PRZEWODNIK. po PROW

Transkrypt

1 PRZEWODNIK po PROW

2 Publikacja specjalna SGB Publikacja specjalna SGB 2 3

3 PROW Co, dla kogo, ile i kiedy? Na początku tego roku ministerstwo rolnictwa przygotowało harmonogram planowanych naborów na poszczególne działania z Program Rozwoju Obszarów Wiejskich do pierwszego kwartału przyszłego roku włącznie. Resort zastrzegł, iż planowane terminy naborów wniosków mogą ulec zmianie w wyniku procedowania zmian PROW w Komisji Europejskiej oraz przebiegu procesu legislacyjnego projektów aktów prawnych. Uruchomienie niektórych działań będzie też zależało od przebiegu procesu akredytacji agencji płatniczej, czyli Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Niektóre rodzaje wsparcia w tym roku są już zamknięte, co nie oznacza jednak, że nie będą uruchamiane w kolejnych latach. Poniżej przedstawiamy najważniejsze informacje dotyczące działań inwestycyjnych, a wybrane opisujemy szerzej na kolejnych stronach. Opracowanie przygotowane przez Tygodnik Poradnik Rolniczy wg stanu prawnego na dzień 12 maja 2016 r. WZMACNIANIE PRZEDSIĘBIORCZOŚCI DZIAŁANIE/ PODDZIAŁANIE/ TYP OPERACJI BENEFICJENCI KWOTY I STAWKI WSPARCIA Wsparcie inwestycji w przetwarzanie produktów rolnych, obrót nimi lub ich rozwój nabór lipiec 2016 r. Rozwój przedsiębiorczości rozwój usług rolniczych nabór I kwartał 2017 r. rolnik, małżonek rolnika, domownik będący osobami fizycznymi i ubezpieczonymi w KRUS dotyczy podmiotów składających wnioski w naborze tematycznym dotyczącym wsparcia rozpoczynania działalności gospodarczej w zakresie przetwórstwa produktów rolnych osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, prowadząca działalność gospodarczą w zakresie usług rolniczych jako mikroprzedsiębiorstwo lub małe przedsiębiorstwo przez co najmniej dwa lata przed złożeniem wniosku o przyznanie pomocy nabór październik 2016 r. Wsparcie inwestycji w przetwarzanie produktów rolnych, obrót nimi niemająca osobowości prawnej, która: osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna lub ich rozwój nabór wniosków ma zarejestrowaną działalność w zakresie przetwórstwa obejmujący również wsparcie lub wprowadzania do obrotu produktów rolnych budowy nowych zakładów działa jako przedsiębiorca wykonujący działalność jako przetwórczych w 4 sektorach przetwórstwa (mięsa, mleka, owoców mikroprzedsiębiorstwo, małe lub średnie przedsiębiorstwo i warzyw, zbóż) po akceptacji zmian do PROW przez KE nabór listopad 2016 r. Premie na rozpoczęcie rolnik, małżonek rolnika lub domownik ubezpieczony w KRUS działalności pozarolniczej do 300 tys. zł do 500 tys. zł więcej na str % kosztów inwestycji więcej na str. 22 do 3 mln zł dla jednego beneficjenta, a w przypadku związków grup producentów rolnych lub zrzeszeń organizacji producentów do 15 mln zł 50% kosztów inwestycji więcej na str tys. zł więcej na str

4 6 DZIAŁANIE/ PODDZIAŁANIE/ TYP OPERACJI Premie dla młodych rolników Nabór w 2016 r. zakończony, kolejny w 2017 r. Modernizacja gospodarstw rolnych nabór w 2016 r. zakończony, kolejny w 2017 r. Inwestycje odtwarzające potencjał produkcji rolnej nabór sierpień 2016 r. Tworzenie grup producentów i organizacji producentów nabór czerwiec 2016 r. Inwestycje w gospodarstwach położonych na obszarach Natura 2000 nabór marzec 2017 r. Inwestycje w gospodarstwach położonych na obszarach OSN nabór w 2016 r. zakończony, kolejny w 2017 r. Restrukturyzacja małych gospodarstw nabór I kwartał 2017 r. ROZWÓJ GOSPODARSTW BENEFICJENCI rolnik, który nie ukończył 40. roku życia i posiada min. 1 ha przez maks. 18 miesięcy rolnik, grupa rolników (min. 2) rolnik grupa utworzona z rolników (osób fizycznych) rolnik rolnik rolnik ubezpieczony w KRUS 100 tys. zł KWOTY I STAWKI WSPARCIA rozwój produkcji prosiąt do 900 tys. zł rozwój produkcji mleka krowiego do 500 tys. zł rozwój produkcji bydła mięsnego do 500 tys. zł operacje związane z racjonalizacją technologii produkcji, wprowadzeniem innowacji, zmianą profilu produkcji, zwiększeniem skali i poprawą jakości produkcji lub zwiększeniem wartości dodanej do 500 tys. zł (200 tys. zł inne) 60% kosztów kwalifikowalnych dla młodych rolników i inwestycji zbiorowych 50% dla pozostałych więcej na str. 9 do 300 tys. zł, 80% kosztów kwalifikowalnych operacji wielkość pomocy nie może przekroczyć wartości szkód spowodowanych w odpowiednim potencjale produkcyjnym w gospodarstwie więcej na str. 15 pięcioletnie dofinansowanie (maks. 100 tys. euro/rok), które zależy od udokumentowanych rocznych przychodów netto: 10% w pierwszym roku 8% w drugim roku 6% w trzecim roku 5% w czwartym roku 4% w piątym roku prowadzenia działalności więcej na str. 13 maksymalna wysokość pomocy: 200 tys. zł na inwestycje niezwiązane z budową lub modernizacją budynków inwentarskich lub magazynów paszowych 500 tys. zł jeśli operacja obejmuje budowę, modernizację budynków inwentarskich lub adaptację innych istniejących w gospodarstwie budynków na budynki inwentarskie lub magazynów paszowych 60% kosztów kwalifikowalnych operacji w przypadku młodych rolników 50% kosztów kwalifikowalnych w przypadku pozostałych operacji 50 tys. zł 60% kosztów kwalifikowalnych operacji w przypadku młodych rolników 50% dla pozostałych 60 tys. zł więcej na str. 7 więcej na str. 16 więcej na