardła i krtani. Dr hab. n. med. Ewa Osuch-Wójcikiewicz (Katedra i Klinika Otolaryngologii AM w Warszawie) Czy syntetyczna witamina E jest lekiem bezpiecznym? Dr n. farm. Zofia Suchocka (Katedra i Zakład Biochemii i Chemii Klinicznej AM w Warszawie) Leki blokujące receptory AT1 dla angiotensyny II w leczeniu nadciśnienia tętniczego. Dr n. med. Krystyna Knypl (Specjalista European Society of Hypertension, SP CSK AM w Warszawie) Farmacja w świecie wirtualnym Prof. dr n. farm. Dorota Maciejewska (Katedra i Zakład Chemii Organicznej AM w Warszawie) Odchudzać się czy nie utyć? Dr n. med. Sylwia Gajewska-Meszaros (Katedra i Zakład Farmakologii Doświadczalnej i Klinicznej AM w Warszawie) 16 Biuletyn Informacyjny nr 4/2004

17 Paragraf bez recepty Minimalne wynagrodzenie za pracê Minimalne wynagrodzenie za pracę od dnia 1 stycznia 2005 r. będzie wynosiło 849 zł (obecnie 824 zł). Podstawa prawna: 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 września 2004 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2005 r. (Dz. U. Nr 201, poz. 2062) Wypowiedzenie zmieniaj¹ce W sytuacji, gdy pracodawca chce zmienić pracownikowi, wynikające z umowy o pracę, warunki pracy lub płacy jest obowiązany dokonać tego w drodze tzw. wypowiedzenia zmieniającego. Polega ono na tym, iż pracodawca proponuje pracownikowi na piśmie nowe warunki. W razie odmowy przyjęcia przez pracownika zaproponowanych warunków pracy lub płacy, umowa o pracę rozwiązuje się zupływem okresu dokonanego wypowiedzenia. Jeżeli pracownik przed upływem połowy okresu wypowiedzenia nie złoży oświadczenia o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków, uważa się, że wyraził zgodę na te warunki. Pismo pracodawcy wypowiadające warunki pracy lub płacy powinno zawierać co najmniej następujące elementy: propozycję nowych warunków pracy lub płacy przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie warunków pracy lub płacy pouczenie pracownika, iż jeżeli przed upływem połowy okresu wypowiedzenia nie złoży oświadczenia o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków, uważa się, że wyraża zgodę na nowe warunki; w razie braku takiego pouczenia, pracownik może do końca okresu wypowiedzenia złożyć oświadczenie o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków pouczenie pracownika o możliwości wniesienia odwołania od zmienianych warunków pracy lub płacy do sądu pracy w terminie 7 dni od dnia otrzymania wypowiedzenia zmieniającego Nowe warunku pracy lub płacy wiążą pracodawcę i pracownika dopiero z upływem okresy wypowiedzenia zmieniającego. Biuletyn Informacyjny nr 4/

18 Przykład: Pracodawca wypowiedział pracownikowi w dniu 31 października dotychczasowe warunki płacy, obniżając wynagrodzenie o 100 zł. Ponieważ pracownik pracuje u tego pracodawcy 2 lata, obowiązuje go 1-miesięczny okres wypowiedzenia. Pracownik może do 15 listopada odmówić przyjęcia zaproponowanych nowych warunków płacy, co spowoduje, iż umowa o pracę ulegnie rozwiązaniu z dniem 30 listopada. Jeżeli pracownik oświadczy, że przyjmuje nowe warunki płacowe lub nie złoży żadnego oświadczenia, nowe warunki wiążą go począwszy od 1 grudnia. Wypowiedzenie dotychczasowych warunków pracy lub płacy nie jest wymagane w razie powierzenia pracownikowi, w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy, innej pracy niż określona w umowie o pracę na okres nie przekraczający 3 miesięcy w roku kalendarzowym, jeżeli nie powoduje to obniżenia wynagrodzenia i odpowiada kwalifikacjom pracownika. Pracodawca może wypowiedzieć warunki pracy lub płacy pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli wypowiedzenie stało się konieczne ze względu na: wprowadzenie nowych zasad wynagradzania dotyczących ogółu pracowników zatrudnionych u danego pracodawcy lub tej ich grupy, do której pracownik należy stwierdzoną orzeczeniem lekarskim utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy albo niezawinioną przez pracownika utratę uprawnień koniecznych do jej wykonywania Instytucji wypowiedzenia zmieniającego nie stosuje się w sytuacji, gdy strony umowy o pracę pracodawca i pracownik, dokonają zmiany dotychczasowych warunków pracy lub płacy w trybie porozumienia stron. W takim wypadku strony wspólnie ustalają, od kiedy nowe warunki pracy lub płacy są stosowane. Podstawa prawna: art. 42 i 43 Kodeksu pracy Dokumentacja w sprawach zwi¹zanych ze stosunkiem pracy Pracodawca ma prawo żądać od pracownika (osoby ubiegającej się o zatrudnienie) podania danych osobowych obejmujących następujące informacje: imię (imiona) i nazwisko imiona rodziców datę urodzenia miejsce zamieszkania (adres do korespondencji) wykształcenie przebieg dotychczasowego zatrudnienia inne dane osobowe pracownika, a także imiona i nazwiska oraz daty urodzeń dzieci pracownika, jeżeli podanie takich danych jest konieczne ze względu na korzystanie przez pracownika ze szczególnych uprawnień przewidzianych w prawie pracy numer PESEL pracownika 18 Biuletyn Informacyjny nr 4/2004

