Dostałeś bezpłatny przewodnik z 7 atrakcjami. Chcesz więcej? Za 2,46 zł otrzymasz wersję rozszerzoną z 21 miejscami.

Transkrypt

1 - Sen Nocy Letniej Dostałeś bezpłatny przewodnik z 7 atrakcjami. Chcesz więcej? Za 2,46 zł otrzymasz wersję rozszerzoną z 21 miejscami. Kliknij w link:

2 Aby zobaczyć mapę miejsc zawartych w mini przewodniku kliknij lub skopiuj do przeglądarki poniższy link: Sen Nocy Letniej Staw został tak Nazwany przez poetę Zygmunta Krasińskiego. Należy do kilku "baśniowych stawów" na rzece Wiercicy, które stały się później częścią większego założenia, jakim była Pstrągarnia Raczyńskich. Ten staw jak żaden inny, w bajeczny sposób zmienia kolory i swój wygląd w zależności od pory roku. Od niepamiętnych czasów wpisuje się w pejzaż Złotej Doliny Pstrąga. W jego zwierciadle przeglądają się buki, brzozy, sosny, dęby i akacje. Legenda mówi że zapamiętuje ludzkie twarze, a letnią nocą w srebrnej poświacie księżyca odtwarza ich wizerunki. 3 września 1939 roku mjr Jan Wrzosek wraz z grupą żołnierzy używał w walce karabinu przeciwpancernego wz. 35 niszczącego pojazdy opancerzone, który był wtedy tajną polską bronią. Major poprosił wcześniej miejscowych chłopów o wykarczowanie drzew zasłaniających drogę z Myszkowa do Janowa. Po wielogodzinnej walce, w czasie wymiany ognia mjr Jan Wrzosek został śmiertelnie ranny. Jego miejsce spoczynku znajduje się na złotopotockim cmentarzu u stóp Wilczej Góry, wśród swoich żołnierzy, broniących naszej ojczyzny przed hitlerowskim najeźdźcą. Mieszkańcy pamiętają o żołnierzach, którzy oddali swe życie za Ojczyznę. Cześć Ich pamięci! 50 41'48"N 19 25'24"E na mapie:b Staw był rytualnym miejscem dla plemienia zamieszkującego pobliskie prehistoryczne, skalne Osiedle Wały. Położony w rezerwacie "Parkowe" spiętrzał wody Wiercicy i nadawał jej moc poruszania kołem młyńskim, aby w okolicy nie zabrakło chleba. Staw jest ostoją ptactwa wodnego oraz płazów. Występujące tu specyficzne glony nadają mu zielonej barwy, stąd druga nazwa Staw Zielony '52"N 19 25'21"E na mapie:a Młyn Kołaczew Jeden z wielu drewnianych młynów wodnych, które niegdyś stały nad rzeką Wiercicą. Nazwa młyna wzięła się od "kołaczenia", czyli charakterystycznego dźwięku, jaki przez wieki wydawało koło wodne w czasie pracy. Obelisk mjr. Jana Wrzoska Przechodniu pochyl głowę i wznieś oczy ku niebu, by na szczycie wyniosłej skały rezerwatu Parkowe, tuż nad Źródłem Spełnionych Marzeń dojrzeć skromny obelisk wtopiony w wapienną skałę. W tym miejscu pamięci zginął we wrześniu, w trzecim dniu wojny obronnej w 1939 r. major Jan Wrzosek - dowódca batalionu 7. Dywizji Piechoty Armii Kraków - szef polskiej ekipy olimpijskiej na Olimpiadę w Berlinie w 1936 r. i mistrz polski w strzelaniu z karabinku sportowego. Napędzany obecnie energią elektryczną młyn jest jednym z najstarszych w miejscowości. Źródła historyczne podają, iż w roku 1473 młyn z młynarzem Piotrem Palisem należał do Piotra Potockiego herbu Szreniawa. Stojący do dziś młyn Kołaczew stanął w 1807 roku, na miejscu wcześniejszego, jako młyn należący do dworu i pracujący na jego potrzeby. W czasach Raczyńskich zarządcą młyna był M. Chruściel, a w latach międzywojennych dzierżawiła i użytkowała go jego córka. Po II wojnie światowej zakład został objęty ustawą nacjonalizacyjną i przejęty w użytkowanie przez Gminną Spółdzielnię Produkcyjną. W latach 50. zdemontowano stare koło wodne a młyn przerobiono na 2

