NA ZDROWE SERCE I MOCNE TĘTNICE

Transkrypt

1 Żurawina Któż nie zna drobnych, czerwonych i cierpkich owoców żurawiny drobnej, wiecznie zielonej krzewinki. Niegdyś rosła ona powszechnie na torfowiskach i w bagiennych lasach Europy północnej i wschodniej, a także na Syberii, w Kanadzie i na północy Stanów Zjednoczonych. Niestety na skutek osuszania bagien i torfowisk obecnie w Europie występuje coraz rzadziej. W Polsce spotykana jest dziko rosnąca żurawina błotna (Vaccinium oxycoccus) głównie w Puszczy Knyszyńskiej, Białowieskiej, lasach biłgorajskich i na Pomorzu Zachodnim. Gatunkiem uprawnym, występującym rdzennie na północy kontynentu amerykańskiego jest żurawina wielkoowocowa (Vaccinium macrocarpon). Oba te gatunki mają czerwone owoce o charakterystycznym kwaśnym smaku. Żurawiny od dawna stosowane były przez zielarzy do leczenia zapaleń dróg moczowych, kamicy nerkowej i jako środek wzmacniający odporność organizmu. Potwierdziły to badania przeprowadzone w ostatnim dziesięcioleciu w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Izraelu. Udowodniły one korzystny efekt leczenia żurawiną w zapaleniach dróg moczowych i miażdżycy. O zainteresowaniu Amerykanów tą krzewinką świadczy nie tylko fakt, że w wielu uznanych ośrodkach akademickich i szpitalach klinicznych prowadzone są badania jej leczniczych właściwości. Szklanka soczystych jagód żurawiny dostarcza 3,2 g błonnika (tyle, ile duże jabłko), ma nawet 30 mg witaminy C, witaminę B1 i B2, sole mineralne: wapń, fosfor, miedź i jod, garbniki, taniny oraz kwas cytrynowy i jabłkowy. To one nadają owocom charakterystyczny cierpko-słodki smak. Żurawina zawiera też sporo kwasu benzoesowego naturalnego konserwantu. Dzięki niemu zachowuje świeżość na długo po zerwaniu owoców. W lodówce przechowasz ją sześć tygodni, a w zamrażalniku nawet rok. Naukowcy potwierdzają, że żurawina należy do czołówki roślin o właściwościach prozdrowotnych. Cierpkie jagody żurawiny zawierają sporo cytrynianów, które mogą ograniczać powstawanie złogów szczawianowo-wapniowych. Dlatego regularne picie dużej ilości soku żurawinowego pozwala zapobiegać powstawaniu kamieni nerkowych, ale także je rozpuszczać. Co więcej, żurawina ma działanie antybakteryjne i może zwalczać infekcje dróg moczowych. Żurawina hamuje przyleganie bakterii E.coli do ścian komórkowych dróg moczowych, ogranicza ich namnażanie i ułatwia wydalanie. Podobnie żurawina działa na bakterie Helicobacter pylori odpowiadające za powstawanie wrzodów oraz na drobnoustroje wywołujące próchnicę, choroby dziąseł i przyzębia. Substancje zawarte w cierpkiej żurawinie działają na zęby jak teflon. Tworzą one powłokę utrudniającą przyleganie bakterii do szkliwa i infekowanie dziąseł. Ale to nie wszystko. Żurawina przyniesie ulgę także kobietom w okresie menopauzy. NA ZDROWE SERCE I MOCNE TĘTNICE Największe zainteresowanie badaczy wzbudzają właściwości przeciwutleniające drobnych owoców żurawiny, porównywane do działania czerwonego wina. Naukowcy przekonują, że regularne picie soku żurawinowego zmniejsza ryzyko miażdżycy i chorób układu krążenia. A to dzięki bioflawonoidom, które zapobiegają powstawaniu zakrzepów i rozszerzają naczynia krwionośne. Mają pozytywny wpływ na poziom dobrego cholesterolu HDL, co obniża ryzyko zawałów serca. Przeciwutleniacze zawarte w żurawinie chronią też organizm przed 1

