Zatwierdzam: Dyrektor Wydziału Polityki Społecznej. Wiesława Kacperek-Biegańska. Warszawa, 02 czerwca 2014 r.

Transkrypt

1 Opracowanie wybranych zagadnień na podstawie danych uzyskanych ze sprawozdań rzeczowo-finansowych z wykonywanych zadań z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej przez gminę i powiat za okres od lipca do 31 grudnia w latach 2012 i Zatwierdzam: Dyrektor Wydziału Polityki Społecznej Wiesława Kacperek-Biegańska Warszawa, 02 czerwca 2014 r. 1

2 Wstęp Aby ocenić funkcjonowanie wspierania rodziny oraz systemu pieczy zastępczej, niezbędne wydaje się przypomnienie głównych celów jakie postawił sobie ustawodawca tworząc przepisy ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. (Dz. U. z 2013 r. poz. 135, z późn. zm.). Naczelnym celem tej ustawy była efektywna pomoc rodzinie przeżywającej trudności w opiekowaniu się i wychowywaniu dzieci jak również skuteczna ochrona samych dzieci. Za najważniejsze uznano dobro dziecka i rodziny, dlatego też podstawowym celem wszelkich działań instytucji oraz osób pracujących na rzecz rodziny jest utrzymanie dzieci w rodzinie, ewentualnie powrót dzieci do środowiska rodzinnego. Temu celowi służyć miały między innymi takie rozwiązania systemowe jak: o o o o o wzmożenie działań profilaktycznych oraz systematyczne doskonalenie metod pracy z rodziną, rozwój placówek wsparcia dziennego świetlic, klubów, ognisk wychowawczych, w których specjaliści nieśliby pomoc dziecku, jak również współpracowaliby z rodzicami, działalność asystentów rodziny, którzy prowadziliby systematyczną, bezpośrednią pracę z rodziną mającą trudności w prawidłowym funkcjonowaniu, dalszy rozwój pieczy zastępczej, zapewnienie osobom sprawującym funkcję rodziny zastępczej lub prowadzącym rodzinny dom dziecka odpowiedniego wsparcia, doskonalenie i rozwój współpracy pomiędzy przedstawicielami instytucji (m.in. pomocy społecznej, szkoły, policji, służby zdrowia, sądów), w celu wspomagania rodziny w działaniach na rzecz poprawy jej sytuacji. Poszczególne zadania służące wspieraniu rodziny oraz organizujące system pieczy zastępczej podzielone zostały pomiędzy jednostki samorządu terytorialnego gminy, powiaty oraz województwa. Do zadań wojewody zgodnie z art. 186 rzeczonej ustawy należy między innymi monitorowanie realizacji zadań samorządu gminnego, powiatowego i województwa, a zatem ustalenie - na podstawie zebranych informacji w jakiej mierze osiągane są wspomniane cele ustawy i jak efektywnie przebiega realizacja zamierzonych działań. Monitoring Podstawą niniejszego monitoringu jest analiza danych zawartych w sprawozdaniach publikowanych w Centralnej Aplikacji Statystycznej WRiSPZ, jak również danych uzyskanych dzięki zastosowaniu dodatkowych narzędzi wytworzonych na potrzeby analizy przez pracowników WPS MUW. 2

3 Następujące opracowanie służy przedstawieniu statystycznego obrazu działań, jakie podejmują samorządy gmin oraz powiatów województwa mazowieckiego w celu realizacji swoich ustawowych zadań. Porządek prezentacji danych odpowiada zadaniom jakie należą do kompetencji samorządu terytorialnego na poszczególnych poziomach, jednocześnie uwzględnia najważniejsze zmiany jakie się dają dostrzec przez porównanie danych zebranych za drugie półrocze na dzień oraz Ilekroć w poniższym teście pojawi się zapis dotyczący roku 2012 będzie on oznaczał stan na dzień , podobnie należy rozumieć zapis dotyczący roku 2013 oznacza on stan na Wszelkie wyjątki od tej zasady zapisu będą opatrzone odrębnym komentarzem. Zakres i kolejność prezentacji danych I. Na poziomie samorządu gminnego analizie poddano: 1. funkcjonowanie placówek wsparcia dziennego, 2. wsparcie rodzin udzielane przez asystentów rodziny. II. Na poziomie samorządu powiatowego analizie poddano: 1. funkcjonowanie instytucjonalnej pieczy zastępczej, 2. prowadzenie placówek wsparcia dziennego o zasięgu ponadgminnym, 3. funkcjonowanie rodzinnej pieczy zastępczej. część I. SAMORZĄD TERYTORIALNY SZCZEBLA GMINNEGO 1. Funkcjonowanie placówek wsparcia dziennego W roku 2012 funkcjonowało łącznie 225 gminnych placówek wsparcia dziennego, w 2013 roku przybyło 10 placówek (wzrost o 4%.) Na ogólną liczbę 314 gmin przypada 235 placówek wsparcia dziennego. Uwidacznia się zróżnicowanie w liczbie placówek znajdujących się na terenie poszczególnych gmin. Dwadzieścia gmin prowadziło po jednej placówce, w dziesięciu gminach znajdowały się 2 placówki, w trzech gminach 3 placówki, pięć gmin miało na swym terenie 4 placówki, dwie gminy prowadziły po 5 placówek, kolejne dwie - 7 placówek, jedna 12. Pozostałe placówki znajdowały się na terenie Płocka i Warszawy. Na obszarze 268 gmin nie było ani jednej placówki. Szczegóły ilustruje tabela nr 1, 2, 3. 3

