KONCELEBRACJA MSZY ŚWIĘTEJ W AKTUALNEJ PRAKTYCE PASTORALNEJ

Transkrypt

1 Ks. Czesław Krakowiak KONCELEBRACJA MSZY ŚWIĘTEJ W AKTUALNEJ PRAKTYCE PASTORALNEJ Mszał rzymski wydany po Soborze Trydenckim (1570) i jego następne wydania nie zawierały obrzędów Mszy św. koncelebrowanej. Koncelebracja Mszy św. była dozwolona jedynie w czasie udzielania świeceń prezbiteratu i konsekracji biskupa 1. Postulaty przywrócenia Mszy św. koncelebrowanej zgłaszali w XIX i XX wieku przedstawiciele Ruchu liturgicznego 2. Następnie niektórzy biskupi w swoich propozycjach nadesłanych do Rzymu na Sobór Watykański II. Schemat De sacra Liturgia przewidywał już w pewnych okolicznościach Msze św. koncelebrowane np. w czasie zgromadzeń kapłanów podczas rekolekcji, zebrań formacyjnych, pielgrzymek i in., a zwłaszcza wtedy, gdy występują trudności celebracji pojedynczo 3. W schemacie tym poruszono następujące zagadnienia: kiedy możliwa jest Msza św. koncelebrowana, jakie należy zachować obrzędy; jaka może być liczba koncelebrujących oraz możliwość przyjęcia stypendium 4. O tym, czy w danych okolicznościach wskazana jest koncelebra oraz o liczbie koncelebrujących miał decydować ordynariusz miejsca 5. W czasie dyskusji w auli soborowej nad Schematem De sacra Liturgia proponowano rozszerzenie możliwości koncelebry na Mszę Wieczerzy Pańskiej, w czasie synodów, błogosławieństwa opata, na Msze konwentualne i uroczyste oraz podczas zgromadzeń kapłanów. Celem wprowadzenia koncelebrowanych Mszy św. miało być głównie rozwiązanie problemów praktycznych. Msza św. koncelebrowana na mocy Sacrosanctum Concilium Przyjęta przez Ojców Soboru Konstytucja o liturgii (4 XII 1963) podkreśliła, że koncelebracja Mszy św. wyraża jedność kapłaństwa i wskazała dni, w które przewidziana jest na mocy prawa ogólnego oraz inne przypadki za zezwoleniem ordynariusza, jeśli uzna to za wskazane, wreszcie, że do biskupa należy regulowanie dyscypliny koncelebry w diecezji (por. KL 57-58). Na mocy samego prawa koncelebracja Mszy św. była przewidziana w Wielki Czwartek w czasie Mszy św. krzyżma i Wieczerzy Pańskiej; w czasie soboru, zebrań biskupów i podczas synodów; w obrzędach błogosławieństwa opata oraz w czasie zebrań kapłanów diecezjalnych i zakonnych. Ponadto ordynariusz mógł zezwolić na koncelebrację Mszy św. konwentualnej i głównych Mszy w kościołach, jeśli duchowe dobro wiernych nie domaga się, aby kapłani celebrowali osobno (KL 57 1). Regulowanie praktyki Mszy św. koncelebrowanych w diecezji należy do biskupa (KL 47 2). Wprowadzając możliwość koncelebracji Mszy św. Konstytucja zaznacza jednocześnie, że każdy kapłan ma prawo do indywidualnego jej sprawowania, ale nie równocześnie w tym samym kościele i nie Mszy Wieczerzy Pańskiej w Wielki Czwartek (tamże). Z Konstytucji o liturgii wynikało więc, że na Mszę św. koncelebrowaną, której nie przewodniczy biskup potrzebna była jego zgoda. Jednak na podkreślenie sługuje fakt, że powstała możliwość wspólnotowej, nawet codziennej koncelebracji Eucharystii, zwłaszcza w czasie rekolekcji, sympozjów, 1 Non licet pluribus sacerdotibus concelebrare, praeterquam in Missa ordinationis presbyterorum et in Missa consercationis Episcoporum secundum Pontificale Raomanum. CIC can Zob. L. Beuaduin. Concélébration eucharistique. Les Questions Liturgiques et Paroissiales 7:1922 s ; 8:1923 s J.M. Hanssens. De concelebratione eucharistica. Periodica de re morali, canonica, liturgica 16:1927 s ; ; 17:1928 s ; 21:1932 s ; B. Xibaut. La concélébration dans le Mouvement liturgique et dans l œuvre de Concile. La Maison-Dieu 2004 nr 224 s Ad conventus sacerdotum, uti sunt exercitia spitritualia, cursus studiorum, pregrinationes, etc., praesertim ubi singulae Missae incommodo celebrari nequeunt. De sacra Liturgia art Acta et Documenta Consilio Oecumenico Vaticano II apparando. Series I (Praeparatoria), vol. II, pars III. Typis Polyglottis Vaticanis s De opportunitate concelebrationis et de numero concelebrantium, in singulis casibus, Ordinarii loci erit iudicare. Tamże s. 109.