3 zasilanie elektryczne. Obecnie młyn jest w dzierżawiony przez prywatnego właściciela. Urokliwe położenie wpływa na wyobraźnię i przybliża klimat panujący w tym miejscu przed wiekami. Młyn znajduje się na śląskim szlaku architektury drewnianej '56"N 19 25'26"E na mapie:c Prehistoryczne Osiedle Wały Warowny gród obronny - grodzisko skalne Osiedle Wały dorównuje wielkością największym grodom w Polsce z okresu plemiennego i wczesnopiastowskiego. Zamieszkiwane było dość długo bo od VIII do XI wieku. Staw Amerykan Staw znajduje się w pięknej dolinie na rzece Wiercicy i pierwotnie nosił nazwę, którą nadał mu Zygmunt Krasiński w 1857 roku - Staw Gorzkich Łez. Tu poeta opłakiwał śmierć swojej 4-letniej córeczki Elżbietki. Następnie staw wszedł w skład większego założenia dóbr złotopotockich stanowiącego Pstrągarnię Raczyńskich z 1881 roku i został przedzielony groblą. Jednocześnie Raczyńscy uznali, że minął okres żałoby po śmierci Elżbietki i zmienili nazwę stawu na Amerykan, na cześć senatora amerykańskiego, który przywiózł zalęgową partię ikry pstrąga tęczowego z Ameryki do Złotego Potoku. Staw otoczony jest częściowo rezerwatem "Parkowe". Przylega do niego pole biwakowe, boiska do piłki plażowej i złotopotockie błonia, na których odbywają się imprezy plenerowe - Jurajskie Lato Filmowe i Święto Pstrąga. Staw jest zarybiony przez Okręgowy Związek Wędkarski i udostępniony dla wędkarzy. Odbywają się na nim także Zawody Wędkarskie oraz konkursy w Płukaniu Złota. Staw służy miejscowej ludności i turystom jako dzikie kąpielisko. Znajduje się tu jedno z ładniejszych miejsc widokowych Złotej Krainy Pstrąga. Znad stawu rozciąga się piękny widok na dolinę Wiercicy '43"N 19 25'00"E na mapie:d Grodzisko posiadało potrójne wały (widoczne do dzisiaj), zbudowane z ziemi, kamieni i drewna. Centrum grodu tzw. gródek, w kształcie elipsy zajmował ok m² powierzchni (średnica 45 m) i był siedzibą znacznego władcy terytorialnego. Gródek leżał z boku w stosunku do całego osiedla, na najbardziej na zachód wysuniętej skalistej części wzgórza, opadającego przepaścią (około 40 m) do doliny rzeki Wiercicy. W czasach plemiennych, w okresie kultu fallicznego czczono tutaj najprawdopodobniej fallusa, o czym świadczy ukształtowana w ten sposób, obrobiona ludzką ręką część skały od strony zachodniej. Na przylegającej od strony północnej do gródka, bocznej skale, znajdowało się miejsce kultu bożka Światowita, o czterech twarzach. W półokrągłym (widocznym jeszcze dzisiaj) wyżłobieniu, na szczycie skały, składano ofiary dziękczynne. Tam też, znajdowała się wydrążona w skale studnia o nieznanym przeznaczeniu. Być może do niej wrzucano ofiary dziękczynne. Władca tego terenu był prawdopodobnie, najwyższym kapłanem swego ludu. W gródku po stronie południowej, w wyżłobieniu skalnym, palił się wieczny ogień, a nad nim znajdowały się zabudowania drewniane siedziby władcy, ogrzewane od dołu ciepłem ognia. Palenisko było tak zabezpieczone, że ogień z żadnej strony nie był widoczny. Każde z dwóch przedgrodzi otoczone było oddzielnym wałem, a od gródka dzieliły je jeszcze dodatkowo fosa i wał. W ten sposób utworzyły się niejako trzy pierścienie wałów, które od południa zamknięte były poprzeczną fosą i jeszcze jednym wałem, wzmocnionym od wewnątrz drzewem i kamieniami. Co ciekawe bale drewna umieszczone były w poprzek wałów. Wejścia znajdowały 3