str tys. złotych dla młodego rolnika 100 tys. zł premii na rozpoczęcie prowadzenia gospodarstwa mogą otrzymać młodzi rolnicy. Pieniądze trzeba wydać na inwestycje związane z prowadzeniem gospodarstwa, przy czym 70% należy przeznaczyć na zakup środków trwałych. Zgodnie ze znowelizowanymi w tym roku przepisami, o premię może starać się osoba fizyczna, która: w momencie składania wniosku nie ukończyła 41. roku życia, posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe lub je uzupełni, rozpoczęła urządzanie gospodarstwa rolnego, tzn. stała się właścicielem lub objęła w posiadanie gospodarstwo rolne o powierzchni co najmniej 1 ha gruntów rolnych nie wcześniej niż w okresie 18 miesięcy przed dniem złożenia wniosku o przyznanie pomocy, przed dniem rozpoczęcia urządzania gospodarstwa: nie wystąpiła m.in. o: przyznanie płatności bezpośrednich, pomoc finansową na operację typu Premie dla młodych rolników w ramach PROW , wsparcia z działania Ułatwienie startu młodym rolnikom z poprzednich PROW, Korzystanie z usług przez rolników i posiadaczy lasów z PROW , jak również nie wystąpiła o pomoc finansową w ramach Programu SAPARD, nie była posiadaczem zwierząt gospodarskich objętych obowiązkiem zgłoszenia do rejestru zwierząt gospodarskich oznakowanych i siedzib stada, nie prowadziła działu specjalnego produkcji rolnej. 7

5 Obowiązki młodego Młodzi rolnicy, którzy w momencie składania wniosku nie rozpoczną prowadzenia działalności rolniczej na własny rachunek, muszą to zrobić najpóźniej w terminie 9 miesięcy od doręczenia decyzji o przyznaniu pomocy. Tyle też mają czasu na ubezpieczenie się w KRUS z mocy ustawy w pełnym zakresie jako rolnik. Później muszą kontynuować to ubezpieczenie przez 12 miesięcy od dnia wypłaty pierwszej raty pomocy. Nie mogą więc w tym czasie podejmować żadnej działalności, która powodowałaby objęcie powszechnym ubezpieczeniem społecznym, czyli np. nie powinni pracować nie tylko na umowę o pracę, ale także na umowę-zlecenie. Premia jest dostępna dla rolników, których gospodarstwo ma wielkość ekonomiczną na poziomie min. 13 tys. euro i nie więcej niż 150 tys. euro. W biznesplanie rolnik musi dokładnie opisać stan gospodarstwa w momencie złożenia dokumentów o premię oraz sytuację docelową. Powinien bowiem wykazać, w jaki sposób zwiększy wielkość ekonomiczną o min. 10%. Punkt do punktu O przyznaniu premii zadecydują punkty. Aby wniosek był rozpatrywany, trzeba zdobyć ich min. 12, maksymalnie można ich otrzymać 37. Najwięcej przyznawanych jest za powierzchnię gospodarstwa, kwalifikacje rolnicze oraz inwestycje w zakresie ochrony środowiska i klimatu. Dlatego też, choć przepisy pozwalają na uzupełnienie kwalifikacji w ciągu 36 miesięcy od otrzymania decyzji o przyznaniu premii, ci, którzy ich nie mają, tracą na starcie min. 2 punkty (za kwalifikacje przyznaje się maks. 5 punktów), chyba że ukończyli np. technikum z tytułem technika, ale nie zdali egzaminu końcowego przed komisją, wtedy (jak wskazuje resort rolnictwa) otrzymają punkty pod warunkiem zdania tego egzaminu. Maksymalnie 5 punktów można uzyskać również za powierzchnię gospodarstwa. Za każdy hektar powyżej wymaganego (średnia krajowa lub Zakłada się, że z premii nie można kupować używanego sprzętu i wyposażenia. Przy czym trzeba udokumentować, iż min. 70% przeznaczy się na zakup środków trwałych. Zalicza się do nich w szczególności: nieruchomości w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki, maszyny, urządzenia, środki transportu, inwentarz żywy. Na realizację biznesplanu młody rolnik ma maks. 3 lata od złożenia wniosku o pierwszą płatność. Po jego realizacji wnioskuje dopiero o wypłatę drugiej raty, czyli 20 tys. zł. Należy pamiętać, iż młody rolnik zostanie zobowiązany do prowadzenia w gospodarstwie ewidencji przychodów i rozchodów. Trzeba ją prowadzić min. przez 5 lat od otrzymania pierwszej raty premii. Pomoc nie może zostać przeznaczona na: chów drobiu (z wyjątkiem produkcji ekologicznej), prowadzenie plantacji roślin wieloletnich na cele energetyczne oraz niektórych działów specjalnych produkcji rolnej. wojewódzka) przyznaje się 0,25 punktu. Przy czym wymagana jest średnia krajowa, chyba że gospodarstwo jest położone w województwie, gdzie średnia powierzchnia gospodarstwa jest niższa od krajowej, wtedy wymaga się średniej wojewódzkiej. Dane dotyczące powierzchni użytków rolnych w poszczególnych województwach można znaleźć na stronie internetowej ARiMR. Przynajmniej 70% minimalnej wielkości gospodarstwa musi stanowić przedmiot własności młodego rolnika, użytkowania wieczystego lub dzierżawy z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Oznacza to, że prywatna dzierżawa, choć możliwa, może dotyczyć maks. 30% minimalnej wymaganej do premii powierzchni. Pieniądze na porodówkę, oborę i maszyny Modernizacja gospodarstw rolnych to najpopularniejsze wsparcie inwestycji w gospodarstwach rolnych. Nowa modernizacja jest jednak bardzo skomplikowana, a katalog dokumentów i załączników, jakie rolnik musi dołączyć do wniosku, znacznie rozbudowany. Trzeba się więc do niej dobrze przygotować i poszukać w porę dobrego doradcy, który poprowadzi nas przez całą procedurę. Jeśli rolnik będzie starał się o dofinansowanie produkcji prosiąt, może liczyć na pomoc w