DRUGA. Siedem zasad Leonarda C URIOSITÀ

Transkrypt

1 CZÊŒÆ DRUGA Siedem zasad Leonarda C URIOSITÀ 47

2 Curiosità Nienasycona ciekawoœæ ycia i nieugaszone pragnienie ci¹g³ej nauki 48 C ZÊŒÆ DRUGA

3 W szyscy rodzimy siê ciekawi œwiata. Podstaw¹ curiosità jest naturalny impuls ten sam, który sk³oni³ ciê do odwrócenia kartki pragnienie, by dowiedzieæ siê wiêcej. Wszyscy mamy tê sk³onnoœæ, a wyzwania losu wykorzystuj¹ j¹ i kszta³tuj¹ na nasz¹ korzyœæ. W pierwszych latach ycia nasze umys³y s¹ nieustannie spragnione wiedzy. Od urodzenia a niektórzy twierdziliby, e i wczeœniej wszystkie zmys³y dziecka przystosowane s¹ do badania i uczenia siê. Niczym mali naukowcy, dzieci eksperymentuj¹ ze wszystkim, co je otacza. Gdy tylko naucz¹ siê mówiæ, wyrzucaj¹ z siebie kolejne pytania: Pragnienie wiedzy jest naturaln¹ cech¹ ludzi dobrych. Leonardo da Vinci Mamusiu, jak to dzia³a?, Dlaczego siê urodzi³em? lub Tatusiu, sk¹d siê bior¹ dzieci? Jako dziecko Leonardo by³ niezmiernie ciekaw otaczaj¹cego go œwiata. By³ zafascynowany przyrod¹, wybitnie uzdolniony plastycznie i rozmi³owany w matematyce. Vasari pisze, e m³ody Leonardo: W ci¹gu paru miesiêcy tak siê nauczy³ arytmetyki i takie na tym polu zrobi³ postêpy, e zadziwi³ swych mistrzów pytaniami i zagadnieniami. Wielkie umys³y przez ca³e ycie zadaj¹ k³opotliwe pytania. U Leonarda nigdy nie os³ab³y dzieciêce zadziwienie, niezaspokojona ciekawoœæ, zakres i g³êbia zainteresowañ ani gotowoœæ do kwestionowania przyjêtej wiedzy. Curiosità zasila³a Ÿród³o jego geniuszu przez ca³e doros³e ycie. Co kierowa³o Leonardem? Z ksi¹ ki Daniela Boorstina, laureata Nagrody Pulitzera, Odkrywcy: dzieje ludzkich odkryæ i wynalazków, dowiadujemy siê, co nim nie powodowa³o. W przeciwieñstwie do Dantego nie ywi³ namiêtnych uczuæ do kobiety. W odró nieniu od Giotta, Dantego lub Brunelleschiego nie by³ raczej lojalny wobec pañstwa; nie by³ te oddany Koœcio³owi ani Chrystusowi. Chêtnie przyjmowa³ zamówienia od Medyceuszy, Sforzów, Borgiów i królów Francji, od papie y i od ich wrogów. Nie mia³ w sobie zmys³owego zami³owania do spraw doczesnych C URIOSITÀ 49