2 uszkodzeniami wywołanymi działaniem wolnych rodników, zapobiegając niektórym nowotworom, np. okrężnicy lub płuc. ŻURAWINA, ZASTOSOWANIE W ZAPALENIACH DRÓG MOCZOWYCH Badania statystyczne dowodzą, że niemal co trzecia kobieta zapada w swoim życiu na zapalenie dróg moczowych, a wiele z nich cierpi z powodu tej choroby przynajmniej raz w roku. Do zakażenia dochodzi bardzo łatwo, ze względu na to, że kobiety mają krótsze przewody moczowe niż mężczyźni. Ułatwia to bakteriom penetrację moczowodów i osadzanie się w pęcherzu moczowym, gdzie powodują stany zapalne. Mężczyźni, narażeni są również, jednak zapadają na tę chorobę ośmiokrotnie rzadziej niż kobiety. W wielu szpitalach w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, sok z żurawin stosowany jest profilaktycznie przeciwko zapaleniom dróg moczowych. Pozwala to zmniejszyć zużycie antybiotyków i obniżyć koszty leczenia. Jest to szczególnie ważne u pacjentów po urazach kręgosłupa, gdyż mają oni problemy z przetrzymywaniem moczu w pęcherzu co prowadzi do podatności na zapalenia dróg moczowych. Także u pacjentów cewnikowanych często dochodzi do zakażeń dróg moczowych. W takich warunkach sok z żurawin jest doskonałym środkiem profilaktycznym, gdyż jak wykazały badania zmniejsza on przyczepność bakterii także do szkła i tworzyw sztucznych. Najbardziej znane badania, nad wpływem regularnego spożywania soku z żurawin na częstotliwość zapadania na zapalenie dróg moczowych, przeprowadzili naukowcy pod kierownictwem J. Avorna z Harvardu. Przeprowadzili badania na grupie 153 kobiet. Połowa grupy dostawała do wypicia 300 ml, czyli dużą szklankę soku dziennie, przez okres sześciu miesięcy. Druga połowa kobiet nie spożywała w tym czasie żurawiny. Okazało się, że kobiety pijące sok z żurawin, miały o 58% mniejszy poziom bakterii w moczu. Także zużycie antybiotyków u osób, które już zapadły na zapalenie dróg moczowych było o połowę mniejsze niż w grupie nie przyjmującej soku. Także badania przeprowadzone przez Sobotę, wykazały, że spożywanie żurawiny może zapobiegać zapaleniom dróg moczowych poprzez wypłukiwanie bakterii E. coli z dróg moczowych. WŁAŚCIWOŚCI ANTYOKSYDACYJNE ŻURAWINY Wstępne badania potwierdziły, że spożycie soku z żurawin daje doskonałe efekty w zapobieganiu chorobom serca. Flawonoidy występujące w żurawinie swą budową podobne są do tych występujących w czerwonym winie. Naukowcy uważają, że związki te są odpowiedzialne za zmniejszenie zapadalności na choroby wieńcowe poprzez powstrzymywanie tworzenia zakrzepów krwi oraz korzystny wpływ na rozszerzanie naczyń krwionośnych. Związki te mają także własności antyoksydacyjne, dzięki czemu zapobiegają utlenianiu cholesterolu, co znacząco zmniejsza ryzyko arteriosklerozy i zapychaniu naczyń krwionośnych. Dr Wilson z Uniwersytetu Wisconsin-La Crosse ustalił, że żurawiny zawierają duże ilości flawonoidów. Przeprowadził pierwsze badania nad wpływem spożycia soku z żurawin na choroby wieńcowe. W 1997 roku Wilson w badaniach laboratoryjnych z użyciem lipoprotein o niskiej gęstości wykazał, że ekstrakt z surowych żurawin posiada właściwości antyutleniające. W 1998 roku badania Wilsona dowiodły, że butelkowy sok z żurawin również zawiera aktywne antyoksydanty. We wspólpracy z dr Margaret Maher odkryli w badaniach na szczurach, że sok z żurawin zwiększa objętość przetaczanej krwi u zwierząt. Wyniki te sugerują, że sok z żurawin wywiera podobny wpływ na przepływ krwi u ludzi. Badania Wilsona wykazały, że zawartość polifenoli o właściwościach jest taka sama w żurawinach i czerwonym winie. Badania przeprowadzone w 2000 roku na Politechnice w Kopenhadze potwierdziły antyoksydacyjne właściwości żurawiny. Wyniki obu tych badań sugerują, że sok z żurawin powinien znaleźć się w diecie osób z problemami sercowymi. 2

