Praca oryginalna Original Article
|
|
- Amelia Kot
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 diagnostyka laboratoryjna Journal of Laboratory Diagnostic 2010 Volume 46 Number Praca oryginalna Original Article Korelacja pomiędzy badaniem anty-hcv a HCV RNA. Problemy interpretacyjne wynikające z występowania wyników fałszywie dodatnich bądź fałszywie ujemnych w teście przesiewowym Correlation between anty-hcv and HCV-RNA tests. Interpretative problems arising from the occurrence of false positive or false negative results in screening tests Agnieszka Wierzbicka Pracownia Biologii Molekularnej, Laboratorium Centralne, Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Zespolony w Szczecinie Streszczenie Cel: Wirus zapalenia wątroby typu C (HCV) jest ważnym patogenem człowieka, gdyż zakażonych jest nim już ponad 17 mln ludzi na świecie. Diagnostyka obejmuje testy laboratoryjne, testy serologiczne, testy potwierdzenia RIBA HCV, oraz testy metodami biologii molekularnej: oznaczanie HCV-RNA (Real-Time PCR). Wiele problemów interpretacyjnych wynika z występowania wyników fałszywie dodatnich bądź fałszywie ujemnych w testach przesiewowych. Metody: W pracy przedstawiono metody badawcze wykorzystywane w diagnostyce WZW C, oraz wyniki badań własnych na grupie 300 osób, porównując wyniki testów serologicznych anty-hcv metodą immunoenzymatyczną (MEIA) w systemie AxSYM z wykrywaniem HCV-RNA, metodą Real-Time PCR, w teście jakościowym firmy Roche Diagnostics. U 90 (30%) badanych pacjentów z wyselekcjonowanych grup obserwowano wyniki fałszywie dodatnie bądź fałszywie ujemne wyniki badań przesiewowych. Wnioski: Stwierdzenie bądź wykluczenie WZW C powinno opierać się na szerokim panelu badawczym oraz obrazie klinicznym pacjenta, gdyż diagnostyka jest często trudna a wyniki badań niejednoznaczne, co wiąże się między innymi z występowaniem wyników fałszywie dodatnich bądź ujemnych w testach przesiewowych, w szczególnych grupach pacjentów: dializowanych, po przeszczepach, i na leczeniu immunosupresyjnym, u kobiet w ciąży, oraz osób zakażonych innymi wirusami, np. wirusem zapalenia wątroby typu B (HBV). Summary Aim: Hepatitis C virus (HCV) is an important human pathogen, since it concerns 170 mln people worldwide. Its diagnostics involves lab tests, serological tests, confirmation tests RIBA HCV, and molecular assays for HCV-RNA (Real-Time PCR). Numerous interpretative problems arise from the occurrence of false positive or false negative results in screening tests. Methods: I have compared test methods used in the diagnostics of WZW C, and have included the results of my own research, that compared serological anti-hcv tests by the microparticle enzyme immunoassay (MEIA) in the AxSYM system with HCV-RNA detection, from Abbott, with the qualitative real-time PCR assay, from Roche Diagnostics. In 90 (30%) of examined patients from the selected groups, screen testing gave false positive or false negative results (n=300). Conclusions: Confirmation or exclusion of WZW C should be based on all the available test methods and on patient s clinical symptoms, because the diagnostics is often difficult and findings ambiguous. This arises, among others, from the occurrence of false positive or false negative results in screening tests, especially in atypical groups of patients: dialyzed, after transplants, immunosuppressive, women in pregnancy, and patients with Hepatitis B virus. Słowa kluczowe: Wirusowe zapalenie wątroby typu C, diagnostyka serologiczna, anty HCV, badania przesiewowe, RIBA test, HCV RNA Key words: Viral Hepatitis C, serological diagnostics, screen testing, anti-hcv, RIBA-test, HCV-RNA. 371
2 Korelacja pomiędzy badaniem anty-hcv a HCV RNA. Problemy interpretacyjne Wstęp Wirus zapalenia wątroby typu C (HCV) jest przyczyną wirusowego zapalenia wątroby typu C (WZW C). W 1989 r. po raz pierwszy zidentyfikowano i opisano hepatitis C virus jako główny czynnik etiologiczny zapaleń wątroby non-a/non-b (Choo i wsp. 1989) oraz raka i marskości wątroby [1]. Wirus HCV może przebiegać bezobjawowo jako zakażenie utajo - ne. Wykazuje dużą wrażliwość na środki chemiczne i me to - dy dezynfekcji, większą niż HBV, lecz mniejszą niż HIV. Osoby przewlekle zakażone wykazują podwyższone ryzyko powikłań odległych zakażenia, w tym przewlekłego zapalenia, marskości oraz pierwotnego raka wątrobowokomórkowego (HCC). Większość (96%) zakażonych nie jest świadoma swojego stanu, ponieważ zazwyczaj przewlekła infekcja jest skąpoobjawowa lub bezobjawowa i trwa latami. Eliminacja wirusa następuje u 15-30% chorych, głownie w przypadku objawowego przebiegu ostrego WZW C. U pozostałych chorych rozwija się zapalenie przewlekłe, a u 5-20% z nich może dojść do marskości wątroby w ciągu lat, związaną z poważnymi powikłaniami (wodobrzusze, żylaki przełyku, żółtaczka, encefalopatia, zaburzenia krzepnięcia). Zapaleniu wątroby, wywołanemu przez HCV, często towarzyszą choroby autoimmunologiczne w tym autoimmunologiczne zapalenie wątroby (AIH), które znacznie pogarszają rokowanie i czas przeżycia, oraz krioglobulinemia, występująca u po - nad 26% pacjentów przewlekle zakażonych HCV [2,3,6]. Źródłem zakażenia HCV jest człowiek a do transmisji może dojść w czasie używania niedostatecznie wysterylizowanego sprzętu wielokrotnego użytku, powtórnego wykorzystywania narzędzi pierwotnie przeznaczonych do jednorazowego użytku, zakłuć, ekspozycji materiału zakaźnego na błony śluzowe, podania zainfekowanych preparatów krwiopochodnych itp. a także nieprzestrzegania standardów higieny podczas procesów diagnostycznych i leczniczych. Ocenia się, że około 55-60% do zakażenia mogło dość w ramach procedur związanych ze służbą zdrowia [1,4]. Innymi źródłami zakażeń może być wykonywanie zabiegów pielęgnacyjnych i upiększających takich jak manikiur, pedikiur, tatuaże, kolczykowanie, akupunktura, oraz przeniesienie zakażenia w populacji narkomanów poprzez stosowanie środków odurzających drogą dożylną lub donosową. Do połowy lat dziewięćdziesiątych XX wieku grupie ryzyka były także osoby, którym wykonywano transfuzje krwi, lub przetaczano preparaty krwiopochodne; jednak wprowadzone po 2000 r. obowiązkowe badania materiału od dawcy prawie całkowicie zminimalizowało tę drogę infekcji [5]. Ważne jest także, iż obecnie zakażenie HCV jest zaliczane do chorób przenoszonych drogą płciową ryzyko zakażenia przez kontakty seksualne wynosi od 1,5%/rok, dla porównania HIV 0,5% [2]. W Polsce wg danych Polskiej grupy Ekspertów HCV szacunkowa liczba zakażonych może wynosić nawet osób, czyli 1,9% Polaków może być zakażonych wirusem HCV (dane z października 2010 r.). Wykrywalność zakażeń jest bardzo niska, gdyż poziom świadomości społecznej jest niski. Ponadto nadal dla wielu osób nieznane są drogi zakażenia, a jednocześnie nie udało się dotychczas uzyskać skutecznej szczepionki przeciwko WZW C. Działania profilaktyczne nacelowane na poprawę świadomości społecznej oraz prowadzenie badań przesiewowych mogłoby poprawić sytuację epidemiologiczną w kraju. Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na całym świecie jest już ponad 170 mln osób zakażonych HCV [19]. Przenoszenie parenteralne HCV znajduje odzwierciedlenie w dużej częstości zakażeń wśród znanych grup ryzyka (np. uzależnieni od narkotyków) jednak niepokojąco wzrasta odsetek zakażonych wśród pacjentów ośrodków szpitalnych, opiekuńczych, pacjentów dializowanych, osób korzystających z dostępnych zabiegów pielęgnacyjnych, co przy dużej liczbie nosicieli może powodować, iż na ryzyko zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu C narażony jest każdy, bez względu na płeć, wiek, status społeczny i materialny. Dzięki skutecznym kampaniom systematycznie wzrasta jednak liczba osób ba da ją - cych się w kierunku WZW C. Diagnostyka WZW C WZW C najczęściej przebiega bezobjawowo, choć mogą pojawiać się niespecyficzne objawy: osłabienie i zmęczenie, ucisk w nadbrzuszu, utrata łaknienia, zmęczenie, senność, apatia; objawy depresji; zespół suchości, objawy skórno-śluzówkowe; choroby nerek rozplemowe zapalenie kłębuszków nerkowych (MPGN); znacznie rzadziej żółtaczka [6]. U zakażonych HCV dość często występuje także nieznacznie powiększona śledziona (ok. 50%) i/lub wątroba (w obrazie USG). Objawy te często są niecharakterystyczne i trudne do przyporządkowania konkretnej jednostce chorobowej, co przy wspomnianej niskiej świadomości społecznej, oraz niekiedy utrudnionym dostępie do specjalisty i szerokiej wielotorowej diagnostyki może powodować bagatelizowanie objawów chorobowych, lub też mylną ich interpretację. Należy podkreślić, iż aktualnie dysponujemy szerokim wachlarzem ba - dań opierających się na badaniach pomocniczych, serologicznych badaniach przesiewowych, testach potwierdzenia, oraz technikach biologii molekularnej. Badania pomocnicze obejmują najczęściej badania biochemiczne, mierzące po - ziom aktywności enzymów wątrobowych takich jak aminotransferaza alaninowa (ALT), aminotransferaza asparaginianowa (AST), gamma-glutamyl transpeptydaza (GGTP), fosfataza zasadowa (ALP), dehydrogenaza mleczanowa (LDH) oraz stężenie bilirubiny. Z uwagi na fakt, iż przewlekłe zapalenie wątroby typu C charakteryzuje się wahaniami aktywności transaminaz a około jedna trzecia pacjentów (20-40%) wykazuje prawidłowe ich wartości [1], należy ostrożnie podchodzić do interpretacji szczególnie podczas 372