4 jak Boccaccio czy Chaucer, zuchwa³oœci Rabelais go, pobo noœci Dantego ani religijnej pasji Micha³a Anio³a. Lojalnoœæ, oddanie i namiêtnoœæ Leonarda by³y raczej skierowane ku niezachwianemu poszukiwaniu prawdy i piêkna. Jak sugerowa³ Freud: Przemieni³ on (...) namiêtnoœæ w d¹ enie do wiedzy (...) *. Wnikliwoœæ Leonarda nie dotyczy³a jedynie jego formalnych studiów, ale podsyca³a w nim i wzbogaca³a codzienne doznawanie rzeczywistoœci. Oto charakterystyczny wyj¹tek z jego notatek: Czy nie widzisz, jak liczne s¹ postawy i czynnoœci ludzkie? Czy nie widzisz, jak rozmaite s¹ zwierzêta, a tak e drzewa, zio³a i kwiaty? Czy nie widzisz ró norodnoœci okolic górzystych i równinnych, Ÿróde³, rzek, miast, budowli publicznych i prywatnych, narzêdzi potrzebnych do u ytku ludzkiego, szat rozmaitych, strojów i rzemios³? ** W innym miejscu doda³: Przemierzam kraj, pragn¹c wyjaœniæ sprawy, których nie rozumiem. Sk¹d na szczytach gór bior¹ siê muszle, odciski korali, roœlin i wodorostów zwykle wystêpuj¹cych w morzu. Dlaczego grzmot trwa d³u ej od swej przyczyny i czemu b³yskawica jawi siê oczom z chwil¹ powstania, a grzmot, by siê przemieœciæ, wymaga czasu. W jaki sposób ró ne ko³a powstaj¹ na wodzie wokó³ miejsca uderzonego przez kamieñ i jak ptak utrzymuje siê w powietrzu. Te pytania i inne niezwyk³e zjawiska ca³e ycie anga uj¹ moje myœli ***. Silne pragnienie pojêcia istoty rzeczy doprowadzi³o Leonarda do stworzenia stylu badawczego, którego wartoœci¹ by³a nie tylko wieloœæ tematów, ale i dog³êbnoœæ spojrzenia. Kenneth Clark, który nazwa³ da Vinciego bezsprzecznie najbardziej ciekawskim cz³owiekiem wszech czasów, opisuje jego bezkompromisowe poszukiwania przystêpnym, wspó³czesnym jêzykiem: Dla niego zwyk³e tak nie by³o odpowiedzi¹. Na przyk³ad, prowadz¹c badania anatomiczne, Leonardo analizowa³ dok³adnie ka d¹ czêœæ cia³a przynajmniej z trzech ró nych punktów widzenia. Jak pisa³: *** Cyt. za: Z. Freud, Leonarda da Vinci wspomnienia z dzieciñstwa w: Poza zasad¹ przyjemnoœci, prze³. Jerzy Prokopiuk, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997 (wyd. III). *** Cyt. za: Leonardo da Vinci, Traktat o malarstwie, prze³. Maria Rzepiñska, w: M. Rzepiñska, Leonarda da Vinci Traktat o malarstwie, Zak³ad Narodowy im. Ossoliñskich *** Ibid. 50 C ZÊŒÆ DRUGA

5 Leonardo da Vinci. Kwiat przedstawiony z trzech punktów widzenia C URIOSITÀ 51

6 Leonardo zaprojektowa³ nie tylko helikopter (powy ej) i inne lataj¹ce maszyny, ale i spadochron: Gdyby wzi¹æ p³ócienny namiot, w którym uszczelniono by wszystkie otwory, szeroki i wysoki na dwanaœcie ³okci, mo na by skoczyæ z najwiêkszej nawet wysokoœci, nie doznaj¹c szkody. Prace Leonarda nad spadochronem budz¹ szczególny podziw. Nikt jeszcze nie potrafi³ lataæ, a on opracowa³ metodê bezpiecznego wydostawania siê z maszyny lataj¹cej. Najwiêksze zdumienie budzi fakt, e proporcje, które nada³ Leonardo swojemu spadochronowi, sprawdzi³y siê w praktyce. Moje rysunki ludzkiego cia³a bêd¹ dla ciebie równie zrozumia³e, jak gdybyœ mia³ przed sob¹ prawdziwego cz³owieka; uczyni³em tak dlatego, e skoro chcesz poznaæ anatomiê czêœci cia³a ludzkiego, ty, a raczej twoje oko, musi ujrzeæ ka d¹ z nich z ró nych stron, przygl¹daj¹c siê im z do³u, z góry i z boków, obracaj¹c je i poszukuj¹c punktu zaczepienia ka dego z cz³onków [ ] Tak wiêc na podstawie moich rysunków bêdziesz móg³ poznaæ wszystkie czêœci cia³a, a ka d¹ dziêki wykorzystaniu wszystkich œrodków przekazu z trzech punktów widzenia. 52 C ZÊŒÆ DRUGA

