Konstrukcje betonowe i Ŝelbetowe

Transkrypt

1 SPECYFIKACJA TECHNICZNA WYKONANIA I ODBIORU ROBÓT BUDOWLANYCH Klasa Konstrukcje betonowe i Ŝelbetowe 1. WSTĘP 1.1. Przedmiot ST Przedmiotem niniejszej specyfikacji technicznej (ST) są wymagania dotyczące wykonania i odbioru robót związanych z wykonaniem konstrukcji betonowych i Ŝelbetowych do projektu: REWITALIZACJA BULWARU XAWEREGO DUNIKOWSKIEGO WE WROCŁAWIU Zakres stosowania ST Specyfikacja techniczna (ST) jest stosowana jako dokument przetargowy i kontraktowy przy zlecaniu i realizacji. robót wymienionych w pkt Zakres robót objętych ST Roboty, których dotyczy specyfikacja obejmują wszystkie czynności umoŝliwiające i mające na celu wykonanie konstrukcji betonowych i Ŝelbetowych Określenia podstawowe Określenia podane w niniejszej ST są zgodne z definicjami zawartymi w odpowiednich normach i wytycznych oraz określeniami podanymi w ST Wymagania ogólne" Konstrukcje betonowe - konstrukcje z betonu niezbrojonego lub wykonane z zastosowaniem zbrojenia wiotkimi prętami stalowymi w ilości mniejszej od minimalnej dla konstrukcji Ŝelbetowych Konstrukcje Ŝelbetowe - konstrukcje betonowe zbrojone wiotkimi prętami stalowymi współpracującymi z betonem w ilości nie mniejszej od ilości określonej jako minimalnej dla konstrukcji Ŝelbetowych Beton materiał powstały ze zmieszania cementu, kruszywa grubego i drobnego, wody oraz ewentualnych domieszek i dodatków, który uzyskuje swoje właściwości w wyniku hydratacji cementu. Beton moŝe być wytwarzany na placu budowy, moŝe być betonem towarowym lub produkowanym w wytwórni betonowych elementów prefabrykowanych Mieszanka betonowa - mieszanina wszystkich składników przed związaniem betonu Beton towarowy - mieszanka betonowa wykonana i dostarczona przez wytwórcę zewnętrznego Zaczyn cementowy - mieszanina cementu i wody Zaprawa - mieszanina cementu, wody, składników mineralnych i ewentualnych dodatków przechodzących przez sito kontrolne o boku oczka kwadratowego 2 mm Nasiąkliwość betonu - stosunek masy wody. którą zdolny jest wchłonąć beton, do jego masy w stanie suchym Stopień wodoszczelności - symbol literowo-liczbowy (np. W8) klasyfikujący beton pod względem przepuszczalności wody. Liczba po literze W oznacza dziesięciokrotną wartość ciśnienia wody w MPa, działającego na próbki betonowe Stopień mrozoodporności - symbol literowo-liczbowy (np. F150) klasyfikujący beton pod względem jego odporności na działania mrozu. Liczba po literze F oznacza wymaganą liczbę cykli zamraŝania i odmraŝania próbek betonowych, przy której ubytek masy jest mniejszy niŝ 2% Współczynnik woda / cement (w/c) - według zapisów normy PN-EN współczynnik woda/cement jest to stosunek efektywnej zawartości masy wody do zawartości masy cementu w mieszance betonowej Rusztowania montaŝowe - pomocnicze budowle słuŝące do przenoszenia obciąŝeń od konstrukcji montowanej z gotowych elementów lub wykonywanej na miejscu Rusztowania robocze - pomocnicze budowle słuŝące do przenoszenia cięŝaru ludzi i sprzętu Deskowania - pomocnicze budowle słuŝące do formownia elementów betonowych wykonywanych na miejscu Torkret (beton natryskowy) - beton dynamicznie umieszczany w miejsce wbudowania. 1

2 1.5. Ogólne wymagania dotyczące robót Wykonawca jest odpowiedzialny za jakość wykonania robót, bezpieczeństwo wszelkich czynności na terenie budowy, metody uŝyte przy budowie oraz za ich zgodność z dokumentacją projektową. ST i poleceniami Inspektora Nadzoru. Ogólne wymagania dotyczące robót podano w ST Wymagania ogólne". 2. MATERIAŁY 2.1. Wymagania ogólne Ogólne wymagania dotyczące materiałów, ich pozyskiwania i składowania podano w ST B "Wymagania ogólne". Wymagania dotyczące jakości mieszanki betonowej regulują odpowiednie polskie normy. Na Wykonawcy spoczywa obowiązek posiadania dokumentacji wyrobu budowlanego wymaganej przez obowiązujące ustawy lub rozporządzenia wydane na podstawie tych ustaw Beton Beton do konstrukcji obiektów kubaturowych i inŝynieryjnych musi spełniać wymagania norm: PN-EN Beton Część 1: Wymagania, właściwości, produkcja i zgodność PN-B Krajowe uzupełnienia PN-EN 206-1: Beton Część 1: Wymagania, właściwości, produkcja i zgodność Składniki betonu: PN-EN Cement. Część 1: Skład, wymagania i kryteria zgodności dla cementów powszechnego uŝytku PN -B Cement. Cement specjalny. Skład, wymagania i kryteria zgodności PN-EN Cement. Część 4: Skład, wymagania i kryteria zgodności dotyczące cementów hutniczych o niskiej wytrzymałości wczesnej PN-EN Popiół lotny do betonu EN Pył krzemionkowe PN-EN 1008 Woda zarobowa do betonu PN-EN Kruszywo do betonu PN-EN Kruszywa lekkie. Część 1: Kruszywa lekkie do betonu, zaprawy i rzadkiej 1:2003 PN-EN zaprawy Domieszki chemiczne do betonu, zaprawy i zaczynu - Część 2: Domieszki do betonu Badania mieszanki betonowej: PN-EN Badania mieszanki betonowej. Część 1: Pobieranie próbek PN-EN Badania mieszanki betonowej. Część 2: Badanie konsystencji metodą opadu stoŝka PN-EN Badania mieszanki betonowej. Część 3: Badanie konsystencji metodą Vebe PN-EN Badania mieszanki betonowej. Cześć 4: Badanie konsystencji metodą stopnia zagęszczalności PN-EN Badania mieszanki betonowej. Część 5: Badanie konsystencji metodą stolika rozpływowego PN-EN Badania mieszanki betonowej. Część 6: Gęstość PN-EN Badania mieszanki betonowej. Część 7: Badanie zawartości powietrza - metody ciśnieniowe Badania betonu: PN-EN PN-EN PN-EN PN-EN PN-EN PN-EN Badania betonu. Część 1: Kształt, wymiary i inne wymagania dotyczące próbek do badania i form Badania betonu. Część 2: Wykonywanie i pielęgnacja próbek do badań wytrzymałościowych Badania betonu. Część 3: Wytrzymałość na ściskanie próbek do badania Badania betonu. Część 4: Wytrzymałość na ściskanie - Specyfikacja maszyn wytrzymałościowych Badania betonu. Część 5: Wytrzymałość na zginanie próbek do badania Badania betonu. Część 6: Wytrzymałość na rozciąganie przy rozłupywaniu 2

3 próbek do badania PN-EN Badania betonu. Część 7: Gęstość betonu PN-EN Badania betonu w konstrukcjach. Część 1: Odwierty rdzeniowe. Wycinanie, ocena i badanie wytrzymałości na ściskanie PN-EN Badania betonu. Część 8: Głębokość penetracji wody pod ciśnieniem Badania betonu w konstrukcjach: PN-EN Badania betonu w konstrukcjach. Część 1: Odwierty rdzeniowe. Wycinanie, ocena i badanie wytrzymałości na ściskanie PN-EN Badania betonu w konstrukcjach. Część 2: Badania nieniszczące. Oznaczenie liczby odbicia Skład mieszanki betonowej ustala laboratorium Wykonawcy lub wytwórni betonów i wymaga on zatwierdzenia przez Inspektora nadzoru Specyfikacja betonu Specyfikacja (zamówienie) przekazywana producentowi betonu powinna zwierać wszystkie istotne wymagania dotyczące właściwości betonu oraz warunków jego transportu, zabudowy i pielęgnacji: - przeznaczenie betonu, - warunki pielęgnacji, - wymiary konstrukcji (wydzielanie ciepła), - oddziaływanie środowiska, w którym konstrukcja będzie eksploatowana, - wymagania dotyczące wykończenia powierzchni betonu, - wymagania dotyczące otulenia zbrojenia i rozstawu prętów zbrojeniowych (maksymalny wymiar ziarna kruszywa), - ograniczenia dotyczące stosowanych składników np. wynikających z klas ekspozycji. Rodzaje specyfikowanego betonu wg PN-EN 206-1: - Beton projektowany - Wymagane właściwości i dodatkowe cechy są podawane producentowi odpowiedzialnemu za dostarczenie betonu - Beton recepturowy - Skład i materiały składowe jakie mają być uŝyte są podane producentowi odpowiedzialnemu za dostarczenie betonu Współczynnik woda/cement (w/c) Efektywna zawartość wody róŝnica między całkowitą ilością wody w mieszance betonowej a ilością wody zaabsorbowaną przez kruszywo. Obliczając współczynnik w/c naleŝy uwzględnić: - ilość wody wynikającą z recepty mieszanki, pomniejszoną o wodę zawartą w kruszywie, - domieszki chemiczne w postaci płynnej, jeśli ich ilość przekracza 3 l/m3 betonu Wysoka wartość współczynnika w/c w betonie powoduje: - obniŝenie wytrzymałości - zwiększenie porowatości - zwiększenie nasiąkliwości - obniŝenie mrozoodporności - obniŝenie odporności korozyjnej - zwiększenie skurczu - pogorszenie warunków pasywacji stali Beton i jego klasyfikacja - na podstawie normy PN-EN 206-1: Nadrzędnym celem spełnienia wymagań zawartych w normie jest trwałość betonu pracującego w określonych warunkach środowiskowych (tzw. klasach ekspozycji) Norma PN-EN określa wymagania dotyczące: - składników betonu, - właściwości mieszanki betonowej i betonu oraz ich weryfikacji, - ograniczeń dotyczących składu betonu, - specyfikacji betonu, - dostawy mieszanki betonowej, - procedur kontroli produkcji, - kryteriów zgodności i oceny zgodności Normę PN-EN obejmuje wymaganiami beton stosowany do konstrukcji wykonywanych na placu budowy, konstrukcji i elementów prefabrykowanych. Normę PN-EN stosuje się do mieszanki betonowej zagęszczanej w celu usunięcia zawartego w niej powietrza, które nie pochodzi z napowietrzania. Normę PN-EN stosuje się do: - betonu lekkiego o gęstości w stanie suchym 800 kg/m 3 i 2000 kg/m 3 - betonu zwykłego o gęstości w stanie suchym >2000 kg/m 3 i 2600 kg/m 3 3