3 A. Wierzbicka w surowicy znajdują się przeciwciała anty-hcv, to reagują one z antygenowymi białkami wirusa znajdującymi się na błonie. Zmiana koloru (reakcja barwna dzięki dodanemu enzymowi) wskazuje na to, że przeciwciała zareagowały z białkami. Rycina 1. Związek pomiędzy rekombinowanymi białkami HCV w teście AxSYM HCV version 3.0, a strukturalnymi i niestrukturalnymi białkami genomu HCV (wg firmy Abbott). HCr43 Rekombinowane białko HCV wykazujące ekspresję u Escherischa coli, zawiera sekwencje białek strukturalnych rdzenia wirusa oraz białek niestrukturalnych NS3 (biorących udział w replikacji) c200 Rekombinowane białko HCV wykazujące ekspresję u Saccharomyces cerevisiae zawiera aminokwasy , które prawdopodobnie powodują kodowanie regionów NS3 i NS4 genomu HCV. c100-3 Rekombinowane białko HCV wykazujące ekspresję u Saccharomyces cerevisiae zawiera sekwencje niestrukturalnych białek NS3 i NS4. NS5 Rekombinowane białko HCV wykazujące ekspresję u Saccharomyces cerevisiae zawiera sekwencje niestrukturalnego białka NS5. diagnozowania fazy przewlekłej oraz u pacjentów bez klinicz - nej manifestacji objawów chorobowych. K Ma da liński i wsp. [16] w badaniach i poziomu anty-hcv i HCV-RNA u chorych z pierwotnym zespołem Sjögrena wykazali, iż u siedmiu pa - cjentów, od których uzyskano dane badań biochemicznych (na 20 chorych posiadających przeciwciała anty-hcv) wartość aktywności ALT przekroczona została tylko u 3 chorych przy wartości prawidłowej < 30 IU/L, a średnia wartość ALT u 7 chorych wynosiła 34.3 IU/L, czyli tylko nieznacznie przewyższała górną granice wartości referencyjnej. Rekombinowane testy immunoblot (RIBA) Są to testy uzupełniające do oznaczania przeciwciał anty- HCV (RIBA) przeznaczone jako dodatkowe bardziej swoiste testy do badania próbek ludzkiej surowiec lub osocza. Rekombinowane testy immunoblot (RIBA) zawierają te same antygeny HCV co testy EIA, a także dysmutazę nadtlenkową (SOD). Dodatni wynik testu RIBA definiowany jest jako reaktywność na dwa lub więcej antygeny HCV, przy braku reaktywności na SOD. Reaktywność na pojedynczy antygen wirusa HCV lub reaktywność w szerokim zakresie antygenów wraz z reakcją na SOD uznawane są za wyniki nieokreślone ( CHIRON RIBA HCV 3.0 SIA paskowy test immunoblot do oznaczania przeciwciała przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu C firmy Ortho Diagnostic na podstawie ulotki producenta). Badania mikroskopowe Hybrydyzacja in situ Wirus HCV rozprzestrzenia się w organizmie ludzkim za pomocą kompleksów immunologicznych/krioglobulin i jest znajdowany w wielu miejscach, m.in. w komórkach mózgu, w tym w komórkach glejowych, w płynie mózgowo-rdzeniowym, w komórkach krwi obwodowej makrofagach, limfocytach T i B oraz w komórkach szpiku kostnego [5]. Najczulsze Metody serologiczne Dzisiejsza diagnostyka serologiczna wykorzystuje testy, oparte na wykrywaniu przeciwciał anty-hcv. Są to testy EIA (enzyme immunosorbent assay) immunoenzymatyczne drugiej i trzeciej generacji pozwalają one wykrywać przeciwciała skierowane przeciwko antygenom wirusa typu C, które zwykle pojawiają się średnio po 80 dniach od zaka - żenia (zakres od 33 do 129 dni). Testy EIA-2 wprowadzono już w 1990 r, jednak okazały się mało czułe [14]. Testy EIA-3 (testy trzeciej generacji) zostały zaakceptowane przez FDA jako testy o większej czułości i specyficzności niż uprzednio stosowane. Obecnie umożliwiają wykrywanie przeciwciał anty-hcv przy czułości diagnostycznej od 99,4% do 99,9%. Rycina 2. Obraz biopsji wątroby w mikroskopie świetlnym pokazujący pozytywnie oznakowane hepatocyty z infekcją HCV, przy użyciu hybrydyzacji in situ, powię k- szenie 20x [8]. (Majerowicz S i wsp., 2004) Metoda immunoblottingu Western blot Metodę immunoblottingu Western blot" stosuje się jako tzw. test potwierdzenia. Surowica inkubowana jest na nitrocelulozowych błonach, na których umieszczone są rozdzielone białka wirusowe c33c, NS5, C100p, c22p i 5-1-1p. Jeżeli Rycina 3. Obraz hepatocytów w mikroskopie elektronowym z ukazanymi wtrętami koloidowymi wewnątrz rer, przy użyciu hybrydyzacji in situ, powiększenie 60000x [8] (Majerowicz S i wsp., 2004) 373
4 Korelacja pomiędzy badaniem anty-hcv a HCV RNA. Problemy interpretacyjne oznaczenie HCV RNA odnosi się do komórek jedno jądrza - stch krwi obwodowej (badania PBMC), czy tkanek, które mogą być miejscem replikacji czulszym niż surowica czy osocze. Szczegółowe badania morfologiczne przeprowadzone przez Aldonę Kasprzak i wsp. [7] wykazały w biopunktatach od chorych z przewlekłym zapaleniem wątroby typu C przede wszystkim zmiany w strukturze jąder hepatocytów, opisane po raz pierwszy: zmiany kształtu, obrzęk, hyperchromazję, zaburzenia struktury chromatynowej, zwiększenie liczby jąderek oraz uszkodzenia błony jądrowej. Amplifikacja, czyli namnożenie materiału genetycznego wi - ru sa umożliwia wykrycie już bardzo małej ilości cząsteczek wirusa w surowicy bądź osoczu. Reakcja łańcuchowa polimerazy (PCR) w trakcie kilkugodzinnego pojedynczego procesu enzymatycznego pozwala na powielenie (amplifikację) do razy wyjściowej kopii odpowiedniego fragmen tu DNA (po odwrotnej transkrypcji RNA) o długości od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy par zasad. Każdy cykl w przy bli - żeniu podwaja liczbę segmentów docelowych DNA [20]. Grupa badana i metody Porównano wyniki testów serologicznych anty-hcv z badaniami HCV-RNA (metodą Real-Time PCR) wykonanych dla pacjentów Samodzielnego Publicznego Wojewódzkiego Szpi tala Zespolonego w Szczecinie, w latach Badania molekularne były poprzedzone przez badania serologiczne, tj. jakościowe oznaczanie obecności przeciwciał anty-hcv w osoczu, bądź surowicy metodą immunoenzymatyczną (MEIA) w systemie AxSYM, firmy Abbott. Wynik każdego testu obliczany jest ze stosunku współczynnika próbki do współczynnika odcięcia S/CO = Sample rate/ Cutoff rate, czyli ze stosunku wartości natężenia fluorescencji badanej próbki do wartości natężenia fluorescencji punktu odcięcia (CO) dla każdej próbki badanej oraz próbki kontrolnej (wg metodyki producenta). Obecność lub brak przeciwciał anty-hcv w próbce określana jest poprzez porównanie wartości sygnału badanej próbki do sygnału dla wartości odcięcia (cutoff), określonej podczas uprzedniego przeprowadzania kalibracji. Próbki o wartościach S/CO<1 są uwa ża - ne jako ujemne. Jeżeli wartość sygnału badanej próbki jest większa lub równa wartości odcięcia, próbka taka uważana jest za anty-hcv dodatnią reaktywną (wg metodyki producenta). Materiał do badań serologicznych stanowiła surowica, uzyskana poprzez odwirowanie krwi żylnej pobranej do probówki bez antykoagulantu. Krew pełną przechowywano do czasu wykonania analizy w temp. 2-8 C. Badania wykonano w jednym powtórzeniu. Materiał do badań HCV-RNA stanowiło osocze, uzyskane poprzez odwirowanie krwi pełnej pobranej na antykoagulant EDTA. Osocze do czasu przeprowadzenia analizy przechowywano w sterylnych probówkach polipropylenowych w temp. -20 C (wg zaleceń producenta). Badania wykonano za pomocą testu Cobas AmpliPrep/Cobas Amplicor HCV v 2.0 firmy Roche Diagnostics. W teście tym wykorzystuje się odwrotną transkrypcję docelowego RNA do generacji komplementarnego DNA (cdna), amplifikację docelowego cdna na drodze PCR, oraz hybrydyzację kwasu nukleinowego do detekcji HCV-RNA w surowicy lub osoczu ludzkim. Izolacja wirusa, oraz odwrotna transkrypcja, ampfllikacja i detekcja odbywa się automatycznie w analizatorach COBAS AmpliPrep oraz Cobas Amplicor firmy Roche Diagnostics. Test umożliwia wykrycie RNA wirusa zapalenia wątroby typu C (HCV) w ludzkim osoczu, już od 10 IU/ml osocza. Z każdą serią próbek przebadane zostały dostarczone przez producenta kontrole ujemne i dodatnie, co weryfikuje poprawność przebiegu reakcji. Badania wykonywano w jednym powtórzeniu. Badania serologiczne i molekularne wykonywano z pojedynczego pobrania (badania molekularne z kolejnej próbki pobranej od tego samego pacjenta). Prowadzone badania nie obejmowały testów immunoblot, gdyż w Szczecinie nie wykonuje się testów potwierdzenia: RIBA anty-hcv. Przebadano 300 osób. W badaniach skoncentrowano się na pacjentach z grup szczególnych pacjenci z obniżoną odpornością (n=26), po przeszczepach narządowych, dializowani (n=150), z towarzyszącymi chorobami przewlekłymi (n=21). wzięto także pod uwagę pacjentów z oddziałów dziecięcych (n=86), oraz kandydatów do zawodowej służby wojskowej, którą stanowili młodzi mężczyźni, ze średnią wieku 28 lat (n=17). U dzieci