zeszyty naukowe 2 (71) 2014

Transkrypt

1 zeszyty naukowe 2 (71) 2014 warszawa 2014

2 rada redakcyjna prof. zw. dr hab. Zdzisław Bombera przewodniczący prof. dr hab. Małgorzata Gmurczyk-Wrońska wiceprzewodnicząca prof. dr hab. Anatolij Afonin prof. dr hab. Wirginia Cytowicz-Karpiłowska prof. dr hab. Tadeusz Juszkiewicz dr Piotr Dominik dr Edward Modzelewski sekretarz redakcja dr Edward Modzelewski redaktor naczelny mgr Iwona Grotowska sekretarz redakcji Zeszyt poświęcony zagadnieniom dotyczącym zdrowia, turystyki i sportu oraz problematyce prawnej, politycznej i e-learningowi adres redakcji Almamer Szkoła Wyższa Warszawa, ul. Wolska 43 skład i łamanie Igor Hermanowski Redakcja i Korekta mgr Jolanta Sierakowska Copyright by ALMAMER Szkoła Wyższa, Warszawa 2014 ISSN wersja drukowana ISSN (e-book) PDF druk i oprawa Zakład Wydawniczy DrukTur sp. z o.o. Warszawa, ul. Wolska 43 tel wydawnictwo@druktur.pl Zamówienia i prenumerata wydawnictwo@druktur.pl tel

3 Spis treści/contents ZDROWIE HEALTH Systemy ochrony zdrowia w wybranych krajach Europy i na świecie 9 Health systems in selected countries in Europe and in the world Joanna Jasińska Strategia zmian zakładu opieki zdrowotnej 25 Restructuring strategy of the Independent Public Health Care Strategy Joanna Jasińska, Zbigniew Pierożek Alergia aktualny problem zdrowotny w Polsce 37 Allergy current health problem in Poland Anna Zawadzka-Gralec Naturalne surowce w terapii i profilaktyce łuszczycy 43 Natural raw materials in the therapy and prophylaxis of psoriasis Rafał Kuźniewski, Ewa Krzyżyńska-Malinowska, Maciej Balcerek, Daniel Modnicki, Daniel Załuski Aktywność bioelektryczna mięśni kończyn dolnych w utrzymywaniu pozycji pionowej ciała człowieka 55 Bioelectrical activation of lower limb muscle to maintain a vertical position of the human body Ida Wiszomirska, Michalina Błażkiewicz, Katarzyna Kaczmarczyk, Andrzej Wit Środowiskowe przyczyny chorób nowotworowych i możliwości zapobiegania IM 69 Environmental causes of neoplastic diseases and possibilities of prevention Anna M. Badowska-Kozakiewicz, Jędrzej Komoda Wpływ parametrów fali ultradźwiękowej na efekty zachowawczego leczenia ostrogi piętowej 87 Influence of ultrasound therapy on the results of conservative treatment of calcaneal spur Agnieszka Niemierzycka, Krzysztof Puzyński Znaczenie żywienia w kształtowaniu prawidłowej wydolności organizmu himalaistów 101 The significance of nutrition in the physical fitness of himalayan mountaineers Ewa Michota-Katulska, Magdalena Zegan, Agnieszka Senk