4 - betonu cięŝkiego o gęstości w stanie suchym > 2600 kg/m 3 Klasa ekspozycji warunki środowiska, w których znajduje się beton. Oddziaływanie środowiska moŝe być chemiczne lub fizyczne i moŝe wpływać na beton lub znajdujące się w nim elementy metalowe (zbrojenie). Klasy ekspozycji według PN-EN (klasa XM wg PN-B krajowego uzupełnienia normy PN- EN 206-1) Wymagania w zakresie składu i ustalonych właściwości betonu są określone dla kaŝdej klasy ekspozycji i dotyczą: - dopuszczonych rodzajów i klas składników; - maksymalnego współczynnika woda/cement (w/c); - minimalnej zawartości cementu; - minimalnej klasy wytrzymałości betonu na ściskanie; - minimalnej zawartości powietrza (w przypadku klasy ekspozycji XF). Spełnienie wymagań dla składu i właściwości betonu dotyczących wartości granicznych, jest równoznaczne z zapewnieniem trwałości betonu, pracującego w określonym środowisku, pod warunkiem: - prawidłowego ułoŝenia, zagęszczenia i pielęgnacji betonu zgodnie z odpowiednimi normami; - zaprojektowania i wykonania odpowiedniej otuliny zbrojenia w betonie; - prawidłowego doboru klasy ekspozycji; - stosowania przewidzianej konserwacji konstrukcji. Wartości graniczne dla betonu Oznaczenie klasy ekspozycji Opis środowiska Przykłady występowania klas ekspozycji Brak ryzyka korozji lub brak oddziaływania X0 Maks. w/c Min. Zawartość cementu, kg Min. Klasa betonu Min. zawartość powietrza, % X0 Wszystkie środowiska z wyjątkiem klasy ekspozycji XF, XA i XM dotyczy betonów niezbrojonych Bardzo suche - dotyczy betonów zbrojonych Beton wewnątrz budynków o bardzo niskiej wilgotności powietrza C12/15 Korozja wywołana karbonatyzacją XC XC1 Suche Beton wewnątrz budynków o niskiej wilgotności powietrza lub stale zanurzony w wodzie 0, C20/25 4

5 XC2 XC3 XC4 Stale mokre Powierzchnie betonu naraŝone na długotrwały kontakt z wodą (np. fundamenty) Umiarkowanie wilgotne Beton wewnątrz budynków o umiarkowanej wilgotności powietrza lub na zewnątrz osłonięty przed deszczem Cyklicznie mokre i suche Powierzchnie betonu naraŝone na kontakt z wodą, ale nie jak w klasie XC2 0, C25/30 0, C30/37 0, C30/37 Korozja wywołana chlorkami niepochodzącymi z wody morskiej XD XD1 XD2 XD3 Umiarkowanie wilgotne Powierzchnie betonu naraŝone na działanie chlorków z powietrza Mokre, sporadycznie suche Baseny, betony naraŝone na działanie wody przemysłowej zawierającej chlorki Cyklicznie mokre i suche Elementy mostów naraŝone na działanie rozpylonych cieczy zawierających chlorki, nawierzchnie dróg i parkingów 0, C30/37 0, C30/37 0, C35/45 Korozja wywołana chlorkami pochodzącymi z wody morskiej XS XS1 XS2 XS3 Działanie soli zawartych w powietrzu Konstrukcje zlokalizowane na wybrzeŝu Stałe zanurzenie w wodzie Elementy budowli morskich Strefa pływów, rozbryzgów i aerozoli Elementy budowli morskich 0, C30/37 0, C35/45 0, C35/45 Korozja poprzez zamraŝanie/rozmraŝanie XF 1) XF1 XF2 XF3 XF4 Umiarkowane nasycenie wodą Pionowe powierzchnie betonowe naraŝone na deszcz i zamarzanie Umiarkowane nasycenie wodą ze środkami odladzającymi Pionowe powierzchnie betonowe konstrukcji drogowych i mostowych naraŝone na zamarzanie i działanie środków odladzających z powietrza Silne nasycenie wodą bez środków odladzających Poziome powierzchnie betonowe naraŝone na deszcz i zamarzanie Silne nasycenie wodą ze środkami odladzającymi Jezdnie dróg i mostów naraŝone na działanie środków odladzających Strefy rozbryzgu w budowlach morskich naraŝone na zamarzanie 0, C30/37 0, C25/30 4,0 0, C30/37 4,0 0, C30/37 4,0 2, 3) Agresja chemiczna XA XA1 XA2 XA3 Słaba agresja chemiczna Fundamenty naraŝone na wpływ wód gruntowych Podpory mostowe w nurtach rzek Umiarkowana agresja chemiczna Rury i studnie kanalizacyjne, nawierzchnie stacji paliw Silna agresja chemiczna Kolektory sieci kanalizacyjnej, osadniki w oczyszczalniach ścieków 0, C30/37 0, C30/37 0, C35/45 Korozja spowodowana ścieraniem XM 4) XM1 Umiarkowane zagroŝenie ścieraniem Posadzki i nawierzchnie eksploatowane przez pojazdy o ogumieniu pneumatycznym 0, C30/37 5

6 XM2 Silne zagroŝenie ścieraniem Posadzki i nawierzchnie eksploatowane przez pojazdy o ogumieniu pełnym oraz wózki podnośnikowe na ogumieniu elastomerowym lub rolkach stalowych 0, C30/37 Obróbka powierzchni betonu 5) XM3 Ekstremalnie silne zagroŝenie ścieraniem Posadzki i nawierzchnie często najeŝdŝane przez pojazdy gąsienicowe Filary mostów, powierzchnie przelewów, ściany spustów i sztolni hydrotechnicznych, niecki wypadowe 0, C35/45 Kruszywo o wysokiej odporności na ścieranie 1) dla klas ekspozycji XF naleŝy stosować kruszywo zgodne z PN-EN o odpowiedniej odporności na zamraŝanie/rozmraŝanie 2) środowisko agresywne chemicznie naleŝy kwalifikować do odpowiedniej klasy ekspozycji (XA1 do XA3) na podstawie wartości granicznych podanych w tabeli 3) w klasach ekspozycji XA2, XA3 naleŝy stosować cementy siarczanoodporne HSR 4) klasa ekspozycji wg PN-B krajowego uzupełnienia normy PN-EN Zaleca się stosować kruszywa o uziarnieniu do 4 mm, składające się głównie z kwarcu lub materiałów co najmniej tej samej twardości; frakcje grubsze ze skał magmowych czy metamorficznych lub tworzyw sztucznych o duŝej odporności na ścieranie. Zaleca się, aby ziarna odznaczały się umiarkowanie chropowatą powierzchnią oraz wypukłą formą. Mieszanka kruszyw winna być moŝliwie gruboziarnista. Powierzchnia betonu moŝe być uszlachetniana materiałami odpornymi na ścieranie. 5) np. poprzez wygładzanie i próŝnowanie betonu Klasy wytrzymałości betonu na ściskanie: C X/Y beton zwykły lub cięŝki LC X/Y beton lekki X - charakterystyczna wytrzymałość na ściskanie betonu, określona na próbkach cylindrycznych po 28 dniach dojrzewania, f ck, cyl [N/mm 2 ] Y - charakterystyczna wytrzymałość na ściskanie betonu, określona na próbkach sześciennych, po 28 dniach dojrzewania, f ck cube [N/mm 2 ] 6

