Manufaktura Ceglarska na Zamku w Gniewie

Transkrypt

1 ELEWACJE Manufaktura Ceglarska na Zamku w Gniewie Manufaktura Ceglarska na Zamku w Gniewie to inicjatywa mająca na celu produkcję ceramicznych elementów architektonicznych przy zastosowaniu tradycyjnej technologii. Manufaktura specjalizuje się głównie w architekturze średniowiecznej. Rogiński Warsztat Artystyczny jest rodzinną firmą, od 2000 r. zajmującą się produkcją wyrobów ceramicznych. Właściciel Warsztatu, Łukasz Rogiński, jest uznanym na wybrzeżu artystą grafikiem, absolwentem Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. Ceramiką zajmuje się od roku Prace artysty znajdują się zarówno w zbiorach publicznych jak i prywatnych, w Polsce i zagranicą. Współwłaścicielem firmy jest syn Łukasza - Grzegorz, również absolwent Gdańskiej Akademii Sztuk Pięknych. W roku 2002 we współpracy z kasztelanem Zamku w Gniewie, Jarosławem Struczyńskim, postanowiliśmy stworzyć eksperymentalną pracownię ceramiki. Warsztat zlokalizowany wśród nastrojowych murów podzamcza stanowi integralną część zamku (dostępną dla zwiedzających) jego rolą jest poznawanie i popularyzacja starych technik ceramicznych, szczególnie tych związanych ze średniowieczem. Archeologia stosowana to pojęcie, które staramy się studiować, wcielać w życie i propagować. Następnym zadaniem, jakie sobie postawiliśmy, jest produkcja materiałów budowlanych i elementów architektonicznych w oparciu o technologie tradycyjne. Ostatecznie pracownia przybrała nazwę: Manufaktury Ceglarskiej na Zamku w Gniewie. fot. 1 Kształtka gzymsowa, zleceniodawca: Zamek w Gniewie, miejsce realizacji: dziedziniec zamkowy ten spotka się z dużym zainteresowaniem oraz życzliwością wielu osób i instytucji. W związku z tym zaczęliśmy stopniowo dopracowywać naszą ofertę, kierując ją do instytucji (Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Muzeum Zamkowe w Malborku) oraz do firm i osób Przyjazna technologia Początkowo produkcja nasza nastawiona była tylko na potrzeby renowacji miejscowego zamku, jednakże w trakcie powstawania pracowni okazało się, że pomysł fot. 8 Kształtki gzymsowe na dziedzińcu Zamku w Gniewie 1 1

2 fot. 5 Ten sam mur po renowacji fot. 4 Mur zamkowy (Gniew) tuż przed renowacją fot. 6 Zbliżenie odnowionego muru 2 związanych z konserwacją zabytków. Zainteresowanie osób prywatnych spowodowało dalsze poszerzenie oferty o elementy związane z wystrojem, urządzaniem i wykańczaniem wnętrz. Manufaktura Ceglarska bazuje przede wszystkim na ręcznych metodach obróbki ceramiki. Większość wyrobów jest wypalana w piecu gołopłomiennym, opalanym węglem i drewnem. Wypał taki często pozostawia charakterystyczne ślady malowania ogniem, tworzące przypadkowy i zawsze piękny wzór barw. Wzór ten jest szczególnie dobrze widoczny w projektowanych przez nas podłogach. Uważamy, że stosowanie tradycyjnych technologii kreuje produkt, który jest przyjazny ludziom i buduje naturalny, ciepły klimat w najbliższym otoczeniu człowieka w jego domu. Produkty Praca z ceramiką wymaga połączenia kilku szczególnych umiejętności, takich jak wrażliwość na formę, kolor czy fakturę oraz cierpliwość i wiedzę w zakresie technologii. Cechy te w połączeniu z dużym doświadczeniem projektowym pozwalają nam podchodzić do każdego zlecenia w sposób indywidualny. Chcielibyśmy, aby produkty nasze traktowane były jako autorska forma ekspresji. Stosowane przez nas metody pozwalają na adaptację starych wzorów do współczesnych potrzeb i warunków. Dobrym przykładem są produkowane przez nas licówki, które imitują fakturę i wątek muru średniowiecznego (główka + wozówka). Licówki stosować można np. na elewacje budynków docieplonych styropianem lub też we wnętrzach (np. przyklejając je bezpośrednio do płyt g-k). Jeśli zachodzi taka potrzeba, wymiary licówek mogą zostać dopasowane do potrzeb klientów. Innym przykładem udanego mariażu starych i nowych technologii są płytki podłogowe. Ze względu na ich ręczne wykonanie posiadają one porowatą strukturę, która czyni je słabszymi niż formowane maszynowo płytki glazurowane. Jednak w praktyce cecha ta doskonale współgra z systemami ogrzewania podłogowego płytki z Manufaktury Ceglarskiej dobrze przewodzą ciepło, oddając je bez zbędnych strat do ogrzewanego pomieszczenia. Jeśli zaś chodzi o ich trwałość, to należy pamiętać, że płytki wykonywane w podobny sposób istnieją i są często nadal eksploatowane w obiektach liczących sobie kilkaset lat. Nasza najstarsza realizacja z wykorzystaniem płytek podłogowych liczy sobie zaledwie lat siedem, trudno więc cokolwiek powiedzieć o trwałości wyrobów. 2