4 spis treści SPORT I TURYSTYKA SPORT AND TOURISM Turystyka aktywna w środowisku wodnym Active tourism in water environment Zdzisław Czaplicki, Iwona Rycicka-Kwaśniewska TURYSTYKA W WOJEWÓDZTWIE CZĘSTOCHOWSKIM W LATACH (NA PRZYKŁADZIE WYBRANYCH TOWARZYSTW I ORGANIZACJI SPORTOWYCH, SPOŁECZNYCH I MŁODZIEŻOWYCH) TOURISM IN THE PROVINCE OF CZĘSTOCHOWSKIE IN THE YEARS (AS EXEMPLIFIED BY SELECTED SPORTS, SOCIAL AND YOUTH ASSOCIATIONS AND ORGANIZATIONS) Daniel Bakota Sport kobiet w Polsce na łamach czasopisma Przegląd Sportowy ( ) Women s Sport in Poland in the PrzeglĄd Sportowy journal ( ) Teresa Drozdek-Małolepsza Z dziejów wychowania fizycznego, sportu i turystyki kobiet na Kresach Północno-Wschodnich w okresie II Rzeczypospolitej History of WOMEN S physical education, sport and tourism in the North-Eastern Borderlands in the period of the Second Polish Republic Teresa Drozdek-Małolepsza Sport i turystyka w działalności Świętokrzyskiego Zrzeszenia Ludowe Zespoły Sportowe w latach Sport and tourism in the activities of Świętokrzyskie Association of Rural Sports Teams in the years Eligiusz Małolepszy, Arkadiusz Płomiński TURYSTYKA WEEKENDOWA FORMĄ SPĘDZANIA CZASU WOLNEGO WEEKEND TOURISM AS A FORM OF SPENDING FREE TIME BOŻENA OLSZEWSKA, ALEKSY CHMIEL Gastronomia narodowa jako produkt markowy polskiej turystyki National cuisine as a branded product of Polish tourism Piotr Dominik Pod patronatem świętego Huberta od łowów do myślistwa sportowego w Polsce Under Saint Hubert from venation to sports hunting in Poland Aleksy Chmiel

5 spis treści 5 ZAGADNIENIA PRAWNE LEGAL ISSUES Prawne i administracyjne uwarunkowania stanu klęski żywiołowej 265 Legal and administrative conditioning under a state of a natural disaster Mirosław Karpiuk System zabezpieczeń finansowych na wypadek upadłości organizatora/pośrednika turystyki nowe uregulowania 273 The system of financial security in case of tourist organiser/ middleman bankruptcy new regulations Maria Błoszczyńska Odpowiedzialność osób sprawujących faktyczny zarząd za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością 287 Liability of people discharging exact responsibility for company s obligations Urszula Roguzińska Eksperyment medyczny a odpowiedzialność prawna 301 Medical experiment and legal responsibility Sławomir Stempin E-LEARNING E-LEARNING e-podręcznik Środowiskowy 311 Environmental e-manual Marlena Plebańska Platforma e-learningowa SABA jako trzon systemu zarządzania wiedzą pracowników charakterystyka, przegląd i możliwości 323 SABA e-learning platform as an axis of the employees expertise management system characteristics, review and possibilities Marlena Plebańska VARIA VARIOUS Sytuacja polskiej lewicy w latach Situation of the Polish left-wing in the years Marek Górka WYCHOWAWCZE ASPEKTY AUTORYTETU NAUCZYCIELI 357 EDUCATIONAL ASPECTS OF TEACHERS INFLUENCE BOŻENA OLSZEWSKA, ALEKSY CHMIEL Kultura organizacji aspekt socjologiczny 371 Corporate culture sociological aspect Andrzej Olak