7 Studium lec¹cych ptaków autorstwa Leonarda da Vinci Na tym jednak nie koñczy³a siê jego dociekliwoœæ, gdy Leonardo równie dok³adnie bada³ wszystko, z czym siê zetkn¹³. Obserwacja z wielu punktów widzenia, na przyk³ad, by³a dlañ nie tylko metod¹ poznania ludzkiego cia³a, ale i sposobem oceny w³asnych prób przekazania zdobytej wiedzy. Rezultat: nawarstwiaj¹ce siê kolejne poziomy skrupulatnych analiz, z których ka dy mia³ s³u yæ nie tylko coraz g³êbszemu zrozumieniu, ale i coraz lepszemu wyra aniu tego zrozumienia. Oto, jak Leonardo t³umaczy to w Traktacie o malarstwie: Wiadomo, e rozpoznajemy wady raczej w dzie³ach cudzych ni w³asnych, [ ] gdy malujesz, powinieneœ mieæ pod rêk¹ p³askie zwierciad³o i czêsto ogl¹daæ w nim swe dzie³o. Jeœli je bowiem uj- C URIOSITÀ 53

8 rzysz w odwróconym odbiciu, wyda ci siê jakoby wykonane rêk¹ cudz¹ i lepiej os¹dzisz swe b³êdy*. Nie zadowalaj¹c siê jedn¹ strategi¹ obiektywnej oceny w³asnej pracy, dodaje: Dobrze jest te czêsto wstaæ i zaj¹æ siê jak¹œ rozrywk¹, bowiem gdy wrócisz, bêdziesz ³atwiej os¹dza³. Jeœli zaœ bêdziesz ci¹gle tkwi³ przy swoim dziele, mo esz ulec wielkim pomy³kom **. A oto ostatnia rada: Dobrze jest równie oddalaæ siê, tak aby obraz wydawa³ siê mniejszy i daæ siê obj¹æ jednym rzutem oka. Lepiej ni z bliska rozpoznaæ wówczas mo na brak proporcji cz³onów i dysharmoniê kolorów ***. Niezmo one poszukiwania prawdy zainspirowa³y go tak- e do spojrzenia na rzeczywistoœæ z niezwyk³ych, ekstremalnych punktów widzenia. Kaza³y mu zejœæ pod wodê (wynalaz³ fajkê do oddychania pod wod¹, sprzêt do nurkowania oraz ³ódŸ podwodn¹) i wzlecieæ w niebo (zaprojektowa³ helikopter, spadochron i s³ynn¹ maszynê lataj¹c¹). Pasja poznawcza zaprowadzi³a go w nieprzebyte g³êbiny i na niewyobra alne wówczas wy yny. Fascynacja lotem badania atmosfery, wiatru, a zw³aszcza ruchów ptaków jest doskona³¹ metafor¹ jego ycia i twórczoœci. Na jednej z kart jego notatnika widnieje rysunek ptaka w klatce, opatrzony dopiskiem: Myœli zwracaj¹ siê ku nadziei ****. Spostrze enie, i samica szczyg³a, która ujrzy swoje dzieci w niewoli, karmi je odrobin¹ truj¹cego ziela, Leonardo skomentowa³ z wra liwoœci¹ poety: Lepiej umrzeæ, ni yæ bez wolnoœci. Giorgio Vasari pisze, e podczas codziennych przechadzek po ulicach Florencji Leonardo czêsto spotyka³ handlarzy sprzedaj¹cych ptaki. Mia³ wówczas w zwyczaju zatrzymywaæ siê, p³aciæ ¹dan¹ cenê i otwieraæ klatki, by wypuœciæ wiêÿniów w b³êkit przestworzy. Dla Leonarda poszukiwanie wiedzy by³o równoznaczne z otwarciem drzwi do wolnoœci. Albowiem wielka mi³oœæ rodzi siê z wielkiej wiedzy o ukochanym przedmiocie. Leonardo da Vinci **** Leonardo da Vinci, Traktat..., op. cit. **** Ibid. **** Ibid. **** Leonardo da Vinci, Pisma..., op. cit. 54 C ZÊŒÆ DRUGA