19 Żądanie pracodawcy podania innych, niż wyżej wymienione danych osobowych może mieć miejsce tylko w sytuacji, gdy obowiązek ich podania wynika z odrębnych przepisów. Udostępnienie danych osobowych następuje w formie oświadczenia osoby, której one dotyczą. Pracodawca ma prawo żądać udokumentowania danych osobowych. Pracodawca przechowuje w aktach osobowych pracownika tylko odpisy lub kopie składanych dokumentów. Pracodawca może żądać od pracownika przedłożenia oryginałów dokumentów tylko do wglądu lub sporządzenia ich odpisów albo kopii. Osoba ubiegająca się o zatrudnienie może dodatkowo przedłożyć dokumenty potwierdzające jej umiejętności i osiągnięcia zawodowe, świadectwa pracy z poprzednich miejsc pracy lub inne dokumenty potwierdzające okresy zatrudnienia oraz dokumenty stanowiące podstawę do korzystania ze szczególnych uprawnień w zakresie stosunku pracy. Akta osobowe pracownika (dokumentacja w sprawach ze stosunku pracy), do których prowadzenia jest obowiązany pracodawca, składają się z3 części i obejmują: w części A dokumenty zgromadzone w związku z ubieganiem się o zatrudnienie w części B dokumenty dotyczące nawiązania stosunku pracy oraz przebiegu zatrudnienia pracownika, w tym m.in. : umowa o pracę (potwierdzenie ustaleń co do rodzaju umowy oraz jej warunków), zakres czynności jeżeli został odrębnie ustalony pisemne potwierdzenie zapoznania się przez pracownika z przepisami bhp, regulaminami i innymi aktami wewnętrznymi obowiązującymi u danego pracodawcy (zaświadczenie o ukończeniu wymaganego szkolenia w zakresie bhp) oświadczenie pracownika o zamiarze lub o braku zamiaru korzystania z uprawnień określonych w art. 148 pkt 3, art i art. 188 Kodeksu pracy dotyczące powierzenia pracownikowi mienia z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się związane z podnoszeniem przez pracownika kwalifikacji zawodowych oświadczenia dotyczące wypowiedzenia pracownikowi warunków umowy o pracę lub zmiany tych warunków w innym trybie związane z przyznaniem pracownikowi nagrody lub wyróżnienia oraz wymierzeniem kary porządkowej dotyczące udzielenia pracownikowi urlopu wychowawczego lub bezpłatnego orzeczenia lekarskie z przeprowadzonych badań okresowych i kontrolnych umowę o zakazie konkurencji, jeżeli strony zawarły taką umowę w okresie pozostawania w stosunku pracy dokumenty i wnioski pracownika w zakresie systemu i rozkładu czasu pracy wniosek pracownika o poinformowanie właściwego inspektora pracy o zatrudnianiu pracowników pracujących w nocy oraz kopię informacji w tej sprawie skierowanej do właściwego inspektora pracy w części C dokumenty związane z ustaniem zatrudnienia, w tym: oświadczenie o wypowiedzeniu lub rozwiązaniu umowy o pracę dotyczące żądania wydania świadectwa pracy oraz związane z niewypłaceniem pracownikowi ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy kopię wydanego pracownikowi świadectwa pracy potwierdzenie dokonania czynności związanych z zajęciem wynagrodzenia za pra- Biuletyn Informacyjny nr 4/

20 cę w związku z prowadzonym postępowaniem egzekucyjnym (art Kodeksu postępowania cywilnego) umowę o zakazie konkurencji po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli strony zawarły taką umowę orzeczenie lekarskie wydane w związku z przeprowadzonymi badaniami okresowymi po rozwiązaniu stosunku pracy Dokumenty znajdujące się w poszczególnych częściach akt osobowych powinny być ułożone w porządku chronologicznym oraz ponumerowane; każda z tych części powinna zawierać pełny wykaz znajdujących się w nich dokumentów. Podstawa prawna: art. 221 Kodeksu pracy rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika (Dz.U. Nr 62, poz. 286, z późn. zm.) Dodatkowe œwiêto przypadaj¹ce w dniu innym ni niedziela Zgodnie z obowiązującymi od dnia 1 stycznia 2004 r. przepisami każde święto przypadające w innym dniu niż niedziela obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin. Obniżenie wymiaru czasu pracy następuje tylko o 8 godzin nawet wtedy, gdy w danym tygodniu oprócz niedzieli występują dwa święta. Oznacza to konieczność obniżenia wymiaru czasu pracy nawet w sytuacji, gdy święto przypada w dniu będącym dla pracownika dniem wolnym od pracy np. w sobotę. W takim przypadku za dany tydzień obowiązuje nie 40-godzinna norma czasu pracy (będąca regułą), tylko 32-godzinna, co oznacza obowiązek udzielenia pracownikowi dodatkowego dnia wolnego od pracy, jeżeli w tygodniu w którym przypadało to święto pracownik wypracował już pełną 40-godzinną normę czasu pracy (w sytuacji, gdy pracownika obowiązuje inna niż podstawowa norma czasu pracy ulega ona proporcjonalnemu obniżeniu). Nie ma przeszkód, aby strony umowy o pracę, tj. pracodawca i pracownik, umówili się, iż wykorzystanie dnia wolnego nastąpi w innym tygodniu, przed lub po tym święcie. Ważne jest, aby nastąpiło to do końca okresu rozliczeniowego, w którym taka sytuacja występuje. Podstawa prawna: art. 129 i Kodeksu pracy Sylwester Majewski radca prawny OIA w Warszawie 20 Biuletyn Informacyjny nr 4/2004