6 ZDROWIE HEALTH

7 Systemy ochrony zdrowia w wybranych krajach Europy i na świecie Health systems in selected countries in Europe and in the world Joanna Jasińska ALMAMER Szkoła Wyższa w Warszawie Artykuł prezentuje systemy ochrony zdrowia w Europie i wybranych krajach świata. Europejskie systemy ochrony zdrowia wykazują względem siebie liczne podobieństwa, gdyż napotykają podobne szanse i problemy. Towarzyszy temu rozwój europejskich standardów dotyczących zakresu informacji i pomiaru wyników efektywności medycznej i ekonomicznej. Sytuacja wygląda inaczej w przypadku systemów zdrowotnych w Ameryce Południowej i Ameryce Północnej. Mamy do czynienia z amerykańskim modelem kierowanej opieki zdrowotnej HMO, podobnie w Izraelu z modelem sterowanej konkurencji. This article presents the health care systems in Europe and selected countries around the world. European health systems have many similarities, because face similar opportunities and similar problems. This is accompanied by the development of European standards for the scope of information and measurement results of the medical and economic efficiency. Otherwise are health systems in South America and North America. The American model of managed care HMO. Similarly, in Israel there is a model-driven competition. Strategia zmian zakładu opieki zdrowotnej Restructuring strategy of the Independent Public Health Care Strategy Joanna Jasińska, Zbigniew Pierożek ALMAMER Szkoła Wyższa w Warszawie Ostatnio w obszarze ochrony zdrowia mamy do czynienia z wdrażaniem przez państwo wielu reform mających na celu uzdrowienie obecnej sytuacji służby zdrowia. Programy naprawcze oferowane przez aktualny rząd umożliwiają zakładom opieki zdrowotnej przeprowadzenie procesu restrukturyzacji zmierzającego do zmiany formy organizacyjno-prawnej zakładu, czyli prowadzenie działalności w formie spółki prawa handlowego. Organy założycielskie, przygotowując program

8 8 zmian zakładów opieki zdrowotnej, niejednokrotnie marginalnie traktują analizę przedsiębiorstwa pod względem doboru właściwej strategii przypadającej na okres realizacji działań naprawczych. W artykule zostały przedstawione zagadnienia dotyczące zarządzania strategicznego zakładami opieki zdrowotnej oraz analizy strategicznej. W dalszej części pracy zaprezentowano analizę strategiczną przeprowadzoną na przykładzie SP ZOZ z wykorzystaniem wybranych analiz, takich jak analiza interesariuszy, 5 sił Portera oraz analiza SWOT. Celem artykułu było zwrócenie uwagi na aspekt definiowania strategii podczas przeprowadzania procesu zmian organizacyjnych w ZOZ. In recent times in the area of health we are dealing with the implementation of many reforms by the state to consolidate the current situation of health care. Remedial programs offered by the present government provide health care institutions to carry out the restructuring process aimed at changing organizational and legal form of the establishment, which is operating in a commercial company. Self-governing body s which are preparing a restructuring program of independent public health care often marginally treat analyzing enterprise in terms of selecting an appropriate strategy for the period attributable to implementation of corrective actions. The article presents issues regarding the strategic management for health care establishments and strategic analysis. The remainder of this paper conducted a strategic analysis on the example of Independent Public Health Care Hospital using selected studies, such as: stakeholder analysis, Porter s V forces and SWOT analysis. The purpose of this article is to draw attention to the aspect of defining a strategy for carrying out the restructuring process in the Health Care Centres. Alergia aktualny problem zdrowotny w Polsce Allergy current health problem in Poland Anna Zawadzka-Gralec ALMAMER Szkoła Wyższa w Warszawie Alergia jest problemem zdrowotnym o zasięgu ogólnoświatowym. W ostatnich dekadach obserwuje się prewalencję chorób alergicznych również w Polsce. Aktualna sytuacja epidemiologiczna wymaga podejmowania inicjatyw mających na celu zwiększenie świadomości społecznej w tym zakresie. The allergy is a worldwide health problem. In recent decades its prevalency is observed also in Poland. Current epidemiological situation requires taking initiatives to increase public awareness in this regard.