4 Tabela nr 1 Liczba placówek wsparcia dziennego w poszczególnych gminach w latach 2012 / lp. nazwa jednostki UM Garwolin UM Łaskarzew UMiG Grodzisk Mazowiecki UM Milanówek UMiG Grójec UMiG Kozienice UM Legionowo UMiG Serock UMiG Halinów UM Mińsk Mazowiecki UM Sulejówek UM Nowy Dwór Mazowiecki UG Pomiechówek UMiG Zakroczym UG Lelis UG Łyse UMiG Myszyniec UMP Ostrołęka UG Małkinia Górna UMiG Karczew UM Otwock UG Wiązowna UMiG Góra Kalwaria UMiG Konstancin-Jeziorna UG Lesznowola UMP Płock UG Czerwińsk nad Wisłą UMiG Brwinów UG Nadarzyn UM Piastów UM Pruszków UG Raszyn UMP Radom UG Kowala UMP Siedlce UG Młodzieszyn UM Sochaczew UM Sokołów Podlaski UMP st. Warszawa UG Izabelin UMiG Łomianki UG Stare Babice UM Kobyłka UMiG Tłuszcz UMiG Wołomin UM Ząbki UM Zielonka UMiG Wyszków UMiG Żuromin UM Żyrardów 4 0 suma

5 Tabela nr 2 Liczba miejsc w placówkach wsparcia dziennego w poszczególnych gminach w latach 2012 / lp. nazwa jednostki UM Garwolin UM Łaskarzew UMiG Grodzisk Mazowiecki UM Milanówek UMiG Grójec UMiG Kozienice UM Legionowo UMiG Serock UMiG Halinów UM Mińsk Mazowiecki UM Sulejówek UM Nowy Dwór Mazowiecki UG Pomiechówek UMiG Zakroczym UG Lelis UG Łyse UMiG Myszyniec UMP Ostrołęka UG Małkinia Górna UMiG Karczew UM Otwock UG Wiązowna UMiG Góra Kalwaria UMiG Konstancin-Jeziorna UG Lesznowola UMP Płock UG Czerwińsk nad Wisłą UMiG Brwinów UG Nadarzyn UM Piastów UM Pruszków UG Raszyn UMP Radom UG Kowala UMP Siedlce UG Młodzieszyn UM Sochaczew UM Sokołów Podlaski UMP st. Warszawa UG Izabelin UMiG Łomianki UG Stare Babice UM Kobyłka UMiG Tłuszcz UMiG Wołomin UM Ząbki UM Zielonka UMiG Wyszków UMiG Żuromin UM Żyrardów suma

6 Tabela nr 3 Przeciętna liczba dzieci umieszczonych w placówkach wsparcia dziennego w poszczególnych gminach w latach 2012 / lp. nazwa jednostki UM Garwolin UM Łaskarzew UMiG Grodzisk Mazowiecki UM Milanówek UMiG Grójec UMiG Kozienice UM Legionowo UMiG Serock UMiG Halinów UM Mińsk Mazowiecki UM Sulejówek UM Nowy Dwór Mazowiecki UG Pomiechówek UMiG Zakroczym UG Lelis UG Łyse UMiG Myszyniec UMP Ostrołęka UG Małkinia Górna UMiG Karczew UM Otwock UG Wiązowna UMiG Góra Kalwaria UMiG Konstancin-Jeziorna UG Lesznowola UMP Płock UG Czerwińsk nad Wisłą UMiG Brwinów UG Nadarzyn UM Piastów UM Pruszków UG Raszyn UMP Radom UG Kowala UMP Siedlce UG Młodzieszyn UM Sochaczew UM Sokołów Podlaski UMP st. Warszawa UG Izabelin UMiG Łomianki UG Stare Babice UM Kobyłka UMiG Tłuszcz UMiG Wołomin UM Ząbki UM Zielonka UMiG Wyszków UMiG Żuromin UM Żyrardów suma