wysokości do 900 tys. zł, jeśli złoży wniosek na rozwój produkcji mleka krowiego lub bydła mięsnego do 500 tys. zł. Na inwestycje prowadzące do racjonalizacji technologii produkcji, wprowadzenia innowacji, zmiany profilu produkcji, zwiększenia skali produkcji, poprawy jakości produkcji lub zwiększenia wartości dodanej produktu przewidziano również maks. 500 tys. zł pod warunkiem jednak, że będą związane z produkcją zwierzęcą. W innych zaś sytuacjach, np. w przypadku zakupu maszyn polowych, dofinansowanie wyniesie maks. 200 tys. zł. Warunkiem otrzymania wyższego dofinansowania jest więc powiązanie inwestycji z produkcją zwierzęcą. Jeśli rolnik będzie chciał np. postawić budynek inwentarski niezwiązany z produkcją prosiąt, ale np. będzie to tuczarnia lub warchlakarnia, może wnioskować o wsparcie w wysokości 500 tys. zł, 900 tys. zł jest bowiem zarezerwowane tylko dla produkcji prosiąt. Jeśli jednak będzie chciał postawić nową chlewnię i silos na kukurydzę, którą będzie spasał lochy, czyli będzie to operacja związana z produkcją prosiąt, może włączyć ten zakup w dofinansowanie z limitem 900 tys. zł. 8 9

6 Preferencje dla młodych i grupy Zadecydują punkty Poziom dofinansowania wynosi standardowo 50% poniesionych kosztów kwalifikowalnych. Może być wyższy i wynieść 60%, ale tylko w przypadku gdy o pomoc ubiega się młody rolnik lub gdy wniosek o wsparcie składa wspólnie kilku rolników. Należy jednak mieć na uwadze, iż młody rolnik, aby dostać wyższe dofinansowanie na potrzeby tego działania, musi wykazać się odpowiednimi kwalifikacjami zawodowymi. Warto także wiedzieć, iż młody rolnik, który otrzymał premię z działania Ułatwianie startu młodym rolnikom nie może tych pieniędzy wnieść jako wkład własny do modernizacji. Natomiast aby wniosek można było złożyć grupowo, wystarczy dwóch rolników. Każdy z nich musi jednak spełniać warunki przyznania pomocy, czyli m.in. być pełnoletnim, kierować gospodarstwem, mieć nadany numer identyfikacyjny. Według nowych zasad rolnicy wnioskujący o pomoc muszą wykazać, Limitów się nie sumuje Planując inwestycję, każdorazowo trzeba mieć jednak na uwadze, iż realizacja operacji musi doprowadzić do wzrostu wartości dodanej brutto w gospodarstwie (GVA) co najmniej o 10% w odniesieniu do roku, w którym przypada dzień rozpoczęcia terminu składania wniosków o przyznanie pomocy. Jest na to 5 lat od dnia przyznania pomocy. Trzeba więc tak wybierać rodzaje inwestycji lub tak je łączyć, aby ten warunek spełnić. że prowadzą działalność rolniczą w celach zarobkowych. Należy udowodnić, iż w ciągu 12 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku o przyznanie pomocy uzyskało się przychód ze sprzedaży produktów rolnych w wysokości co najmniej 5 tys. zł. Posłużyć temu mogą faktury VAT lub VAT RR, lub wydruki paragonu fiskalnego kas rejestrujących, lub dokumentacja podatkowa podatku dochodowego od osób fizycznych. Nie ma więc możliwości wykazania uzyskania przychodu ze sprzedaży produktów rolnych na podstawie wyłącznie umowy kupna- -sprzedaży. Należy także pamiętać, że przyznane limity wsparcia obowiązują w trakcie całego PROW oraz że limity w ramach różnych rodzajów operacji się nie łączą. Czyli jeśli rolnik złożył wniosek w bieżącym roku na dofinansowanie budowy, np. porodówki, na kwotę w wysokości 300 tys. zł, może w kolejnych latach wziąć wsparcie, np. na inwestycje związane z produkcją prosiąt, w wysokości maks. 600 tys. zł albo na budowę tuczarni maks. 500 tys. zł lub na zakup maszyn maks. 200 tys. zł. Wspólne wnioskowanie nie powoduje, że grupa będzie traktowana jako jeden beneficjent. Jeśli więc dwóch rolników wystąpi o dofinansowanie do sprzętu rolniczego, ich wspólny limit wyniesie 400 tys. zł, a każdy będzie musiał określić, ile przypadnie na jednego oczywiście nie może być to więcej niż 200 tys. zł. Pieniądze na Modernizację gospodarstw rolnych są przewidziane dla gospodarstw, których wielkość ekonomiczna mierzona współczynnikiem standardowej produkcji (SO) wynosi minimum równowartość 10 tys. euro i nie przekracza 200 tys. euro. Gdy o dofinansowanie wystąpi się wspólnie, trzeba razem wykazać 15 tys. euro. Na stronie internetowej ARiMR w zakładce dotyczącej pomocy unijnej znajduje się kalkulator obliczania wielkości ekonomicznej gospodarstw (SO). Należy mieć na uwadze, że nawet przy grupowym sięganiu po pomoc w wyniku realizacji operacji, w roku złożenia wniosku o płatność końcową, gospodarstwo każdego z rolników musi osiągnąć wielkość ekonomiczną wynoszącą co najmniej 10 tys. euro. Osoby wspólnie wnioskujące muszą zawrzeć pomiędzy sobą umowę, która będzie obejmowała postanowienia dotyczące zasad wspólnego używania przedmiotu operacji oraz zakresu prac wykonywanych przez każdą z nich. Powinna uwzględniać zasoby i potrzeby gospodarstw. Umowa musi być zawarta na piśmie, a jej czas trwania nie może być krótszy niż 7 lat od dnia złożenia wniosku o przyznanie pomocy. Złożone przez rolników wnioski zostaną poddane ocenie punktowej. Suma uzyskanych punktów będzie decydowała o kolejności rozpatrywania wniosków. W operacjach nastawionych na rozwój produkcji prosiąt, produkcji mleka krowiego, produkcji bydła mięsnego punktowane będą inwestycje budowlane przyczyniające się bezpośrednio do zwiększenia produkcji. Preferowane