3 ZAPOBIEGANIE CHOROBOM WRZODOWYM Badania przeprowadzone na Uniwersytecie w Tel Avivie ujawniły, że związki chemiczne zawarte w żurawinie, a zidentyfikowane jako skondensowane taniny powstrzymują niektóre z wywołujących choroby wrzodowe bakterii przed osadzaniem się na ścianach żołądka. Opierając się na wynikach badań potwierdzających, że związki chemiczne o dużej masie molowej wyodrębnione z soku z żurawin powstrzymują bakterie Escherichia coli od adhezji do komórek ludzkich przeprowadzono badania, mające na celu wykazać wpływ soku z żurawin na adhezję bakterii Helicobacter pylori do unieruchomionego ludzkiego śluzu żołądkowego oraz do erytrocytów. Użyto trzech łańcuchów Helicobacter pylori badając ich możliwości adhezji. Badania te wykazały, że związki zawarte w żurawinie mają właściwości powstrzymywania osadzania się bakterii Helicobacter pylori na śluzie żołądka. DZIAŁANIE PRZECIWBAKTERYJNE Na Uniwersytecie Kalifornijskim przeprowadzono badania, które w warunkach laboratoryjnych udowodniły szersze spektrum działania przeciwbakteryjnego soku z żurawin. Wyniki tych badań mogą mieć zastosowanie w wykorzystaniu żurawin w walce z bakteriami Staphylococcus aureus, Salmonella enteritidis oraz E. coli. Koncentrat soku został rozcieńczony w stosunku 1:1 z bulionem sojowym i doprowadzony do ph 7,0, aby wykluczyć możliwość zakłócenia wyniku badań przez środowisko kwaśne. Do pożywki dodano z wyhodowanych wcześniej kolonii bakterii około 104 kolonii bakteryjnych na mililitr roztworu. Użyto do tego celu kultur kontrolnych zgodnych z American Type Culture Collection zarówno do czystej pożywki jak i do pożywki z sokiem żurawinowym. Obie grupy posiewów były inkubowane w 35 C. Po 90 minutach przeprowadzono zliczanie kolonii bakterii, a następnie powtórzono je po 24 h. Poniższa tabela. ukazuje otrzymane rezultaty. Ponadto używając kolonii Klebsiella pneumoniae jako wskaźnika, stwierdzono także, że właściwości antybakteryjne soku żurawinowego utrzymywały się nawet przy rozcieńczeniu. WŁAŚCIWOŚCI PRZECIWGRZYBICZNE W 1968 roku naukowcy z Massachusetts General Hospital badali in vitro efekt jaki wywołuje sok z żurawin na dziewięciu różnych typach grzybów z grupy dermatofitów, tj. grzybów powodujących choroby skóry. Jednym z tych grzybów był Trichophton rubrum. Badacze wykazali, że sok z żurawin powstrzymywał wzrost ośmiu z dziewięciu badanych grzybów. Wyniki znajdują się w poniższej tabeli. W badaniach tych kwasowość soku z żurawin została dodatkowo zmniejszona do ph = 5,6, w celu zwiększenia wzrostu grzybów CHOROBY PRZYZĘBIA Uważa się, że zmniejszenie ilości bakterii w jamie ustnej oraz zmniejszenie adhezji tych bakterii do dziąseł i zębów powinno zmniejszyć ryzyko zapalenia dziąseł i przyzębia. W 1998 roku naukowcy z Uniwersytetu w Tel Avivie, testowali koncentrat z żurawin. Ich celem było zbadanie czy ma on właściwości powstrzymujące najczęściej spotykane w jamie ustnej bakterie, przed osadzaniem się na dziąsłach i zębach. Badania wykazały, że ekstrakt z żurawin zmniejsza adhezję do dziąseł i zębów o 58%. Badacze wyrażają przekonanie, że regularne stosowanie soku z żurawin do płukania ust może być bardzo korzystne. Powinno to zredukować ilość patogennych bakterii w jamie ustnej powodujących choroby przyzębia i zmniejszyć zapadalność na choroby dziąseł. 3