9 Curiosità i ty Pisane wspak notatki Leonarda daj¹ siê odczytaæ ogl¹dane w zwierciadle. Uczeni tocz¹ spory o sens takiego lustrzanego pisma. Jedni sugeruj¹, e mia³o to chroniæ prywatnoœæ myœli Leonarda, inni natomiast twierdz¹, e po prostu ³atwiej mu by³o jako leworêcznemu pisaæ w³aœnie tak. Wielkie umys³y zadaj¹ wielkie pytania. Pytania, które zazwyczaj anga uj¹ nasze myœli, odzwierciedlaj¹ cel naszego ycia i wywieraj¹ wp³yw na jego jakoœæ. Kszta³tuj¹c charakterystyczn¹ dla Leonarda otwartoœæ umys³u i chêæ poszukiwañ, poszerzamy nasz œwiat i dowiadujemy siê, jak go przemierzaæ. Czy otworzy³eœ ju swoje drzwi do wolnoœci? Aby ci w tym pomóc, opracowa³em poni sze æwiczenia. Zanim jednak do nich przejdziesz, zastanów siê, jak czêsto i jak wydajnie wykorzystujesz swoj¹ curiosità i jak móg³byœ skorzystaæ, gdybyœ robi³ to czêœciej. Pomyœl, jak¹ rolê pe³ni curiosità w twoim codziennym yciu. Zadaj sobie pytanie, jak bardzo jesteœ ciekaw œwiata. Kiedy ostatnio szuka³eœ wiedzy tylko po to, by odkryæ prawdê? Co dziêki temu zyska³eœ? Pomyœl o znanych ci ludziach. Czy ktoœ z nich wydaje ci siê doskona³ym ucieleœnieniem idea³ów curiosità? W jaki sposób ta cecha wzbogaca ich ycie? Swoj¹ curiosità mo esz rozwin¹æ i wykorzystaæ ³atwiej, ni móg³byœ przypuszczaæ. Na pocz¹tek wype³nij kwestionariusz, który znajdziesz na nastêpnej stronie; odpowiedzi pozwol¹ ci oceniæ, na ile ju korzystasz z tej cechy charakteru, a co móg³byœ jeszcze poprawiæ. Nastêpnie spróbuj rozwin¹æ swoj¹ curiosità za pomoc¹ omówionych dalej æwiczeñ. Osiemnaœcie takich kart z notatnika Leonarda kupi³ w listopadzie 1994 r. Bill Gates za 30,8 miliona dolarów. C URIOSITÀ 55

10 Curiosità Kwestionariusz samooceny q Prowadzê pamiêtnik lub notatnik, w którym zapisujê swoje przemyœlenia i pytania. q Poœwiêcam stosown¹ iloœæ czasu na kontemplacjê i refleksje. q Zawsze uczê siê czegoœ nowego. q Kiedy mam podj¹æ wa n¹ decyzjê, aktywnie poszukujê ró nych punktów widzenia. q Du o czytam, wrêcz poch³aniam ksi¹ ki. q Uczê siê od ma³ych dzieci. q Umiejêtnie rozpoznajê i rozwi¹zujê problemy. q Przyjaciele nazwaliby mnie cz³owiekiem z otwart¹ g³ow¹, ciekawym œwiata. q Kiedy s³yszê lub czytam nowe s³owo lub zwrot, sprawdzam, co oznacza, i notujê. q Wiem wiele i ci¹gle uczê siê czegoœ nowego o innych kulturach. q Znam lub poznajê któryœ z jêzyków obcych. q Domagam siê informacji zwrotnych od przyjació³, krewnych i znajomych. q Uwielbiam siê uczyæ. 56 C ZÊŒÆ DRUGA