7 Klasy wytrzymałości: Klasy wytrzymałości BETON ZWYKŁY I CIĘśKI Beton zwykły lub cięŝki wysokiej wytrzymałości Klasy wytrzymałości BETON LEKKI C8/10 LC8/9 C12/15 LC12/13 C16/20 LC16/18 C20/25 LC20/22 C25/30 LC25/28 C30/37 LC30/33 C35/45 LC35/38 C40/C50 LC45/C50 C45/55 LC50/55 C50/60 LC55/60 C55/67 LC60/66 C60/75 LC70/77 C70/85 C80/95 C90/105 Beton lekki wysokiej wytrzymałości LC80/88 C100/115 Wytrzymałość charakterystyczna - wartość wytrzymałości, poniŝej której moŝe znaleźć się 5 % populacji wszystkich moŝliwych oznaczeń wytrzymałości dla danej objętości betonu. Kwalifikacja partii betonu do danej klasy wytrzymałości: Określenie wytrzymałości na ściskanie na próbkach. Spełnienie warunków A lub B (w zaleŝności od ilości próbek) A B Ilość próbek n < 15: Ilość próbek n 15: f cm f ck + 4 f cm f ck + 1,48 σ f ci f ck - 4 f ci f ck - 4 f cm średnia z n wyników badania wytrzymałości serii n próbek f ck wytrzymałość charakterystyczna na ściskanie (klasa betonu) f ci pojedynczy wynik badania wytrzymałości z serii n próbek 1 f ci f cm n 1 σ odchylenie standardowe: σ = ( ) W przypadku, gdy warunki A i B nie są spełnione kontrolowaną partię betonu naleŝy zakwalifikować do odpowiednio niŝszej klasy wytrzymałości Klasy konsystencji Norma PN-EN przewiduje cztery metody pomiaru konsystencji: - metoda opadu stoŝka, - metoda Vebe, - metoda stopnia zagęszczalności, - metoda stolika rozpływowego Składniki mieszanki betonowej Cement - wymagania i badania Dobór cementu: Ogólną przydatność cementu naleŝy ustalać zgodnie z normą PN-EN Cement. Część 1. Skład, wymagania i ocena zgodności dotyczące cementów powszechnego uŝytku Rodzaj i klasę cementu naleŝy dobierać biorąc pod uwagę: - realizację robót, - przeznaczenie betonu, - warunki pielęgnacji (np. obróbka cieplna), - wymiary konstrukcji (np. wydzielanie ciepła), 2 7

8 - warunki środowiska, na które będzie naraŝona konstrukcja, - potencjalną reaktywność kruszywa z alkaliami zawartymi w składnikach. Oferta handlowa: a) Cement portlandzki CEM I - cement portlandzki CEM I 32,5R - cement portlandzki CEM I 42,5R - cement portlandzki CEM I 52,5R - cement portlandzki biały CEM I 42,5N b) Cement portlandzki wieloskładnikowy CEM II - cement portlandzki popiołowy CEM II/B-V 32,5R-HSR - cement portlandzki wieloskładnikowy CEM II/B-M(V-LL) 32,5R - cement portlandzki ŜuŜlowy CEM II/B-S 32,5R - cement portlandzki ŜuŜlowy CEM II/B-S 42,5N - cement portlandzki ŜuŜlowy CEMII/B-S 52,5N c) Cement hutniczy CEM III - cement hutniczy CEM III/A 32,5 N-LH/HSR/NA - cement hutniczy CEM III/A 42,5N-HSR/NA - cement hutniczy CEM III/B 32,5L Do kaŝdej partii dostarczonego cementu musi być dołączone świadectwo jakości (atest). KaŜda partia dostarczonego cementu przed jej uŝyciem do wytworzenia mieszanki betonowej musi uzyskać akceptację Inspektora nadzoru. Zakazuje się pobierania cementu ze stacji przesypowych (silosów), jeŝeli nie ma pewności, Ŝe dostarczany jest tam tylko jeden rodzaj cementu z tej samej cementowni. Przed uŝyciem cementu do wykonania mieszanki betonowej cement powinien podlegać następującym badaniom: - oznaczenie czasu wiązania i zmiany objętości wg norm PN-EN 196-1, PN-EN 196-3, PN-EN 196-6, - sprawdzenie zawartości grudek. Wyniki wyŝej wymienionych badań dla cementu portlandzkiego normalnie twardniejącego muszą spełniać następujące wymagania (przy oznaczaniu czasu wiązania w aparacie Vicata): - początek wiązania - najwcześniej po upływie 60 minut, - koniec wiązania - najpóźniej po upływie 10 godzin. Przy oznaczaniu równomierności zmiany objętości: - wg próby Le Chateliera - nie więcej niŝ 8 mm, - wg próby na plackach - normalna. Cementy portlandzkie normalnie i szybko twardniejące podlegają sprawdzeniu zawartości grudek (zbryleń), nie dających się rozgnieść w palcach i nie rozpadających się w wodzie. Nie dopuszcza się występowania w cemencie większej niŝ 20% cięŝaru cementu ilości grudek niedających się rozgnieść w palcach i nierozpadających się w wodzie. Grudki naleŝy usunąć poprzez przesianie przez sito o boku oczka kwadratowego 2 mm. W przypadku, gdy wymienione badania wykaŝą niezgodność z normami, cement nie moŝe być uŝyty do wykonania betonu. Magazynowanie: - cement pakowany (workowany) - składy otwarte (wydzielone miejsca zadaszone na otwartym terenie zabezpieczone z boków przed opadami) lub magazyny zamknięte (budynki lub pomieszczenia o szczelnym dachu i ścianach); - cement luzem - magazyny specjalne (zbiorniki stalowe lub Ŝelbetowe przystosowane do pneumatycznego załadunku i wyładunku cementu luzem, zaopatrzone w urządzenia do przeprowadzania kontroli objętości cementu znajdującego się w zbiorniku lub otwory do przeprowadzania kontroli objętości cementu, włazy do czyszczenia oraz klamry na wewnętrznych ścianach). PodłoŜa składów otwartych powinny być twarde i suche, odpowiednio pochylone, zabezpieczające cement przed ściekami wody deszczowej i zanieczyszczeń. Podłogi magazynów zamkniętych powinny być suche i czyste, zabezpieczające cement przed zawilgoceniem i zanieczyszczeniem. Dopuszczalny okres przechowywania cementu zaleŝny jest od miejsca przechowywania. Cement nie moŝe być uŝyty do betonu po okresie: - 10 dni, w przypadku przechowywania go w zadaszonych składach otwartych, - po upływie terminu trwałości podanego przez wytwórnię, w przypadku przechowywania w składach zamkniętych. KaŜda partia cementu, dla której wydano oddzielne świadectwo jakości powinna być przechowywana osobno w sposób umoŝliwiający jej łatwe rozróŝnienie. Zakres stosowania cementów z oferty handlowej wg PN-B-06265: 8

9 Rodzaj cementu Klasa ekspozycji Brak ryzyka korozji lub brak oddziaływania Korozja wywołana karbonatyzacją CEM I 32,5R CEM I 42,5R CEM I 52,5R CEM II/B-S 32,5R CEM II/B- S 42,5 N CEM II/B-S 52,5N CEM II/B-V 32,5 R-HSR CEM II/B-M(V- LL)32,5R CEM III/A 32,5N- LH/HSR/NA CEM III/A 42,5N- HSR/NA CEM III/B 32,5L X0 x x x x XC1 x x x x XC2 x x x x XC3 x x x x XC4 x x x x XD1 x x x x XD2 x x x x Korozja wywołana chlorkami nie pochodzącymi z wody morskiej XD3 x x x x Korozja wywołana chlorkami pochodzącymi z XS1 x x x x XS2 x x x x wody morskiej XS3 x x x x XF1 XF2 x x x x x o x x Agresja mrozowa XF3 x x o x XF4 x x o x 1) Środowisko XA1 x x x x agresywne XA2 x x x x chemicznie 2) XA3 x x x x Agresja XM1 x x x x spowodowana XM2 x x x x ścieraniem XM3 x x x x Interakcja ze strony stali spręŝającej x x x x x - akceptowany zakres stosowania o - brak moŝliwości stosowania - tylko CEM III/A 42,5N -HSR/NA 2) - w klasach ekspozycji XA2, XA3 naleŝy stosować cementy siarczanoodoporne Rodzaj cementu Cement portlandzki CEM I 32,5R CEM I 42,5R CEM I 52,5R Cement portlandzki ŜuŜlowy CEM II/B-S 32,5R CEM II/B-S 42,5N CEM II/B-S 52,5N Cement portlandzki popiołowy CEM II/B-V 32,5R-HSR Cement portlandzki wieloskładnikowy CEM II/B-M (V-LL) 32,5R Cement hutniczy CEM III/A 32,5N-LH/HSR/NA CEM III/B 32,5L CEM III/A 42,5N-HSR/NA Zakres stosowania Przydatny we wszystkich klasach ekspozycji z wyłączeniem klasy XA 2 i XA 3 (konieczne są cementy siarczanodporne HSR). Cementy portlandzkie CEM I 42,5R i 52,5R są szczególnie przydatne w produkcji betonu o wyŝszych klasach wytrzymałości na ściskanie i betonów o wysokich wytrzymałości na ściskanie, produkcji galanterii betonowej i prefabrykacji oraz w produkcji pokryć dachowych. Przydatny we wszystkich klasach ekspozycji z wyłączeniem klasy XA 2 i XA 3 (potrzebne są cementy siarczanodporne HSR). Cementy wyŝszych klas wytrzymałościowych (42,5 i 52,5) są szczególnie zalecane do produkcji dachówki cementowej, betonowej kostki brukowej, krawęŝników, obrzeŝy chodnikowych oraz elementów prefabrykowanych. Przydatny prawie we wszystkich klasach ekspozycji, z wyłączeniem klas ekspozycji XF3-XF4 (agresywne oddziaływanie zamraŝania/rozmraŝania przy silnym nasyceniu woda bez środków odladzających, bądź ze środkami odladzającymi lub wodą morską). Cement szczególnie przydatny w przypadku wykonywania obiektów naraŝonych na agresję siarczanową. Cement szczególnie przydatny do stosowania w przypadku braku zagroŝenia agresją środowiska lub zagroŝenia korozją (XO) lub w przypadku korozji spowodowanej karbonatyzacją (od XC1 do XC3). Bardzo dobre spoiwo do prac murarskich i tynkarskich. Cement przydatny we wszystkich klasach ekspozycji, z tym, Ŝe w klasie ekspozycji XF4 zaleca się stosowanie cementu hutniczego CEM III/A o mniejszej zawartości granulowanego ŜuŜla wielkopiecowego (<50%). Cementy hutnicze posiadają właściwości specjalne: niskie ciepło hydratacji, wysoka 9