9 9 Naturalne surowce w terapii i profilaktyce łuszczycy Natural raw materials in the therapy and prophylaxis of psoriasis Rafał Kuźniewski Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu Ewa Krzyżyńska-Malinowska Toruńska wyższa szkoła przedsiębiorczości Maciej Balcerek, Daniel Modnicki Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu Daniel Załuski ALMAMER Szkoła Wyższa w Warszawie Choroby zapalne skóry stanowią poważny problem społeczeństw wysoko uprzemysłowionych. Niska odporność, alergeny, czynniki środowiskowe negatywnie oddziałują na kondycję i funkcjonowanie skóry. Jedną z chorób wynikającą z działania powyższych czynników jest łuszczyca. Ta przewlekła choroba zapalna skóry o niewyjaśnionej etiopatogenezie występuje u około 1 3% populacji. Podłoże genetyczne, zaburzenia immunologiczne, stres, leki, alkohol to czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia tego schorzenia. Łuszczyca wymaga z całą pewnością różnych metod leczniczych i indywidualnego podejścia. Rośliny oferują szeroką gamę substancji, które mogą być użyte na wiele różnych sposobów w kuracjach indywidualnych. Obecnie w terapii łuszczycy stosowanych jest kilka surowców roślinnych o potwierdzonym klinicznym działaniu. W przypadku działania przeciwłuszczycowego preparatów roślinnych tylko prowadzenie kontrolowanych badań może dostarczyć wiarygodnych informacji. Inflammatory skin diseases are a serious problem highly industrialized societies. A low body resistance, allergens and environmental factors have a negative impact on the condition and functioning of the skin. One of the diseases resulting from the action of those factors is psoriasis. Psoriasis is a chronic inflammatory skin disease, which pathogenesis is still remained unknown. It is thought that about 1 3% of people suffer from psoriasis. The genetic background, immunological changes, stress, drugs, alcohol are factors that increase the risk of this disease. The treatment of psoriasis is based on using of different medicinal methods and individual approach. Plants are a source of herbal medicines, which might be used in the individual therapies. Now in the treatment of psoriasis several plant material are used.

10 10 Aktywność bioelektryczna mięśni kończyn dolnych w utrzymywaniu pozycji pionowej ciała człowieka Bioelectrical activation of lower limb muscle to maintain a vertical position of the human body Ida Wiszomirska Almamer Szkoła Wyższa w Warszawie, Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie Michalina Błażkiewicz, Katarzyna Kaczmarczyk Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie Andrzej Wit Almamer Szkoła Wyższa w Warszawie, Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie Celem badań była rejestracja aktywności bioelektrycznej 8 mięśni kończyny dolnej dominującej podczas badania osób serią 3 testów stabilności posturalnej na platformie Balance System SD firmy Biodex. Materiał badany stanowiło 14 zdrowych osób, średnia ich wieku wynosiła 24,7±7,32, masa i wysokość ciała odpowiednio 68,57±10,68 i 174,36±8,48. Podczas testów rejestrowano pobudzenie bioelektryczne mięśni za pomocą elektromiografii powierzchniowej (semg) z następujących mięśni: prosty uda, obszerny przyśrodkowy, obszerny boczny, naprężacz powięzi szerokiej, dwugłowy uda głowa długa, brzuchaty łydki głowa przyśrodkowa, strzałkowy długi, piszczelowy przedni. Analizowanym parametrem była szczytowa wartość amplitudy sygnału (peak value). Szczytowa wartość amplitudy sygnału semg mięśni znacznie wzrasta, gdy osoby badane wykonują testy na niestabilnym podłożu, a jeszcze bardziej rośnie, gdy badani wykonują te zadania z zamkniętymi oczami. W teście na stabilnej platformie najbardziej pobudzonymi mięśniami były: dwugłowy uda (40,8±34,61), brzuchaty łydki (25,27±25,04) i obszerny boczny (24,66). Gdy badani wykonują testy z zamkniętymi oczami w warunkach największej niestabilności platformy, bardzo wysokie wartości osiągają mięśnie: obszerny przyśrodkowy (1301,21±1592,97), piszczelowy przedni (720,68±269,72) i brzuchaty łydki (463,58±266,18). Zaproponowana przez autorów tego opracowania analiza procentowego udziału aktywności mięśni wykazała jednak, że między testem z kontrolą wzrokową i bez niej pobudzenie to nie zmienia się istotnie. Wyniki uzyskane na podstawie zapisu semg są bardzo cenne i stanowią ważne źródło informacji w planowaniu strategii kompensacyjnych. The aim of the study was to investigate bioelectrical activation of 8 muscles of a dominant lower limb. The examination consisted of 3 postural stability tests on the Balance System SD (Biodex) platform. Fourteen healthy subjects participated in the study (mean age, body mass and height were 24.7±7.32; 68.57±10.68; ±8.48 respectively). During the tests bioelectrical activation of the following muscles: rectus femoralis, vastus lateralis, tensor fasciae latae, biceps femoris long head, gastrocnemius medial head, peroneus longus, tibialis anterior were recorded. Surface electromyography Projekt badawczy finansowany ze środków przeznaczonych na działalność statutową DS 146 Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie.