11 Curiosità zastosowanie i æwiczenia ZAPROWAD PAMIÊTNIK LUB NOTATNIK Leonardo da Vinci zawsze nosi³ przy sobie notes, eby móc na bie ¹co zapisywaæ pomys³y, wra enia i obserwacje. Jego notatniki (zachowa³o siê ich siedem tysiêcy stron; wiêkszoœæ uczonych uwa a, e jest to mniej wiêcej po³owa z liczby, któr¹ pozostawi³ w spadku Francesco Melziemu) zawiera³y arty i bajki, myœli i spostrze enia uczonych, których podziwia³, rachunki, listy, przemyœlenia dotycz¹ce spraw pañstwowych, rozwa ania filozoficzne i przepowiednie, projekty wynalazków, rozprawy z dziedziny anatomii, botaniki, geologii, latania, hydrologii oraz rysunki. Uwagi na ró ne tematy Leonardo niejednokrotnie zapisywa³ na tej samej stronie, natomiast te same spostrze enia czêsto pojawiaj¹ siê w ró nych miejscach. Oczywiœcie stronice notatników zdobi¹ wspania³e szkice, esy-floresy i ilustracje. Choæ Leonardo zamierza³ kiedyœ uporz¹dkowaæ i opublikowaæ swoje notatki, nigdy do tego nie przyst¹pi³, poniewa by³ zbyt zajêty poszukiwaniem prawdy i piêkna. Bardzo istotny by³ dlañ sam proces zapisywania pytañ, spostrze eñ i pomys³ów. Ty równie mo esz, niczym Leonardo, pobudziæ swoj¹ curiosità, prowadz¹c notatnik lub pamiêtnik. Spraw sobie oprawiony zeszyt lub notes z g³adkimi kartkami; mo esz u yæ jakiegokolwiek: od bru- * Leonardo da Vinci, Pisma..., op. cit. [ ] jest to zbiór bez ³adu, wyjêty z wielu kart, które tu skopiowa³em, spodziewaj¹c siê póÿniej u³o yæ je w porz¹dku na swoim miejscu, wedle przedmiotów, o których mówi¹; i s¹dzê, e zanim dojdê do koñca, bêdê musia³ powtarzaæ tê sam¹ rzecz kilka razy; wiêc nie gañ mnie, czytelniku [ ] *. fragment pierwszej strony rêkopisu Leonarda poœwiêconego fizyce C URIOSITÀ 57

12 lionu za parê groszy z supermarketu, po elegancki sztambuch z inspiruj¹cym obrazkiem na ok³adce. Najwa niejsze, byœ zawsze i wszêdzie nosi³ go przy sobie i regularnie zapisywa³. Uzupe³nij go o wklejki lub fiszki dotycz¹ce ró nych zagadnieñ. Wycinaj i zbieraj artyku³y z gazet i magazynów albo œci¹gaj informacje z Internetu na dowolny temat, który ciê zainteresuje: nauki, sztuki, muzyki, jedzenia, zdrowia Id¹c w œlady Leonarda, zapisuj w notatniku w³asne pytania, spostrze enia, przemyœlenia, arty, marzenia i rozwa ania (u ywanie pisma lustrzanego nie jest obowi¹zkowe). Obci¹ eni nadmiarem codziennych zajêæ i zawodowych obowi¹zków, sk³aniamy siê ku konkretnym wnioskom i wymiernym rezultatom, niemniej badawcza, niepowstrzymana, nie koñcz¹ca siê i nie oceniaj¹ca czynnoœæ, jak¹ jest prowadzenie notatnika w stylu da Vinciego, pobudza do nieskrêpowanego myœlenia i poszerza perspektywy. Zatem wzorem Maestra nie martw siê porz¹dkiem i logicznym uk³adem po prostu pisz. Notatnik przyda ci siê równie przy wykonywaniu poni szych æwiczeñ. STO PYTAÑ Pióra ponios¹ ludzi, jak ptaki, do nieba; sprawi¹ to litery pisane za ich pomoc¹. Leonardo da Vinci Sporz¹dŸ w notatniku listê stu wa nych dla ciebie pytañ. Mo esz wpisaæ dowolne pytanie, jeœli tylko uwa asz je za istotne dla siebie: od Jak od³o yæ wiêcej pieniêdzy? lub Jak siê najlepiej zabawiæ? po Jaki jest sens i cel mojego istnienia? i Czym najlepiej przys³u ê siê Stwórcy? 58 C ZÊŒÆ DRUGA