10 odporność na korozyjne oddziaływanie środowisk agresywnych chemicznie łącznie z agresją alkaliczną. Szczególnie przydatne są w budowie fundamentów, zapór wodnych, oczyszczalni ścieków, obiektów morskich i do prac budowlanych w górnictwie. Zakres stosowania cementów o właściwościach specjalnych: Rodzaj cementu Cement o niskim cieple hydratacji LH Zakres stosowania Konstrukcje masywne (np. płyty i bloki fundamentowe, budowle hydrotechniczne) Cement z oferty handlowej CEM III/A 32,5N-LH/HSR/NA CEM II I/B 32,5L Cement siarczanoodporny HSR Cement niskoalkaliczny NA Konstrukcje i elementy naraŝone na agresję chemiczną ( np. zbiorniki w oczyszczalniach ścieków, elementy sieci kanalizacyjnych, fundamenty) Betony produkowane z wykorzystaniem kruszyw reaktywnych alkalicznie CEM III/A 32,5N-LH/HSR/NA CEM III/B 32,5L CEM III/A 42,5N-HSR/NA CEM II/B-V 32,5R-HSR CEM III/A 32,5N-LH/HSR/NA CEM III/B 32,5L CEM III/A 42,5N-HSR/NA Dodatki mineralne wymagania wg EN Dodatki mineralne wg PN-EN składniki o drobnym uziarnienie stosowane dla poprawy właściwości betonu oraz uzyskania właściwości specjalnych. Popiół lotny jako dodatek mineralny do betonu wymagania wg PN-EN Popiół lotny do betonu Kruszywo Ogólną przydatność kruszywa do betonu naleŝy ustalać zgodnie z normą: - PN-EN Kruszywa do betonu dla kruszyw zwykłych i cięŝkich - PN-EN Kruszywa lekkie. Część 1: Kruszywa lekkie do betonu, zaprawy i rzadkiej zaprawy dla kruszyw lekkich Rodzaj kruszywa, jego uziarnienie i właściwości naleŝy dobrać biorąc pod uwagę: - realizację robót - przeznaczenie betonu - warunki środowiska - wszelkie wymagania wobec odsłoniętego kruszywa Maksymalny wymiar kruszywa naleŝy dobierać uwzględniając otulinę zbrojenia oraz minimalną szerokość przekroju. Kruszywo do betonu powinno charakteryzować się stałością cech fizycznych i jednorodnością uziarnienia pozwalającą na wykonanie partii betonu o stałej jakości. Poszczególne rodzaje i frakcje kruszywa muszą być na placu składowym oddzielnie składowane na umocnionym! czystym podłoŝu w sposób uniemoŝliwiający mieszanie się. Kruszywa grube powinny wykazywać wytrzymałość badaną przez ściskanie w cylindrze zgodną z wymaganiami normy PN-B W kruszywie grubym nie dopuszcza się grudek gliny. W kruszywie grubszym zawartość podziarna nie powinna przekraczać 5%. a nadziarna 10%. Ziarna kruszywa nie powinny być większe niŝ: - 1/3 najmniejszego wymiaru przekroju poprzecznego elementu, - 3/4 odległości w świetle między prętami zbrojenia. leŝącymi w jednej płaszczyźnie prostopadłej do kierunku betonowania. Do betonów klas B30 i wyŝszych naleŝy stosować wyłącznie grysy granitowe lub bazaltowe marki 50. o maksymalnym wymiarze ziarna 16 mm. Stosowanie grysów z innych skał dopuszcza się pod warunkiem. Ŝe zostały one zbadane w placówce badawczej wskazanej przez zamawiającego, a wyniki badań spełniają wymagania dotyczące grysów granitowych i bazaltowych. Grysy powinny odpowiadać następującym wymaganiom: - zawartość pyłów mineralnych - do 1 %, - zawartość ziaren nieforemnych (to jest wydłuŝonych płaskich) - do 20%, - wskaźnik rozkruszenia: dla grysów granitowych - do 16%, 10

11 dla grysów bazaltowych i innych - do 8%, - nasiąkliwość - do 1,2%, - mrozoodporność według metody bezpośredniej - do 2%, - mrozoodporność wg zmodyfikowanej metody bezpośredniej do 10%, - reaktywność alkaliczna z cementem określona wg normy PN-B nie powinna wywoływać zwiększenia wymiarów liniowych ponad 0.1 %, - zawartość związków siarki - do 0,1 %, - zawartość zanieczyszczeń obcych - do 0.25%. - zawartość zanieczyszczeń organicznych. nie dających barwy ciemniejszej od wzorcowej np. wg normy PN-B Kruszywem drobnym powinny być piaski o uziarnieniu do 2 mm pochodzenia rzecznego lub kompozycja piasku rzecznego i kopalnianego uszlachetnionego. Zawartość poszczególnych frakcji w stosie okruchowym piasku powinna się mieścić w granicach: - do 0.25 mm %. - do 0,50 mm %, - do 1,00 mm %. Piasek powinien spełniać następujące wymagania: - zawartość pyłów mineralnych - do 1,5%, - reaktywność alkaliczna z cementem określona wg normy PN-B nie powinna wywoływać zwiększenia wymiarów liniowych ponad 0,1%, - zawartość związków siarki - do 0,2%, - zawartość zanieczyszczeń obcych - do 0,25%, - zawartość zanieczyszczeń organicznych - nie dająca barwy ciemniejszej od wzorcowej wg normy PN-B , - w kruszywie drobnym nie dopuszcza się grudek gliny. Piasek pochodzący z kaŝdej dostawy musi być poddany badaniom niepełnym obejmującym: - oznaczenie składu ziarnowego np. wg normy PN-B , - oznaczenie zawartości zanieczyszczeń obcych wg normy PN-B , - oznaczenie zawartości grudek gliny, które oznacza się podobnie, jak zawartość zanieczyszczeń obcych, - oznaczenie zawartości pyłów mineralnych np. wg normy PN-B Dostawca kruszywa jest zobowiązany do przekazania dla kaŝdej partii kruszywa wyników jego pełnych badań np. wg normy PN-B oraz wyników badania specjalnego dotyczące reaktywności alkalicznej w terminach przewidzianych przez Inspektora nadzoru. W przypadku, gdy kontrola wykaŝe niezgodność cech danego kruszywa z wymaganiami np. normy PN-B-06712, uŝycie takiego kruszywa moŝe nastąpić po jego uszlachetnieniu (np. przez płukanie lub dodanie odpowiednich frakcji kruszywa) i ponownym sprawdzeniu. NaleŜy prowadzić bieŝącą kontrolę wilgotności kruszywa wg normy PN-B dla korygowania receptury roboczej betonu Woda zarobowa - wymagania i badania Woda zarobowa do betonu powinna odpowiadać wymaganiom np. normy PN-EN JeŜeli wodę do betonu przewiduje się czerpać z wodociągów miejskich, to woda ta nie wymaga badania Domieszki i dodatki do betonu Zaleca się stosowanie do mieszanek betonowych domieszek chemicznych o działaniu: - napowietrzającym, - uplastyczniającym, - przyśpieszającym lub opóźniającym wiązanie. Dopuszcza się stosowanie domieszek kompleksowych: - napowietrzająco-uplastyczniających, - przyśpieszająco-uplastyczniających. Dobór domieszek chemicznych: Ogólną przydatność domieszek naleŝy ustalać zgodnie z normą PN-EN Domieszki chemiczne do betonu, zaprawy i zaczynu Część 2: Domieszki do betonu Stosując domieszki chemiczne naleŝy kierować się następującymi zasadami: - całkowita ilość domieszek nie powinna przekraczać dopuszczalnej ilości zalecanej przez producenta oraz nie powinna być większa niŝ 50 g/kg cementu, chyba Ŝe znany jest wpływ większego dozowania na właściwości i trwałość betonu, - stosowanie domieszek w ilościach mniejszych niŝ 2 g/kg cementu dopuszcza się wyłącznie w przypadku wcześniejszego ich wymieszania z częścią wody zarobowej, 11