11 11 (semg) was used. The peak values of the signal amplitude were analyzed. The peak amplitude of the muscles semg signal increased significantly when the person performed the test on an unstable platform, and grew even more when the subjects performed these tasks with eyes closed. In a test on a stable platform, the most activated muscles were: biceps femoris (40.8±34.61), gastrocnemius (25.27±25.04) and vastus lateralis (24.66). In the test of the greatest platform instability with eyes closed, very high values the following muscles vastus medialis ( ± ), tibialis anterior (720.68±269.72) and gastrocnemius (463.58±266.18) achieved. The significant changes in muscle activation while tests with eyes closed and open were not observed. The results obtained from the semg recordings are very valuable and constitute an important source of information in planning strategy. Środowiskowe przyczyny chorób nowotworowych i możliwości zapobiegania IM Environmental causes of neoplastic diseases and possibilities of prevention Anna M. Badowska-Kozakiewicz Warszawski Uniwersytet Medyczny Jędrzej Komoda Według ostatnich danych statystycznych w czołówce zachorowań zarówno w Polsce, jak i na całym świecie znajdują się nowotwory. Są one wyjątkowo trudne w profilaktyce i leczeniu, w związku z tym powinny stać się głównym celem służby zdrowia. Z danych literaturowych wynika, że nowotwory mogą powstawać na skutek działania różnych czynników środowiskowych, a czynniki te odpowiedzialne są za uszkodzenie materiału genetycznego zdrowej komórki i określane mianem karcynogenów. Mogą to być karcynogeny fizyczne, chemiczne, a także biologiczne. Do najważniejszych środowiskowych przyczyn chorób nowotworowych należą: palenie tytoniu, niewłaściwa dieta, otyłość, czynniki zawodowe, niska aktywność fizyczna, promieniowanie nadfioletowe, czynniki zakaźne oraz czynniki związane z rozrodczością. Obecność kancerogennych czynników środowiskowych w życiu człowieka jest nieunikniona. Mimo ogromnej wiedzy na temat zagrożeń, jakie niosą czynniki środowiskowe, skala zachorowań i zgonów z powodu chorób nowotworowych jest bardzo duża. Celem publikacji było przedstawienie aktualnej wiedzy na temat środowiskowych przyczyn chorób nowotworowych oraz możliwości zapobiegania im. According to the latest statistics at the forefront of disease, both in Poland and around the world are cancer. They are extremely difficult for the prophylaxis and treatment, therefore, should be the main objective of the health service. According to the data shows that tumors can arise as a result of various environmental factors, and these factors are responsible for damage to the genetic material of healthy cells and known as carcinogens. Carcinogens may be physical, chemical, and biological.