2 kongresów, w sanktuariach, ale także we wspólnotach zakonnych i w seminariach. Ponieważ dotąd nie było obrzędów Mszy św. koncelebrowanej Konstytucja o liturgii poleciła ułożyć obrzęd koncelebry i umieścić go w Pontyfikale i Mszale rzymskim (KL 58). Obrzędy Mszy św. koncelebrowanej oraz obrzędy Komunii św. pod obiema postaciami przygotowała i ogłosiła dekretem Ecclesiae semper (7 III 1965) Kongregacja Kultu Bożego 6. Zawarte w Ritus servandus normy prawne i przepisy liturgiczne dotyczące Mszy św. koncelebrowanych stały się obowiązujące w całym Kościele 7. Zostały także wyliczone dni, w które możliwa jest koncelebracja Mszy św., z zaznaczeniem, że w ciągu jednego dnia w kościele lub oratorium dozwolona jest tylko jedna koncelebracja dla podkreślenia jedności kapłanów 8. Jeśli jednak byłaby wielka liczba kapłanów, ordynariusz lub wyższy przełożony, do których należy kierowanie koncelebrą na swoim terytorium 9, mogą pozwolić na kilka (pluries) takich koncelebracji w ciągu dnia, ale w różnym czasie 10. Zachowując zasadę sprawowania Mszy św. jeden raz w ciągu dnia, na mocy Ritus servandus, istniała już możliwość jej celebrowania lub koncelebrowania po raz drugi w następujących okolicznościach: w Wielki Czwartek Mszę świętego krzyżma i Wieczerzy Pańskiej; w Wigilię Paschy i w Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego, w uroczystość Narodzenia Pańskiego, nawet trzykrotnie, ale tylko w odpowiednim czasie (w nocy, rano i w dzień); z biskupem lub jego delegatem podczas synodu, wizytacji biskupiej lub innego zgromadzenia kapłanów 11. W Ritus servandus określono również najważniejsze ogólne zasady dotyczące sprawowania Mszy św. koncelebrowanych. Koncelebransi powinni wkładać szaty liturgiczne wymagane we Mszy św. w kolorze danego dnia, z możliwością używania szat koloru białego, z wyjątkiem Mszy św. za zmarłych 12. Przewidziane w liturgii mszalnej gesty i modlitwy należą do przewodniczącego. Koncelebrujący kapłani wykonują tylko te gesty i czynności, które są im powierzone. Modlitwy, które odmawiają razem z przewodniczącym powinni wypowiadać przyciszonym głosem 13. W Ritus servandus zamieszczono następnie szczegółowe przepisy odnoszące się do następujących Mszy koncelebrowanych: pontyfikalnych 14, uroczystych 15, z diakonem 16, śpiewanej 17 i czytanej 18. Uwzględniono również koncelebrowane Msze św. podczas udzielania świeceń prezbiteratu 19, konsekracji biskupa 20 i 2 6 Ritus servandus in concelebratione Missae et ritus Communionis sub utraque specie. Typis Polyglottis Vaticanis 1965; zob. C. Braga. In ritum concelebrationis, commentarium. Ephemerides Liturgicae 79:1965 s ; Dell Oro. La concelebrazione eucaristica: dalla storia alla pastorale Rivista Liturgica 52:1965 s ; C. Vagaggini. Il valore teologico e spirituale della Messa concelebrata. Rivista Liturgica 52:1965 s ; F. Greniuk. Przepisy rubrycystyczne dotyczące koncelebry. W: Wprowadzenie do liturgii. Red. F. Blachnicki [i in.]. Poznań 1967 s ; F. Dell Oro, Aspects juridiques et rituels de la concélébration. W: Théologie et pratique de la Concélébration. Red. B. Neunheuser [i in.] Maison Mame 1967 s ; S. Madeja. Il problema della concelebrazione nel suo sviluppo storico dagli inizi del movimento liturgico. Roma 1982 s ; G. Boselli. Les débat sur la concélébration après Vatican II La Maison-Dieu 2000 nr 224 s Normae quae sequuntur servari debent quotiescumque Missa iuxta ritum romanum concelebratur. Ritus servandus nr 6. 8 Ritus servandus. Praenotanda nr 1; por. KL Episcopi est, ad normam iuris, concelebrationis disciplinam in sua diocesi moderari. Tamże nr Tamże nr Tamże nr Tamże nr 12. Por. Instrukcja Redemptionis Sacramentum nr Tamże nr Ritus Missae pontificalis nn Ritus Missae solemnis nn Ritus Missae cum diacono nn Ritus Missae cantatae nn Ritus Missae lectae nn Ritus concelebrationis Missae in qua Ordinatio sacerdotalis confertur nn Ritus concelebrationis Missae in qua consecratio episcopalis confertur nn

3 błogosławieństwa opata 21 oraz obrzędy koncelebracji z chorym kapłanem 22. Przyjęto zasadę, że wszyscy koncelebransi przyjmują Komunię św. pod obiema postaciami albo przez bezpośrednie picie z kielicha 23, albo przez zanurzenie 24, przy pomocy rurki 25 lub łyżeczki 26. Następne dokumenty Kościoła już nie tylko pozwalały na Mszę św. koncelebrowaną, ale ją bardzo zalecały, gdyż ujawnia się niej w sposób odpowiedni jedność ofiary i kapłaństwa, a także ile razy wierni w niej czynnie uczestniczą, ukazuje się w szczególny sposób jedność ludu Bożego, zwłaszcza, jeśli przewodniczy biskup 27. Msza św. koncelebrowana stała się odtąd zwyczajną formą celebracji Eucharystii, jeśli jest wielu kapłanów a dobro wiernych nie wymaga, aby celebrowali indywidualnie. Msza św. koncelebrowana jest bowiem pełniejszym znakiem i sakramentem jedności Kościoła oraz skuteczniej tę jedność buduje. Ukazuje zarazem jedność prezbiterium miejscowego Kościoła, zwłaszcza, gdy przewodniczy jej biskup. Jeśli Mszy św. koncelebrowanej przewodniczący prezbiter on także reprezentuje biskupa, a koncelebrujący z nim prezbiterzy przeżywają jedność swego kapłaństwa służebnego. Prezbiterzy jako współpracownicy biskupa posługując ludowi Bożemu w swoich wspólnotach wiernych sprawiają, że w pewnym sensie biskup staje się w nich obecny (KK 28). Tak rozumiana i przeżywana koncelebracja Mszy św. nie tylko oznacza, ale umacnia więź jedności pomiędzy prezbiterami i biskupem oraz prezbiterów między sobą (por. KL 41-42) 28. Pierwsze koncelebrowane Msze święte w Kościele lubelskim Postanowienia soborowej Konstytucji o liturgii zaczęły w Polsce obowiązywać (częściowo) od I Niedzieli Wielkiego Postu (16 II 1964) 29. W Liście do duchowieństwa w związku z wejściem w życie Konstytucji o liturgii biskupi bardzo mocno podkreślali, że kapłanom nie wolno wprowadzać do liturgii żadnych zmian, ale mają troszczyć się o czynny udział w niej wiernych, zwłaszcza w niedziele i święta. W każdej diecezji należało powołać i powinna działać Diecezjalna Komisja Liturgiczna 30. Biskup lubelski Piotr Kałwa 4 lutego 1965 powołał Diecezjalną Komisję Liturgiczną liczącą 9 osób, ponadto w każdym 3 21 De concelebrationie Missae in qua benedicitur abbas nn Ritus concelebrationis pro sacerdotibus