będą operacje, w wyniku realizacji których nastąpi zwiększenie liczebności stada (loch, krów mlecznych, krów mamek) najwyższa liczba punktów będzie przyznawana za wzrost o co najmniej 50 sztuk. Ponadto preferowane będą operacje przyczyniające się do osiągnięcia określonej wielkości stada. Mając na uwadze realizację celów przekrojowych, preferowane będą operacje przyczyniające się do poprawy sytuacji w zakresie ochrony środowiska i klimatu oraz produkcja ekologiczna. W przypadku operacji realizowanych w ramach obszaru związanego z racjonalizacją technologii produkcji, wprowadzeniem innowacji, zmianą profilu produkcji, zwiększeniem skali produkcji, poprawą jakości produkcji lub zwiększeniem wartości dodanej produktu, preferowane będą operacje dotyczące budowy lub modernizacji budynków inwentarskich oraz magazynów paszowych w gospodarstwach, w których prowadzona jest produkcja zwierzęca. Punkty za to kryterium przyznawane będą w zależności od stopnia udziału tej inwestycji w całej operacji. Zgodnie z celem tego obszaru preferowane będą również operacje związane ze zmianą profilu produkcji, co wpłynie również na zróżnicowanie produkcji rolnej w gospodarstwie

7 Własne i nie tylko Do obliczania wielkości SO i powierzchni gospodarstwa bierze się pod uwagę następujące grunty: stanowiące przedmiot własności, wzięte w użytkowanie wieczyste, dzierżawione z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa lub od jednostek samorządu terytorialnego, na podstawie umowy dzierżawy zawartej na czas nieoznaczony albo na okres co najmniej 7 lat od dnia złożenia wniosku o przyznanie pomocy, dzierżawione od podmiotów innych niż wymienione powyżej, jeżeli umowę dzierżawy zawarto w formie aktu notarialnego albo z datą pewną na okres co najmniej 7 lat od dnia złożenia wniosku o przyznanie pomocy, do których przyznano dopłatę bezpośrednią. Inwestuj w grupę producencką Beneficjenci PROW w ramach Modernizacji gospodarstw rolnych z PROW mogą uzyskać wsparcie na zakup maszyn, ale muszą to być maszyny innego rodzaju lub przeznaczenia niż zakupione w ramach starego programu. Jakie rodzaje kosztów są uznawane za kwalifikowalne? Pomoc przyznaje się w formie refundacji części kosztów kwalifikowalnych, do których zalicza się koszty: budowy, przebudowy, remontu połączonego z modernizacją budynków lub budowli wykorzystywanych do produkcji rolnej, w tym przygotowania do sprzedaży produktów rolnych wytwarzanych w gospodarstwie, zakupu lub związane z umową leasingu zakończonego przeniesieniem prawa własności nowych maszyn, urządzeń, wyposażenia do produkcji rolnej, w tym przygotowania do sprzedaży produktów rolnych wytwarzanych w gospodarstwie, do wartości rynkowej majątku, zakładania sadów lub plantacji krzewów owocowych gatunków owocujących efektywnie dłużej niż 5 lat, budowy albo zakupu elementów infrastruktury technicznej wpływających bezpośrednio na warunki prowadzenia działalności rolniczej, ogólne (w wysokości maks. 10% pozostałych kosztów kwalifikowalnych), tj: przygotowania dokumentacji technicznej operacji, w szczególności: kosztorysów, projektów architektonicznych lub budowlanych, operatów wodnoprawnych, ocen lub raportów oddziaływania na środowisko, dokumentacji geologicznej lub hydrologicznej, wypisów i wyrysów z katastru nieruchomości, projektów technologicznych, sprawowania nadzoru inwestorskiego lub autorskiego, związane z kierowaniem robotami budowlanymi, opłat za konsultacje, doradztwo na temat zrównoważenia środowiskowego i gospodarczego, w tym studia wykonalności. Za kwalifikowalne traktuje się rodzaje kosztów ponoszonych od dnia zawarcia z ARiMR umowy o przyznaniu pomocy, jeżeli realizacja zestawienia rzeczowo-finansowego operacji w zakresie danego kosztu została rozpoczęta nie wcześniej niż w tym dniu. W przypadku zaś kosztów stanowiących koszty ogólne poniesione nie wcześniej niż 1 stycznia 2014 r. Pięć lat wsparcia uzależnionego od rocznych przychodów netto grupy oferuje działanie Tworzenie grup producentów i organizacji producentów. Pieniądze można przeznaczyć zarówno na cele administracyjne, jak i inwestycyjne. Grupa będzie mogła korzystać z dofinansowania również wtedy, gdy zajmuje się przetwórstwem. Tym razem jednak o dofinansowanie będą mogły starać się wyłącznie grupy składające się z osób fizycznych. Z działania będą mogły skorzystać grupy i organizacje, które powstaną po 1 stycznia 2014 r. Uwaga: dofinansowanie będzie niedostępne dla grup drobiarskich. Tylko dla nowych Członkami grupy nie będą mogły być także osoby, które już kiedyś wchodziły w skład grupy korzystającej z unijnego dofinansowania zawiązanej ze względu na ten sam produkt ani osoby, które obecnie są w takiej grupie. Ze względu na to, że dużą popularnością cieszyło się zawiązanie grup w kategoriach ziarno zbóż oraz nasiona roślin oleistych, warto dodać, że teraz funkcjonuje jedna kategoria łącząca te produkty. Oznacza to, że nie będą mogli do niej przystąpić producenci, którzy wchodzili lub wchodzą w skład grupy ziarnowej lub nasiennej, która korzystała z dofinansowania. Co jednak ważne, projekt rozporządzenia dopuszcza możliwość wypłaty wsparcia dla sprzedaży produktów zakupionych od członków grupy i przez nią przetworzonych. Pod warunkiem, że produkt końcowy będzie tym wykazanym w załączniku I do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Tak więc grupa zajmująca się przetwórstwem nie dosyć, że może uzyskać dofinansowanie, to jeszcze nie straci preferencji podatkowych, bo nie zostanie wykreślona z rejestru. Projektowane przepisy dopuszczają także możliwość, aby z dofinansowania mogła skorzystać spółdzielnia, jeśli uzyska status grupy, w skład której wchodzą nie tylko producenci rolni. Oczywiście o ile spełnią wymagane przepisami warunki