4 się w narożnikach wałów. Wewnątrz wałów, w podgrodziach stały drewniane domy mieszkalne i budynki gospodarcze, usytuowane w podobny sposób jak w Biskupinie. W wewnętrznym podgrodziu mieszkała prawdopodobnie starszyzna plemienna, a w podgrodziu zewnętrznym reszta mieszkańców. Podgrodzia zajmowały łączny obszar o powierzchni m². W osiedlu hodowano zwierzęta i uprawiano orkisz - prymitywną formę pszenicy. Osiedle zamieszkiwało w tym czasie kilkaset osób. r. hrabia postanowił uwiecznić herb Korwin stanowiący chlubę jego rodu, poprzez wykucie go w formie płaskorzeźby u wierzchołka skały, poniżej krzyża. Generał miał nadzieję, iż jego syn Zygmunt osiedli się na stałe w Złotym Potoku, a herb będzie symbolizował jego dziedzictwo. Od tego czasu skała nazywana jest Skałą z Krzyżem i Herbem Krasińskich '26"N 19 24'58"E na mapie:f Prawdopodobnie wraz ze zwiększeniem się liczby mieszkańców i rozwojem rolnictwa, plemię zamieszkujące Osiedle Wały, wykarczowało lasy, pozyskując tereny uprawne i założyło nieopodal od strony północnej nową osadę (powyżej obecnej pstrągarni) nad Złotym Potokiem (tak początkowo nazywała się Wiercica). Ostatecznie Osiedle Wały, które było ostoją starej wiary upadło i zostało zapomniane wraz z umocnieniem się na tym terenie chrześcijaństwa, rozpowszechnianego przez karawany kupieckie ciągnące tutaj bursztynowym szlakiem '33"N 19 25'11"E na mapie:e Skała z Krzyżem i Herbem Krasińskich Nad doliną rzeki Wiercicy naprzeciw miejsca, gdzie powstały stawy Pstrągarni Raczyńskich, widać wyniosłą skałę zwieńczoną żeliwnym krzyżem. Legenda głosi, że krzyż pojawił się tam podczas powstania kościuszkowskiego na pamiątkę nieszczęśliwej miłości. W rzeczywistości stawiając krzyż, mieszkańcy starali się upamiętnić walkę o niepodległość i uczcić zryw narodowy jakim była insurekcja. Patriotyzm miejscowej ludności zrobił zapewne duże wrażenie na późniejszym właścicielu Złotego Potoku - generale, hrabim Wincentym Krasińskim. W 1857 Sprawdz na sklep.polskaniezwykla.pl Pstrągarnia Raczyńskich nieodłącznie związany jest z hodowlą królewskiej ryby - pstrąga tęczowego. Stąd zaczął się triumfalny pochód tej ryby na stoły całej Europy. W drugiej połowie XIX w. hr. Edward Raczyński - właściciel Złotego Potoku - postanowił wykorzystać krystalicznie czystą wodę ze Źródeł Zygmunta i Elżbiety i w przysiółku Złotego Potoku - Piszczkowie założył hodowlę ryb łososiowatych. W tym celu sprowadził z Litwy inż. Michała Girdwoynia, aby ten wybudował pstrągarnię. Teren przeznaczony pod gospodarstwo rybackie obejmował 22 stawy o łącznej powierzchni m² usytuowane w dolinie rzeki 4

5 Wiercicy. Wybudowano też wylęgarnię pstrągów o powierzchni 160 m²; dzisiaj w budynku tym prowadzona jest sprzedaż ryb. W tym czasie było to pierwsze i największe pstrągowe gospodarstwo rybackie w kontynentalnej Europie. Bardzo szybko hodowlę rozszerzono i w poszczególnych stawach hodowano pstrąga strumieniowego, jeziorowego i tęczowego oraz łososia kalifornijskiego, a oprócz tego węgorze, karpie polskie i królewskie oraz liny i brzany. Ze Złotego Potoku królewska ryba - pstrąg rozprzestrzeniła się i podbiła stoły na całym kontynencie. W 1908 r. rozwinięto gospodarstwo rybackie poprzez rozszerzenie hodowli karpia i wprowadzenie hodowli sandacza. W tym czasie liczba stawów wzrosła do 46, a powierzchnia lustra wody do 60 mórg. Kościuszki z 1917 r. W 1917 r., w 100. rocznicę śmierci Tadeusza Kościuszki okoliczne społeczeństwo ufundowało kolumnę z popiersiem bohatera bitwy pod Racławicami. Stanęła ona w sąsiedztwie miejscowego cmentarza i tam do tej pory składany jest hołd generałowi, przywódcy Insurekcji Kościuszkowskiej, który wskrzesił w 1794 r. polskie powstanie narodowe przeciw Rosji i Prusom '23"N 19 25'49"E na mapie:h Pstrągarnia stworzona przez Raczyńskich działa do dzisiaj. Odmiana pstrąga o złotym zabarwieniu zyskała