rozpiętość wieku wynosiła od 4 m-cy do 17 lat. Jednocześnie porównano wielkość współczynników odcięcia S/CO między pacjentami. Wyniki Spośród przebadanych 300 osób zidentyfikowano 86 pa - cjen tów, u których wykryto przeciwciała anty-hcv w teście skriningowym a nie wykryto HCV-RNA w teście jakościowym metodą Real-Time PCR, oraz 4 osoby, u których nie wykryto przeciwciał anty-hcv a wykryto RNA wirusa w ba - daniach molekularnych. Wśród 23 z przebadanych 86 pacjentów oddziałów dziecięcych, oraz poradni hepatologicznych dziecięcych SPWSZ Szczecin nie wykryto HCV-RNA pomimo wykrycia przeciwciał anty-hcv o wartości współczynnika S/CO między 1,15 aż do 85,90 (wynik interpretowany jako dodatni). U 14 z tych 23 pacjentów stwierdzono przebyte WZW C (u siedmiorga dzieci matek z przebytym lub czynnym WZW C), u 4 pacjentów współistniejącą chorobą nowotworową (białaczka), u 2 pacjentów niedoczynność tarczycy, u 2 pacjentów choroby autoimmunologiczne (alergia,astma), oraz pojedynczo: histiocytoza X, zakażenie HSV, zakażenia CMV, zakażenie HBV, Toxoplazmoza, brak nerki, plastyka pęcherza, przepuklina rdzeniowa, AIH, inne choroby wielonarządowe. Niektóre z tych jednostek chorobowych współistniały ze sobą. Wśród 150 badanych pacjentów oddziałów Dializ, Nefrologii i Transplantologii SPWSZ Szczecin i innych ośrodków dializacyjnych u 26 nie wykryto HCV-RNA pomimo wystąpienia 374
5 A. Wierzbicka przeciwciał anty-hcv o wartości współczynnika S/CO między 1,01 aż do 70,12 (wynik interpretowany jako do - datni), gdzie u dwóch z nich stwierdzono przebyte WZW C, a u pięciu koinfekcję z WZW B. U pozostałych 19 pacjentów nie stwierdzono objawów klinicznych odpowiadających WZW C. U dwóch pacjentów wykryto natomiast HCV-RNA pomimo braku wykrycia przeciwciał anty-hcv (współczynnik S/CO: 0,20 i 0,34). Wśród 26 pacjentów oddziału Nabytych Niedoborów Immunologicznych u dwóch pacjentów nie wykryto HCV-RNA pomimo wystąpienia przeciwciał anty-hcv o wartości współ czynnika S/CO 3,03 i 3,02 (wynik interpretowany jako dodatni), gdzie u pacjenta nr 1 stwierdzono koinfekcję z WZW B u pacjenta nr 2 przebyte WZW B oraz prawdopodobnie przebyte WZW C. U dwóch pacjentów wykryto HCV RNA pomimo niewykrycia przeciwciał anty-hcv lub wykrycia przeciwciał anty-hcv o niskim współczynniku S/CO (współ czynnik S/CO odpowiednio: 0,62 i 1,27), gdzie u pacjenta nr 1 (koinfekcja HIV), współistniał głęboki niedobór odporności z liczbą limfocytów CD4<200 kom/µl, a u pacjenta nr 2 rzadki genotyp HIV 1 D (+), oraz CD 4<250 kom/µl. U trzech pacjentów Hepatologicznej Poradni Konsultacyjnej nie wykryto HCV-RNA pomimo wystąpienia przeciwciał anty-hcv o wartości współczynnika S/CO od 1,11 do 16,01 (wynik interpretowany jako dodatni): pacjent nr 1 (S/CO 16,01) po leczeniu WZW C, pacjent nr 2 (S/CO 2,20) łuszczyca, choroba autoimmunologiczna (pacjent przyjmował Prograf), pacjent nr 3 (S/CO 1,11) fałszywie dodatni wynik WR, toczeń (w trakcie diagnozy), Zespół Stevensa-Johnsona, rumień, nadwrażliwość w wywiadzie. W innych przypadkach: u 7 pacjentów z oddziału Hematologii i Onkologii nie wykryto HCV-RNA pomimo wystąpienia przeciwciał anty HCV o wartości współczynnika S/CO od 1,17 do 1,73 (wynik interpretowany jako dodatni) u 1 pacjentki nie wykryto HCV-RNA pomimo wykrycia przeciwciał anty-hcv (współczynnik S/CO 1,12) niepowodzenia naturalnego rozrodu (udane zapłodnienie in vitro). u 10 pacjentów nie wykryto HCV-RNA pomimo wykrycia przeciwciał anty-hcv (współczynniki S/CO od 1,11 do 9,0) wywiad w kierunku WZW C ujemny, dodatkowe badania laboratoryjne w kierunku chorób wątroby w normie. Wśród 17 badanych mężczyzn (kandydatów do służby wojsko wej) u 14 w badaniu przesiewowym wykryto przeciwciała anty-hcv (S/CO od 1,3-4,0) natomiast nie wykryto HCV-RNA. Dyskusja W diagnostyce WZW typu C z wyżej wymienionych metod rutynowo stosuje się testy serologiczne badania przesiewowe, oraz rzadziej testy metodami biologii molekularnej w jednostkach posiadających wyspecjalizowane pracownie oraz sprzęt badawczy. Tymczasem obie metody mają ograniczenia, wynikające z metodyki badań. Producenci testów przesiewowych podają w metodykach, iż żadna z obecnie dostępnych metod detekcji przeciwciał przeciw HCV nie daje 100% gwarancji wykrycia wszystkich potencjalnie zakaźnych jednostek we krwi lub zakażonych osobników. Negatywny wynik testu nie wyklucza możliwości ekspozycji na HCV lub samej infekcji. Z danych polskiej fundacji Pod prąd żółtej rzeki, skupiającej osoby zakażone WZW C wynika, iż jeden wynik ujemny oznaczenia HCV-RNA nie uprawnia do wykluczenia rozpoznania zakażenia lub potwierdzenia eliminacji wirusa u chorego na zapalenie wątroby typu C, zwłaszcza przy stwierdzonych przeciwciałach anty-hcv oraz podwyższonych aminotransferazach. W takim przypadku trzeba okresowo kontrolować aktywność ALT i powtarzać RT-PCR. Wiele źródeł podaje szereg czynników powodujących fał - szy wie dodatnie wyniki badań przesiewowych w kierunku wykrycia HCV: u pacjentów z obniżoną odpornością np. u pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek, krioglobulinemią, w przebiegu szpiczaka mnogiego; w koinfekcji HIV, HBV; w przewlekłej białaczce limfatycznej i innych chorobach nowotworowych; w reumatoidalnym zapaleniu stawów; w autoimmunologicznym zapaleniu wątroby (AIH), oraz innych chorobach autoimmunologicznych (np. lupus erythematosus systemicus); w innych schorzeniach wątroby (hemosyderoza, hemochromatoza); w następstwie szczepienia przeciwko grypie; w przewlekłej sterydoterapii; u ciężarnych; w innych chorobach towarzyszących (wymaga dalszych badań); obserwuje się ponadto wiele reakcji krzyżowych z innymi antygenami. Ujemny wynik w teście przesiewowym anty-hcv w za leż - ności od wyniku testu na obecność wirusowego RNA może wykluczać infekcję HCV, jeśli HCV-RNA jest ujemny, co ma miejsce przede wszystkim u osób zdrowych, bez zaburzeń układu odpornościowego. Natomiast ujemny anty-hcv oraz dodatni HCV-RNA świadczą o czynnej infekcji wirusowej, prawdopodobnie u osoby z obniżoną odpornością. Dodatni wynik w teście skriningowym może potwierdzić czyn ną infekcję w zależności od wyników testów potwierdzenia czy oznaczenia HCV-RNA niemniej obserwuje się fałszywie dodatnie wynik testu ELISA z ujemnym HCV-RNA (tab. I) [5]. Duża grupa pacjentów posiada przeciwciała przeciwko HCV, jeszcze kilka lat po leczeniu/samowyleczeniu i ustąpieniu ob ja wów, wyjątkowo mogą się one utrzymywać przez całe życie. 375
6 Korelacja pomiędzy badaniem anty-hcv a HCV RNA. Problemy interpretacyjne Tabela I Interpretacja testów skriningowych anty-hcv i HCV-RNA w diagnostyce infekcji wirusem zapalenia wątroby typu C. Wyniki badań ujemny ujemny anty-hcv HCV-RNA dodatni anty-hcv dodatni HCV-RNA ujemny HCV-RNA dodatni HCV-RNA Interpretacja Wykluczenie zakażenie HCV Potwierdzenie czynnej infekcji HCV (prawdopodobnie u osoby z zaburzeniami układu odpornościowego) Wykluczenie zakażenia HCV (prawdopodobnie fałszywie dodatni wynik testu anty-hcv), lub możliwość przebycia infekcji HCV Potwierdzenie czynnej infekcji HCV Powyższe wnioski znajdują odzwierciedlenie w badaniach własnych i dotyczą one ozdrowieńców oraz pacjentów dializo wanych, po przeszczepach narządowych, gdzie występu - je nieprawidłowe działanie układu odpornościowego. U niektórych chorych pomimo stwierdzenia obecności wirusa we krwi nie obserwuje się wytworzenia przeciwciał, co skutkuje fałszywie ujemnymi wynikami badań przesiewowych w kierunku wykrycia HCV. Powodem może być pozostawanie pacjenta w tzw. okienku serologicznym, czyli w okresie pomiędzy zainfekowaniem a wytworzeniem się przeciwciał trwa ono przeciętnie kilka miesięcy (najczęściej między 10 a 14 tygodniem od zakażenia), a poszczególni pacjenci wykazują dość znaczne różnice w szybkości wytworzenia się tych przeciwciał. U części osób zakażonych zachodzi zjawisko serokonwersji, tj. poziom przeciwciał spada poniżej progu wykrywalności [5]. U pewnej grupy chorych nigdy nie dochodzi do wytworzenia się anty-hcv, np. u pacjentów immunosupresyjnych, części dializowanych, z agammaglobulinemią. Problem diagnostyczny stanowią więc chorzy, u których nie są wytwarzane przeciwciała anty- HCV np. z powodu nieprawidłowej czynności układu odpornościowego. Osoby takie, choć faktycznie zakażone, nie są wyłapywane w badaniach epidemiologicznych [9]. W badaniach własnych brak wykrycia przeciwciał anty-hcv zaobserwowano u pacjentów zakażonych wirusem HIV, z uwagi jednak na małą ilość badanych pacjentów nie są to wartości istotnie statystycznie. W badaniach autorów bydgoskich u dzieci z zakażeniami mieszanymi HBV i HCV wykazano, iż częstość serokonwersji w układzie HBeAg/anty-Hbe (utrata antygenu HBe i pojawienie się we krwi przeciwciał Anty-HBe) występowała istotnie statystycznie częściej po nadkażeniu HCV, niż u nie leczonych dzieci z WZW B. Można przypuszczać, że nadkażenie HCV mobilizuje układ immunologiczny na drodze uruchomienia kaskady cytokin [10]. Ciekawą