8 Pięć punktów dla spółdzielni Wnioski od grup, podobnie jak inne rodzaje pomocy z PROW, będą teraz punktowane i to liczba punktów zadecyduje o kolejności przysługiwania wsparcia. Aż 5 punktów będzie można dostać, jeśli grupa zorganizowana jest w formie spółdzielni. Tą samą liczbą punktów będą premiowane działania inwestycyjne, które zostaną uznane za innowacyjne oraz będą przeciwdziałać zmianie klimatu lub ochrony środowiska. Trzy punkty będzie można uzyskać natomiast, gdy grupa zrzesza rolników wytwarzających produkty o wysokiej jakości oraz producentów świń, bydła owiec i kóz. Trzema punktami będzie nagradzane również wytwarzanie roślin na cele energetyczne lub do wykorzystania technicznego oraz produkcja miodu i produktów pszczelich oraz chmielu. Grupa, która będzie utworzona min. z 10 członków, zyska 2 punkty, a za każdego kolejnego członka 0,1 punktu. ARiMR będzie oceniać także, na jakim obszarze pod względem rozdrobnienia agrarnego położona jest tworząca się grupa. Wsparcie na odtworzenie produkcji Wyprodukowane i przetworzone Tak jak w poprzednich programach, wsparcie finansowe dla grupy będzie uzależnione od wartości przychodów netto producentów ze sprzedaży produktów w poszczególnych latach poza grupę. Będzie wypłacane w formie rocznych płatności i obejmuje okresy kolejnych 12 miesięcy prowadzenia działalności, licząc od uprawomocnienia się decyzji o uznaniu grupy. Dofinansowanie przewidziane jest na 5 lat. Przy czym obecnie projektowane przepisy przewidują wypłatę pomocy także na podstawie przychodu uzyskanego przez grupę ze sprzedaży produktów przetworzonych, które powstały z produktów kupionych od jej członków w kategorii, dla której ją zawiązano. Zakłada się, że ostatnia, piąta, płatność zostanie wypłacona dopiero po tym, jak ARiMR stwierdzi, iż grupa wywiązała się z obowiązków założonych w biznesplanie. Dofinansowanie będzie można wykorzystać na cele administracyjne i inwestycyjne. Należy jednak pamiętać, zwłaszcza w sytuacji gdy grupa będzie spółdzielnią, aby nie stracić statusu średniego przedsiębiorstwa, gdyż pomoc jest przeznaczona wyłącznie dla mikroprzedsiębiorstw, małych i średnich przedsiębiorstw. Przedstawione zasady opierają się na projekcie rozporządzenia. Dofinansowanie jest przewidziane dla przedsiębiorstw (grup, organizacji producentów) działających jako mikroprzedsiębiorstwo, małe lub średnie przedsiębiorstwo. Wysokość pomocy Grupa lub organizacja producentów może liczyć na pięcioletnie dofinansowanie, które zależy od udokumentowanych rocznych przychodów netto. Wyniesie ono: 10% w pierwszym roku, 8% w drugim roku, 6% w trzecim roku, 5% w czwartym roku, 4% w piątym roku prowadzenia działalności. Rocznie grupa (organizacja) nie będzie mogła jednak otrzymać więcej niż równowartość w złotych 100 tys. euro. Rolnicy, których gospodarstwa ucierpiały w wyniku klęski żywiołowej, mogą wystąpić o wsparcie na odtworzenie produkcji roślinnej i zwierzęcej w wysokości maks. 300 tys. zł. Pomoc jest udzielana na materialne lub niematerialne inwestycje odtwarzające potencjał produkcji roślinnej lub zwierzęcej, zniszczony w wyniku klęsk żywiołowych, w tym chorób zwierząt, niekorzystnych zjawisk klimatycznych i katastrof. Wsparcie można przeznaczyć na odtworzenie tych składników, które uległy uszkodzeniu lub zniszczeniu, z wyłączeniem budynków lub budowli wchodzących w skład gospodarstwa. Rolnik jest bowiem zobowiązany je ubezpieczyć. Na co można wydać pieniądze? Maksymalne dofinansowanie w tym działaniu wynosi 300 tys. zł, przy czym sięga 80% kosztów kwalifikowalnych operacji. Wielkość pomocy nie może jednak przekroczyć wartości szkód. Warto wiedzieć, że pomoc pomniejsza się o kwotę odszkodowania pozyskaną z polisy ubezpieczeniowej, która obejmowała zniszczoną produkcję. Jeżeli zaś szkody powstały w sadach, plantacjach krzewów owocowych owocujących efektywnie dłużej niż 5 lat lub plantacjach chmielu, które trzeba obowiązkowo ubezpieczyć, a rolnik tego nie zrobił, wsparcie będzie mniejsze, niż gdyby miał polisę. Inwestycje muszą być bezpośrednio związane z działalnością rolniczą, mogą dotyczyć przygotowania do sprzedaży produktów rolnych wytwarzanych w gospodarstwie. Nie ma jeszcze rozporządzeń określających szczegóły pozyskania tej pomocy. Dofinansowanie można przeznaczyć na pokrycie kosztów: budowy, przebudowy, remontu lub modernizacji budynków lub budowli, zakupu (wraz z instalacją) lub leasingu zakończonego przeniesieniem prawa własności nowych maszyn i urządzeń, do wartości rynkowej majątku, zakupu (w tym również instalacji) lub budowy elementów infrastruktury technicznej, ogólnych, tj. przygotowania dokumentacji technicznej operacji, sprawowania nadzoru inwestorskiego lub autorskiego, lub kosztów związanych z kierowaniem robotami budowlanymi, zakupu lub rozwoju oprogramowania komputerowego oraz zakupu patentów i licencji, odtwarzania zniszczonych lub uszkodzonych plantacji chmielu i sadów lub plantacji krzewów owocowych owocujących efektywnie dłużej niż 5 lat, zakupu zwierząt gospodarskich wchodzących w skład stada podstawowego