qui infirmitate laborant nn Dokładny przebieg celebracji Mszy św. koncelebrowanej według Ritus servandus zob. Greniuk. Przepisy rubrycystyczne Mszy św. koncelebrowanej s Ritus servandus in distribuenada Communione sub utaque specie. W: Ritus servandus s Tamże s Tamże s Tamże s. 57. Przyjmowanie Komunii św. pod obiema postaciami na różne sposoby omawia szczegółowo F. Greniuk. Przepisy rubrycystyczne Mszy św. koncelebrowanej s Kongregacja Kultu Bożego. Instrukcja Eucharisticum mysterium (25 V 1967) nr 47. AAS 59:1967 s Zob. P. Tichon. De la concélébration eucharistique, Nouvelle Revue Théologique 86:1964 s ; A. Franquesa. La concélébration dans les communautés sacerdotale. W: Théologie et pratique de la Concélébration s ; L. Della Torre. La concélébration dans le diocèse et dans la paroisse. Tamże s ; R. Falsini. La concélébration dans les réunions du clergé. Tamże s ; Madeja. Il problema della concelebrazione nel suo sviluppo storico dagli inizi del movimento liturgico s ; J. Kobienia. Koncelebra liturgiczny znak jedności. Liturgia Sacra 8:2002 nr 1 s ; G. Boselli. Concelebrazione eucaristica e ministero presbiterale. Rivista Liturgica 97:2010 s List Episkopatu Polski do duchowieństwa w związku z wejściem w życie Konstytucji o liturgii. Wiadomości Diecezjalne lubelskie 38:1964 s Biskup lubelski 16 VI 1964 wydał dekret w sprawie Mszy w godzinach wieczornych, ważny na dwa lata. Określił w nim, że można je sprawować od godziny 15.00, ale nie po 20.00, jeśli będzie w nich uczestniczyć przynajmniej 20 wiernych. W innym czasie tylko za zgodą biskupa. Zezwolenie na Mszę w godzinach wieczornych związane było prawem do binacji. 30 Biskup lubelski Piotr Kałwa już 19 III 1964 r. wydał dekret w sprawie wprowadzenia w życie uchwał Konstytucji o liturgii, który jednak dotyczył tylko zmian wprowadzonych w Brewiarzu. Wiadomości Diecezjalne lubelskie 38:1964 s

4 dekanacie referenta liturgicznego 31. Celem Komisji była formacja duchowieństwa i wiernych w związku ze zmianami liturgicznymi w oparciu o Konstytucję o liturgii oraz Instrukcję Inter Oecumenici (26 IX 1964), które miały wejść w życie w Polsce 7 marca 1965 r. 32. Członkowie Komisji Liturgicznej prowadzili wykłady dla księży na temat zmian w liturgii Mszy św. zasad sprawowania Mszy z ludem i Mszy św. koncelebrowanej, zarówno w czasie dorocznych rekolekcji jak i na spotkaniach w dekanatach. Organizowano również kursy dla organistów. Opracowano także szczegółowe wskazania dotyczące odnowy liturgii 33. Pierwszej Mszy św. koncelebrowanej w diecezji lubelskiej, jeszcze według rytu tymczasowego, przewodniczył w katedrze lubelskiej dnia 14 stycznia 1965 biskup P. Kałwa z okazji powrotu z III sesji Soboru 34. Następne koncelebracje Mszy św. miały miejsce w kościele akademickim KUL (21 stycznia) i w Wyższym Seminarium Duchownym (7 marca). Według Ritus servandus były sprawowane Msze św. koncelebrowane w katedrze lubelskiej w Wielki Czwartek, zarówno Msza świętego krzyżma jak i Msza Wieczerzy Pańskiej. Koncelebracja Mszy św. miała miejsce także podczas trzech serii rekolekcji kapłańskich w czerwcu 1965 r., w dniu św. Jana de la Salle (7 IV) z Komunią pod obiema postaciami dla Braci Szkolnych, w czasie święceń prezbiteratu 13 czerwca 1965, w kościele akademickim KUL w listopadzie podczas tygodnia eklezjologicznego i ze śpiewem Kanonu w kościele Jezuitów 15 grudnia 1965 z okazji zakończenia Kursu Komentatorów Liturgicznych 35. Celebracja Mszy świętych koncelebrowanych wymagała odpowiedniego przygotowania do niej zarówno duchowieństwa jak i wiernych. Zadanie to wypełniała Diecezjalna Komisja Liturgiczna. Dnia 24 lutego 1965 Komisja przeprowadziła w gmachu Seminarium kilkugodzinny kurs liturgiczny dla 30 dekalanych referentów liturgicznych oraz z tych parafii, w których przewidywano koncelebry w najbliższym czasie. Program obejmował trzy wykłady: Historia koncelebry ks. M. Zahajkiewicz; Teologiczny sens koncelebry ks. Rudolf Zielasko; Przepisy rubrycystyczne ks. F. Greniuk. Po referatach była ożywiona dyskusja i szereg pytań dotyczących możliwości koncelebracji i sposobu przyjmowania Komunii w czasie koncelebry. Kurs zakończyła Msza św. koncelebrowana z niektórymi uczestnikami kursu 36. Dla uporządkowania praktyki koncelebry w diecezji biskup Piotr Kałwa, powołując się na Konstytucję o liturgii oraz Ogólne wprowadzenie do Mszału rzymskiego (z 1970 r.), dnia 24 czerwca 1970 wydał Dekret w sprawie Mszy św. koncelebrowanej na terenie diecezji lubelskiej 37. Wskazał w nim na duchowe dobro tej formy sprawowania Mszy św. oraz na aspekty teologiczne: jedność kapłaństwa i Ofiary, wspólnotę biskupa z duchowieństwem, umacnianie więzów braterstwa między kapłanami i jedność ludu Bożego. Biskup zezwalał na koncelebrę wtedy gdy przewiduje to prawo powszechne 38. Ponadto zezwalał na koncelebrowaną Mszę główną lub konwentualną w kościołach i kaplicach, o ile pożytek wiernych nie wymaga, aby kapłani sprawowali osobno; podczas wszelkiego zjazdu kapłanów diecezjalnych i zakonnych (np. rekolekcji, spotkań kursowych, odpustów). Jednocześnie przypomniał, że na mocy prawa ogólnego, po raz wtóry tego samego dnia może celebrować lub koncelebrować ten, kto w Wielki Czwartek celebrował rano (Missa chrismatis), może celebrować albo koncelebrować także wieczorem; kto celebrował albo koncelebrował pierwszą Mszę w noc Wigilii Wielkanocy, może 4 31 Cz. Krakowiak. Księdza Profesora Franciszka Greniuka wkład w odnowę liturgii po Soborze Watykańskim II. W: Veritatem facientes. Red. J. Nagórny, J. Wróbel. Redakcja Wydawnictw KUL: Lublin 1997 s. 53; zob. tenże. Rola Komisji Liturgicznej w promowaniu liturgii w diecezji. Wiadomości archidiecezji Lubelskiej 78:2004 s F. Greniuk. Reforma liturgiczna w diecezji lubelskiej. Wiadomości Diecezjalne lubelskie 40:1966 s Tenże. Wskazania w związku z odnową liturgii. Wiadomości Diecezjalne lubelskie 39:1965 s Jej szczegółowy przebieg opisał F. Greniuk. Wiadomości Diecezjalne lubelskie 39:1965 s F. Greniuk. Koncelebry w diecezji lubelskiej Wiadomości Diecezjalne lubelskie 40:1966 s. 152; P. Petryk. Reforma liturgiczna w diecezji lubelskiej. Roczniki Teologiczne 50:2003 z. 8 s F. Greniuk. Kurs przygotowawczy do koncelebry. Wiadomości Diecezjalne lubelskie 40:1966 s Wiadomości Diecezjalne lubelskie 44:1970 s KL 57 i Ogólne wprowadzenie do Mszału rzymskiego (1970) nn