4 SKŁADNIKI CZYNNE ZAWARTE W ŻURAWINACH Od wielu lat poszukiwano składnika żurawin odpowiedzialnego za jej przeciwbakteryjne działanie. Już w 1923 roku w Niemczech wysunięto hipotezę, że mechanizm ten jest wywołany poprzez zakwaszenie moczu po spożyciu żurawin. Efekt ten miał być powodowany przez kwas hopurynowy. Jednak późniejsze badania dowiodły, że ilość kwasu hipurynowego w moczu osób pijących sok z żurawin, nie może być jedynym powodem działania bakteriobójczego. Dokładne badania dowiodły, że zakwaszanie moczu po spożyciu żurawin jest zbyt krótkotrwałe, by mogło być odpowiedzialne za to korzystne działanie. Dopiero ostatnie badania przeprowadzone przez naukowców z Rutgers w New Jersey rzuciły nowe światło na rozwiązanie tej zagadki. Wyizolowali oni z owoców żurawin cykliczne proantocyjanidyny. Jak wykazały szczegółowe badania, to właśnie te związki mają właściwości zapobiegania podłączania się bakterii E. coli do komórek śluzówki człowieka. Dokładny skład żurawiny nie został jak dotąd oznaczony. Do głównych składników należą: kwasy: cytrynowy, chinowy, jabłkowy i benzoesowy; fruktoza, witaminy C, A, B1, B2, flawonoidy; kwercytyna, kemferol; antocyjany; cyjanidyna, delfinidyna, peonidyna, malwidyna; flawonole, taniny i glikozydy flawonoidowe. Bardzo ciekawe jest to, że żurawina zawiera szeroki wachlarz związków z grup flawonoidów i antocyjanów. DOSTĘPNOŚĆ ŻURAWIN NA RYNKU Żurawina dostępna w Polsce w postaci owoców to żurawina błotna. Ma ona mniejszą niż amerykańska zawartość substancji aktywnych, jednak do czasu rozpoczęcia uprawy żurawiny wieloowocowej w Polsce może być jej wartościowym substytutem. W sezonie jesiennym dostępna jest świeża żurawina z bieżących zbiorów. Owoce żurawiny, ze względu na dużą zawartość antocyjanów są bardzo cierpkie w smaku, dlatego też spożywanie ich w postaci nieprzerobionej jest utrudnione. Najlepszy ze względów terapeutycznych jest świeżo wyciskany sok z owoców. Sok najłatwiej otrzymać wyciskając owoce, które ze względu na sezonowość zbiorów i duże różnice w cenie żurawin wiosną i jesienią, warto jest kupić na zapas i zamrozić. Mrożenie owoców nie powoduje utraty ich korzystnych właściwości. Zastosowanie żurawin w formie kompotów i dżemów w celach fitoterapeutycznych jest niekorzystne ze względu na to, że gotowanie żurawin niszczy związki chemiczne odpowiedzialne za ich antybakteryjne działanie. W aptekach i sklepach zielarskich dostępne są także liofilizowane ekstrakty z żurawin. Żurawina jest także cennym źródłem naturalnych witamin i soli mineralnych. Posiada bogate zasoby naturalnej witaminy C i z tego powodu zalecano sok z żurawin na przeziębienia. Jest również ona bogatym źródłem naturalnych antyoksydantów o sile działania porównywalnej z czerwonym winem, co powoduje, że wskazania do stosowania żurawin są szerokie. Szczególnie jednak zaleca się je we wszystkich zakażeniach układu moczowego, zwłaszcza tych nawracających, kiedy leki przeciwbakteryjne stosujemy często i przewlekłe. Dotyczy to głównie dzieci z wadami układu moczowego i chorych na kamicę nerkową. 4

5 ml 5