12 - jeŝeli całkowita ilość domieszek płynnych przekracza 3 l/m3 betonu wodę w nich zawartą naleŝy uwzględnić przy obliczaniu w/c, - w przypadku stosowania więcej niŝ jednej domieszki naleŝy sprawdzić ich zgodność. Domieszki do betonów muszą mieć aprobaty. wydane przez Instytut Techniki Budowlanej lub Instytut Dróg i Mostów oraz posiadać atest producenta Stal zbrojeniowa Stal do zbrojenia betonu powinna spełniać wymagania norm: PN-S-10040, PN-S-10042, a ponadto norm: PN-ISO , PN-ISO /Ak, PN-ISO , PN-IS /Ak, PN-H , PN- H Do zbrojenia konstrukcji Ŝelbetowych stosuje się pręty ze stali zbrojeniowej klas A-0, A-I, A-II, A-III i A- IIIN oraz druty o właściwościach mechanicznych podanych w PN-B Rys. Pręty zbrojeniowe: a) ze stali klasy A-II gatunku 18G2-b, b) ze stali klasy A-III, c) ze stali klasy A-IIIN Klasa i gatunek oraz średnice prętów i drutów stosowanego zbrojenia powinny być zgodne z projektem. Tablica: Wytrzymałości i moduły spręŝystości betonu przyjmowane do obliczeń (wg PN-B-03264) Klasa betonu C12/15 C16/20 C20/25 C25/30 C30/37 C35/45 C40/50 C45/55 C50/60 Wytrzymałość gwarantowana MPa Wytrzymałość charakterystyczna, MPa G f c, cube, na ściskanie f ck na rozciąganie f ctk Wytrzymałość średnia na rozciąganie f ctm, MPa Wytrzymałość obliczeniowa w na konstrukcjach ściskanie f Ŝelbetowych i cd spręŝonych, MPa na rozciąganie f ctd ,1 1,3 1,5 1,8 2,0 2,2 2,5 2,7 2,9 1,6 1,9 2,2 2,6 2,9 3,2 3,5 3,8 4,1 8,0 10,6 13,3 16,7 20,0 23,3 26,7 30,0 33,3 0,73 0,87 1,00 1,20 1,33 1,47 1,67 1,80 1,93 12

13 Wytrzymałość obliczeniowa w konstrukcjach betonowych, MPa na ściskanie f * ctk 6,7 8,9 11,1 13,9 16,7 19,4 22,2 25,0 27,8 Moduł spręŝystości E cm 10-3 MPa 26 27, , , Tablica: Charakterystyczne f yk i obliczeniowe f yd granice plastyczności oraz wytrzymałości charakterystyczne f tk staii zbrojeniowej klas od A-0 do A-IIIN (wg PN-B-03264) Klasa stali Znak gatunku stali Nominalna średnica prętów Ø mm Granica plastyczności stali, MPa charaktery styczna f yk obliczenio wa f yd f tk MPa A-0 StOS-b A-I A-II St3SX-b St3SY-b St3S-b 5, St50B G2-b G2Y-b G2S A-III 35G2Y GS A-IIIN 20G2VY-b Zasady dostawy oraz pola przekroju drutów i prętów stali zbrojeniowej podano w poniŝszych tablicach. NiŜej podano ogólne zasady stosowania stali poszczególnych klas i gatunków. Tablica: Zasady dostawy stali zbrojeniowej Średnica stali, mm Klasa stali walcówka pręty A-0 i A-I 5, A-II 6 12 A-III (18G2-b, St50B) (20G2Y-b) (25G2S) (35G2Y) (34GS) A-IIIN Tablica: Masa i pole przekroju zbrojenia ze stali klas od A-0 do A-IIIN Średnica Ø *) mm Masa kg/m Pole przekroju zaleŝnie od liczby prętów, cm ,055 0,07 0,14 0,21 0,28 0,36 0,43 0,50 0,57 0,64 0,71 3,5 0,075 0,10 0,19 0,29 0,38 0,48 0,58 0,67 0,77 0,86 0,96 4 0,098 0,13 0,25 0,38 0,50 0,63 0,76 0,88 1,01 1,13 1,26 4,5 0,125 0,16 0,32 0,48 0,64 0,80 0,95 1,11 1,27 1,43 1,59 13

14 5 0,154 0,20 0,39 0,59 0,78 0,98 1,18 1,37 1,57 1,76 1,96 5,5 0,187 0,24 0,48 0,71 0,95 1,19 1,43 1,66 1,90 2,14 2,38 6 0,222 0,28 0,57 0,85 1,13 1,41 1,70 1,98 2,26 2,54 2,83 8 0,395 0,50 1,01 1,51 2,01 2,51 3,02 3,52 4,02 4,52 5, ,617 0,79 1,57 2,36 3,14 3,93 4,71 5,50 6,28 7,07 7, ,888 1,13 2,26 3,39 4,52 5,65 6,79 7,92 9,05 10,18 11, ,21 1,54 3,08 4,62 6,16 7,70 9,24 10,78 12,32 13,85 15, ,58 2,01 4,02 6,03 8,04 10,05 12,06 14,07 16,08 18,09 20, ,00 2,54 5,09 7,63 10,18 12,72 15,27 17,81 20,36 22,90 25, ,47 3,14 6,28 9,42 12,57 15,71 18,85 21,99 25,13 28,27 31, ,98 3,80 7,60 11,40 15,20 19,00 22,80 26,61 30,41 34,21 38, ,85 4,91 9,82 14,73 19,64 24,55 29,46 34,37 39,27 44,18 49, ,83 6,16 12,32 18,47 24,63 30,79 36,94 43,10 49,26 55,42 61, ,31 8,04 16,08 24,13 32,17 40,21 48,25 56,30 64,34 72,38 80, ,99 10,18 20,36 30,54 40,72 50,90 61,07 71,25 81,43 91,61 101, ,87 12,57 25,13 37,70 50,26 62,83 75,40 87,96 100,53 113,09 125,66 *) Średnica Ø prętów okrągłych gładkich - to rzeczywista średnica pręta, a prętów okrągłych Ŝebrowych - to =12,71 m/ l średnica nominalna, obliczona ze wzoru φ, w którym: m - masa odcinka pręta w gramach, l - długość odcinku pręta w milimetrach. Pręty ze stali klasy A-0 gatunku StOS-b powinny być stosowane jako zbrojenie konstrukcyjne, rozdzielcze i strzemiona w konstrukcjach z betonu oraz jako zbrojenie nośne w elementach o małym stopniu zbrojenia i niskiej klasie betonu. Pręty ze stali klasy A-I gatunku St3SX-b, St3SY-b i St3S-b powinny być stosowane jako zbrojenie nośne w konstrukcjach pracujących pod obciąŝeniem wielokrotnie zmiennym i dynamicznym, w konstrukcjach naraŝonych na drgania sejsmiczne, na działanie ciśnienia gazów lub cieczy oraz w konstrukcjach pracujących w środowiskach agresywnych, pod warunkiem zabezpieczenia tych konstrukcji przed korozją. Ze stali klasy A-I gatunku St3SY-b naleŝy wykonać uchwyty montaŝowe elementów prefabrykowanych. Pręty ze stali klasy A-II gatunku 18G2-b powinny być stosowane jako zbrojenie nośne w konstrukcjach pracujących pod obciąŝeniem wielokrotnie zmiennym i dynamicznym, w podwyŝszonej temperaturze, naraŝonych na drgania sejsmiczne, na działanie ciśnienia gazów i cieczy, gwałtowne działanie ciśnienia powietrza (podmuch) oraz pracujących w środowiskach agresywnych, pod warunkiem zabezpieczenia konstrukcji przed korozją. Pręty ze stali klasy A-II gatunku St50B stosuje się jako nośne. Nie naleŝy ich jednak stosować w konstrukcjach poddanych działaniu obciąŝeń wielokrotnie zmiennych. Nie nadają się do spawania łukowego i zgrzewania punktowego. Pręty ze stali klasy A-II gatunku 20G2Y-b powinny być stosowane jako zbrojenie nośne w konstrukcjach Ŝelbetowych. Dopuszcza się stosowanie tej stali w konstrukcjach pracujących pod obciąŝeniem wielokrotnie zmiennym. Pręty ze stali klasy A-III gatunku 34GS są podstawowym rodzajem zbrojenia nośnego w konstrukcjach z betonu. Dopuszcza się stosowanie tej stali w konstrukcjach pracujących w podwyŝszonej temperaturze. W PN-B wymieniono równieŝ stale zbrojeniowe klasy A-III gatunku 25G2S i gatunku 35G2Y. Pręty ze stali klasy A-IIIN gatunku 20G2VY-b naleŝy stosować jako zbrojenie nośne podłuŝne w Ŝelbetowych elementach zginanych o stopniu zbrojenia większym niŝ 0,25%. Nie naleŝy stosować tej stali w konstrukcjach poddanych działaniu obciąŝeń wielokrotnie zmiennych lub dynamicznych, podwyŝszonej temperatury oraz konstrukcjach pracujących w środowiskach agresywnych. Druty ze stali klasy D-I gatunku St2S naleŝy stosować jako zbrojenie rozdzielcze oraz strzemiona w konstrukcjach z betonu. Druty ze stali klasy D-I mogą być stosowane jako zbrojenie nośne w postaci siatek zgrzewanych. W elemencie Ŝelbetowym pręty nośne zaleca się wykonać ze stali jednego gatunku. W szczególnych wypadkach dopuszcza się stosowanie w jednym przekroju prętów z róŝnych gatunków i klas stali od A-0 do A-IIIN, pod warunkiem uwzględnienia ich wytrzymałości i zakresów stosowania. Odbiór stali zbrojeniowej na budowie: Odbiór stali na budowie powinien być dokonany na podstawie atestu hutniczego dołączonego przez wytwórcę stali. Treść atestu powinna być zgodna z postanowieniami powyŝej przytoczonych norm. Cechowanie wiązek i kręgów powinno być zgodne z postanowieniami powyŝej przytoczonych norm. 14