nawet przydomek "złoty pstrąg ze Złotego Potoku". W stawach pojawiła się też odmiana pstrąga o kolorze błękitnym, zwana "hrabiowską". Wyjątkowa woda nadaje hodowanym tutaj pstrągom wyjątkowy smak. Niektóre stawy Pstrągarni Raczyńskich mają swoje nazwy, nadane w 1881 r. Są to m.in. Staw Zygmunt, Staw Świętokrzyski, Staw Szmaragdowy. Po II wojnie Pstrągarnię znacjonalizowano i działała w ramach Państwowego Gospodarstwa Rybackiego. Jeden ze stawów został nazwany "Ziętek", ponieważ w tym stawie trzymał swoje pstrągi były wojewoda śląski, generał Jerzy Ziętek. W 2005 r. dawną Pstrągarnię Raczyńskich Agencja Rolna Skarbu Państwa sprzedała długoletniemu dzierżawcy, Markowi Piszczale. W 2006 r. przy pstrągarni powstała smażalnia ryb, gdzie można zjeść smacznego, świeżego pstrąga, zarówno smażonego, jak i wędzonego. W Pstrągarni Raczyńskich można również zakupić żywe pstrągi oraz karpie i jesiotry '24"N 19 24'49"E na mapie:g Nosiwódka Kolumna z popiersiem Tadeusza to jurajska miejscowość słynąca ze wspaniałej przyrody, zabytków i ciekawych imprez, np. Święta Pstrąga. W 2006 r. władze gminy postanowiły uatrakcyjnić dawny rynek i ozdobić go dziełem znanego częstochowskiego rzeźbiarza. Po rozmowach z mistrzem, Jerzym Kędziorą, które prowadziły janowskie władze, oraz długich dyskusjach nad wyborem tematu rzeźby mieszkańcy wybrali projekt - dziewczynę niosącą konwie z wodą. Posąg, który nazwano szybko Nosiwódką, nawiązuje do historycznej nazwy Potok i w pełni oddaje specyfikę tego miejsca - podkreśla to brukowany na niebiesko, kamienny strumyk oraz drewniany mostek nad nim. Rozpisano też w Gazecie Wyborczej konkurs na legendę o 5

6 postaci, którą rzeźba przedstawia. Do redakcji nadesłano aż 42 propozycje legend. Zwycięzca konkursu, Maciej Swodczyk, przedstawił ciekawie napisaną Legendę o Dobrawie i potokach złotych. Wiąże się ona z podaniem o zamku na Ostrężniku i o zamieszkujących tam zbójcach. Woda ze źródeł nadaje się do picia '16"N 19 24'47"E na mapie:j 50 42'24"N 19 26'04"E na mapie:i Kościół św. Jana Chrzciciela Pierwsza wzmianka o kościele w Potoku ginie w mrokach historii. Źródła historyczne podają, że pierwotny kościół w tym miejscu wybudowano w 1258 lub 1298 r. Obecny kościół powstał w XV w. i był budowlą gotycką. Później przebudowano go w latach 1780 i 1883, m.in. przedłużono nawę, a z zewnątrz nadano mu wygląd budowli neoklasycystycznej. Pozostałością budowli gotyckiej są prezbiterium i dawna zakrystia, przylegająca od północy, wraz z portalem i drzwiami z XVI w. Z tego okresu zachowały się też monstrancja w kształcie wieżyczki i dzwon. Ostrężnik Źródła Zygmunta i Elżbiety W oddalonym o 1,5 km od Ostrężnika krasowym kompleksie źródliskowym Zygmunta i Elżbiety biją niezwykle czyste wody "jurajskie". Źródła te - dające początek rzece Wiercicy - oddalone są od siebie o kilkadziesiąt metrów a nazwę nadał im od imion swoich dzieci przebywający tutaj w 1857 r. poeta polskiego romantyzmu Zygmunt Krasiński. Wypływające z kilkunastu szczelin potoki są dodatkowo zasilane licznymi źródłami korytowymi. Potok Zygmunta posiada piaszczyste dno i na długości 500 m tworzy kilka meandrów. W jego zakolach introdukowano endemiczną roślinę - Warzuchę Polską. Potok Elżbiety ma dno kamieniste i jest nieznacznie głębszy. Przy jego źródełkach żyje maleńki ślimak - Źródlarka Karpacka. W miejscu połączenia obu potoków rzeka Wiercica stanowi ciek o 10-metrowej szerokości a jej głębokość miejscami osiąga 2 m. Źródła mają charakter szczelinowo-krasowy. W 1619 r. Stanisław Koniecpolski, hetman wielki