5 celebrować albo koncelebrować także w dzień Wielkanocy; kto w czasie synodu, wizytacji biskupiej albo zjazdu koncelebrował z biskupem, lub jego delegatem, za pozwoleniem tegoż biskupa może po raz wtóry sprawować Mszę dla dobra wiernych. O tym, czy tego samego dnia w tym samym miejscu można koncelebrować decyduje rektor kościoła. Przy sprawowaniu Mszy koncelebrowanej należy zachować przepisy dotyczące czasu, doboru formularza, sposobu celebracji i szat liturgicznych. Po rozpoczęciu liturgii kapłan nie może być dopuszczony do Mszy koncelebrowanej. Normy te obowiązywały aż do wejścia w życie Mszału Pawła VI (1970). Koncelebracja Mszy św. po wydaniu Mszału Pawła VI Obrządy sprawowania Mszy św. koncelebrowanych zawierało wydane przez Kongregację Obrzędów (6 IV 1969) nowe Ordo Missae 39 wraz z Institutio generalis Missalis Romani 40 a następnie Missale Romanum Pawła VI 41. Odtąd obok Mszy z ludem 42 podstawową formą celebracji jest i także Msza koncelebrowana 43, zawsze wtedy, gdy kapłani nie są zobowiązani do sprawowania Mszy św. ze względu na pożytek wiernych, albo z różnych względów pojedynczo 44. Dla podkreślenia symbolicznej wymowy obrzędu lub uroczystości, w ściśle określonych wypadkach istnieje także możliwość kilkakrotnego koncelebrowania w ciągu tego samego dnia 45. Szczególne znacznie przypisuje się koncelebrze prezbiterów ze swoim biskupem, zwłaszcza podczas Mszy stacyjnych w wielkie uroczystości roku kościelnego 46. W związku z normami Institutio generalis Missalis Romani (1970) nr i Kongregacja Kultu Bożego wydała deklarację w sprawie koncelebry (7 VIII 1972) 49. Podkreślała w niej, że we Mszy każdy powinien uczestniczyć według stopnia święceń i pełnionych funkcji. Dlatego jest rzeczą odpowiednią, aby kapłani sprawowali Mszę św. indywidualnie albo koncelebrowali i sakramentalnie składali Ofiarę Chrystusa, a nie tylko uczestniczyli w niej i przyjmowali Komunię tak jak wierni świeccy 50. Kongregacja wyjaśniała także, że kanonicy i członkowie wspólnot jakiegokolwiek instytutu doskonałości, zobowiązani z urzędu do sprawowania Mszy dla dobra wiernych, mogą tego samego dnia także koncelebrować Mszę konwentualną lub wspólnotową. Znacznie koncelebry wynika stąd, że wyraża i umacnia więzy braterskie kapłanów między sobą jak i wśród całej wspólnoty oraz w niej ukazuje się jaśniej czynność całej wspólnoty, jak również objawia się w szczególny sposób Kościół 5 39 Missale Romanum. Ordo Missae. Typis Polyglottis Vaticanis Institutio generalis Missalis Romani. Tamże s (=IGMR) 41 Missale Romanum ex decreto Sacrosancti Oecumenici Consilii Vaticani II instauratum auctoritate Pauli PP. VI promulgattum. Editio typica. Typis Polyglottis Vaticanis Mszał Pawła VI miał następne wydania typiczne: editio typica altera 1975; editio typica tertia 2002; IGMR 1970 nn ; Nowe ogólne wprowadzenie do Mszału rzymskiego. Pallottinum: Poznań 2004 nn (=OWMR). 43 IGMR 1970 nn ; OWMR nn OWMR nr Tamże nr Tamże nr Expedit vero ut omnes presbyteri qui pro utilitate pastorali fidelium singulariter celebrare non tenentur, in ea, quantum fieri potest, concelebrent. Por. Eucharisticum mysterium nr Ob peculiarem causam, sive significationis ritus sive festivitatis, facultas fit pluries celebrandi vel concelebrandi eodem die, sequentibus in casibus:. 49 Declaratio de concelebratione. AAS 64:1972 s Deklaracje podpisali kard. Artur Tabera, prefekt i abp A. Bugnini, sekretarz. 50 Tamże s Instrukcja Kongregacji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów Redemptionis Sacramnetum (nr 110) powołuje się na KPK kan. 904 i usilnie zaleca codzienne sprawowanie Mszy św., które nawet gdy nie ma wiernych, stanowi czynność Chrystusa i Kościoła, którą sprawując, kapłani wypełniają swoje główne zadanie.

6 poprzez jedność ofiary i kapłaństwa, oraz przez jedno dziękczynienie wokół jednego ołtarza 51. Jednak kapłanom, którzy celebrują lub koncelebrują drugą Mszę dla dobra wiernych nie wolno pod żadnym warunkiem przyjmować stypendium mszalnego za Mszę koncelebrowaną 52. Do biskupów należy troska o to, aby Msze św. koncelebrowane były dobrze przygotowane i sprawowane w sposób godny, poprawny i pobożny. Mają także zadbać o to, aby każdemu kapłanowi pozostawić możliwość indywidualnego sprawowania Mszy oraz zapewnić odpowiednie do tego warunki odnośnie do czasu, miejsca i pomocy ministranta 53. W praktyce pastoralnej koncelebrowanej Mszy św. najczęściej przewodniczy jeden z prezbiterów, zachowując szczegółowe przepisy Kościoła zawarte w Ogólnym wprowadzeniu do Mszału rzymskiego 54 oraz instrukcje wydane przez Stolicę Apostolską i Konferencję Biskupów. Jeśli Mszę św. koncelebrują kapłani różnych narodowości, modlitwę eucharystyczną należy odmawiać w języku, który jest równocześnie znany wszystkim koncelebrującym kapłanom oraz zgromadzonemu ludowi. Kapłani, którzy w czasie koncelebry, z powodu braku znajomości języka celebracji nie mogą należycie odmówić przeznaczonych dla nich części Modlitwy eucharystycznej, nie powinni koncelebrować, lecz ubrani w strój chórowy uczestniczyć w celebracji Mszy św. 55 Jeśli Mszy koncelebrowanej przewodniczy biskup, należy zachować obrzędy z Caeremoniale Episcoporum 56. Papież Benedykt XVI w Adhortacji Sacramentum caritatis (nr 61) zwrócił uwagę, że chociaż szczególnie znaczenie ma Msza św. w wielkich zgromadzeniach gdy przewodniczy biskup otoczony prezbiterium oraz diakonami, to jednak mogą pojawić się trudności w wyrażeniu odczuwalnej jedności prezbiterium, szczególnie podczas modlitwy eucharystycznej, oraz trudności przy udzielaniu Komunii św.. Wtedy należy dołożyć starań, by takie wielkie koncelebry nie powodowały rozproszenia i zapewnić prezbiterom oraz wiernym pełne i rzeczywiste uczestnictwo. Chociaż teologia, zasady i obrzędy Mszy św. koncelebrowanej są prezbiterom ogólnie znane, w praktyce nie wszystkie, nie zawsze i nie wszędzie są one przestrzegane. Dlatego wydaje się wskazane ich przypomnienie, aby celebracja Mszy św. przebiegała zgodnie z aktualnymi przepisami Kościoła. Msza św. koncelebrowana pod przewodnictwem biskupa Msza św. koncelebrowana jest szczególne zalecana z biskupem