9 Młodzi na lepszych warunkach Pomoc przyznaje się na operację, której koszty kwalifikowalne nie są finansowane z udziałem innych środków publicznych. Młody rolnik może liczyć na dofinansowanie w wysokości 60% kosztów inwestycji, natomiast pozostali rolnicy maks. 50%. O tym, kto otrzyma wsparcie, zadecydują punkty. Oceniane będą: liczba zwierząt utrzymywanych w gospodarstwie wyrażona w DJP (maks. 5 pkt), udział kosztów inwestycji związanych z przechowywaniem nawozów naturalnych oraz pasz soczystych w kosztach kwalifikowalnych ogółem (maks. 5 pkt). Dodatkowe 2 punkty otrzymają młodzi rolnicy. Z pomocy są wykluczone gospodarstwa, które prowadzą na obszarach OSN duże towarowe fermy (drobiu powyżej 40 tys. sztuk oraz świń powyżej 2 tys. stanowisk dla świń powyżej 30 kg lub 750 macior) oraz chów i hodowlę ryb. Rolnik, który skorzysta z tego wsparcia, jest zobowiązany m.in. utrzymać w gospodarstwie przez 5 lat inwestycje, które zrealizował z jego pomocą, oraz prowadzić rachunkowość. Musi również utrzymać co najmniej taki stan zwierząt, który pozwolił mu na przyznanie odpowiedniej liczby punktów. 50 tys. złotych wsparcia dla OSN Gospodarstwa, które położone są na obszarach OSN i prowadzą produkcję zwierzęcą, mają możliwość otrzymania dofinansowania inwestycji w wysokości 50 tys. zł. Pieniądze można wykorzystać na budowę, przebudowę, zakup płyt obornikowych lub zbiorników do przechowywania gnojówki (gnojowicy) oraz zbiorników lub płyt do przechowywania pasz soczystych (wraz z zakupem i montażem instalacji technicznej i wyposażenia). Przy czym inwestycje związane z przechowywaniem pasz soczystych są przewidziane tylko dla młodych rolników, czyli takich, którzy w momencie składania wniosków nie ukończą 41. roku życia i prowadzą działalność rolniczą nie dłużej niż 16 Uprawnieni do skorzystania z pomocy są rolnicy, których gospodarstwa co najmniej w części są położone na terenach uznanych nie wcześniej niż 1 maja 2012 r. za obszary OSN. 5 lat oraz posiadają kwalifikacje rolnicze. Poza wymienionymi inwestycjami 50 tys. zł będzie można wykorzystać na pokrycie kosztów rozbiórki i utylizacji materiałów pochodzących z rozbiórki, pod warunkiem że rozbiórka jest niezbędna w celu realizacji operacji, oraz na zakup: aplikatorów naturalnych nawozów płynnych typu doglebowe: redlicowe, talerzowe oraz węże wleczone, wozów asenizacyjnych z wymienionymi powyżej aplikatorami gnojowicy, rozrzutników obornika i kompostu (wraz z wyposażeniem) z adapterami: rozdrabniającym poziomym i tarczami rozrzucającymi, pionowym oraz dwubębnowym poziomym. Płyty i zbiorniki na pierwszym miejscu Jeżeli rolnik zdecyduje się na doposażenie gospodarstwa w urządzenia do aplikacji nawozów, otrzyma pomoc tylko wtedy, gdy operacja obejmie również inwestycje mające na celu spełnienie warunków przechowywania nawozów naturalnych wytwarzanych w gospodarstwie lub magazynowania pasz soczystych (zgodnie z zasadami programu wdrażanego na danym obszarze OSN). Koszt zakupu aplikatorów do gnojowicy, wozów asenizacyjnych oraz rozrzutników nie może przekroczyć dwukrotności pozostałych kosztów inwestycyjnych. Dobór maszyn i urządzeń Z 50 tys. zł można sfinansować również koszty ogólne związane z inwestycją. Są to np. kosztorysy, projekty (architektoniczne, budowlane, technologiczne), operaty wodnoprawne, oceny i raporty oddziaływania na środowisko. Do kosztów tych zalicza się też koszty związane ze sprawowaniem nadzoru inwestorskiego oraz z kierowaniem robotami budowlanymi. Koszty ogólne nie mogą jednak przekroczyć 10% pozostałych. W przypadku gdy wartość danego zadania w zestawieniu rzeczowo- -finansowym operacji przekroczy 20 tys. zł netto, przed jego realizacją należy przeprowadzić postępowanie ofertowe. Pojemność budowanych, przebudowywanych lub zakupywanych zbiorników oraz płyt powinna: zapewnić przechowywanie gnojówki i gnojowicy oraz obornika przez okres, w którym ich rolnicze wykorzystanie nie jest możliwe, jednak nie krócej niż przez 6 miesięcy, nie przekraczać więcej niż o 15% pojemności takich zbiorników lub takich płyt obliczonej dla liczby zwierząt utrzymywanych w gospodarstwie, w przeliczeniu na duże jednostki przeliczeniowe (DJP). 17