15 Stal zbrojeniowa powinna być magazynowana pod zadaszeniem w przegrodach lub stojakach z podziałem wg wymiarów i gatunków. NaleŜy dąŝyć, by stal była magazynowana w miejscu nie naraŝonym na nadmierne zawilgocenie lub zanieczyszczenie. Do montaŝu prętów zbrojenia naleŝy uŝywać wyŝarzonego drutu stalowego tzw. wiązałkowego o średnicy nie mniejszej niŝ 1,0 mm. Przy średnicach większych niŝ 12 mm stosować drut wiązałkowy o średnicy 1,5 mm Materiały spawalnicze Do spawania naleŝy uŝywać elektrody odpowiednie do gatunku stali z której wykonane jest zbrojenie oraz odpowiadające Wymaganiom normy PN-M Podkładki dystansowe Dopuszcza się stosowanie stabilizatorów i podkładek dystansowych z betonu lub zaprawy oraz z tworzyw sztucznych. Podkładki dystansowe muszą być mocowane do prętów. Nie dopuszcza się stosowania podkładek dystansowych z drewna, cegły lub prętów stalowych Deskowania Do wykonywania deskowań naleŝy stosować materiały zgodne z wymaganiami normy PN-S-10040, a ponadto: - drewno powinno odpowiadać wymaganiom norm: PN-D-95017, PN-D-95018, PN-D-96000, PN-D , - sklejka powinna odpowiadać wymaganiom norm: PN-EN 313-1, PN-EN oraz PN-EN 636, - gwoździe budowlane powinny odpowiadać wymaganiom normy PN-EN , PN-M-81000, - deskowania uniwersalne powinny być w dobrym stanie technicznym, - do smarowania elementów deskowań stykających się z betonem naleŝy stosować środki antyadhezyjne parafinowe przeznaczone do tego typu zastosowań. Materiały stosowane na deskowania, nie mogą deformować się pod wpływem warunków atmosferycznych, ani na skutek zetknięcia się z mieszanką betonową Prefabrykaty 2.9. Izolacje 3. SPRZĘT Roboty związane z wykonaniem konstrukcji betonowych i Ŝelbetowych mogą być wykonywane ręcznie lub mechanicznie przy uŝyciu dowolnego przeznaczonego do wykonywania zamierzonych robót. Wykonawca powinien dysponować m.in.: 1) do przygotowania mieszanki betonowej: - betoniarkami o wymuszonym działaniu, - dozownikami wagowymi o odpowiedniej dokładności z aktualnym świadectwem legalizacji, - odpowiednio przeszkoloną obsługą. 2) do wykonania deskowań: - sprzętem ciesielskim, - samochodem skrzyniowym, - Ŝurawiem o udźwigu dostosowanym do cięŝaru elementów deskowań 3) do przygotowania zbrojenia: - giętarkami, - noŝycami, - prostowarkami, - innym sprzętem stanowiącym wyposaŝenie zbrojarni. 4) do układania mieszanki betonowej: - pojemnikami do betonu, - pompami do betonu; - wibratorami wgłębnymi o odpowiedniej średnicy, - wibratorami przyczepnymi, 15

16 - łatami wibracyjnymi, - zacieraczkami do betonu. 5) do obróbki i pielęgnacji betonu: - szlifierkami do betonu. Sprzęt wykorzystywany przez Wykonawcę powinien być sprawny technicznie i spełniać wymagania techniczne w zakresie BHP. Ogólne wymagania dotyczące sprzętu podano w ST Wymagania ogólne". 4. TRANSPORT Środki transportu wykorzystywane przez Wykonawcę powinny być sprawne technicznie i spełniać wymagania techniczne w zakresie BHP oraz przepisów o ruchu drogowym. Ogólne wymagania dotyczące transportu podano w ST "Wymagania ogólne" Transport składników mieszanki betonowej Składniki mieszanki betonowej mogą być przewoŝone dowolnymi środkami transportu, przeznaczonymi do wykonywania zamierzonych robót. Kruszywo przewoŝone na samochodach cięŝarowych naleŝy umieścić równomiernie na całej powierzchni ładunkowej i zabezpieczyć przed spadaniem lub przesuwaniem Transport, podawanie i układanie mieszanki betonowej Mieszanki betonowe mogą być transportowane mieszalnikami samochodowymi. Ilość samochodów naleŝy dobrać tak, aby zapewnić wymaganą szybkość betonowania z uwzględnieniem odległości dowozu, czasu twardnienia betonu oraz koniecznej rezerwy w przypadku awarii samochodu. W czasie transportu w mieszance nie moŝe nastąpić: segregacja, zmiana konsystencji i składu. Wszelkie zanieczyszczenia dróg publicznych Wykonawca będzie usuwał na bieŝąco i na własny koszt. 5. WYKONANIE ROBÓT 5.1. Wymagania ogólne Ogólne wymagania dotyczące wykonania robót podano w ST "Wymagania ogólne". Wykonanie robót powinno być zgodne normami PN-S-10040, PN-S-10042, PN-EN Wykonawca przedstawi Inspektorowi do akceptacji "Projekt organizacji robót" uwzględniający wszystkie warunki, w jakich będą,wykonywane roboty związane z wykonaniem konstrukcji betonowych i Ŝelbetowych, uwzględniając planowany termin rozebrania deskowania i rusztowań, jak równieŝ plan przeprowadzanych badań Zakres wykonania robót Roboty związane z wykonaniem elementów konstrukcyjnych naleŝy prowadzić zgodnie z opracowaną przez Wykonawcę i zaakceptowaną przez Inspektora Nadzoru Dokumentacją technologiczną". Betonowanie moŝna rozpocząć po uzyskaniu zezwolenia Inspektora, potwierdzonego wpisem do Dziennika Budowy Wykonanie deskowań Deskowanie elementów licowych powinny być wykonywane z elementów deskowań uniwersalnych umoŝliwiających uzyskanie estetycznej faktury zewnętrznej. Deskowania powinny spełniać warunki podane w normie PN-S Elementy dodatkowe moŝna wykonać z drewna w postaci tarcicy lub sklejki. Materiały stosowane na deskowania. nie mogą. deformować się pod wpływem warunków atmosferycznych, ani na skutek zetknięcia się z masą betonową. Elementy ulegające zakryciu moŝna deskować przy uŝyciu tarcicy. Deskowania z tarcicy naleŝy wykonać z desek drzew iglastych klasy nie niŝszej niŝ K33. Deski grubości nie mniejszej niŝ 18 mm i szerokości nie większej niŝ 18 cm; powinny być jednostronne strugane i przygotowane do zestawienia na pióro i wpust. W przypadku stosowania desek bez wpustu i pióra naleŝy szczeliny między deskami 16