koronny, ufundował w kościele w Potoku piękny ołtarz w stylu manierystycznym. Ołtarz, ukończony w 1645 r., ujęty jest w dwie pary kolumn ozdobionych ornamentem okuciowym i roślinnym. Obraz główny przedstawia chrzest Chrystusa. Ołtarze boczne zestawione są z elementów barokowych i rokokowych, ozdobione herbami - Pobóg Koniecpolskich i Szreniawa Lubomirskich. Organy pochodzące z 2 ćwierci XVII w. przebudowano w końcu XIX w. Od 1851 r. stał się własnością generała hr. Wincentego Krasińskiego. Jego syn, poeta Zygmunt Krasiński przebywał w Złotym Potoku dwukrotnie, w 1852 i 1857 r. - był to pobyt najdłuższy i zarazem ostatnim. Jesienią 1857 r. Krasińskich dotknęła w Złotym Potoku tragedia - zmarła ich najmłodsza córeczka, 4-letnia Elżbietka, która została pochowana w podziemiach przy kościele w Złotym Potoku. Rok później, w 1858 r., do kościoła nad kryptą Elżbietki dobudowano neogotycką kaplicę Krasińskich (Raczyńskich), o sklepieniu kolebkowym z lunetami. Zarówno arkada wejściowa do kaplicy, jak i obramienia okienne w neogotyckich archiwoltach są zakończone łukiem zaostrzonym i ozdobione główkami aniołków. Wejście do krypty grobowej jest przykryte żelazną płytą z napisem, 6

7 który głosi m.in.: To dziecię przedziwnej było urody - I nigdy w życiu nie skłamało - Takie mu świadectwo wraz ze łzami, na grobie składają rodzice. Matka, Eliza z Branickich, namalowała obraz przedstawiający Matkę Boską o rysach zmarłej córeczki. Obraz ten wisi do dziś w kaplicy. Zygmunt Krasiński zamówił wykonanie modelu na drzwi do grobu u rzeźbiarza Adama Zoltta. Napis miał zawierać aż 495 liter, a drzwi ozdobiono ornamentami i główką aniołka. Prace sztukatorskie wykonał na zamówienie Krasińskiego Ferante Marconi z Warszawy. Rok 1883 był rokiem gruntownej przebudowy zabytkowego kościoła w Złotym Potoku. ówczesny właściciel dóbr złotopotockich hr. Edward Raczyński, poczuwając się do obowiązku dbania o kościół, zlecił plany przebudowy Wincentemu Rakiewiczowi. Przedłużono wówczas nawę główną o jedno przęsło, dobudowano wieżę i dostawiono chór, przebudowując także organy. Rozebrano też starą dzwonnicę, a dwa XIV-wieczne dzwony - jedne z najstarszych w Polsce - umieszczono na wieży kościoła '26"N 19 26'16"E na mapie:k Brama Twardowskiego Brama Twardowskiego to skalny ostaniec będący bramą do lasów złotopotockich. Symbol terenu północnej Jury nazwany tak przez Zygmunta Krasińskiego. Ostaniec związany jest z legendą o czarnoksiężniku Twardowskim, który dosiadając koguta odbił się od skały i poszybował na Księżyc, wybijając w wapieniu dziurę. Geologicznie to wapień skalisty powstały w okresie jury na dnie ciepłego morza z wapiennych szczątków obumarłych organizmów. W epoce górnej jury doszło tu do odsłonięcia płyty wapiennej z morza, a w górnej kredzie do ponownej transgresji morskiej, która doprowadziła do wypłukania skał i utworzenia jaskiń. Pod koniec kredy, w wyniku ruchów laramijskich obszar został wydźwignięty, a w środkowym miocenie doszło do nasilenia ruchów tektonicznych, dzięki czemu fragment podziemnej jaskini został wypiętrzony. Z czasem skała została obrobiona przez deszcze przyjmując postać bramy. Dąb papieski Pielgrzym Dęby papieskie sadzi się w Polsce w celu uczczenia pontyfikatu papieża Polaka. Dęby te pochodzą z nasion najstarszego dębu szypułkowego w Polsce, czyli Chrobrego, które Jan Paweł II poświęcił 28 kwietnia 2004 r. Dąb w Złotym Potoku został posadzony 23 października 2006 r. w obrębie kościoła św. Jana Chrzciciela i jest jednym z ok. 410 drzewek poświęconych Janowi Pawłowi II. Skała już za czasów Krasińskich w 1857 r. została udostępniona turystycznie poprzez wybudowanie do niej drewnianych schodów. Podczas wojny obronnej w 1939 r. w jej okolicy toczyły się krwawe boje Armii Kraków z hitlerowskim najeźdźcą. Dzisiaj Brama Twardowskiego przyciąga turystów swoją oryginalnością i pięknem '17"N 19 24'28"E na mapie:m 50 42'26"N 19 26'17"E na mapie:l 7