13 Napisz ca³¹ listê za jednym podejœciem. Pisz szybko; nie martw siê ortografi¹, gramatyk¹ ani tym, e powtarzasz te same pytania w innych s³owach (powracaj¹ce pytania zwróc¹ twoj¹ uwagê na wy³aniaj¹ce siê kwestie). Dlaczego akurat sto? Pierwsze dwadzieœcia parê wyrzucisz z siebie bez zastanowienia. W kolejnej trzydziestce lub czterdziestce zaczn¹ wychodziæ na jaw ró ne tematy. Natomiast pod koniec drugiej po³owy prawdopodobnie odkryjesz nieoczekiwany, lecz istotny materia³. Kiedy skoñczysz, przejrzyj ca³¹ listê i podkreœl wy³aniaj¹ce siê w¹tki. Zastanów siê nad nimi, ale nie os¹dzaj ich. Czy wiêkszoœæ twoich pytañ dotyczy zwi¹zków z innymi ludÿmi? Spraw zawodowych? Rozrywki? Pieniêdzy? Sensu ycia? PYTANIA Z PIERWSZEJ DZIESI TKI Przejrzyj sporz¹dzon¹ listê stu pytañ i wybierz spoœród nich dziesiêæ tych, które wydaj¹ ci siê najistotniejsze. Uporz¹dkuj je nastêpnie wed³ug wa - noœci, od pierwszego do dziesi¹tego. (Oczywiœcie w ka dej chwili mo esz dodaæ nowe pytanie lub zmieniæ ich kolejnoœæ.) Nie próbuj od razu szukaæ odpowiedzi; zrobi³eœ ju wystarczaj¹co wiele, zapisuj¹c pytania w jednym miejscu, gdzie mo esz je bez trudu odszukaæ. DZIESIÊÆ NAJWA NIEJSZYCH PYTAÑ Poni sze pytania pochodz¹ z pierwszej dziesi¹tki ró nych ludzi. Pytania te s¹ silnymi katalizatora- C URIOSITÀ 59

14 mi rozwoju i spe³nienia w yciu osobistym. Przepisz je do swojego notatnika i potraktuj jako temat do rozwa añ: Kiedy naj³atwiej mi byæ sob¹? Jacy ludzie, miejsca i czynnoœci pozwalaj¹ mi najpe³niej czuæ siê sob¹? Czego móg³bym ju dzisiaj poniechaæ, co rozpocz¹æ lub zmieniæ, eby polepszyæ jakoœæ mojego ycia? Jaki jest mój najwiêkszy talent? Jak mogê zarabiaæ na tym, co uwielbiam robiæ? Kto jest dla mnie najbardziej inspiruj¹cym wzorem? Jak mogê najlepiej przys³u yæ siê innym? Czego najbardziej pragnê? Jak postrzegaj¹ mnie: mój najbli szy przyjaciel, najgorszy wróg, szef, dzieci, wspó³pracownicy itd.? Jakie dobrodziejstwa przynosi mi ycie? Jak¹ spuœciznê chcia³bym pozostawiæ po sobie? W JAKI SPOSÓB PTAK UNOSI SIÊ W POWIETRZU? Wybierz jeden z poni szych tematów, dla których inspiracj¹ by³y dociekliwe pytania Leonarda da Vinci: ptak w locie, p³yn¹ca woda, cia³o cz³owieka, krajobraz, odbite œwiat³o, wêz³y i sploty. Nastêpnie zapisz w swoim notatniku przynajmniej dziesiêæ pytañ na wybrany temat. Tym razem te nie musisz szukaæ odpowiedzi; curiosità koncentruje siê na pytaniach. Na przyk³ad: W jaki sposób ptak unosi siê w powietrzu? 60 C ZÊŒÆ DRUGA