grupę stanowią także przytoczeni w artykule młodzi mężczyźni (roczniki ) żołnierze lub kandydaci do służby wojskowej (skierowani z Terenowej Wojskowej Ko - misji Lekarskiej), u których pomimo wystąpienia przeciwciał anty-hcv nie stwierdzono cech ostrego, przewlekłego lub przebytego WZW C, obecnie lub w wywiadzie, a wyniki badań laboratoryjnych i przedmiotowych nie odbiegały od normy (u jednego pacjenta stwierdzono alergię w testach skórnych). Po wykonaniu badań HCV-RNA oraz pełnej diagnostyki w kierunku chorób wątroby wszyscy zostali sklasyfikowani przez lekarza orzekającego jako w pełni zdolni do zawodowej służby wojskowej z adnotacją w dokumentacji medycznej o nosicielstwie nieswoistych przeciwciał. Brak prawidłowo przeprowadzonej pełnej diagnostyki w takich przypadkach może skutkować uznaniem kandydata jako niezdolnego do służby wg 44 pkt. 9 (Dz. Ust. Nr 146 z dnia r.). W przypadku kandydata do ubezpieczenia na życie prawidłowa interpretacja badań serologicznych w kierunku wirusowego zapalenia wątroby typu C może prze są - dzać o warunkach ubezpieczenia lub odrzuceniu wniosku. Powyższa wiedza może pozwolić na uniknięcie niepotrzebnej stygmatyzacji pacjentów jeszcze przed postawieniem ostatecznej diagnozy a co za tym idzie daje możliwość nie wdrażania pochopnie niepotrzebnego leczenia, czy kosztownych procedur medycznych. Ponieważ u części pacjentów brak jest świadomości, co do możliwości bycia nosicielem WZW C (zasada mnie to nie dotyczy ), oraz objawy są niespecyficzne i trudne do przypisania WZW C, pacjent nie trafia do specjalisty, którego wiedza, doświadczenie i możliwości pozwolą na zdiagnozowanie choroby. W wielu przypadkach testy laboratoryjne dają sprzeczne wyniki, a diagnostyka jest niepełna lub/i oparta często tylko na badaniach przesiewowych, lub innych niespecyficznych dla WZW C testach laboratoryjnych (np. ALT, AST, GGTP, ALP, LDH, BIL). Ponadto wielu pacjentów nie reaguje na obecnie stosowane leczenie (w zależności od stanu pacjenta, przewlekłości choroby, genotypu wirusa itp.) albo nie kończy leczenia z powodu zbytniego nasilenia skutków ubocznych. W Polsce i na świecie prowadzono wiele badań dotyczących korelacji pomiędzy badaniami serologicznymi a molekularnymi u różnych grup osób, przy czym skupiono się w nich także na wielkości współczynnika S/CO testu przesiewowego. Oszacowanie wyniku ilościowego anty-hcv wyra - żonego jako proporcja S/CO daje dodatkowe istotne informacje, np. wszystkie wyniki wysoko dodatnie (S/CO>8) znajdują potwierdzenie w teście RIBA [5]. Przykładami takich badań są badania Instytutu Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie z 2005 r. [11]. HCV-RNA wykryto u 18% dawców krwi z przeciwciałami anty-hcv. Częstość wykrywania HCV-RNA zależała od wartości S/CO testu przesiewowego. Przy wartości współczynnika S/CO>4,0 HCV-RNA wykryto u 65% osób. Niskie wartości S/CO w teście EIA szczególnie w populacji o niskim ryzyku zakażenia, jaką jest grupa dawców krwi, z dużym prawdopodobieństwem reprezentują tzw. wyniki fałszywie dodatnie (tzw. BFP). Wśród przyczyn wymienia się szczepienia przeciwko grypie czy obecność autoprzeciwciał. Do podobnych wniosków 376
7 A. Wierzbicka doszli Zofia Moraczewska i wsp. [12] badając HCV-RNA wśród polskich dawców krwi oraz preparatach osoczopochodnych. W badaniach poza krajem na uwagę zasługują badania indyjskie. W badaniach tych ustalony został algorytm postępowania z dawcami krwi w bankach krwi w bankach krwi. Jeśli dawcy mieli dodatni wynik testu przesiewowego wg autorów powinni być oni poinformowani w banku krwi o wy - so kim odsetku wyników fałszywie dodatnich, oraz o znaczeniu alternatywnych badań w wyspecjalizowanym laboratorium. W przypadku pozytywnego badania dawcy w drugim ośrodku powinien on być skierowany do hepatologa celem dalszej diagnostyki, w tym na dodatkowe testy anty-hcv i HCV-RNA. Negatywne lub niejasne wyniki badań testów immunoblot wymagałyby badania RNA. Badania indyjskie ujawniły wysoki poziom fałszywie dodatnich wyników badań przesiewowych wśród dawców krwi. Spośród 57 próbek pozytywnych z banku 23 próbki (45%) dały wynik badania negatywny krwi zarówno w teście MEIA AxSYM HCV (Abbott) jak i w teście potwierdzenia LIA (INNO-LIA HCV Ab III, Innogenetics) [13]. Także w badaniach amerykańskich Robert Dufour i wsp. [14] w programie badawczym przebadali pacjentów (17,1%) próbek było anty-hcv pozytywnych a 490 (16,4%) miało współczynnik S/CO <3,7 (tzw. nisko pozytywny ). Wykorzystano testy przesiewowe III generacji anty-hcv (Ortho Clinical Diagnostics). Test RIBA wykonano u 263 pacjentów z wynikiem nisko pozytywnym. Wyniki: 86% ujemne, 12% nieokreślony, a tylko 2% pozytywny. Zwrócono uwagę, iż współczynnik S/CO jest ważny w oszacowaniu ryzyka infekcji. Laboratorium powinno raportować współczynnik S/CO wraz z rezultatami testu anty-hcv EIA i zlecać uzupełniające testy RIBA w przypadku uzyskania nisko pozytywnej wartości testu przesiewowego, aby wyeliminować wyniki fałszywie dodatnie. W badaniach meksykańskich analizując wyniki badań daw - ców krwi autorzy doszli do wniosków, iż bardzo niski poziom przeciwciał anty-hcv jest czynnikiem predykcyjnym fałszywie dodatnich rezultatów badań [15]. Do podobnych wniosków doszli badacze z Turcji i Chin [17,18]. Wnioski Diagnostyka WZW C jest często trudna a wyniki badań niejednoznaczne. Wiąże się to z występowaniem nietypowych grup pacjentów, np. dializowanych, po przeszczepach, z wrodzonymi/nabytymi niedoborami odporności, lub z to wa - rzyszącymi innymi jednostkami chorobowymi. W celu stwierdzenie bądź wykluczenia WZW C u nietypowych grup pacjentów: dializowanych, po przeszczepach, z wrodzonymi lub nabytymi niedoborami odporności, bądź towarzyszącymi innymi chorobami należy stosować pełen panel badawczy, tj. testy przesiewowe (poziom przeciwciał anty-hcv), testy potwierdzenia (metody immunoblot), testy molekularne (oznaczenie HCV-RNA), oraz testy biochemiczne mierzące poziom enzymów wątrobowych. Należy zawsze pamiętać o możliwości wystąpienia wyników fałszywie dodatnich bądź ujemnych w testach przesiewowych, gdzie powyższe wyniki nie zostają potwierdzone w metodach Western Blot lub diagnostyką molekularną. Współczynnik S/CO testu przesiewowego anty-hcv może być pomocny w oszacowaniu ryzyka infekcji. Piśmiennictwo 1. Stefan Mauss, Jurgen K. Rockstroh, Hans Jager: Zapalenie wątroby a zakażenie HIV; Urban & Partner, Wydanie I polskie, Wrocław 2004: Szczeklik A, Gajewski P. rozdz. Choroby wątroby; Choroby wewnętrzne. Medycyna Praktyczna, Kraków, Wydanie I; 2009: Jabłońska J, Ząbek J, Loch T i wsp. Krioglobulinemia u chorych zakażonych wirusem zapalenia wątroby typu C. Część I wybrane aspekty kliniczne. Hepatol Pol 1999; 6: Magdzik W. Epidemiologia wirusowych zapaleń wątroby typu B i C w Polsce, z uwzględnieniem dzieci. Hepatol Pol 1997; 4 (supl.1): Madaliński K. Badania przeglądowe zakażeń wirusem zapalenia wątroby typu C; Abbott Voice 2009; 2: Jabłońska J, Ząbek J, Madaliński K i wsp. Pozawątrobowe objawy zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu C, Reumatologia 2009; 47: Kasprzak A, Biczysko W, Adamek A i wsp. Morphological lesions detected by light and electron microscopes in chronic type B hepatitis. Pol J Pathol 2003; 54: Majerowicz S, Grief C, Ferguson D i wsp. In situ hybridization of hepatitis C virus RNA in liver cells of an experimentally infected rhesus macaque. Mem. Inst. Oswaldo Cruz 2004; 99: Wawrzynowicz-Syczewska M. Diagnostyka Serologiczna Za ka - żeń Wirusami Hepatotropowymi. Abbott Voice 2005; 3(12): Pawłowska M, Halota W. Zakażenia mieszane HBV i HCV u dzieci z uwzględnieniem badań własnych. Przeg Epidemiol. 2003; 57: Brojer E. Badania serologicznych i molekularnych markerów HCV u dawców krwi w Polsce. Przeg Epidemiol. 2005; 59: Moraczewska Z i wsp. Wykrywanie RNA HCV wśród polskich dawców krwi oraz preparatach osoczopochodnych. Acta Haematologica Polonica 2000; 31: Raghuraman S, Subramaniam T, Daniel D i wsp. Occurrence of False Positives during Testing for Antibodies to Hepatitis C Virus among Volunteer Blood Donors in India. Journal of Clinical Microbiologyl 2003; 4: Dufour R D, Talastas M, Fernandez M i wsp. Low-Positive Anti- Hepatitis C Virus Enzyme Immunoassay Results: An Important Predictor of Low Likelihood of Hepatitis C Infection. Clinical Chemistry 2003; 49: Contreras AM, Mendez C i wsp. Very low hepatitis C antibody levels predict false-positive results and avoid supplemental testing. Transfusion 2008 Dec; 48: Madaliński K, Godzi P, Zimmermann-Górska I i wsp. Anty-HCV oraz HCV-RNA u chorych z pierwotnym zespołem Sjögrena. Przegl Epidemiol 2009; 63: Klesi R, Ozdemir M, Kurtoglu MG i wsp. Evaluation and comparison of three different anti-hepatitis C virus antibody test based on chemiluminescence and enzyme-linked immunosorbent assay methods used in the diagnosis of hepatitis C infections in Turkey. J Int Med Res 2009 sep-oct; 37: Rao HY, Ren FR, Guan WL i wsp. Evaluation of the performance of the Eiagen HCV test for detection of hepatitis C virus infection. J Virol Methods 2009; 162: Patel K i wsp. Diagnosis and treatment of chronic hepatitis C infection. BMJ 2006, 332: Bartkowiak J. Badania Molekularne w rozpoznawaniu i różnicowaniu chorób zakaźnych. Przegl Epidemiol 2003; 57:
8 Korelacja pomiędzy badaniem anty-hcv a HCV RNA. Problemy interpretacyjne Adres do korespondencji: Laboratorium Centralne Samodzielny Publiczny Szpital Zespolony Ul. Arkońska 4, Szczecin Tel. (91) wierzbicka@spwsz.szczecin.pl (Praca wpłynęła do Redakcji: ) (Praca przekazana do opublikowania: ) 378
Pilotażowy Program Profilaktyki Zakażeń HCV
Pilotażowy Program Profilaktyki Zakażeń HCV HCV zidentyfikowany w 1989 roku należy do rodziny Flaviviridae zawiera jednoniciowy RNA koduje białka strukturalne i niestrukturalne (co najmniej 10) ma 6 podstawowych
Bardziej szczegółowoWirus zapalenia wątroby typu B
Wirus zapalenia wątroby typu B Kliniczne następstwa zakażenia odsetek procentowy wyzdrowienie przewlekłe zakażenie Noworodki: 10% 90% Dzieci 1 5 lat: 70% 30% Dzieci starsze oraz 90% 5% - 10% Dorośli Choroby
Bardziej szczegółowoWirusowe Zapalenie Wątroby typu C WZW typu C
Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w m. st. Warszawie ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07 08; e-mail: oswiatazdrowotna@pssewawa.pl Wirusowe Zapalenie
Bardziej szczegółowoPowiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Wieruszowie
Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Wieruszowie Hcv HCV to wirus zapalenia wątroby typu C EPIDEMIOLOGIA Wg danych Państwowego Zakładu Higieny i Instytutu Hematologii i Transfuzjologii, uznawanych
Bardziej szczegółowoNA ZAKAŻENIE HBV i HCV
NA ZAKAŻENIE HBV i HCV Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Gdańsku 18.04.2016r. Aneta Bardoń-Błaszkowska HBV - Hepatitis B Virus Simplified diagram of the structure of hepatitis B virus, Autor
Bardziej szczegółowoWaldemar Halota HCV. RAPORT W BUDOWIE Instytut Ochrony Zdrowia
Waldemar Halota HCV RAPORT W BUDOWIE Instytut Ochrony Zdrowia Instytut Ochrony Zdrowia Członkowie Rady Konsultacyjnej Waldemar Halota, Robert Flisiak, Małgorzata Pawłowska, Krzysztof Tomasiewicz, Mirosław
Bardziej szczegółowoWIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU C PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ HCV
WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU C PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ HCV Wątroba to największy i bardzo ważny narząd! Produkuje najważniejsze białka Produkuje żółć - bardzo istotny czynnik w procesie trawienia
Bardziej szczegółowo01.10 Międzynarodowy Dzień Walki z WZW typu C
01.10 Międzynarodowy Dzień Walki z WZW typu C Problem HCV - epidemiologia Wirusowe zapalenie wątroby typu C zostało uznane przez Światową Organizację Zdrowia za jedno z największych światowych zagrożeń
Bardziej szczegółowoZNACZENIE DIAGNOSTYKI I WYKRYWALNOŚCI ZAKAŻEŃ HCV NA POZIOMIE POZ
ZNACZENIE DIAGNOSTYKI I WYKRYWALNOŚCI ZAKAŻEŃ HCV NA POZIOMIE POZ Lek. med. Jacek Krajewski Praktyka Lekarza Rodzinnego Jacek Krajewski Seminarium Nowe perspektywy w leczeniu HCV znaczenie diagnostyki
Bardziej szczegółowoWZW C rok po przełomie. Dr hab. med. Anna Piekarska, Prof. UM Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii UM w Łodzi Szpital Biegańskiego w Łodzi
WZW C rok po przełomie Dr hab. med. Anna Piekarska, Prof. UM Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii UM w Łodzi Szpital Biegańskiego w Łodzi Transmisja HCV w Polsce Zakażenia krwiopochodne drogą płciową
Bardziej szczegółowo(Akty o charakterze nieustawodawczym) DECYZJE
19.7.2019 PL L 193/1 II (Akty o charakterze nieustawodawczym) DECYZJE DECYZJA WYKONAWCZA KOMISJI (UE) 2019/1244 z dnia 1 lipca 2019 r. zmieniająca decyzję 2002/364/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących
Bardziej szczegółowoCo warto wiedzieć o wirusie HCV i jego rozpowszechnieniu w Polsce
Waldemar Halota Co warto wiedzieć o wirusie HCV i jego rozpowszechnieniu w Polsce Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii Collegium Medicum im. L.Rydygiera w Bydgoszczy Uniwersytet Mikołaja Kopernika w
Bardziej szczegółowoStandardy leczenia wirusowych zapaleń wątroby typu C Rekomendacje Polskiej Grupy Ekspertów HCV - maj 2010
Standardy leczenia wirusowych zapaleń wątroby typu C Rekomendacje Polskiej Grupy Ekspertów HCV - maj 2010 1. Leczeniem powinni być objęci chorzy z ostrym, przewlekłym zapaleniem wątroby oraz wyrównaną
Bardziej szczegółowoDr hab. n.med. Jarosław Drobnik prof. nadzw. PMWSZ Zakład Gerontologii, Katedra Zdrowia Publicznego WNoZ Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu
Dr hab. n.med. Jarosław Drobnik prof. nadzw. PMWSZ Zakład Gerontologii, Katedra Zdrowia Publicznego WNoZ Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu HCV wirusowe zapalenie wątroby typem wirusa C (dawniej nie A /
Bardziej szczegółowoPilotazowy Program Profilaktyki Zakazen HCV. Zakazenia i zachorowania etiologii HCV - klinika, diagnostyka, leczenie
Pilotazowy Program Profilaktyki Zakazen HCV Zakazenia i zachorowania etiologii HCV - klinika, diagnostyka, leczenie HCV zidentyfikowany w 1989 roku nalezy do rodziny Flaviviridae zawiera jednoniciowy RNA
Bardziej szczegółowoKwestionariusz wiedzy dla pracowników programów i placówek narkotykowych
Inicjatywa EMCDDA na rzecz redukcji szkód Zwiększanie testowania na obecność wirusa zapalenia wątroby (WZW) typu C oraz skierowań do leczenia wśród iniekcyjnych użytkowników narkotyków w programach i placówkach
Bardziej szczegółowoDiagnostyka laboratoryjna zakażeń wirusem zapalenia wątroby typu C
Diagnostyka laboratoryjna zakażeń wirusem zapalenia wątroby typu C Wydanie II Rekomendacje Grupy Roboczej: Krajowa Izba Diagnostów Laboratoryjnych 2, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład
Bardziej szczegółowoJAK DZIAŁA WĄTROBA? Wątroba spełnia cztery funkcje. Najczęstsze przyczyny chorób wątroby. Objawy towarzyszące chorobom wątroby
SPIS TREŚCI JAK DZIAŁA WĄTROBA? Wątroba spełnia cztery funkcje Wątroba jest największym narządem wewnętrznym naszego organizmu. Wątroba jest kluczowym organem regulującym nasz metabolizm (każda substancja
Bardziej szczegółowoSerological markers of hepatitis B virus
MED. DOŚW. MIKROBIOL., 2018, 70: 77-82 Serologiczne markery wirusowego zapalenia wątroby typu B Serological markers of hepatitis B virus Joanna Wróblewska, Wiesława Chudobińska Kula, Marcin Ziuziakowski,
Bardziej szczegółowoDiagnostyka zakażeń EBV
Diagnostyka zakażeń EBV Jakie wyróżniamy główne konsekwencje kliniczne zakażenia EBV: 1) Mononukleoza zakaźna 2) Chłoniak Burkitta 3) Potransplantacyjny zespół limfoproliferacyjny Jakie są charakterystyczne
Bardziej szczegółowoPRACA ORYGINALNA. Elżbieta Ćwikowska, Izabela Michalczak, Karolina Stasik-Pierechod, Danuta Pruszkowska, Barbara Wyrwińska, Małgorzata Szafran
PRACA ORYGINALNA Journal of Transfusion Medicine 2010, tom 3, nr 2, 55 61 Copyright 2010 Via Medica ISSN 1689 6017 Badania technikami biologii molekularnej wirusów zapalenia wątroby typu B i typu C oraz
Bardziej szczegółowoDiagnostyka HIV 1. Na czym polegają testy HIV? a) testy przesiewowe
Diagnostyka HIV 1. Na czym polegają testy HIV? a. testy przesiewowe b. test Western blot 2. Kto powinien zrobić sobie test na HIV? 3. Kiedy wykonywać testy HIV? 4. Dzieci kobiet zakażonych HIV 5. Gdzie
Bardziej szczegółowoNieprawidłowe próby wątrobowe
Nieprawidłowe próby wątrobowe Pacjent Student l. 22 Skierowany z powodu stwierdzonych w rutynowym badaniu podwyższonych testów wątrobowych BMI 22 (jaka norma?) Wywiad: niewielkie przemęczenie, apetyt dobry,
Bardziej szczegółowoPilotażowy Program Profilaktyki Zakażeń HCV. Zakażenia i zachorowania etiologii HCV - epidemiologia i profilaktyka
Pilotażowy Program Profilaktyki Zakażeń HCV Zakażenia i zachorowania etiologii HCV - epidemiologia i profilaktyka Rozpowszechnienie zakażeń HCV Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że zakażeni HCV stanowią
Bardziej szczegółowoPILOTAŻOWY PROGRAM WYKRYWANIA WIRUSOWEGO ZAKAŻENIA WĄTROBY TYPU C (WZW C) DLA MIESZKAŃCÓW JAROSŁAWIA. Okres realizacji Lipiec - Grudzień 2014 r
PILOTAŻOWY PROGRAM WYKRYWANIA WIRUSOWEGO ZAKAŻENIA WĄTROBY TYPU C (WZW C) DLA MIESZKAŃCÓW JAROSŁAWIA Okres realizacji Lipiec - Grudzień 2014 r 1. OPIS PROBLEMU ZDROWOTNEGO Problem zdrowotny Problem WZW
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 25 kwietnia 2006 r. w sprawie wymagań dla kandydata na dawcę komórek, tkanek lub narządu
Dz.U.06.79.556 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 25 kwietnia 2006 r. w sprawie wymagań dla kandydata na dawcę komórek, tkanek lub narządu Na podstawie art. 12 ust. 6 ustawy z dnia 1 lipca 2005
Bardziej szczegółowoWZW TYPU B CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ? CZY WYKORZYSTAŁEŚ WSZYSTKIE DOSTĘPNE ŚRODKI ABY USTRZEC SIĘ PRZED WIRUSOWYM ZAPALENIEM WĄTROBY TYPU B?