17 uszczelnić taśmami z blachy metalowej lub z tworzyw sztucznych albo masami uszczelniającymi z tworzyw sztucznych. NaleŜy zwrócić szczególną uwagę na uszczelnienie styków ścian z dnem deskowania. Szczególną uwagę przy wykonywaniu deskowań naleŝy zwrócić na elementy tworzące fakturę ścian licowych i zapewniające niezmienność przekroju poprzecznego elementów konstrukcji. Zaleca się stosowanie fazowania krawędzi elementu betonowego listwami o wymiarach od 2-4 cm na stykach dwóch prostokątnych do siebie ścian, szczególnie w stykach wklęsłych. MoŜna takie fazowania wykonywać równieŝ wtedy, gdy nie przewidziano ich w projekcie. W takim przypadku naleŝy przeprowadzić w razie potrzeby; korektę rozmieszczenia zbrojenia. Zmianę rozmieszczenia zbrojenia powinien zatwierdzić Inspektor. Przy podparciu deskowania rusztowaniem naleŝy unikać punktowego przekazywania sił. Po zmontowaniu deskowania powierzchnię styku z betonem pokrywać trzeba środkami o działaniu antyadhezyjnym. Środki te nie mogą powodować plam ani zmian w odcieniach powierzchni betonu. Przed przystąpieniem do betonowania naleŝy usunąć wszelkie zanieczyszczenia z powierzchni deskowania (wióry, wodę, lód, liście, elektrody, gwoździe, drut wiązałkowy itp.). Dopuszczalne odchylenia od wymiarów nominalnych przewidzianych projektem naleŝy przyjmować zgodnie z odpowiednimi normami Przygotowanie zbrojenia Pręty i walcówki przed ich uŝyciem do zbrojenia konstrukcji naleŝy oczyścić z zendry, luźnych płatków rdzy, kurzu i błota. Pręty zbrojenia zanieczyszczone tłuszczem (smary, oliwa) lub farbą olejną naleŝy opalać np. lampami lutowniczymi, aŝ do całkowitego usunięcia zanieczyszczeń. Czyszczenie prętów powinno być dokonywane metodami nie powodującymi zmian we właściwościach technicznych stali ani późniejszej ich korozji. Stal pokrytą rdzą oczyszcza się szczotkami ręcznie lub mechanicznie. Po oczyszczeniu naleŝy sprawdzić wymiary przekroju poprzecznego prętów. Stal tylko zabłoconą moŝna zmywać strumieniem wody. Pręty oblodzone odmraŝa się strumieniem ciepłej wody. Stal naraŝoną na choćby chwilowe działanie słonej wody naleŝy zmyć wodą słodką. Dopuszczalna wielkość miejscowego wykrzywienia prętów nie powinna przekraczać 4 mm, w przypadku większych odchyłek stal zbrojeniową naleŝy prostować. Pręty ucina się z dokładnością do 1 cm. Cięcie przeprowadza,się przy pomocy mechanicznych noŝy. Dopuszcza się równieŝ cięcie palnikiem acetylenowym. Haki, odgięcia i rozmieszczenie zbrojenia naleŝy wykonywać wg dokumentacji projektowej z równoczesnym zachowaniem postanowień normy PN-S Gięcie prętów naleŝy wykonać zgodnie z dokumentacją projektową i normą PN-S NaleŜy zwrócić uwagę przy odbiorze haków i odgięć na ich zewnętrzną stronę. Niedopuszczalne są tam pęknięcia powstałe podczas wyginania MontaŜ zbrojenia Zbrojenie naleŝy układać po sprawdzeniu i odbiorze deskowań. Nie naleŝy podwieszać i mocować do zbrojenia deskowań, pomostów transportowych, urządzeń wytwórczych i montaŝowych. MontaŜ zbrojenia z pojedynczych prętów powinien być dokonywany bezpośrednio w deskowaniu. MontaŜ zbrojenia bezpośrednio w deskowaniu zaleca się wykonywać przed ustawieniem szalowania bocznego. MontaŜ zbrojenia fundamentów wykonać na podbetonie. Dla zachowania właściwej otuliny naleŝy układane w deskowaniu zbrojenie podkładkami betonowymi lub z tworzyw sztucznych o grubości równej grubości otulenia. Stosowanie innych sposobów zapewnienia otuliny, a szczególnie pod z prętów stalowych jest niedopuszczalne. Na wysokości ścian licowych wykonuje się konieczne otulenie za pomocą podkładek plastykowych pierścieniowych. Rodzaj podkładek dystansowych podlega akceptacji przez Inspektora. Szkielety zbrojenia powinny być, o ile to moŝliwe, prefabrykowane na zewnątrz. W szkieletach tych węzły na przecięciach prętów powinny być połączone przez spawanie, zgrzewanie lub wiązanie na podwójny krzyŝ wyŝarzonym drutem wiązałkowym: - przy średnicy prętów do 12 mm o średnicy nie mniejszej niŝ 1,0 mm - przy średnicy prętów powyŝej 12 mm o średnicy nie mniejszej niŝ 1,5 mm Układ zbrojenia konstrukcji musi umoŝliwić jego dokładne otoczenie przez jednorodny beton. Po ułoŝeniu zbrojenia w deskowaniu, rozmieszczenie prętów względem siebie i względem deskowania nie moŝe ulec zmianie. Rozstaw zbrojenia, średnice i otuliny powinny być zgodne z dokumentacją projektową i normą PN-S Układanie zbrojenia bezpośrednio na deskowaniu i podnoszenie na odpowiednią wysokość w trakcie betonowania jest nie dopuszczalne. 17

18 Łączenie prętów naleŝy wykonywać zgodnie z PN-S Do zgrzewania i spawania prętów mogą być dopuszczeni tylko spawacze mający odpowiednie uprawnienia. SkrzyŜowania prętów naleŝy wiązać miękkim drutem lub spawać w ilości min 30% skrzyŝowań. Minimalna odległość od krzywizny pręta do miejsca gdzie moŝna na nim połoŝyć spoinę wynosi 10 d Wbudowanie mieszanki betonowej Podawanie i układanie mieszanki betonowej Roboty związane z podawaniem i układaniem mieszanki betonowej powinny być wykonywane zgodnie z wymaganiami normy PN-S Przed przystąpieniem do układania betonu naleŝy sprawdzić: połoŝenie zbrojenia, zgodność rzędnych z projektem, czystość deskowania oraz obecność wkładek dystansowych zapewniających wymaganą wielkość otuliny Zagęszczenie betonu Roboty związane z zagęszczaniem betonu powinny być wykonywane zgodnie z wymaganiami normy PN-S Przerwy. w betonowaniu Przerwy w betonowaniu naleŝy sytuować w miejscach uprzednio przewidzianych w dokumentacji projektowej lub w dokumentacji technologicznej uzgodnionej z Projektantem. Ukształtowanie powierzchni betonu w przerwie roboczej powinno być uzgodnione z Projektantem, a w prostszych przypadkach moŝna się kierować zasadą, Ŝe powinna ona być prostopadła do kierunku napręŝeń głównych. Powierzchnia betonu w miejscu przerwania betonowania powinna być starannie przygotowana do połączenia betonu stwardniałego ze świeŝym przez: - usunięcie z powierzchni betonu stwardniałego, luźnych okruchów betonu oraz warstwy pozostałego szkliwa cementowego, - obfite zwilŝenie wodą i narzucenie kilku milimetrowej warstwy zaprawy cementowej o stosunku zbliŝonym do zaprawy w betonie wykonywanym albo teŝ narzucenie cienkiej warstwy zaczynu cementowego. PowyŜsze zabiegi naleŝy wykonać bezpośrednio przed rozpoczęciem betonowania. W przypadku przerwy w układaniu betonu zagęszczonego przez wibrowanie, wznowienie betonowania nie powinno się odbyć później niŝ w ciągu 3 godzin lub po całkowitym stwardnieniu betonu. JeŜeli temperatura powietrza jest wyŝsza niŝ 20 C to czas trwania przerwy nie powinien przekraczać 2 godzin. Po wznowieniu betonowania naleŝy unikać dotykania wibratorem deskowania, zbrojenia i poprzednio ułoŝonego betonu Wymagania przy pracy w nocy W przypadku gdy betonowanie konstrukcji wykonywane jest takŝe w nocy, konieczne jest wcześniejsze przygotowanie odpowiedniego oświetlenia zapewniającego prawidłowe wykonawstwo robót i dostateczne warunki bezpieczeństwa pracy Warunki atmosferyczne przy układaniu mieszanki betonowej i wiązaniu betonu Temperatura otoczenia. Betonowanie naleŝy wykonywać wyłącznie w temperaturach nie niŝszych niŝ +5 C, zachowując warunki umoŝliwiające uzyskanie przez beton wytrzymałości co najmniej15 MPa przed pierwszym zamarznięciem W wyjątkowych przypadkach dopuszcza się betonowanie w temperaturze do -5 C, jednak wymaga to zgody Inspektora, potwierdzonej wpisem do Dziennika Budowy. Jednocześnie naleŝy zapewnić mieszankę betonową o temperaturze, +20 C, w chwili układania i zabezpieczenie uformowanego elementu przed utratą ciepła w czasie co najmniej 7 dni lub uzyskania przez beton wytrzymałości co najmniej 15 MPa Zabezpieczenie podczas opadów. Przed przystąpieniem do betonowania naleŝy przygotować sposób postępowania na wypadek wystąpienia ulewnego deszczu. Konieczne jest przygotowanie odpowiedniej ilości osłon wodoszczelnych dla zabezpieczenia odkrytych powierzchni świeŝego betonu Zabezpieczenie betonu przy niskich temperaturach otoczenia. Przy niskich temperaturach otoczenia ułoŝony beton powinien być chroniony przed zamarznięciem przez okres pozwalający. na uzyskanie wytrzymałości co najmniej 15 MPa. Uzyskanie wytrzymałości 15 MPa powinno być zbadane na próbkach przechowywanych w takich samych warunkach jak zabetonowana konstrukcja. Przy przewidywaniu spadku temperatury poniŝej 0 C w okresie twardnienia betonu, naleŝy wcześniej podjąć działania organizacyjne pozwalające na odpowiednie osłonięcie i podgrzanie zabetonowanej konstrukcji. 18