diecezjalnym, gdyż wtedy ukazuje się w sposób bardziej wyrazisty ów znak jedności kapłaństwa i Kościoła, który właściwy jest każdej koncelebracji 57. Msza zwana wspólnotową (Missa stationalis) ukazuje zarówno jedność miejscowego Kościoła, jak i różnorodność posług pełnionych w łączności z biskupem 58. Ceremoniał liturgicznej posługi biskupów zaleca prezbiterom koncelebracje z biskupem przewodniczącym 6 51 Declaratio de concelebratione s Tamże s KPK kan. 908 zabrania koncelebrowania Eucharystii z kapłanami lub szafarzami Kościołów lub wspólnot kościelnych niemających pełnej wspólnoty z Kościołem katolickim. Przypomniał o tym Ja Paweł II w encyklice Ecclesia de Euchatistia (nr 44) [...] jedność Kościoła, którą Eucharystia urzeczywistnia przez ofiarę i komunię z Ciałem i Krwią Pana, koniecznie domaga się pełnej komunii w zakresie wyznania wiary, sakramentów i władzy kościelnej, nie jest możliwe koncelebrowanie tej samej liturgii eucharystycznej, dopóki nie będzie na nowo przywrócona w pełni ta więź. Por. Redemptionis Sacramentum nr Aktualnie obowiązuje wydanie z roku Msza koncelebrowana nn Mszał rzymski dla diecezji polskich. Wydanie drugie rozszerzone. Pallottinum: Poznań 2010 s. [45-50] (=OWMR). 55 Instrukcja Redmeptionis Sacramentum nr Typis Polyglottis Vaticanis Polskie tłum. Ceremoniał liturgicznej posługi biskupów. Katowice 2013 (=CBp). 57 OWMR nr Por. KL 41; CBp nn Benedykt XVI w Adhortacji Sacramentum caritatis (nr 39) wzywa, aby uczyniono wszystko, co należy, by celebracje liturgiczne sprawowane przez biskupa w kościele katedralnym odbywały się z pełnym uszanowaniem ars celebrandi, tak by mogły być uznane za wzór dla wszystkich kościołów rozsianych na terytorium diecezji. Por. OWMR nr 22.

7 sprawowaniu Eucharystii, aby misterium jedności Kościoła ujawniało się przez Eucharystię, oni zaś byli postrzegani przez wspólnotę jako prezbiterium biskupa (CBp nr 21). Także wtedy, gdy są obowiązani sprawować inną Mszę dla duszpasterskiego dobra wiernych (tamże nr 22). Ceremoniał zaleca wszystkiim kanonikom koncelebrację z biskupem Mszy wspólnotowej w kościele katedralnym, do ktorej mogą dołączyć także inni prezbiterzy (tamże nr 123). Ceremoniał zaznacza, że niekiedy księgi liturgiczne nakazują prezbiterom koncelebrować razem ze swoim biskupem: Mszę świętego krzyżma (nr 274), w czasie udzielania sakramentu święceń episkopatu (nr 502), prezbiteratu (nr 535), diakonatu (nr 560), podczas poświęcenia kościoła i ołtarza (nn. 885; 942). Koncelebracja Mszy św. z biskupem jest wiele razy także zalecana, zwłaszcza w czasie różnych celebracji związanych z rokiem liturgicznym i udzielaniem sakramentów. Ceremoniał wylicza następujące dni roku liturgicznego, kiedy prezbiterzy mogą z biskupem koncelebrować Msze św.: Środa Popielcowa (nn. 255; 261), Niedziela Palmowa (nr 265), Msza Wieczerzy Pańskiej (nr 298), Wigilia Paschalna (nr 342), uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa (nr 402) i Wspomnienie Wszystkich wiernych zmarłych (nr 413). Koncelebracja Mszy św. której przewodniczy biskup zalecana jest w czasie obrzędów związanych z inicjacją chrześcijańską dorosłych (nn ; 428), chrztem dzieci (nr 450), bierzmowaniem (nn. 473; 475), błogosławieństwem opata (nr 692) i ksieni (nr 716), konsekracji dziewic (nr 739) wieczystymi ślubami zakonnymi (nr 766). Są także inne ważne wydarzenia w życiu wspólnoty wierzących, którym jeśli przewodniczy biskup, prezbiterzy mogą z nim koncelebrować Mszę św. Należą do nich: pogrzeb (nn ), przyjęcie nowego biskupa (nr 1158), rozpoczęcie soboru lub synodu (nr 1186) oraz w czasie jego trwania (nr 1190), wizytacja pasterska (nn. 171; 1197) i wprowadzenie nowego proboszcza (nr 1203). Ceremoniał liturgicznej posługi biskupów zawiera specjalne rozdziały opisujące szczegółowo obrzędy Mszy wspólnotowej biskupa diecezjalnego (nn ), innych Mszy celebrowanych przez biskupa (nn ) lub Mszy, gdy biskup przewodniczy, ale nie sprawuje Eucharystii (nn ). Zalecając prezbiterom koncelebrację Mszy św., której przewodniczy biskup uzasadnia to tym, że w ten sposób ujawnia się przez Eucharystię misterium jedności Kościoła, oni zaś są postrzegani przez wspólnotę jako prezbiterium biskupa (nr 21). W czasie celebracji prezbiterzy powinni wykonywać tylko to, co do nich należy (por. KL 28); w razie nieobecności diakonów, pełnią niektóre należące do nich funkcje, ale nigdy nie ubierają szat właściwych diakonom (nr 22). W czasie liturgii słowa Bożego, jeśli nie ma diakona prezbiter prosi biskupa o błogosławieństwo i otrzymawszy je, wygłasza Ewangelię.. (nr 74). W czasie przekazywania znaku pokoju biskup celebrujący przekazuje pocałunek pokoju przynajmniej dwom najbliżej niego stojącym koncelebransom, a następnie diakonowi (nn. 99; 161). Z kolei koncelebransi, diakoni i inni posługujący, jak również jeśli są obecni inni biskupi, w ten sam sposób przekazują sobie znak pokoju (nr 100). Przekazując znak pokoju można powiedzieć: Pokój Pański niech zawsze będzie z tobą lub: Pokój z tobą. Na te słowa odpowiada się: Amen (nr 103) 59. Jeśli we Mszy św. uczestniczy biskup, ale z różnych względów jej nie celebruje (np. w czasie bierzmowania), wtedy wypada aby sam przewodniczył przynajmniej liturgii słowa i pod koniec Mszy świętej udzielił ludowi błogosławieństwa (nr 175). W takim wypadkach, biskup ubrany jest w albę, nakłada na nią krzyż, stułę i kapę odpowiedniego koloru oraz otrzymuje mitrę i pastorał. Jeśli nie ma diakonów, asystują biskupowi dwaj prezbiterzy ubrani w kapę (nr 176). W czasie procesji do ołtarza biskup idzie za celebransem lub koncelebransami (nr 177). Po oddaniu czci i ucałowaniu ołtarza, 7 59 Instrukcja Redemptionis Sacramentum (nr 72) przypomina, że przy przekazywaniu znaku pokoju kapłan zawsze pozostaje w prezbiterium, aby nie zakłócać celebracji. Benedykt XVI w Adhortacji Sacramentum caritatis (nr 49) pisze, że przekazywanie znaku pokoju może powodować pewne zamieszanie w zgromadzeniu wiernych, właśnie w chwili poprzedzającej Komunię św. [ ] dla zachowania klimatu właściwego dla celebracji konieczna jest powściągliwość w stosowaniu tego gestu, co nie odbiera mu nic z jego wysokiej wartości, ograniczając się na przykład do przekazania tego znaku jedynie tym, którzy stoją obok.