SZCZEPIONKA WZW TYPU B CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ? CZY WYKORZYSTAŁEŚ WSZYSTKIE DOSTĘPNE ŚRODKI ABY USTRZEC SIĘ PRZED WIRUSOWYM ZAPALENIEM WĄTROBY TYPU B? ZDOBĄDŹ INFORMACJE! ZASZCZEP SIĘ! ZDOBĄDŹ OCHRONĘ!
Bardziej szczegółowoDiagnostyka wirusologiczna w praktyce klinicznej
Diagnostyka wirusologiczna w praktyce klinicznej Ponad 60% zakażeń w praktyce klinicznej jest wywołana przez wirusy. Rodzaj i jakość materiału diagnostycznego (transport!) oraz interpretacja wyników badań
Bardziej szczegółowoPromotor: prof. dr hab. Katarzyna Bogunia-Kubik Promotor pomocniczy: dr inż. Agnieszka Chrobak
INSTYTUT IMMUNOLOGII I TERAPII DOŚWIADCZALNEJ IM. LUDWIKA HIRSZFELDA WE WROCŁAWIU POLSKA AKADEMIA NAUK mgr Milena Iwaszko Rola polimorfizmu receptorów z rodziny CD94/NKG2 oraz cząsteczki HLA-E w patogenezie
Bardziej szczegółowoRyc. 1. Meldunki epidemiologiczne NIZP-PZH. Źródło:
2016 r. Wirusowe zapalenie wątroby typu C jest powodowane przez zakażenie HCV, którego objawy najczęściej są niecharakterystyczne lub nie występują w ogóle. Długotrwały proces chorobowy prowadzi jednakże
Bardziej szczegółowoŚwiatowy Dzień WZW 28 lipca 2015
N A R O D O W Y I N S T Y T U T Z D R O W I A P U B L I C Z N E G O P A Ń S T W O W Y Z A K Ł A D H I G I E N Y 00-791 Warszawa, ul. Chocimska 24 Centrala: (+48 22) 54-21-400, Dyrektor: (+48 22) 849-76-12
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 185/2013 z dnia 8 lipca 2013 r. o projekcie programu Pilotażowy Program wykrywania zakażeń WZW typu B i C dla
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1 do ogłoszenia o konkursie ofert. PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ HCV WŚRÓD MIESZKAŃCÓW MIASTA LESZNA W 2016 r.
Załącznik nr 1 do ogłoszenia o konkursie ofert PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ HCV WŚRÓD MIESZKAŃCÓW MIASTA LESZNA W 2016 r. I. OPIS PROBLEMU ZDROWOTNEGO 1. Problem zdrowotny - wirusowe zapalenie wątroby
Bardziej szczegółowoPROFILAKTYKA PRZECIW GRYPIE
PROFILAKTYKA PRZECIW GRYPIE Koordynator profilaktyki : mgr piel. Anna Karczewska CELE: zwiększanie świadomości pacjenta na temat szczepionek przeciwko grypie zapobieganie zachorowań na grypę zapobieganie
Bardziej szczegółowoWYCIECZKA DO LABORATORIUM
WYCIECZKA DO LABORATORIUM W ramach projektu e-szkoła udaliśmy się do laboratorium w Krotoszynie na ul. Bolewskiego Mieliśmy okazję przeprowadzić wywiad z kierowniczką laboratorium Panią Hanną Czubak Oprowadzała
Bardziej szczegółowoDarmowe badania w kierunku HCV dla Pań w ciąży
Darmowe badania w kierunku HCV dla Pań w ciąży Szanowna Pani, Do listopada 2014r. kobiety ciężarne mają możliwość bezpłatnego przebadania się w kierunku zakażenia wirusem zapalenia wątroby C (HCV). Stanowią
Bardziej szczegółowoZAPOBIEGANIE KRWAWIENIOM U DZIECI Z HEMOFILIĄ A I B (ICD-10 D 66, D 67)
Załącznik B.15. ZAPOBIEGANIE KRWAWIENIOM U DZIECI Z HEMOFILIĄ A I B (ICD-10 D 66, D 67) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY Kwalifikacji świadczeniobiorców do terapii pierwotnej i wtórnej
Bardziej szczegółowoWZW A. wątroby typu A. Zaszczep się przeciwko WZW A
WZW A Wirusowe zapalenie wątroby typu A Zaszczep się przeciwko WZW A 14 dni po zaszczepieniu u ponad 90% osób z prawidłową odpornością stwierdza się ochronne miano przeciwciał PSSE Tomaszów Maz. ul. Majowa
Bardziej szczegółowoNazwa programu: LECZENIE PRZEWLEKŁEGO WZW TYPU B W OPORNOŚCI NA LAMIWUDYNĘ ICD - 10 B 18.1 - przewlekłe zapalenie wątroby typu B
załącznik nr 25 do zarządzenia Nr 36/2008/DGL Prezesa NFZ z dnia 19 czerwca 2008 r. Nazwa programu: LECZENIE PRZEWLEKŁEGO WZW TYPU B W OPORNOŚCI NA LAMIWUDYNĘ ICD - 10 B 18.1 - przewlekłe zapalenie wątroby
Bardziej szczegółowoCzy grozi mi wirusowe zapalenie wątroby typu B?
Czy grozi mi wirusowe zapalenie wątroby typu B? Co to jest? Wirus zapalenia wątroby typu B (HBW) powoduje zakażenie wątroby mogące prowadzić do poważnej choroby tego organu. Wątroba jest bardzo ważnym
Bardziej szczegółowoOdległe następstwa różnych scenariuszy polityki zdrowotnej w zakresie kontroli zakażeń HCV Robert Flisiak
Odległe następstwa różnych scenariuszy polityki zdrowotnej w zakresie kontroli zakażeń HCV Robert Flisiak Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku Polskie Towarzystwo
Bardziej szczegółowo1 grudnia - Światowy Dzień AIDS
1 grudnia - Światowy Dzień AIDS HIV to ludzki wirus upośledzenia (niedoboru) odporności. Może wywołać zespół nabytego upośledzenia odporności AIDS. Ze względu na skalę zakażeń i tempo rozprzestrzeniania
Bardziej szczegółowoDiagnostyka laboratoryjna zakażeń wirusem zapalenia wątroby typu C Rekomendacje Polskiej Grupy Roboczej 2012/2013
diagnostyka laboratoryjna Journal of Laboratory Diagnostics 2013 Volume 49 Number 1 65-70 Rekomendacje Recommendations Diagnostyka laboratoryjna zakażeń wirusem zapalenia wątroby typu C Rekomendacje Polskiej
Bardziej szczegółowoBADANIA WIRUSÓW PRZENOSZONYCH PRZEZ KREW U DAWCÓW KRWI W POLSCE
PRZEGL EPIDEMIOL 2015; 69: 591-595 Problemy zakażeń Piotr Grabarczyk, Aneta Kopacz, Ewa Sulkowska, Dorota Kubicka-Russel, Maria Mikulska, Ewa Brojer, Magdalena Łętowska BADANIA WIRUSÓW PRZENOSZONYCH PRZEZ
Bardziej szczegółowoCzęść praktyczna: Metody pozyskiwania komórek do badań laboratoryjnych cz. I
Ćwiczenie 1 Część teoretyczna: Budowa i funkcje układu odpornościowego 1. Układ odpornościowy - główne funkcje, typy odpowiedzi immunologicznej, etapy odpowiedzi odpornościowej. 2. Komórki układu immunologicznego.