12 12 The most important environmental causes of cancer include smoking, poor diet, obesity, occupational factors, low physical activity, ultraviolet radiation, infectious agents, and factors associated with fertility. The presence of carcinogenic environmental factors in human life is inevitable. Despite the vast knowledge on the threats posed by environmental factors, the scale of morbidity and mortality due to cancer is very high. The aim of the publication was to present the current knowledge on the environmental causes of cancer and the possibility of preventing them. Wpływ parametrów fali ultradźwiękowej na efekty zachowawczego leczenia ostrogi piętowej Influence of ultrasound therapy on the results of conservative treatment of calcaneal spur Agnieszka Niemierzycka ALMAMER Szkoła Wyższa w Warszawie, Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie Krzysztof Puzyński Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie Ostroga piętowa to enteza ścięgna Achillesa, rozcięgna podeszwowego lub ścięgna bliższego mięśnia krótkiego zginacza palców, która jest przyczyną dolegliwości bólowych i ograniczeń funkcjonalnych. Ultradźwięki wydają się być skutecznym zabiegiem fizykalnym w leczeniu zachowawczym ostrogi piętowej. Istotnym problemem terapeutycznym jest ustalenie optymalnego natężenia fali ultradźwiękowej. Cel pracy: porównanie wpływu fali ultradźwiękowej o natężeniu 0,8 W/cm2 i 1,5 W/cm2 na skuteczność leczenia zachowawczego ostrogi piętowej. Materiał i metody: w badaniu wzięło udział 30 pacjentów w wieku lat (średnia wieku 57,9±11,5). Grupa badana została podzielona losowo na dwie podgrupy (A i B), w których zastosowano różne natężenie fali ultradźwiękowej. Dla grupy A użyto natężenia 0,8 W/cm2, a dla grupy B 1,5 W/cm2. Każdy z pacjentów otrzymał serię dziesięciu zabiegów w ciągu 2 tygodni, z wyłączeniem sobót i niedziel. Podstawowym kryterium oceny skuteczności było badanie natężenia bólu i ocena stanu funkcjonalnego. W badaniu wykorzystano skalę VAS (Visual Analogue Scale) do oceny natężenia bólu, skalę AOFAS (American Orthopaedic Foot and Ankle Society: ankle Hindfoot Scale) do oceny poziomu bólu w obrębie tyłostopia, możliwości funkcjonalnych oraz ruchomości w stawach, a także test oceniający stanie i chodzenie na palcach i piętach. Wnioski: w obydwu grupach zaobserwowano wyraźny spadek subiektywnych odczuć bólowych oraz poprawę możliwości funkcjonalnych. Nie odnotowano różnic między grupami A i B. Wiek, wielkość współczynnika BMI oraz czas od wystąpienia urazu do podjęcia terapii nie mają wpływu na skuteczność leczenia falą ultradźwiękową ostrogi piętowej. Seria 10 zabiegów falą ultradźwiękową o wybranych parametrach jest niewystarczająca do całkowitego ustąpienia objawów choroby.

13 13 Calcaneal spur, it entesopathy in Achilles tendon, plantar fasciitis or closer sinew in flexor digitirum brevis which is causing pain complaints and functional restrictions. Ultrasound seems to be an effective physical treatment in the non-invasive treatment of the calcaneal spur. Establishing optimum doses of ultrasonic wave is a therapeutic relevant problem. Aim of the work: comparing the influence of an ultrasonic wave about doses 0.8 W/cm2 and 1.5 W/cm2 to the effectiveness of the non-invasive treatment of the calcaneal spur. Material and methods: in the examination took part 30 patients in age between years (wed. of the age 57.9±11.5). The examined group was divided randomly in two subgroups (A and B), which different straining of ultrasonic wave ware applied in. For the group A was used dose 0.8 W/cm2 and for the B group 1.5 W/cm2. Each of patients received the course of ten treatments within 2 weeks, excluding weekends. Examining analgesic effects and the evaluation of the functional state were a basic criterion of the assessment of effectiveness. The analgesic effects was assessed using VAS scale (Visual Analogue Scale), AOFAS scale (American Orthopaedic Foot and Ankle Society: ankle Hindfoot Scale) was used to assessment evaluation of the functional state. Conclusions: decreased pain and improvement in functional possibilities were observed in both groups. Differences weren t noticed among groups A and B. Age, body mass index and the time between the appearance of the injury and taking therapy aren t affecting to the effectiveness of the treatment with ultrasonic wave of calcaneal spur. The course of 10 treatments with selected parameters of ultrasonic wave appeared to be insufficient to totally remove the remission of illness. Znaczenie żywienia w kształtowaniu prawidłowej wydolności organizmu himalaistów The significance of nutrition in the physical fitness of himalayan mountaineers Ewa Michota-Katulska, Magdalena Zegan, Agnieszka Senk Warszawski Uniwersytet Medyczny W niniejszym artykule przedstawiono wpływ żywienia na wydolność fizyczną himalaistów w świetle aktualnych poglądów naukowych. Wyniki badań dowodzą, że żywienie ma wpływ na wydolność fizyczną himalaistów. Niemniej jednak warunki, w jakich uprawiana jest wspinaczka wysokogórska, nie pozwalają na przygotowanie posiłków, które umożliwiłyby realizację zapotrzebowania na wszystkie składniki odżywcze. Himalaiści są w górach narażeni na niedożywienie. Dodatkowo pogłębia je hipoksja, występująca w wysokich partiach gór, prowadząca do powstania tzw. anoreksji wysokościowej, która przyczynia się do niedożywienia manifestującego się spadkiem masy ciała. Kolejnym problemem jest odwodnienie organizmu. Mimo niedożywienia i odwodnienia himalaiści odnoszą sukcesy sportowe. Złożoność tej problematyki wymaga zatem dalszych badań.