8 ewentualnie jego okadzeniu wraz z posługującymi diakonami udaje się do katedry i przewodniczy jak zwykle Mszy św. aż do modlitwy powszechnej włącznie (nn ). Dary ofiarne od wiernych przyjmuje celebrans albo biskup. Liturgii eucharystycznej przewodniczy celebrans (nr 180). Jeśli odbywa się okadzenie, biskupa okadza się po celebransie. Od epiklezy aż do podniesienia kielicha włącznie biskup klęczy na klęczniku zwróconym w stronę ołtarza, albo przed katedrą lub w innym bardziej dogodnym miejscu. Potem stoi dalej przy katedrze (nr 182). Biskup przekazuje pocałunek pokoju diakonom, a jeśli przystępuje do Komunii św. przyjmuje Ciało i Krew Pańską przy ołtarzu po Komunii celebransa (nr 183). Po modlitwie pokomunijnej może pobłogosławić lud (por. nn ) i po ucałowaniu ołtarza, wszyscy wracają do zakrystii (nr 184). Jeśli jednak biskup nie przewodniczy Mszy św. uczestniczy w niej ubrany w rokietę i mucet, wtedy nie zajmuje miejsca na katedrze, lecz w innym miejscu (nr 186). Msza św. koncelebrowana bez biskupa Nadzór nad dyscypliną koncelebracji we wszystkich kościołach i kaplicach diecezji należy do miejscowego biskupa 60. W każdej Mszy św. koncelebrowanej należy zachować przepisy odnoszące się do wszystkich Mszy zawarte w Ogólnym wprowadzeniu do Mszału rzymskiego (nn ) i te, które dotyczą koncelebracji (nr 205). Koncelebrujący kapłani powinni być ubrani w albę, stułę zawieszoną na szyi i zwisającą na piersi oraz ornat (nr 337; 340). Jeśli zachodzi ważna przyczyna np. jest wielka liczba koncelebrujących i brak dla wszystkich ornatów, wystarczy tylko alba i stuła (nr 209). Nikt nie może być dopuszczony do koncelebrowania po rozpoczęciu Mszy świętej (nr 206). Jeśli we Mszy koncelebrowanej nie ma diakona, jego funkcje pełnią niektórzy spośród koncelebransów (nr 208). Po przyjściu do ołtarza koncelebransi czynią przed nim głęboki ukłon, całują i zajmują wyznaczone im miejsca (nr 211). Jeśli nie ma diakona, jeden z koncelebrujących czyta Ewangelię. Homilię głosi z reguły główny celebrans, albo jeden z koncelebransów (nn ). Po modlitwie nad darami koncelebransi podchodzą do ołtarza i otaczają go. W Modlitwie eucharystycznej gesty wykonuje tylko główny celebrans, a teksty przeznaczone do wspólnego odmawiania koncelebransi mają wymawiać głosem przyciszonym, aby można było wyraźnie słyszeć głównego celebransa (nr ). Doksologię mówi/śpiewa albo sam główny celebrans albo razem z koncelebransami (nr 236). Wezwanie do przekazania znaku pokoju należy do diakona, a jeśli go nie ma, do jednego z koncelebransów. Znak pokoju otrzymują stojący najbliżej głównego celebransa (nr 239). W czasie śpiewu Baranku Boży niektórzy z koncelebransów mogą pomagać głównemu celebransowi w łamaniu Hostii (nr 240). Komunia święta koncelebransów może odbywać się na różne sposoby. Po modlitwie Panie Jezu Chryste, którą odmawia główny celebrans, koncelebransi kolejno podchodzą do ołtarza, przyklękają, biorą Ciało Chrystusa i wracają na swoje miejsca; albo pozostając na miejscu, biorą je z pateny od głównego celebransa lub od jednego z koncelebransów; albo mogą kolejno podawać sobie patenę aż do ostatniego (nr 242). Następnie po słowach Panie nie jestem godzien spożywają Ciało Pańskie. Przyjmując Krew Pańską albo kolejno podchodzą do ołtarza, przyklękają, piją z kielicha i wracają na miejsce; albo pozostają na miejscu, a kielich podaje im diakon lub jeden z koncelebransów; mogą także kielich podawać sobie kolejno (nr 246). Inny sposób polega na przyjmowaniu obydwu świętych Postaci przy ołtarzu. Wtedy po przyklęknięciu kolejno przyjmują Ciało Pańskie i piją Jego Krew (nr 248). Jeśli Komunia św. odbywa się przez zanurzenie, koncelebransi podchodzą kolejno do ołtarza, przyklękają, biorą Hostię i zanurzają ją częściowo w kielichu, spożywają i wracają na miejsce (nr 249) 61. Po zakończeniu Mszy św., przed odejściem do zakrystii koncelebrujący oddają cześć ołtarzowi przez głęboki ukłon. Ołtarz całuje tylko główny celebrans (nr 251) OWMR nr Jeśli w liturgii Mszy św. uczestniczą prezbiterzy, ale z różnych powodów jej nie koncelebrują i przystępują do Komunii św., przyjmują ją od udzielających tak jak wierni świeccy. 62 Przed odejściem od ołtarza zazwyczaj tylko celebrans główny i diakoni oddają mu cześć przez ucałowanie, inni zaś,

9 Instrukcja Redemptionis Sacramentum (nr 105) przypomina, że wszyscy kapłani celebrujący Mszę św. są zobowiązani do przyjęcia Komunii pod obiema postaciami. Jeśli jest znaczna liczba koncelebrujących i także wiernym udziela się Komunii pod obiema postaciami, można użyć kilku kielichów. Jednak ze względu na wymowę znaku jest godne pochwały, aby kielich główny był większy, a pozostałe mniejsze. Podczas każdej Mszy św. kapłan powinien przyjmować Komunię św. w czasie przewidzianym przez Mszał tzn. przed udzielaniem jej wiernym, koncelebransi zaś, zanim sami zaczną rozdzielać Komunię św.. Ani kapłan celebrujący, ani koncelebransi nie powinni nigdy czekać, aż zakończy się Komunia ludu, aby samemu przyjąć Komunię św. 63. Ze względu na znaczenie znaku uczty, celebrans powinien zawsze przyjmować Krew Pańską przez picie z kielicha. Gest koncelebransów w czasie wypowiadania słów konsekracji Sposób wykonywania gestu przez koncelebransów podczas wypowiadania słów konsekracji nad chlebem i winem wymaga wyjaśnienia 64. Główny problem polega na tym jak należy rozumieć sformułowanie mając prawą rękę wyciągniętą w stronę chleba i kielicha, jeśli się to wyda stosowne (manu dextra, si opportunum videtur, ad panem et ad calicem extensa). Czy podczas wypowiadania tych słów