8 Kapliczka w skale Kapliczka z figurką Matki Boskiej jest małych rozmiarów i jest umieszczona w niewielkim otworze skalnym. Kapliczka znajduje się bardzo blisko Bramy Twardowskiego przy niewielkim parkingu przy drodze na Zrębice, blisko skrzyżowania z drogą 793, po tej samej stronie drogi co parking i brama '16"N 19 24'26"E na mapie:n Diabelskie Mosty Pomnik walk odziału Armii Krajowej "Ponurego" Pomnik pamięci walk oddziału Armii Krajowej pod dowództwem kpt. Jerzego Karpińskiego "Ponurego". Oddział działał w okolicznych lasach w latach Pomnik znajduje się blisko ruin Zamku Ostrężnik, przy parkingu na skrzyżowaniu drogi 793 z drogą biegnącą na Zrębice '06"N 19 24'34"E na mapie:p Ostaniec skalny nazwany tak przez Zygmunta Krasińskiego. Hrabia Krasiński nakazał wybudowanie pomiędzy wierzchołkami skał wiszących mostków. Przetrwały one do lat 60. XX w. Wysokie, osiągające 15 m bloki skalne porozcinane są głębokimi szczelinami. To ciekawe miejsce wiąże się z pewną legendą. Według niej w te skalne szczeliny wpadł diabeł i zaklinował się w nich, wypatrując Twardowskiego na księżycu. Jedna z wewnętrznych skał przypomina kształtem głowę diabła. Aby nie wpaść z powrotem, diabeł wyczarował na szczycie skał mosty. Druga z legend mówi o istniejącym tu niegdyś diabelskim zamku Tatarzyna, który za sprawą diabła zapadł się pod ziemię. Podczas okupacji hitlerowskiej oddział partyzancki zorganizował tutaj udaną zasadzkę na oprawcę miejscowej ludności - Juliana Schuberta (Krwawego Julka), który podążał tędy z kontygentami żywności do Żarek '05"N 19 24'41"E na mapie:o Sprawdz na sklep.polskaniezwykla.pl 8

9 Aleja Klonów Zabytkowa i niezwykle malownicza - zwłaszcza jesienią - Aleja Klonów (Droga Klonowa) została posadzona w XIX w. z inicjatywy generał hrabiego Wincentego Krasińskiego. Była to główna droga prowadząca z pałacu Krasińskich/ Raczyńskich do Częstochowy. Wpisaną w latach 60. ubiegłego wieku do rejestru zabytków aleję poddano renowacji wiosną 2008 r '59"N 19 25'27"E na mapie:q października 1849 r. wraz z żoną, Elizą z Branickich, i ojcem hr. generałem Wincentym Krasińskim złożył wizytę na Jasnej Górze i zwiedzał okolice Częstochowy. Jura tak się spodobała Krasińskim, że w 1851 r. ojciec Zygmunta nabył dobra złotopotockie od Cypriana Pintowskiego. Zygmunt odwiedził Potok 16 grudnia 1852 r. Na dłużej poeta przyjechał do dworku wraz z rodziną latem 1857 r. 12 września 1857 r. w Potoku zmarła najmłodsza córka Zygmunta Krasińskiego - 4-letnia Elżbietka. Po tej tragedii poeta wyjechał do Paryża i nigdy już nie powrócił do kraju. Dworek jest budowlą parterową, zbudowaną w stylu klasycystycznym na planie prostokąta o dziewięcioosiowej elewacji frontowej, z gankiem wspartym na dwóch parach kolumn toskańskich. Budynek kryty dachem naczółkowym, pobity gontem. W 1952 r. po pożarze wnętrze zostało przebudowane, z zachowaniem układu dwutraktowego, a schody na poddasze przeniesione z zewnątrz do środka. Dworek służył wtedy jako budynek mieszkalny dla nauczycieli Technikum Rolniczego zlokalizowanego w pałacu Raczyńskich. Obecnie w dworku mieści się Muzeum Zygmunta Krasińskiego, gdzie eksponowane są przedmioty osobistego użytku