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 189/2014 z dnia 4 sierpnia 2014 r. o projekcie programu Program profilaktyki zakażeń HCV dla Gminy Kościerzyna
Bardziej szczegółowoEPIDEMIOLOGIA DANE KRAJOWE
EPIDEMIOLOGIA DANE KRAJOWE Dane krajowe zostały opracowane na podstawie informacji przekazanych przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny (zwany dalej NIZP-PZH) oraz zamieszczonych
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR 759/LXVII/2014 RADY MIASTA JAROSŁAWIA. z dnia 29 maja 2014 r.
UCHWAŁA NR 759/LXVII/2014 RADY MIASTA JAROSŁAWIA z dnia 29 maja 2014 r. w sprawie uchwalenia Pilotażowego Programu Wykrywania Wirusowego Zakażenia Wątroby typu C (WZW C) dla mieszkańców miasta Jarosławia
Bardziej szczegółowoWZW co to jest? Wirusowe Zapalenie Wątroby (WZW) to bardzo groźna i jedna z najczęstszych chorób zakaźnych na świecie.
WZW co to jest? Wirusowe Zapalenie Wątroby (WZW) to bardzo groźna i jedna z najczęstszych chorób zakaźnych na świecie. Ma zasięg globalny. Wywołana jest zakażeniem wirusowym czynnikami sprawczymi zarówno
Bardziej szczegółowoPAKIET BADAŃ DLA PLANUJĄCYCH CIĄŻĘ %W PAKIECIE BADAŃ W PAKIECIE TANIEJ Wersja 1
PAKIET BADAŃ DLA PLANUJĄCYCH CIĄŻĘ 19 BADAŃ W PAKIECIE %W PAKIECIE TANIEJ 2018 Wersja 1 CZY WIESZ, ŻE: Badania ujęte w tym pakiecie podzielić można na dwie grupy. Wyniki badań z pierwszej grupy informują
Bardziej szczegółowoWZW TYPU B CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ? CZY WYKORZYSTAŁEŚ WSYSTKIE DOSTĘPNE ŚRODKI ABY USTRZEC SIĘ PRZED WIRUSOWYM ZAPALENIEM WĄTROBY TYPU B?
WZW TYPU B CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ? CZY WYKORZYSTAŁEŚ WSYSTKIE DOSTĘPNE ŚRODKI ABY USTRZEC SIĘ PRZED WIRUSOWYM ZAPALENIEM WĄTROBY TYPU B? ZDOBĄDŹ INFORMACJE! ZASZCZEP SIĘ! ZDOBĄDŹ OCHRONĘ! szczepionka przeciw
Bardziej szczegółowoTest w kierunku HIV. Niniejsza broszura skierowana jest do osób (lub ich opiekunów), którym zaproponowano lub zalecono wykonanie testu w kierunku HIV.
Test w kierunku HIV Do kogo skierowana jest niniejsza broszura? Niniejsza broszura skierowana jest do osób (lub ich opiekunów), którym zaproponowano lub zalecono wykonanie testu w kierunku HIV. Jaki jest
Bardziej szczegółowoMAM HAKA NA CHŁONIAKA
MAM HAKA NA CHŁONIAKA CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA Chłoniaki są to choroby nowotworowe, w których następuje nieprawidłowy wzrost komórek układu limfatycznego (chłonnego). Podobnie jak inne nowotwory, chłoniaki
Bardziej szczegółowoWirus HIV, diagnostyka serologiczna (diagnostyka serologiczna AIDS, Rodzaj badania Badanie krwi
irus HIV, diagnostyka serologiczna 915 irus HIV, diagnostyka serologiczna (diagnostyka serologiczna AIDS, zespół nabytego niedoboru odporności, badanie przesiewowe w kierunku AIDS, test na obecność przeciwciał
Bardziej szczegółowoZałącznik do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 lutego 2011 r. 21. LECZENIE PRZEWLEKŁEGO WIRUSOWEGO ZAPALENIA WĄTROBY TYPU B (ICD-10 B 18.
ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Kryteria Kwalifikacji 1.1. Do programu są kwalifikowani świadczeniobiorcy w wieku powyżej 3 lat, chorzy na przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B, charakteryzujący się obecnością
Bardziej szczegółowoZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ ( )
ZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ (2015-08-03) PROFILAKTYKA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA ADRESACI - Osoby zadeklarowane do lekarza POZ, w wieku 35, 40, 45,
Bardziej szczegółowoLECZENIE PRZEWLEKŁEGO WIRUSOWEGO ZAPALENIA WĄTROBY TYPU C TERAPIĄ BEZINTERFERONOWĄ (ICD-10 B 18.2)
Załącznik B.71. LECZENIE PRZEWLEKŁEGO WIRUSOWEGO ZAPALENIA WĄTROBY TYPU C TERAPIĄ BEZINTERFERONOWĄ (ICD-10 B 18.2) ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Kryteria kwalifikacji: 1) Do programu kwalifikowani są dorośli świadczeniobiorcy
Bardziej szczegółowoMagdalena Durlik Klinika Medycyny Transplantacyjnej i Nefrologii Instytut Transplantologii Warszawski Uniwersytet Medyczny
Magdalena Durlik Klinika Medycyny Transplantacyjnej i Nefrologii Instytut Transplantologii Warszawski Uniwersytet Medyczny Ryzyko przeniesienia choroby od dawcy do biorcy przeszczepu Zakażenia bakteryjne,
Bardziej szczegółowoTesty dla kobiet w ciąży. Zakażenie HIV i AIDS u dzieci.
Testy dla kobiet w ciąży. Zakażenie HIV i AIDS u dzieci. dr n. med. Agnieszka Ołdakowska Klinika Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego Warszawski Uniwersytet Medyczny Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie
Bardziej szczegółowoWysypka i objawy wielonarządowe
Wysypka i objawy wielonarządowe Sytuacja kliniczna 2 Jak oceniasz postępowanie lekarza? A) Bez badań dodatkowych nie zdecydowałbym się na leczenie B) Badanie algorytmem Centora uzasadniało takie postępowanie
Bardziej szczegółowoRodzaje autoprzeciwciał, sposoby ich wykrywania, znaczenie w ustaleniu diagnozy i monitorowaniu. Objawy związane z mechanizmami uszkodzenia.
Zakres zagadnień do poszczególnych tematów zajęć I Choroby układowe tkanki łącznej 1. Toczeń rumieniowaty układowy 2. Reumatoidalne zapalenie stawów 3. Twardzina układowa 4. Zapalenie wielomięśniowe/zapalenie
Bardziej szczegółowoLECZENIE PRZEWLEKŁEGO WIRUSOWEGO ZAPALENIA WĄTROBY TYPU C TERAPIĄ BEZINTERFERONOWĄ (ICD-10 B 18.2)
Załącznik B.71. LECZENIE PRZEWLEKŁEGO WIRUSOWEGO ZAPALENIA WĄTROBY TYPU C TERAPIĄ BEZINTERFERONOWĄ (ICD-10 B 18.2) ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Kryteria kwalifikacji: 1) Do programu kwalifikowani są dorośli świadczeniobiorcy
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ HCV WŚRÓD MIESZKAŃCÓW MIASTA PŁOCKA W LATACH 2015-2017
PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ HCV WŚRÓD MIESZKAŃCÓW MIASTA PŁOCKA W LATACH 2015-2017 Program został opracowany w Wydziale Zdrowia i Spraw Spraw Społecznych Urzędu Miasta Płocka styczeń, 2015r. 1. OPIS PROBLEMU
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ HCV WŚRÓD MIESZKAŃCÓW MIASTA PŁOCKA W LATACH 2015-2017
PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ HCV WŚRÓD MIESZKAŃCÓW MIASTA PŁOCKA W LATACH 2015-2017 Program został opracowany w Wydziale Zdrowia i Spraw Spraw Społecznych Urzędu Miasta Płocka styczeń, 2015r. 1. OPIS PROBLEMU
Bardziej szczegółowo(Akty przyjęte na mocy Traktatów WE/Euratom, których publikacja nie jest obowiązkowa) DECYZJE KOMISJA
PL 4.12.2009 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 318/25 II (Akty przyjęte na mocy Traktatów WE/Euratom, których publikacja nie jest obowiązkowa) DECYZJE KOMISJA DECYZJA KOMISJI z dnia 27 listopada 2009
Bardziej szczegółowoAneks IV. Wnioski naukowe
Aneks IV Wnioski naukowe 1 Wnioski naukowe Od czasu dopuszczenia produktu Esmya do obrotu zgłoszono cztery przypadki poważnego uszkodzenia wątroby prowadzącego do transplantacji wątroby. Ponadto zgłoszono
Bardziej szczegółowoCENNIK DIAGNOSTYKA NIEPŁODNOŚCI MĘSKIEJ
CENNIK DIAGNOSTYKA NIEPŁODNOŚCI MĘSKIEJ AZOOSPERMIA badanie wykrywa delecje w regionie długiego ramienia chromosomu Y w fragmencie zwanym AZF, będące często przyczyną azoospermii lub oligospermii o podłożu
Bardziej szczegółowoStatystyki zachorowań
I AIDS Informacje ogólne Budowa wirusa HIV Statystyki zachorowań Światowy dzień HIV/AIDS Aktywność fizyczna Zapobieganie HIV HIV u kobiet Możliwości z HIV Przeciwskazania Ciąża Ludzie młodzi HIV u dzieci
Bardziej szczegółowoCo robię, aby nie zachorować na AIDS? Mateusz Hurko kl. III AG
Co robię, aby nie zachorować na AIDS? Mateusz Hurko kl. III AG -Czym jest HIV? -HIV jest wirusem. Jego nazwa pochodzi od: H human I immunodeficiency ludzki upośledzenia odporności V virus wirus -To czym
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 18 lutego 2011 r.