dłoń ma być zwrócona w bok, aby wyciągnięcie ręki było gestem wskazującym, czy dłonią do dołu, jako gest epikletyczny 65. Przede wszystkim trzeba zwrócić uwagę, że gest ten jest fakultatywny, czyli nie jest obowiązujący. Zaznaczono to już w Ritus servandus w słowach si opportunum videtur 66, a następnie w Ogólnym wprowadzeniu do Mszału rzymskiego 67. Ze względu na różną interpretację tego sformułowania w czasie Mszy koncelebrowanej spotyka się różną praktykę. Wynika to z odmiennego tłumaczenia słów mając prawą rękę wyciągniętą w stronę chleba i kielicha. Czy zatem chodzi o gest wskazujący czy o epikletyczny? Właściwa odpowiedź na tak postawione pytanie jest możliwa wtedy, gdy uwzględni się zarówno świadectwa z historii liturgii jak i teologiczne znaczenie epiklezy w liturgii Mszy św. Dostępne źródła liturgiczne nie znają gestu wskazującego w żadnych obrzędach, w których występuje włożenie ręki lub rąk. Używany w liturgii czasownik extendere najczęściej odnosi się do wkładania rąk, zwykle na głowę (chrzest, bierzmowanie, pokryta, namaszczenie chorych, sakrament święceń, różne formy błogosławieństwa). Może także oznaczać rozłożenie rąk. W liturgii Mszy św. w Modlitwie eucharystycznej, podczas epiklezy kapłan (kapłani) extendunt manus super oblata, czyli mają ręce dłoni zwrócone do dołu. Słowa manu dextra ad panem, ad calicem extensa oznaczają ten sam gest, który towarzyszy epiklezie. Czyli chodzi o gest epikletyczny, a nie wskazujący. Aby uniknąć nieporozumienia C. Vagaggini proponowa zamiast rubryki manu dextra extensa manu dextra imposita zwłaszcza jeśli są liczni, wykonują należny ukłon. CBp nr Redemptionis Sacramentum nr Zob. C. Vagaggini. L estensione della mano alla consacrazione: gesto indicativo o epicletico? RiL 56:1969 s ; A.G. Martimort. Le geste des concélébrants, lors des paroles de la consécration: indicative ou épileptique? Notitiae 18 :1982 s : C. Vagaggini. Ancora sulla estensione della mano dei concelebranti al momento della consacrazione: gesto indicativo o epicletico. Ephemerides Liturgicae 97:1983 s ; B. Nadolski. Gest epikletyczny czy wskazujący? Collectanea Theologica 52:1982 z. 1 s.96-97; W. Nowak. Epikletyczny gest koncelebransów przy słowach konsekracji. Ruch Biblijny i Liturgiczny 38:1985 s Na pytanie skierowane do Consilium jak należy rozumieć słowa manu dextra ad panem et ad calicem extensa, czy tak, że dłoń ma być zwrócona w bok ( ut palma manus versa sit ad latus (non ad teram ), ut extensio manus intellegatur ut gestu demonstrtativus. Odpowiedź Kongregacji zamieszczona w Notitiae była odpowiedź była Affirmative dla gestu wskazującego. Notitiae 5:1965 s Taki sam sens miała rubryka zamieszczona w Caeremoniale Episcoporum z 1984 r., na którą powoływali się zwolennicy gestu wskazującego. 66 Concelebrantes autem, dum verba consecrationis proferunt manum dextram, ad panem (ad calicem) extendunt. Ritus servandus nr 39c nn. 174c; 180c; 184c; 188c; OWMR 2004 nn. 222c; 227c; 230c; 233c. 68 Vagaggini. L estensione della mano alla consacrazione: gesto indicativo o epicletico? s. 227.

10 Powoływał się na Tradycję Apostolską Hipolita zawierającą słowa imponens manum, na której, jego zdaniem, oparta była rubryka w Ritus servandus z dodatkiem si opportunum videtur. Również w tradycji żydowskiej dobrze znany był gest wkładania rąk. Natomiast według A. G. Martimorta występujące w słowach konsekracji zaimki Hoc i Hic przemawiają za gestem wskazującym 69. W wydanym w 1984 r. Caeremoniale Episcoporum także zawarta była rubryka dotycząca gestu koncelebrujących z biskupem w następującym brzmieniu [ ] concelebrantes verba Domini proferunt et manum dexteram, si opportunum videtur, ad panem et calicem extendunt (nr 106). W przypisie do tego numeru odwołano się do wyjaśnienia zamieszczonego w Notitiae, które opierało się na rubryce Mszału rzymskiego z 1962 r. 70. Wynikało z tego, że należy stosować gest wskazujący. Nie wszyscy jednak przestrzegali tego przepisu, raczej przeważała praktyka stosowania gestu epikletycznego. Dopiero w polskim wydaniu Ceremoniale liturgicznej posługi biskupa gest kapłanów w czasie wypowiadania słów konsekracji podczas koncelebracji Mszy św. został jednoznacznie określony: Biskup i koncelebransi we Mszy świętej trzymają ręce wyciągnięte nad darami na epiklezę przed konsekracją. Kiedy biskup, trzymając w rękach hostię lub kielich, wypowiada słowa konsekracji, koncelebransi (razem z nim) wymawiają słowa Pańskie, przy czym jeśli się to wyda stosowne, wyciągają prawą rękę w kierunku chleba i kielicha, tak jak podczas epiklezy konsekracyjnej (nr 106). Chodzi zatem o gest epikletyczny taki sam jak w czasie epiklezy, a nie wskazujący. Odtąd do tego wyjaśnienia powinni stosować się wszyscy kapani (biskupi i prezbiterzy) w czasie koncelebrowanej Mszy św. Msza św. koncelebrowana i prawo do binacji Zachowując zasadę sprawowania Mszy św. jeden raz w ciągu dnia 71, już na mocy Ritus servandus, istniała możliwość jej celebrowania lub koncelebrowania po raz drugi, czyli binowania, w następujących okolicznościach: w Wielki Czwartek Mszę świętego krzyżma i Wieczerzy Pańskiej; w Wigilię Paschy i w Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego, w uroczystość Narodzenia Pańskiego, nawet trzykrotnie, ale tylko w odpowiednim czasie (w nocy, rano i w dzień); z biskupem lub jego delegatem podczas synodu, wizytacji biskupiej lub innego zgromadzenia kapłanów 72. Aby binowanie Mszy św. podczas koncelebracji nie stało się okazją materialnych zysków, Kongregacja Kultu Bożego w deklaracji De concelebratione (7 VIII 