10 60 tys. złotych Dofinansowanie dla małych przetwórstwa gospodarstw Restrukturyzacja małych gospodarstw to działanie, w ramach którego można otrzymać 60 tys. zł. Tak zwana nowa niskotowarówka nie jest przewidziana dla dwuzawodowców. Działanie jest skierowane do rolników i ich współmałżonków, którzy mają gospodarstwa o wielkości ekonomicznej maks. 10 tys. euro, a ponadto przez ostatnie 24 miesiące przed złożeniem wniosku byli ubezpieczeni w KRUS w pełnym zakresie i nie prowadzili innej działalności gospodarczej lub zawodowej. Ten warunek wyklucza z pomocy dwuzawodowców, a także tych, którzy prowadzą małe firmy, będąc na tzw. podwójnym KRUS. Wnioskujący musi wykazać, że prowadzi działalność rolniczą w celach zarobkowych, czyli udokumentować, przedstawiając faktury VAT za okres ostatnich 12 miesięcy, przychód ze sprzedaży produktów rolnych na poziomie min. 5 tys. zł. Przepisy przewidują, iż z Restrukturyzacji małych gospodarstw nie będą mogły skorzystać osoby, które ze starego PROW otrzymały premię dla młodego rolnika oraz dofinansowanie na modernizację gospodarstw lub założenie firmy. Pomocy nie otrzymają także młodzi rolnicy oraz ci, którzy zmodernizowali gospodarstwa z obecnego PROW. Sto procent wsparcia trzeba wydać na prowadzenie działalności rolniczej lub przygotowanie do sprzedaży wytworzonych przez siebie produktów, a min. 80%, czyli min. 48 tys. zł, przeznaczyć na inwestycje w środki trwałe. Zainwestowane pieniądze 18 muszą spowodować wzrost wartości ekonomicznej gospodarstwa do co najmniej 10 tys. euro oraz o min. 20% w stosunku do tej, którą miało na etapie wnioskowania o pomoc. Działanie nie przewiduje zakupu używanych maszyn i urządzeń rolniczych. Postawione przy jego wsparciu budynki gospodarcze nie mogą stać na gruntach dzierżawionych od osób prywatnych. Przyznana pomoc będzie wypłacana w dwóch ratach: pierwszej nie większej niż 48 tys. zł oraz drugiej nie większej niż 12 tys. zł. O przyznaniu pomocy zadecydują zdobyte punkty. Najwyżej będą oceniane wysokie kwalifikacje zawodowe, inwestycje w ochronę środowiska oraz docelowa wielkość ekonomiczna gospodarstwa. Preferowane będą także wnioski składane przez osoby, które mają maksymalnie 40 lat. Warto także wiedzieć, że nowa niskotowarówka: nakłada na rolnika obowiązek prowadzenia ewidencji przychodów i rozchodów (przez 5 lat od wypłaty pierwszej raty), nie przechodzi na następcę, z wyjątkiem przejęcia gospodarstw w ramach dziedziczenia. Wsparcie inwestycji w przetwarzanie produktów rolnych, obrót nimi lub ich rozwój jest przeznaczone dla dwóch rodzajów podmiotów. Różne kwoty wsparcia Przedsiębiorstwa zajmujące się przetwarzaniem i wprowadzaniem do obrotu produktów rolnych mogą otrzymać maks. 3 mln zł, a te będące związkiem grup producentów lub zrzeszeniem organizacji producentów maks. 15 mln zł. Rolnicy zaś maks. 300 tys. zł. Po zakończeniu inwestycji należy min. 50% całkowitej ilości surowców do produkcji zdobywać na podstawie min. 3-letnich umów zawieranych z rolnikami, grupami i organizacjami producentów rolnych, podmiotami wstępnie przetwarzającymi produkty rolne. Szczegółowy wykaz rodzajów działalności objętych pomocą określony jest w załączniku nr 1 do rozporządzenia wykonawczego. Są to inwestycje w sektorach przetwórstwa: mleka, mięsa (bez uboju o dużej skali), owoców i warzyw (bez produkcji napojów winopodobnych i winopochodnych), zbóż (bez produkcji słodu), ziemniaków, jaj, miodu, lnu i konopi, roślin oleistych, wysokobiałkowych. W grę wchodzi także przetwarzanie na cele energetyczne oraz usługowe zamrażanie wraz z przechowywaniem produktów rolnych. Wsparciem, gdy o dofinansowanie występują podmioty inne niż rolnik, mogą być też objęte operacje dotyczące sprzedaży hurtowej produktów rolnych, a gdy będą to rolnicy sprzedaży detalicznej. Każdorazowo pomoc nie może dotyczyć uboju na dużą skalę. 19

11 Na co można wydać pieniądze? Z dofinansowania można pokryć koszty: zakupu (wraz z instalacją) lub leasingu zakończonego przeniesieniem prawa własności: maszyn lub urządzeń do przetwarzania, magazynowania lub przygotowania produktów do sprzedaży, aparatury pomiarowej, kontrolnej oraz sprzętu do sterowania procesem produkcji lub magazynowania, urządzeń służących poprawie ochrony środowiska, zakupu oprogramowania służącego zarządzaniu przedsiębiorstwem oraz sterowaniu procesem produkcji i magazynowania, ogólne (do 10% pozostałych kosztów kwalifikowalnych), budowy wyłącznie w zakresie niezbędnym do wdrożenia inwestycji polegającej na zakupie maszyn i urządzeń. Ze wsparcia wykluczono zakup środków transportu i używanych maszyn, urządzeń lub sprzętu. Premia na założenie firmy Rolnicy, którzy mają niewielkie gospodarstwa i zdecydują się na wyrejestrowanie z KRUS, zakładając firmę, mogą liczyć na premię na rozpoczęcie działalności pozarolniczej. Zadecydują punkty O kolejności przysługiwania pomocy zadecyduje suma uzyskanych punktów. Przetwórcy będą punktowani m.in. za: bycie grupą producentów rolnych, związkiem grup, organizacją producentów, zrzeszeniem organizacji oraz spółdzielnią (5 pkt), nabywanie surowców do produkcji w ramach min. 3-letnich umów długoterminowych na poziomie powyżej 75% - po zakończeniu operacji w każdym roku (5 pkt), innowacyjność, ochronę środowiska lub przeciwdziałanie zmianom klimatu (5 pkt), uczestnictwo w unijnych lub krajowych systemach jakości (3 pkt), przetwarzanie produktów rolnych pochodzących bezpośrednio od producentów ekologicznych min. 10% surowców po zakończeniu realizacji operacji (5 pkt), realizację inwestycji w gminach należących do powiatów o najwyższym poziomie bezrobocia w kraju (maks. 4 pkt), Rolnicy zdobędą punkty za: bycie młodym rolnikiem (3 pkt), innowacyjność, ochronę środowiska lub przeciwdziałanie zmianom klimatu (5 pkt), uczestnictwo w unijnych lub krajowych systemach jakości (3 pkt), przetwarzanie produktów rolnych pochodzących bezpośrednio od producentów ekologicznych min. 10% surowców po zakończeniu realizacji operacji (5 pkt), realizacja inwestycji w gminach należących do