Dziennik Ustaw Nr 52 3291 Poz. 270 270 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 18 lutego 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu programów zdrowotnych Na podstawie
Bardziej szczegółowoDrogi zakażenia. kontakt seksualny (sperma, preejakulat, śluz szyjkowy), dot. także kontaktów oralnych,
Zespół nabytego niedoboru odporności, AIDS końcowe stadium zakażenia wirusem zespołu nabytego braku odporności (HIV) charakteryzujące się bardzo niskim poziomem limfocytów, a więc wyniszczeniem układu
Bardziej szczegółowoLECZENIE PRZEWLEKŁEGO WIRUSOWEGO ZAPALENIA WĄTROBY TYPU C TERAPIĄ BEZINTERFERONOWĄ (ICD-10 B 18.2)
Załącznik B.71. LECZENIE PRZEWLEKŁEGO WIRUSOWEGO ZAPALENIA WĄTROBY TYPU C TERAPIĄ BEZINTERFERONOWĄ (ICD-10 B 18.2) ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Kryteria kwalifikacji: 1) Do programu kwalifikowani są dorośli świadczeniobiorcy
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. Immunoglobulina ludzka przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B
ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA GAMMA anty-hbs 1000 Immunoglobulinum humanum hepatitidis B Immunoglobulina ludzka przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B Roztwór do wstrzykiwań Należy
Bardziej szczegółowoNoworodek z wrodzoną wadą metabolizmu - analiza przypadku klinicznego
Noworodek z wrodzoną wadą metabolizmu - analiza przypadku klinicznego Marcin Kalisiak Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka Kierownik Kliniki: prof. Ewa Helwich 1 Plan prezentacji co to
Bardziej szczegółowoProcedura postępowania. Projekt 3 - Pilotażowy Program badania kobiet w ciąży w kierunku zakażeń HCV. Państwowy Zakład Higieny
Znak sprawy:a-atz-221-33/14 Załącznik nr 1 do ogłoszenia o konkursie procedura postępowania Procedura postępowania wersja po konsultacji z Ekspertami ds. klinicznych Projekt 3 - Pilotażowy Program badania
Bardziej szczegółowoUrząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /21:04:46 1 GRUDNIA ŚWIATOWYM DNIEM WALKI Z AIDS
1 GRUDNIA ŚWIATOWYM DNIEM WALKI Z AIDS AIDS (ang. A quired I mmune D eficiency Syndrome) zespół nabytego niedoboru odporności jest późnym (końcowym) etapem zakażenia HIV (ang. H uman I mmunodeficiency
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji www.aotmit.gov.pl Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji nr 73/2016 z dnia 29 kwietnia 2016 r. o projekcie programu polityki
Bardziej szczegółowoWYTYCZNE ZESPOŁU W ZWIĄZKU ZE ZDARZENIEM W PRZYCHODNI DOM MED W PRUSZKOWIE REKOMENDACJE
WYTYCZNE ZESPOŁU W ZWIĄZKU ZE ZDARZENIEM W PRZYCHODNI DOM MED W PRUSZKOWIE REKOMENDACJE Na podstawie analizy dokumentacji wybranych pacjentów szczepionych w NZOZ Przychodni Lekarskiej DOM MED w Pruszkowie
Bardziej szczegółowoWirus HPV przyczyny, objawy i leczenie
Wirus HPV przyczyny, objawy i leczenie Spis treści: 1. 2. 3. 4. 5. Informacje ogólne Przyczyny Objawy Leczenie Rodzaje HPV Informacje ogólne Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV Human Papilloma Virus) stanowi
Bardziej szczegółowoRola Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zapobieganiu i zwalczaniu HCV
Rola Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zapobieganiu i zwalczaniu HCV Elżbieta Narolska-Wierczewska Krajowy Koordynator Programów HCV można pokonać i STOP! HCV WSSE w Bydgoszczy Seminarium edukacyjne "Innowacje
Bardziej szczegółowoWojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Poznaniu
Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Poznaniu PROGRAM WHO ELIMINACJI ODRY/RÓŻYCZKI Program eliminacji odry i różyczki został uchwalony przez Światowe Zgromadzenie Zdrowia 28 maja 2003 roku. Realizacja
Bardziej szczegółowoELIMINACJA ODRY/RÓŻYCZKI
PAŃSTWOWY ZAKŁAD HIGIENY INSTYTUT NAUKOWO-BADAWCZY ELIMINACJA ODRY/RÓŻYCZKI PROGRAM WHO REALIZACJA W POLSCE - ZASADY - INSTRUKCJE ZAKŁAD WIRUSOLOGII UL. CHOCIMSKA 24 00-791 WARSZAWA PROGRAM ELIMINACJI
Bardziej szczegółowoDiagnostyka i monitorowanie cukrzycy i chorób nerek
Diagnostyka i monitorowanie cukrzycy i chorób nerek Business Development Manager Konferencja naukowo-szkoleniowa Ryn Badania laboratoryjne w chorobach nerek Wyzwaniem dla współczesnej medycyny jest badanie
Bardziej szczegółowoHIV nie śpi. W dzisiejszych czasach o wirusie mówi się mniej niż kiedyś, lecz to wcale nie znaczy, że problem zniknął wręcz przeciwnie.
HIV nie śpi W dzisiejszych czasach o wirusie mówi się mniej niż kiedyś, lecz to wcale nie znaczy, że problem zniknął wręcz przeciwnie. Paulina Karska kl. 2GB -1- Strona 1 z 8 Spis treści : 1. Wstęp- ogólnie
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoTerapeutyczne Programy Zdrowotne 2012 Leczenie przewlekłego WZW typu C
Nazwa programu: LECZENIE PRZEWLEKŁEGO WZW TYPU C ICD - 10 B 18.2 - przewlekłe zapalenie wątroby typu C Załącznik nr 47 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 r. Dziedzina
Bardziej szczegółowoZAPRASZAMY Rodziców uczniów. klas VII na spotkanie
ZAPRASZAMY Rodziców uczniów klas VII na spotkanie PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ WIRUSEM BRODAWCZAKA LUDZKIEGO (HPV) ósma edycja 2017-2018 Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna we Wrocławiu Dolnośląskie
Bardziej szczegółowoTerapeutyczne Programy Zdrowotne 2008 Profilaktyka i terapia krwawień u dzieci z hemofilią A i B.
Załącznik nr do zarządzenia Nr./2008/DGL Prezesa NFZ Nazwa programu: PROFILAKTYKA I TERAPIA KRWAWIEŃ U DZIECI Z HEMOFILIĄ A I B. ICD- 10 D 66 Dziedziczny niedobór czynnika VIII D 67 Dziedziczny niedobór
Bardziej szczegółowoTerapeutyczne Programy Zdrowotne 2008 Zapobieganie krwawieniom u dzieci z hemofilią A i B.
załącznik nr 5 do zarządzenia 45/2008/DGL z dnia 7 lipca 2008 r. załącznik nr 33 do zarządzenia Nr 36/2008/DGL Prezesa NFZ z dnia 19 czerwca 2008 r. Nazwa programu: ZAPOBIEGANIE KRWAWIENIOM U DZIECI Z
Bardziej szczegółowoProblemy przedstawione w prezentowanym przypadku: Odstawienie immunosupresji Przewlekłe odrzucanie Zwiększona immunosupresja Zakażenie
Problemy przedstawione w prezentowanym przypadku: Odstawienie immunosupresji Przewlekłe odrzucanie Zwiększona immunosupresja Zakażenie Pytania Co było przyczyną zgonu dziecka? 1. Odstawienie leków przez
Bardziej szczegółowo(+) ponad normę - odwodnienie organizmu lub nadmierne zagęszczenie krwi
Gdy robimy badania laboratoryjne krwi w wyniku otrzymujemy wydruk z niezliczoną liczbą skrótów, cyferek i znaków. Zazwyczaj odstępstwa od norm zaznaczone są na kartce z wynikami gwiazdkami. Zapraszamy
Bardziej szczegółowoProgram profilaktyki zakażeń HCV wśród mieszkańców Miasta Kalisza na lata
Załącznik do UCHWAŁY NR XVIII/211/2015 RADY MIEJSKIEJ KALISZA z dnia 29 grudnia 2015 r. Program profilaktyki zakażeń HCV wśród mieszkańców Miasta Kalisza na lata 2015-2017 Program profilaktyki zakażeń
Bardziej szczegółowoBiałko jako marker molekularny
Białko jako marker molekularny Markery białkowe: - obecność lub brak (lub zmiana ilości) określonego białka wskazuje na istnienie określonej zmiany fizjologicznej lub chorobowej (np. pojawienie się we
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 12 grudnia 2011 r.
Dziennik Ustaw Nr 269 15693 Poz. 1598 1598 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 12 grudnia 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu programów zdrowotnych Na
Bardziej szczegółowoPoradnia Immunologiczna
Poradnia Immunologiczna Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli Lublin, 2011 Szanowni Państwo, Uprzejmie informujemy, że w Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli funkcjonuje
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji www.aotmit.gov.pl Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji nr 75/2015 z dnia 30 marca 2015 r. o projekcie programu Program profilaktyki
Bardziej szczegółowoAnalysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn
Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with
Bardziej szczegółowoGorączka Q epidemiologia, patogeneza oraz diagnostyka laboratoryjna. Wskazówki dla lekarzy weterynarii i hodowców
Gorączka Q epidemiologia, patogeneza oraz diagnostyka laboratoryjna. Wskazówki dla lekarzy weterynarii i hodowców Agnieszka Warda-Sporniak Główny Inspektorat Weterynarii gorączka Q tabela 4 choroby rejestrowane
Bardziej szczegółowoNIFTY TM Nieinwazyjny, Genetyczny Test Prenataly określający ryzyko wystąpienia zespołu Downa, Edwardsa i Patau
NIFTY TM Nieinwazyjny, Genetyczny Test Prenataly określający ryzyko wystąpienia zespołu Downa, Edwardsa i Patau Nieinwazyjne badania prenatalne, polegające na ocenia parametrów biochemicznych, takie jak
Bardziej szczegółowoKOMISJA DECYZJE. L 39/34 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej
L 39/34 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 10.2.2009 II (Akty przyjęte na mocy Traktatów WE/Euratom, których publikacja nie jest obowiązkowa) DECYZJE KOMISJA DECYZJA KOMISJI z dnia 3 lutego 2009 r. zmieniająca
Bardziej szczegółowo