poety, meble pałacowe, obrazy i pianino marki Erard, wybrane w Paryżu przez Fryderyka Chopina dla muzy poety - Delfiny Potockiej. Przed dworkiem znajduje się staw, nazwany przez poetę "Irydion". W parku zachowało się sporo starych, pomnikowych drzew, w tym m.in. robinia biała o obwodzie pnia 460 cm, modrzew japoński, dąb szypułkowy odmiany zwisającej, tulipanowiec amerykański, wiąz turkiestański i in '51"N 19 26'20"E na mapie:r Dworek Zygmunta Krasińskiego Dworek w Złotym Potoku najprawdopodobniej został zbudowany w 1829 r. przez Stanisława Leskiego, siostrzeńca poprzedniego właściciela Potoka, Michała Pruszaka herbu Leliwa, pułkownika wojsk napoleońskich. W 1839 r. jako właściciel Potoku figurował już pułkownik Feliks Skarżyński, a w rok później, w 1840 r., dobra potockie kupił na licytacji kapitan Cyprian Pintowski. Zygmunt Krasiński, wielki poeta polskiego romantyzmu, przebywał na Jurze trzykrotnie. Po raz pierwszy 12 Pałac Raczyńskich Pierwotnie w tym miejscu stał dwór obronny, zbudowany najprawdopodobniej w 1581 r., później kilkakrotnie przebudowany. Zmieniali się też jego właściciele. Dwór, 9

10 nazywany już zamkiem, następny właściciel Jan Koryciński odsprzedał w 1625 r. Stanisławowi Koniecpolskiemu, który przekazał go swemu bratankowi Janowi Koniecpolskiemu, założycielowi Janowa. Kolejnymi właścicielami zamku byli Potoccy, a następnie - z nadania carycy Katarzyny II - przejęli go książęta kurlandzcy, Bironowie, którzy nie mieszkali w Potoku. Niezamieszkany zamek stopniowo podupadał i następni właściciele (Szaniawscy, a później Pruszakowie) nie remontowali go i użytkowali tylko część budynku, mieszkając we dworze w Żurawiu. W 1829 r. nie nadający się do zamieszkania zamek przejął siostrzeniec Pruszaków, Stanisław Leski. Wybudował on obok zamku parterowy dworek, w którym mieszkali kolejni właściciele Potoku - Skarżyńscy i Pintowscy. Posiadłości potockie były wtedy zadłużone, a zamek stał pusty i obracał się w ruinę. W 1851 r. dobra złotopotockie zakupił generał hr. Wincenty Krasiński i on przebudował w 1856 r. zamek na rezydencje pałacową w stylu pseudoklasycystycznym z elementami neorenesansowymi. Rok później, w 1857 r. spędzał tutaj wakacje wraz z rodziną Zygmunt Krasiński. Jesienią zmarła najmłodsza córka poety - 4-letnia Elżbietka, pochowana w kościele w Złotym Potoku. Od tej pory pałac stał nie zamieszkany aż do 1877 r., kiedy to sprowadziła się tutaj starsza córka Zygmunta Krasińskiego - Maria Beatrix, która wyszła za mąż za hr. Aleksandra Raczyńskiego. Pałac został wtedy wyremontowany i wyposażony w meble, obrazy i sprzęty. Po wczesnej śmierci Marii Raczyńskiej od 1886 r. do 1903 r. w pałacu mieszkał plenipotent małoletniego wnuka poety, Karola Raczyńskiego, Tadeusz Dzierżykraj- Morawski herbu Nałęcz. powrotu do Złotego Potoku pod groźbą aresztu, a dobra złotopotockie zostały rozparcelowane jako pierwsze w kraju. Ostatni właściciel Złotego Potoku, hr. Karol Raczyński, wnuk Zygmunta Krasińskiego zmarł w nędzy w Łodzi w 1946 r. i został pochowany w złotopotockim kościele. Jego żona Stefania z Czetwertyńskich wyjechała po śmierci męża do Anglii. Pozwolono jej zabrać ze sobą tylko jedną walizkę. Po wojnie w pałacu mieściło się Technikum Rolnicze, później Wojewódzki Ośrodek Postępu Rolniczego, a następnie oddział Zespołu Parków Krajobrazowych. Po wojnie budynek był kilkakrotnie remontowany. Hol parteru zdobią pary kolumn i dekoracja stiukowa. Zachowała się zabytkowa drewniana klatka schodowa, a na piętrze część boazerii przytrzymującej tapety z materii. Z