19 Pielęgnacja betonu Roboty związane z pielęgnacją betonu powinny być wykonywane zgodnie z wymaganiami normy PN- S Woda stosowana do polewania betonu powinna spełniać wymagania normy PN-EN W czasie dojrzewania betonu elementy powinny być chronione przed uderzeniami i drganiami. Rozformowanie konstrukcji moŝe nastąpić po osiągnięciu przez beton wytrzymałości rozformowania dla konstrukcji monolitycznych lub wytrzymałości manipulacyjnej dla prefabrykatów. Pielęgnacja świeŝego betonu: Pielęgnacja ma na celu: - zapewnienie optymalnych warunków cieplno-wilgotnościowych w dojrzewającym betonie (wspomaganie przebiegu procesu hydratacji cementu), - ochronę świeŝo wykonanego betonu przed szkodliwym wpływem promieni łonecznych, wiatru, opadów atmosferycznych, - przeciwdziałanie skurczowi spowodowanemu wysychaniem betonu, - redukcję róŝnicy temperatur pomiędzy powierzchnią betonu a jego rdzeniem ograniczenie napręŝeń termicznych i ryzyka spękań betonu), - zapobieganie zamarzaniu wody zarobowej i prawidłowy rozwój wytrzymałości betonu w obniŝonych temperaturach otoczenia. Metody pielęgnacji: - pielęgnacja na mokro - zraszanie betonu wodą, okrywanie wilgotnymi matami jutowymi lub geowłókniną, - stosowanie osłon - okrywanie folią lub płytami z materiałów izolacyjnych (wełny mineralnej lub styropianu), wykonanie namiotu ochronnego w miejscu wbudowania betonu - stosowanie preparatów do pielęgnacji betonu pokrycie powierzchni świeŝego betonu filmem ochronnym preparatu. Minimalny czas pielęgnacji mokrej świeŝo ułoŝonego betonu: Minimalny czas pielęgnacji w zaleŝności od zastosowanego cementu Warunki atmosferyczne silne nasłonecznienie silny wiatr wilgotność względna powietrza < 50% średnie nasłonecznienie średni wiatr wilgotność względna powietrza 50-80% słabe nasłonecznienie słaby wiatr wilgotność względna powietrza >80% Cement portlandzki CEM I cement portlandzki wieloskładnikowy CEM II cement hutniczy CEM III 2 dni 4 dni 5 dni 1 dzień 3 dni 4 dni 1 dzień 2 dni 3 dni Brak pielęgnacji to porowata lub zarysowana struktura betonu, która negatywnie wpływa na jego trwałość! 5.3. Metody i funkcje betonu natryskowego Istnieją dwie róŝne metody torkretowania: - metodę mokrą (torkret mokry) - metodę suchą (torkret suchy). Najogólniej ujmując zasadnicza róŝnica między obiema metodami sprowadza się do miejsca podania wody do suchych składników mieszanki betonowej (lub zaprawy). Metoda mokra - jest procesem sprowadzającym się do tradycyjnego wykonania mieszanki (zaprawy) betonowej (ewentualnie z dodatkami), a następnie hydraulicznego jej przetransportowania do dyszy wylotowej, skąd pneumatycznie w sposób ciągły jest wyrzucana (natryskiwana) na wyznaczone miejsce. Metoda sucha - to technologia, w której sucha mieszanka cementu i kruszywa (ewentualnie sproszkowanych dodatków) jest podawana do specjalnego urządzenia, tzw. torkretnicy, skąd strumieniem spręŝonego powietrza jest przesyłana przewodem elastycznym do dyszy natryskowej (wylotowej). Do dyszy doprowadza się wodę oraz ewentualnie domieszki ciekłe w postaci rozpylonej w celu nawilŝenia mieszanki, która jest wyrzucana (natryskiwana) na wyznaczone miejsce. 19

20 Wybór metody torkretowania nie jest jednoznaczny, a tym bardziej uznanie, która z metod ma przewagę nad drugą. Praktyka wykazała, Ŝe wybór metody nie moŝe być przypadkowy. Wynika on z moŝliwości technologicznych i warunków prowadzenia robót. NiezaleŜnie od tego kaŝda z metod ma indywidualne, właściwe tylko sobie cechy charakterystyczne. Cechy charakterystyczne torkretu mokrego Metoda mokra torkretowania (torkret mokry) charakteryzuje się: - moŝliwością lepszego ujednolicenia mieszanki ze względu na zachowanie stałych proporcji wagowych składników torkretu, - moŝliwością zachowania stałej konsystencji, - mniejszymi stratami materiału ze względu na mniejsze odbicie mieszanki, - mniejszym zapyleniem środowiska, co jest szczególnie istotne w sytuacji prowadzenia robót w aglomeracjach miejskich, - większym wskaźnikiem w/c = 0,40=0,55 (wagowo). Cechy charakterystyczne torkretu suchego Metoda sucha (torkret suchy): - umoŝliwia korektę konsystencji mieszanki w chwili jej nakładania, co jest istotne podczas jednoczesnego torkretowania płaszczyzn pionowych i sufitowych obiektu, - pozwala transportować mieszankę na większe odległości zarówno w poziomie, jak i w pionie, - daje moŝliwość bardzo dobrego zagęszczenia materiału, a tym samym uzyskania korzystnej struktury zaprawy lub betonu i większej ich wytrzymałości, - urządzenia i sprzęt do torkretowania są lŝejsze niŝ w metodzie mokrej, co ma duŝe Ŝnaczenie w razie prowadzenia robót w trudnych warunkach, - charakteryzuje się małym wskaźnikiem w/c = 0,30=0,50 (wagowo). Istotnym z punktu widzenia naprawy betonowego lub Ŝelbetowego obiektu inŝynierskiego są następujące funkcje naprawcze torkretu: - funkcja konstrukcyjna przy naprawach często w powiązaniu z funkcja reprofilującą. Betony natryskowe na uziarnieniu kruszywa nie mniejszym niŝ 4mm (max. ziarno), przy grubościach powyŝej 5cm na uziarnieniu do 8mm i większym. Przy projektowaniu naprawy konstrukcji Ŝelbetowej naleŝy posługiwać się tymi samymi ogólnymi zasadami projektowania jak w przypadku betonu tradycyjnego. Nie wolno stosować materiałów typu SPCC. - funkcja reprofilująca - polega na uzupełnieniu większych ubytków betonem natryskowym. W zaleŝności od uszkodzeń grubość wypełnień moŝe sięgać nawet do 50cm. Przy ubytkach większych niŝ 5cm naleŝy wykonać zbrojenie z siatki o oczkach nie mniejszych niŝ 10x10cm. - funkcja zabezpieczająca - polega na odtworzeniu lub zwiększeniu otuliny betonowej. Mieszanka torkretowa powinna być zaprojektowana na kruszywie nie większym niŝ 4mm. MoŜna stosować mieszanki typu SPCC. Na etapie przygotowania podłoŝa (odkuwanie, piaskowanie, hydromonitoring) istnieje duŝe prawdopodobieństwo, Ŝe nie odkryje się wszystkich ognisk korozji istniejącej stali zbrojeniowej. NaleŜy wówczas stosować mieszanki torkretowe zawierające migrujące inhibitory korozji typu MCI (Migrating Corrosian Inhibitor). Zastosowanie domieszki MCI w betonie natryskowym powoduje, Ŝe cząsteczki MCI penetrują obszar nie tylko w miejscu gdzie wizualnie stwierdzono ognisko korozji, ale poprzez swą zdolność poruszania zarówno w świeŝym jak i stwardniałym torkrecie docierają do stali nieodsłonietej. - funkcja fakturowa - w powiązaniu z funkcją zabezpieczającą lub w odtwarzaniu faktury zewnętrznej elementów architektonicznych najczęściej w obiektach zabytkowych (np. stare poręcze betonowe lub Ŝelbetowe, łuki, sklepienia itp.) Izolacje Izolacje wykonać zgodnie z projektem i instrukcją producenta wybranego systemu izolacyjnego. 6. KONTROLA JAKOŚCI 6.1. Wymagania ogólne Kontrola jakości wykonania konstrukcji betonowych i Ŝelbetowych polega na sprawdzeniu zgodności z dokumentacją projektową oraz wymaganiami podanymi w normie PN-S oraz niniejszej ST. Kontrola powinna być prowadzona wg ustalonego "Planu kontroli" obejmującego między innymi podział obiektu na części podlegające osobnej ocenie oraz szczegółowe określenie zakresu, celu kontroli, częstotliwości badań, sposobu i ilość pobierania próbek. 20