1972), zawarła bezwzględną zasadę, że z żadnego tytułu nie wolno kapłanowi przyjąć stypendium mszalnego za Mszę binowaną w koncelebrze 73. Oznacza to, że jedynym motywem binacji w koncelebrze może być pełniejszy znak uczestnictwa w niej i wspólnota z biskupem lub innymi prezbiterami. Należy zwrócić także uwagę, że w tej deklaracji jest mowa jedynie o drugiej (altera), czyli binowanej Mszy św. W żadnym wypadku nie oznacza to prawa do trynacji. Według obowiązującego KPK kan Z wyjątkiem wypadków, w których zgodnie z prawem, można kilka razy celebrować lub koncelebrować Eucharystię w tym samym dniu, nie godzi się (non licet) kapłanowi sprawować jej więcej niż jeden raz (plus semel) w ciągu dnia 74. Binacja jest zawsze Martimort. Le geste des concélébrants, lors des paroles de la consécration: indicative ou épileptique? s Ad epiclesim ante consecrationem manus extendae sunt, ita ut palmae sint apertae versus ac supra oblata (Ritus servandus inn celebratione Missae VIII,4). Ad concecrationem vero palma manus dexterae versa est ad latus. Por. Notitiae 1:1965 s Poza uroczystością Narodzenia Pańskiego i Wspomnienia wszystkich wiernych zmarłych [ ] non licet sacerdoti pluries in die celebrare Missas, nisi ex apostolico indulto aut potestate facta a loci Ordinario. CIC can Ritus servnadus nr Sacerdotibus, qui in bonum pastorale fidelium celebrant et alteram Missam concelebrant, nullo titulo pro Missa concelebrata stipendium percipere licet. AAS 64:1972 s Zob. P. Majer. Non licet sacerdoti plus semel in die celebrare. Znaczenie normy kan o jednokrotnym sprawowaniu Eucharystii w ciągu dnia. Wiadomości Archidiecezji Lubelskiej 73:1999 s Jedynie z braku kapłanów ordynariusz miejsca, jeśli domaga się tego konieczność duszpasterska może zezwolić na binację i na trynację w niedziele i nakazane święta. Kan

11 odstępstwem, wyjątkiem od ogólnej reguły jednorazowego sprawowania Mszy św. w ciągu jednego dnia. Binacja ma głównie na celu zapewnienie wiernym możliwości uczestniczenia we Mszy św. i nie może mieć miejsca tylko z racji przyjętego stypendium, nawet wtedy gdy wierni czasem o to bardzo proszą. Dlatego poważnym nadużyciem jest wielokrotne koncelebrowanie przez księży Mszy św. w niedziele i święta tylko z tytułu przyjętego stypendium. Wyjątek może stanowić konieczność np. zastąpienia chorego kapłana, który zobowiązał się do sprawowania Mszy św. w określonym czasie. Na binację Mszy św. dla dobra wiernych poza niedzielami i obowiązującymi świętami zawsze konieczna jest zgoda biskupa miejsca. Prawo do binacji jest niezależne od tego, czy pierwsza jest Msza indywidualna a druga koncelebrowana czy odwrotnie 75. Jeśli ktoś już celebrował dwukrotnie w danym dniu, nie może po raz trzeci celebrować lub koncelebrować Mszy św., nawet z biskupem. Za nadużycie należy uznać koncelebrację Mszy św. jedynie z racji nadania uroczystości większej zewnętrznej okazałości. Instrukcja Eucharisticum Mysterium nie zaleca mnożenia liczby Mszy św. bez potrzeby, jeśli w rezultacie może to wyjść na szkodę dla samego kapłana i dla pobożności wiernych 76. Przypomina o tym również Instrukcja Redemptionis Sacramentum Msze nie powinny być mnożone wbrew przepisom prawa (nr 116). * * * Msza św. koncelebrowana ma podstawę teologiczną i eklezjalną, ukazuje jedność Kościoła wyrażającą się zgromadzeniem całej miejscowej wspólnoty przy jednym ołtarzu Chrystusa, zwłaszcza jeżeli liturgii przewodniczy biskup. W świetle eklezjologii i teologii Eucharystii oraz aktualnie obowiązujących ogólnych przepisów i bardziej szczegółowych wskazań Kościoła jest to zwyczajna i zalecana forma celebracji Mszy św. wtedy, gdy jest kilku kapłanów i nie mają obowiązku pojedynczego jej celebrowania dla dobra wiernych. Z zasady Msza św. koncelebrowana powinna być z udziałem ludu i ma zawsze pierwszeństwo przed jej sprawowaniem indywidualnym (nie rzadko nawet bez jednego posługującego) 77. Koncelebracja Mszy św. nie tylko rozwiązuje praktyczny problem indywidualnego jej sprawowania przez kapłanów, ale podkreśla i buduje między nimi jedność posłannictwa. Ważniejsze jest teologiczne niż praktyczne znaczenie takiej celebracji. Msza św. koncelebrowana w sposób właściwy dla liturgii ukazuje Kościół Jezusa Chrystusa, który zjednoczony w wierze, przy jednym ołtarzu, pod przewodnictwem kapłana (biskupa lub prezbitera) sprawuje Najświętszą Ofiarę jako jedna wspólnota kapłańska (kapłaństwa służebnego i wiernych), w której są różne urzędy, posługi i charyzmaty. 11 ks. Czesław Krakowiak 75 M. Pastuszko. Najświętsza Eucharystia w Kodeksie prawa kanonicznego Jana Pawła II. Jedność: Kielce 1997 s Eucharisticum mysterium nr 26; zob. Cz. Krakowiak. Ile Mszy świętych w niedzielę w parafii? Collectanea Theologica 64:1994 z. 1 s W tym kontekście ważne jest również zalecenie, aby do Mszy koncelebrowanej przyjmować kapłanów gości, gdyż niekiedy spotykają się oni ze strony miejscowych duszpasterzy z odmową wspólnego celebrowania i z sugestią uczestnictwa w Eucharystii i przyjęcia Komunii św. razem z wiernymi świeckimi (modo laicorum). Por. OWMR nr 200. Według Instrukcji Redemptionis Sacramentum (nr 111) kapłan powinien być dopuszczony do celebrowania lub koncelebrowania Eucharystii, chociaż jest nie znany rektorowi kościoła, jeśli przedstawi pismo polecające (czyli tzw. celebret) Stolicy Apostolskiej lub własnego ordynariusza, lub własnego przełożonego, wystawione nie wcześniej niż przed rokiem, albo można roztropnie uważać, że nie ma przeszkód do odprawiania. Biskupi powinni czuwać, aby zostały wyeliminowane zwyczaje przeciwne.