powiatów o najwyższym poziomie bezrobocia w kraju (maks. 4 pkt - przy najwyższym bezrobociu). Premia wynosi 100 tys. zł i jest przeznaczona głównie dla rolników, którzy skorzystali w obecnym PROW z działania Płatności dla rolników przekazujących małe gospodarstwa. Działanie ma być uruchomione w pierwszym kwartale 2017 r. Wsparcie na założenie firmy będzie też dostępne dla rolników, którzy mają gospodarstwa rolne o wielkości ekonomicznej na poziomie maks. 15 tys. euro. Oprócz samych rolników będą po nie mogli występować także małżonkowie rolnika oraz domownicy, pod warunkiem że są objęci KRUS z mocy ustawy i w pełnym zakresie, natomiast po założeniu działalności pozarolniczej przystąpią do powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych. Działanie jest jednak ograniczone ze względu na charakter gminy, w jakiej wnioskodawca prowadzi gospodarstwo. W przypadku gminy wiejskiej problemu nie ma. Pojawia się, gdy gospodarstwo leży na terenie miasta liczącego powyżej 5 tys. mieszkańców zlokalizowanego w gminie wiejsko-miejskiej lub miejscowości liczącej powyżej 5 tys. mieszkańców zlokalizowanej w gminie miejskiej. Dla właścicieli takich gospodarstw premia jest niedostępna. Ograniczenia te dotyczą także miejsca prowadzenia firmy. Warunkiem otrzymania wsparcia jest sporządzenie biznesplanu. Musi być w nim ujęte stworzenie co najmniej jednego miejsca pracy w przeliczeniu średniorocznym. Nie ma jeszcze rozporządzenia (ani jego projektu), które regulowałoby szczegóły przyznawania tego wsparcia. Z zatwierdzonego PROW wynika jednak, iż kryteria wyboru mogą w szczególności preferować operacje: o charakterze innowacyjnym, realizowane przez beneficjentów Płatności dla rolników przekazujących małe gospodarstwa, realizowane przez osoby zamieszkałe na terenie powiatów o najwyższym poziomie bezrobocia w województwie, zakładające utworzenie miejsc pracy poza samozatrudnieniem, realizowane przez osoby, które mają odpowiednie kwalifikacje, adekwatne do przewidzianej w biznesplanie pozarolniczej działalności

12 500 tys. złotych na rozwój usług Do wzięcia są duże pieniądze (maks. 500 tys. zł), jednak mogą po nie sięgać wyłącznie ci, którzy od co najmniej dwóch lat poprzedzających miesiąc złożenia wniosku prowadzą działalność gospodarczą w zakresie działalności usługowej wspomagającej produkcję roślinną lub chów i hodowlę zwierząt gospodarskich oraz działalności usługowej następującej po zbiorach. Wielu rolników skorzystało w poprzednim PROW z Różnicowania w kierunku działalności nierolniczej i rozpoczęło świadczenie wymienionych usług. Mogą teraz rozwinąć swoją działalność. Rolnicy zainteresowani działaniem muszą wiedzieć, że nie będzie przewidziane dla tych, którzy w poprzednim PROW skorzystali z Modernizacji gospodarstw rolnych. Droga po te pieniądze jest zamknięta również dla tych, którzy świadczą usługi, ale nie będą w stanie wykazać się fakturami lub wydrukiem z kasy fiskalnej, że wykonali je na kwotę min. 20 tys. zł brutto. Przy czym nie mniej niż 10 tys. zł brutto w każdym 12-miesięcznym okresie przed złożeniem wniosku. Zakłada się, że inwestycje do 250 tys. zł będą realizowane w jednym etapie, a większe w dwóch, chyba że w grę wejdzie leasing, wtedy dopuszczalna jest realizacja przedsięwzięcia w pięciu etapach. Działanie przewiduje zwrot maksymalnie połowy kosztów inwestycji. Rozwój przedsiębiorczości rozwój usług rolniczych dopuszcza zakup wszelkiego rodzaju maszyn i urządzeń niezbędnych do wykonywania prac agrotechnicznych, przygotowywania produktów rolnych do sprzedaży, przygotowywania pasz, rozdrabniania i szarpania słomy i roślin. Jednak ciągnik nie może stanowić więcej niż 50% kosztów kwalifikowalnych przedsięwzięcia. O kolejności przysługiwania pomocy zadecyduje liczba punktów. Preferowane będą inwestycje: w nowe usługi, dotychczas nieświadczone przez wnioskującego (2 pkt), ograniczające niekorzystne oddziaływanie na środowisko naturalne oraz służące oszczędności energii i wody (2 pkt), na terenach o dużym rozdrobnieniu agrarnym (od 1 do 3 pkt). Dodatkowe 2 punkty będzie mógł uzyskać wniosek rolnika, który nie skorzystał w poprzednim PROW z Różnicowania w kierunku działalności nierolniczej, Tworzenia i rozwoju mikroprzedsiębiorstw lub Wdrażania Lokalnych Strategii Rozwoju. Rolnik, który otrzyma dofinansowanie, będzie musiał oczywiście prowadzić ewidencję wszystkich transakcji jego dotyczących. Jest również zobowiązany do osiągnięcia w trzecim roku w wyniku dokonanego zakupu min. 30% przychodów ze sprzedaży usług w stosunku do założeń biznesplanu. W sytuacji gdy planowany zakup przewidziany w zestawieniu rzeczowo-finansowym przekroczy 20 tys. zł, będzie wymagany przetarg ofert. Przedstawione wymogi wynikają z projektu rozporządzenia dotyczącego opisanego działania. Rolnicy, którzy chcą rozwijać działalność usługową w rolnictwie, mogą wystąpić o wsparcie finansowe z działania Rozwój przedsiębiorczości rozwój usług rolniczych. Przewodnik po PROW wydany przez Tygodnik Poradnik Rolniczy, ul. Metalowa 5, Poznań, tel Przygotowanie tekstów: dr Magdalena Szymańska Zdjęcia: archiwum Tygodnika Poradnika Rolniczego Skład i łamanie: Mariusz Wróblewski Korekta: Katarzyna Dobrzelewska Copyright 2016 Polskie Wydawnictwo Rolnicze Sp. z o.o

13 PROW