3 Manufaktura wciąż eksperymentuje i wprowadza własne, autorskie pomysły. Ich przykładem jest kominkowy blat o kolorze i strukturze zbliżonej do marmuru (zresztą w ten sposób możemy wykonać wszelkie płaskie powierzchnie, np. półki, szczególnie kominkowe czy blaty stołów). Ostatnią pozycją w ofercie Manufaktury jest tzw. ceramika ozdobna autorskie misy, dzbany, donice itd. Odniesienie sukcesu w ceramice wymaga nie tylko opanowania umiejętności wytwarzania przedmiotu. Ogromne znaczenie ma także rodzaj materiału jaki wykorzystuje się w produkcji Manufaktura Ceglarska na Zamku w Gniewie korzysta tylko i wyłącznie z profesjonalnych mas klinkierowych, których używają także takie firmy jak CRH Klinkier czy FCB Wacław Jopek. Technologia produkcji Masy ceramiczne Kluczową sprawą jest rodzaj i przygotowanie materiału, na którym pracujemy. Trzeba pamiętać, że wyroby gliniane (szczególnie w branży budowlanej) nie są wykonywane ze zwykłej, wykopywanej z ziemi gliny. Mówiąc współcześnie o materiale ceramicznym mamy na myśli różne masy ceramiczne. Masy takie zawierają bardzo wiele różnych dodatków, których postać i zawartość w znacznym stopniu zależą od miejsca pochodzenia: regionu i złoża. W początkowym okresie naszego istnienia próbowaliśmy korzystać ze złóż lokalnych oraz mas ceramicznych, na których pracują lokalne cegielnie okazało się jednak, że masy te nie posiadają zadawalających nas właściwości i jakości. Wykorzystując nasze wcześniejsze kontakty nawiązaliśmy współpracę ze znaną w branży Klinkiernią Ołdrzychów (grupa Wacław Jopek), większość naszej produkcji opiera się na doskonałej jakości masie klinkierowej pochodzącej z tego właśnie zakładu. Korzystamy także z doskonałej jakości mas kamionkowych pochodzące z Gozdnickich Zakładów Ceramicznych (grupa CRH Klinkier). Różne rodzaje mas łączymy ze sobą, tworząc pożądane przez nas efekty, kolory i struktury. Uzyskiwane przez nas kolory są wypadkową składu masy oraz temperatury osiąganej podczas wypału. Formowanie wyrobów Formowanie wyrobów powstających w Manufakturze odbywa się za pomocą sposobów od wieków stosowanych w ceramice przez wszystkie cywilizacje. Główną wykorzystywaną przez nas metodą jest wyklejanie/wyciskanie w formie, sposób ten nadaje się znakomicie do produkcji kafli, licówek itp. Formowanie płytki podłogowej w drewnianej formie 3 3