14 14 This article presents the influence of nutrition on Himalayan mountaineers fitness in light of the current scientific knowledge. Research proves that diet has a bearing on the physical fitness of mountain climbers. However, the conditions of high altitude mountaineering do not allow for preparation of meals that fulfill all of the nutritional needs of the climbers. Thus, the mountaineers face malnutrition. It is additionally exacerbated by hypoxia that occurs at high altitudes and leads to so-called high altitude induced anorexia, which contributes to the malnutrition that manifests itself by weight loss. Yet another problem is dehydration. Still, despite malnutrition and dehydration, Himalayan mountain climbers keep achieving sporting success. The complexity of this matter calls for further research.

15 SPORT I TURYSTYKA SPORT AND TOURISM

16 16 Turystyka aktywna w środowisku wodnym Active tourism in water environment Zdzisław Czaplicki Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach Iwona Rycicka-Kwaśniewska ALMAMER Szkoła Wyższa w Warszawie Woda jest jednym z podstawowych składników środowiska przyrodniczego, w którym żyje człowiek. Wraz z powietrzem stanowi podstawowy element istotny do życia ludzi i innych żywych organizmów. Woda występuje w przyrodzie w trzech stanach skupienia. W warunkach standardowych jest w stanie ciekłym, w stanie gazowym parą wodną, a w stanie skupienia lodem. Ma szerokie zastosowanie w wielu sferach ludzkiej działalności. Jedną z nich jest aktywny wypoczynek w środowisku wodnym, który daje możliwość uprawiania różnych sportów. Turystyka jest aktywnością, która wyraża określone wartości ogólnoludzkie i indywidualne, sakralne i świeckie, autoteliczne i instrumentalne, tzn. poznawcze, estetyczne, zdrowotne, edukacyjne, hedonistyczne i inne. Jednocześnie stanowi element dziedzictwa kulturowego ludzkości, wnosząc swój wyraźny wkład w to dziedzictwo. Aktywność stanowi ogół zachowań istot żywych. U człowieka aktywność jest psychologicznie motywowana. Sprawność i skuteczność jego działania wzrastają wraz z poziomem motywacji. Turystykę aktywną charakteryzuje wiele czynników, m.in. kreatywność, przygoda, motywacja, pasja, edukacja, kontakt z przyrodą, a przede wszystkim aktywność fizyczna i intelektualna. To ona pozwala na realizację marzeń hobbystycznych, przemieszczanie się połączone ze zmianą codziennego stylu życia i pozytywny stosunek do samego siebie. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie różnych dyscyplin sportu i ich odmian uprawianych w środowisku wodnym. Istnieje wiele dyscyplin sportu uprawianych w wodzie, pod wodą, na wodzie i na lodzie. Ludzie ciągle szukają, tworzą nowe dyscypliny sportu, które konfrontują ze środowiskiem wodnym. Ten wyścig w pokonywaniu środowiska wodnego trwa i ciągle przybiera na sile. Jest to związane z postępującym rozwojem cywilizacji, nowych technologii, materiałów i sprzętu sportowo-rekreacyjnego. Nowe i często ekstremalne dyscypliny sportu powstają i tworzą się w drodze różnicowania form aktywności ruchowej, sprzętu, urządzeń, metodyki szkolenia oraz przepisów regulujących zasady współzawodnictwa i walki sportowej. Turystyka aktywna w środowisku wodnym uprawiana poza miejscem stałego zamieszkania i pracy zawodowej ma na celu odnowę sił fizycznych, psychicznych oraz poprawę i uzyskanie dobrego stanu zdrowia. Water is one of the basic components of the natural environment in which a human being exists. Together with air, it constitutes a basic element essential for the life of people and other living creatures. Water is present in nature in three states of matter. In standard conditions it is in liquid state, in a gaseous state it is steam and in a solid state it is ice. It has broad application in many spheres of human activity. One of them is active leisure in the water environment, which gives the opportunity to do various sports. Tourism is an activity which has specific values: both individual and common for every human being, sacred and secular, autotelic and instrumental, i.e. cognitive, aesthetic, healthful, educational, hedonistic and others. At the same time,