dawnego wyposażenia pałacu pozostały także szafy biblioteczne i kredens kuchenny oraz nieliczne meble i obrazy eksponowane w Dworku Krasińskiego. Obecnie Pałac zarządzany przez Starostwo stoi pusty '51"N 19 26'22"E na mapie:s W latach pałac został gruntownie przebudowany wg projektu Jana Heuricha i Zygmunta Hendla. Hrabia Karol Raczyński ożenił się z księżną Stefanią Czetwertyńską i przygotował pałac jako swoje gniazdo rodzinne. Front zwrócony na zachód zdobi pięcioosiowy ryzalit, zakończony trójkątnym przyczółkiem z kartuszem herbowym. W północnym skrzydle znajdowała się romantyczna wieża, którą ze względów strategicznych rozebrano w połowie 1939 r. Przed portykiem zdobiącym główne wejście do pałacu ustawione są dwa marmurowe lwy, podtrzymujące tarcze z herbami: Nałęcz (Przewiązka) - hrabiów Raczyńskich i Czetwertyński I (Święty Jerzy zabijający smoka) - książąt Czetwertyńskich. Były one na czas wojny zakopane w miejscu, w którym obecnie stoją. Podczas wojny hitlerowcy zajęli pałac i przenieśli Raczyńskich do dworku. W 1944 r. wysiedlili rodzinę właścicieli do Częstochowy, aby nie widzieli dokonywanej kradzieży. Najcenniejsze elementy wyposażenia pałacu Niemcy wywieźli w 1945 r. Resztę zniszczyli po wkroczeniu Rosjanie. Po wojnie władze komunistyczne zabroniły Raczyńskim Janów Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP Neobarokowy kościół Niepokalanego Poczęcia NMP w Janowie pochodzi z lat Poprzednio wznosiły się tutaj dwa inne kościoły - drewniany z 1709 r. i murowany z 1878 r. Przed wybuchem I wojny światowej w Janowie istniał niewielki kościół parafialny. Jednak w grudniu 1914 r. został on zniszczony przez artylerię wojsk niemieckich. Obecny kościół posiada polichromię z lat 80. XX w., która zastąpiła wcześniejsze malowidła z lat 40. XX w. Jego ołtarz główny nosi cechy neobarokowe, podobnie jak ambona z rzeźbami trzech aniołów. Do wyposażenia świątyni należą m.in. kielich z XVIII w. oraz monstrancja z 1854 r. Przy wejściu do niej widnieją dwie tablice. Pierwsza z nich dedykowana jest pamięci kpt. Jerzego Kurpińskiego, dowódcy oddziału AK "Ponury. Natomiast druga - księdzu Leonowi Kuchcie i organiście Władysławowi Misterkowi, którzy zginęli z rąk Niemców podczas II wojny 10

11 światowej '17"N 19 26'03"E na mapie:t fot. I. Bartkowiak, fot. K. Pierzgalski, fot. arch. UG Janów, bodzio Przewodnik wygenerowany w serwisie Wszystkie prawa zastrzeżone. Żadna część ani całość Mini przewodnika nie może być reprodukowana ani przetwarzana w sposób elektroniczny, mechaniczny, fotograficzny i inny; nie może być użyta do innej publikacji oraz przechowywana w jakiejkolwiek bazie danych bez pisemnej zgody Administratora serwisu. Copyright 2007 Polska Niezwykła Wygenerowano: wtorek 28 czerwca :53:50 Ostrężnik Jaskinia Ostrężnicka Jura Krakowsko-Częstochowska. Na północno-zachodnim zboczu wzgórza, na którym znajdziemy ruiny zamku Ostrężnik znajdziemy wejście do malutkiej jaskini. Jej długość to 90 metrów. Jaskinia ma rozwinięcie poziome, a podwójne wejście przypomina płuca i tak nazywają ją miejscowi. W namulisku jaskini znaleziono kości zwierząt oraz ślady człowieka prehistorycznego. Całe wzgórze to sporo ekspozycji krasowych - malutkich jaskiń, szczelin, pęknięć 50 40'33"N 19 24'05"E na mapie:u Autorzy zdjęć (w kolejności): fot. T. Gębuś, fot. I. Bartkowiak, fot. I. Bartkowiak, fot. I. Bartkowiak, granat86, fot. I. Bartkowiak, fot. arch. UG Janów, Jurek K, jorgt65, fot. R. Sąsiadek, fot. arch. UG Janów, MICHHS, fot. K. Pierzgalski, MICHHS, fot. I. Bartkowiak, MICHHS, WWAT, 11