4 Asortyment wyrobów Manufaktury Ceglarskiej na Zamku w Gniewie cegła gotycka, fakturowana ręcznie, różne formaty, cegła licówka, zarówno główka, jak i wozówka, fakturowana ręcznie, różne formaty, cegła licówka kominkowa, format 195 x 85 x 45 mm, płytki podłogowe (faktura piasek), format 200 x 200 mm, płytki podłogowe (gładkie), format 200 x 200 mm, płytki podłogowe ( łamane mozaikowe), format 250 x 250 mm, płytki podłogowe (sześciokątne), średnica 200 mm, kształtki profilowane (dowolne wzory i formaty), blaty marmurkowe, dowolne formaty i kształty, wszelkiego typu naczynia ceramiczne, autorskie rzeźby ceramiczne i płaskorzeźby. Formy jakich używamy, wykonujemy sami, w zależności od pożądanego wymiaru przedmiotu. Do ich wykonania stosujemy stal lub drewno. Ciekawostką tutaj jest sposób wykonania kształtek gzymsowych. W pierwszej kolejności formujemy cegłę o zadanym formacie, później wkładamy ją do formy drewnianej o otwartym boku z wyciętym profilem. Tnąc cegłę wzdłuż profilu otrzymujemy odpowiednią kształtkę. Inne metody to formowanie na toczku ceramicznym oraz wylepianie gotowych przedmiotów z wałków lub plastrów. Ostatnia metoda mimo, że pracochłonna i długotrwała, to umożliwia tworzenie przedmiotów o dużych rozmiarach przykładem jest tutaj dzban o wysokości 170 cm wykonany na zamówienie Zamku w Gniewie. Wypalanie przedmiotów Sercem każdego zakładu ceramicznego jest piec służący do wypalania wyrobów. Piec, na którym pracujemy należy do grupy tzw. pieców gołopłomiennych. fot. 9 Pokaz wypału ceramiki w piecu węgierskim Nazwa pieca bierze się ze sposobu jego funkcjonowania płomień z palenisk wchodzi bezpośrednio do komory pieca i dopiero stamtąd do przewodu kominowego. W takim piecu płomień bezpośrednio oddziałuje na przedmioty tworząc nieraz bardzo ciekawe, nierównomierne przebarwienia. Wyroby do wypału ustawia się bezpośrednio jedne na drugich, np. jednorazowo do komory o pojemności 10 m 3 wchodzi ok pełnych, dużych cegieł gotyckich. Piec opalany jest węglem i drewnem, cykl wypału trwa około 5 dni palenia i kilku dni, w czasie których piec stygnie. Trzeba dodać, że powolne stygnięcie jest również bardzo ważnym etapem produkcji. Końcowa obróbka przedmiotów Po rozładowaniu pieca odbywa się sortowanie i ewentualna końcowa obróbka wyrobów. Niektóre produkty, jak np. kafle podłogowe wymagają dodatkowych zabiegów mających na celu poprawę ich właściwości użytkowych. Używając odpowiednich preparatów kafle są natłuszczane, aby uzyskały gładką, nie przyjmującą zanieczyszczeń powierzchnię. Kafle wykonane tą metodą nadają się doskonale do salonów czy korytarzy, najstarsza nasza realizacja tego typu podłogi liczy sobie już 7 lat i jak do tej pory nie wykazuje żadnych śladów zużycia. Niekiedy zamawiający chce podbarwić elementy przeznaczone na elewacje, głównie chodzi tu o licówki, które dzięki temu uzyskują jeszcze starszy wygląd. Sposób podbarwiania wypalonego przedmiotu jest prosty wcieramy w jego powierzchnię zawiesinę tlenków metali i środków natłuszczających. Trwały efekt kilkusetletniego brudu jest gwarantowany. Inną metodą barwienia jest angobowanie. W tej metodzie przed wypaleniem w piecu na wysuszony wyrób napylana jest delikatna zawiesina tlenku i masy gliniafot. 10 Wypał w piecu skrzyniowym 4 4

5 fot. 2 Kształtka gzymsowa przeznaczona na wykończenie kominka, wyprodukowana na zlecenie prywatnego inwestora fot. 3 Cegła-licówka gotycka, przeznaczona do rekonstrukcji elewacji zewnętrznej, zleceniodawca: osoba prywatna nej w innym kolorze (zależy on od rodzaju tlenku użytego w zawiesinie angobie). Nasi klienci Oferta Manufaktury jest skierowana przede wszystkim do firm oraz instytucji związanych z ochroną zabytków. Szybko jednak się okazało, że oferta są zainteresowane również firmy i jednostki samorządowe, które są zobowiązane do dbania o wygląd swoich miast czy dzielnic. Naszym niejako naturalnym klientem są muzea, na zlecenie których przygotowujemy różne elementy ekspozycji, jak np. kopie dawnych wyrobów ceramicznych czy elementy imitujące elewacje dawnych budynków (licówka gotycka). Naszymi klientami są również osoby prywatne, dla których projektujemy i wykonujemy zabudowy kominków tylko przy użyciu wytworzonych przez nas materiałów, niekiedy specjalnie wymyślonych na potrzeby danej realizacji. Terminy realizacji Bardzo ważną sprawą dotyczącą realizacji inwestycji jest pytanie o termin jej zakończenia. Manufaktura Ceglarska opiera się na tradycyjnych metodach produkcji i w związku z tym jesteśmy ograniczeni wymogami technologii. Głównym problemem jest tutaj suszenie uformowanych przedmiotów, które odbywa się na powietrzu ( suszarnia naturalna ). Proces ten, w zależności od pogody, trwa zwykle około miesiąca i nie ma możliwości jego skrócenia. Składając u nas zamówienie trzeba się liczyć z co najmniej miesięcznym terminem realizacji. Grzegorz Rogiński Rogiński Warsztat Artystyczny fot. 7 Blat kominkowy, wykonany dla inwestora prywatnego 5 5