15 Dlaczego ma dwa skrzyd³a? Do czego s³u ¹ mu pióra? Jak podrywa siê do lotu? Jak zwalnia? Jak przyspiesza? Jak wysoko mo e wzlecieæ? Kiedy œpi? Jak bystry ma wzrok? Czym siê ywi? Nastêpnie wybierz temat ze swojego ycia osobistego lub zawodowego i wykonaj to samo æwiczenie: zadaj sobie dziesiêæ pytañ dotycz¹cych twojej kariery, zwi¹zków z ludÿmi lub zdrowia. Zapisz te pytania w notatniku; tylko pytania na razie adnych odpowiedzi. OBSERWACJA TEMATYCZNA Potê nym narzêdziem ogniskowania twojej curiosità jest praca tematyczna. Wybierz zagadnienie na dany dzieñ i zapisuj swoje spostrze enia w notatniku. Myœli, które przychodz¹ ci do g³owy w ci¹gu dnia, mo esz notowaæ na bie ¹co albo rejestrowaæ w pamiêci i zapisaæ w notatniku w wolnej chwili przed snem. Staraj siê, by twoje spostrze enia by³y konkretne i proste. Spekulacje, opinie i teorie maj¹ swoj¹ wartoœæ, ale najbogatszy materia³ stanowi¹ rzeczywiste obserwacje. Wiele tematów do tego æwiczenia znajdziesz na swojej liœcie stu pytañ lub wœród pytañ najwa niejszych. Mo esz równie wybraæ któreœ z poni szych zagadnieñ lub wymyœliæ coœ samemu. Do popular- C URIOSITÀ 61

16 Przyk³ad obserwacji na wybrany temat Mój przyjaciel Michael Frederick, re yser teatralny, naucza sztuki aktorskiej, metody Feldenkraisa, technik Alexandra oraz jogi. Pracê tematyczn¹ stosuje od ponad dwudziestu piêciu lat. Uczyni³ mi tê uprzejmoœæ i zgodzi³ siê, bym przedrukowa³ poni szy fragment jego notatnika: 10 stycznia Temat: Kontakt z przedmiotami 1) 7:40. Zwróci³em uwagê na to, w jaki sposób, wstaj¹c z ³ó ka, stawiam stopy na pod³odze i jak odczuwam zetkniêcie z ni¹. Gdy wsta³em po raz pierwszy tego dnia, kontakt z pod³o em da³ mi oparcie i pozwoli³ wyprostowaæ cia³o. 2) 8:40. Zauwa y³em, e gdy czyszczê zêby, zbyt mocno œciskam szczoteczkê w prawej d³oni, tak e naprê enie to przenosi siê na ca³¹ rêkê i bark, prowadz¹c do napiêcia karku. Kiedy spojrza³em w lustro, zobaczy³em, e siê garbiê. 3) 11:30. Œciskam s³uchawkê telefonu jakby w imadle, a g³owê przechylam w prawo, co powoduje ból barku i rêki. Spostrze enie podobne do tego ze szczoteczk¹ do zêbów. Trzymam siê przedmiotów z nadmiern¹ si³¹, [ ] jakbym walczy³ o ycie. 4) 16:30. Jedz¹c w poœpiechu kanapkê, zauwa y³em, e ³ykam kêsy, nie zwracaj¹c uwagi na to, co jem. Liczy³a siê jedynie szybkoœæ, przez co traci³em kontakt ze zmys³em smaku, i nawet nie wiedzia³em, z czym by³a kanapka. 5) 17:30. Zwróci³em te dzisiaj uwagê na zachód s³oñca; s³oneczne ciep³o, dotykaj¹c mojej twarzy, pozwoli³o mi zwolniæ i zobaczyæ to, co przede mn¹ (tj. sprowadzi³o mnie do teraÿniejszoœci). 6) 21:30. Sortowanie dzisiejszej poczty. By³em zmuszony traciæ czas na œmieci (tj. niepotrzebne mi do niczego przedmioty), które przychodz¹ poczt¹. Mia³em wra enie, jakby moje ycie sprowadza³o siê do sortowania, katalogowania, porz¹dkowania i przek³adania przedmiotów. Sta³em siê ich dozorc¹! 7) 22:30. Trzymaj¹c w tej chwili pióro w rêku, widzê, jak lekko jest pisaæ. Pióro dzia³a doskonale, nawet jeœli nie wk³adam w pisanie wiêkszego wysi³ku. 62 C ZÊŒÆ DRUGA