17 17 it constitutes an element of human cultural heritage, and contributes significantly to this heritage. Activeness constitutes the whole of the behaviour of living creatures. In the case of a human being, it is psychologically motivated. Fitness and the effectiveness of their actions rise together with the level of motivation. Active tourism is characterised by many factors, including: creativity, adventure, motivation, passion, education, contact with nature, and, above all, physical and intellectual activity. It is active tourism which allows for fulfilling dreams connected with one s hobby, mobility connected with changing everyday lifestyle and a positive attitude to oneself. The objective of this article is to present various sport disciplines and their types practised in the water environment. There are many sport disciplines practised in water, under water, on water and on ice. People are continuously searching and creating new sport disciplines in the water environment. This race in combating the water environment is on-going and ever-increasing. It is connected with the progressive development of civilization, materials and sport and leisure equipment. New and often extreme disciplines of sport are created and come into existence through differentiation of forms of physical activity, equipment, facilities, methodology of training and laws regulating the rules of competition and sport rivalry. The objective of sport tourism in a water environment practiced away from home and work is the renewal of physical and psychological strength and maintaining good health. TURYSTYKA W WOJEWÓDZTWIE CZĘSTOCHOWSKIM W LATACH (NA PRZYKŁADZIE WYBRANYCH TOWARZYSTW I ORGANIZACJI SPORTOWYCH, SPOŁECZNYCH I MŁODZIEŻOWYCH) TOURISM IN THE PROVINCE OF CZĘSTOCHOWSKIE IN THE YEARS (AS EXEMPLIFIED BY SELECTED SPORTS, SOCIAL AND YOUTH ASSOCIATIONS AND ORGANIZATIONS) Daniel Bakota Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie Przedstawienie działalności turystycznej w województwie częstochowskim w latach na przykładzie wybranych towarzystw i organizacji sportowych, społecznych i młodzieżowych to główny cel niniejszej pracy. Wśród omówionych podmiotów znalazły się: Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych, Wojewódzkie Zrzeszenie Ludowe Zespoły Sportowe, Okręgowy Związek Żeglarski, Automobilklub Częstochowski, Związek Socjalistycznej Młodzieży Polskiej, Związek Młodzieży Wiejskiej i Związek Harcerstwa Polskiego. W artykule dokonano też krótkiej charakterystyki województwa częstochowskiego ze szczególnym zwróceniem uwagi na ukształtowanie powierzchni i warunki klimatyczne. Ponadto omówiono działalność wydziałów częstochowskiego urzędu wojewódzkiego zajmujących się w okresie sprawami turystyki (w tym także kultury fizycznej).