7 2. wsparcie rodzin udzielane przez asystentów rodziny W roku 2012 na terenie gmin województwa mazowieckiego pracowało 226 asystentów rodziny, w 2013 roku ich liczba zwiększyła się do 360, odnotowano znaczny wzrost wysokości 59%. Na poziomie poszczególnych gmin daje się zaobserwować zróżnicowanie liczby asystentów rodziny. W 2013 roku 118 gmin nie prowadziło tej formy pracy z rodziną, 147 gmin zatrudniało po jednym asystencie rodziny, na terenie 32 gmin działalność prowadziło 2 asystentów, na terenie 8 gmin pomoc rodzinom ofiarowało 3 asystentów, 6 gmin dawało zatrudnienie 4 asystentom, jedna gmina oferowała pomoc 5 asystentów i również jedna gmina zatrudniała 7 asystentów. Na terenie Warszawy działało 89 asystentów rodziny. Wzrosła liczba 1 rodzin korzystających z usług asystentów. W roku 2012 skorzystało z tej formy wsparcia 1967 rodzin, a w 2013 roku Wykres nr 1 ilustruje różnicę w skali zjawiska pomiędzy rokiem 2012 a Wykres nr 1 Liczba rodzin, które korzystały z usług asystentów rodziny 1) liczba rok Liczba rodzin zobowiązanych przez sąd do pracy z asystentami rodziny w 2012 roku wyniosła 57, w 2013 roku wzrosła do 170, wskazuje to na istotną zmianę orzekania przez sądy. Wykres nr 2 ilustruje różnicę w skali zjawiska pomiędzy rokiem 2012 a Liczba rodzin narastająco od początku roku wzrosła o 79%. 7

8 Wykres nr 2 Liczba rodzin zobowiązanych przez sąd do pracy z asystentem rodziny liczba rok Znacznie również wzrosła liczba rodzin korzystających ze wsparcia asystentów rodziny powyżej roku, wskazuje to na korzystne zjawisko wydłużania się czasu w jakim rodziny przeżywające trudności wychowawcze mogą liczyć na pomoc asystentów. Wykres nr 3 ilustruje różnicę w skali zjawiska pomiędzy rokiem 2012 a Wykres nr 3 Liczba rodzin korzystających z usług asystentów rodziny powyżej roku liczba rok W roku 2013 spadła średnia liczba rodzin przypadających na 1 asystenta w porównaniu do roku W 2013 roku na terenie województwa mazowieckiego asystenci zakończyli współpracę z 692 rodzinami, z tej liczby w 325 przypadkach zakończono pracę z uwagi na osiągnięcie zamierzonych celów (47 %), w pozostałych przypadkach zaniechano współpracy z innych 8

9 powodów (niechęć rodziny do dalszej pracy, brak oczekiwanych postępów, zmianę metody pracy). część II. SAMORZĄD TERYTORIALNY SZCZEBLA POWIATOWEGO 1. Funkcjonowanie instytucjonalnej pieczy zastępczej Dzieci przebywające w instytucjonalnej pieczy zastępczej W roku 2012 w instytucjonalnej pieczy zastępczej przebywało ogółem 1969 dzieci, w roku 2013 liczba dzieci ogółem nieznacznie się zwiększyła i wyniosła odpowiednio osób, co w rezultacie przyniosło niewielki 2% wzrost ogólnej liczby dzieci przebywających w placówkach opiekuńczo-wychowawczych wszystkich typów. Daje się zauważyć znaczny spadek, rzędu 38%, liczby dzieci przebywających w placówkach typu interwencyjnego. W roku 2013 nastąpiło przekształcenie placówki socjalizacyjnej w placówkę specjalistyczno-terapeutyczną, dysponującą 38 miejscami. Nieznacznie, bo o 7%, wzrosła liczba wychowanków przebywających w placówkach typu socjalizacyjnego. W 2013 roku 78 % wszystkich wychowanków stanowiły dzieci w przedziale wiekowym od 7 do 17 lat. Liczba małoletnich matek umieszczonych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych ujęta w liczbach bezwzględnych pozostawała na podobnym poziomie w roku 2012 i 2013 (odpowiednio 5 i 7). W porównywanym okresie nastąpił 33% spadek liczby dzieci cudzoziemskich umieszczonych w instytucjonalnej pieczy zastępczej (w 2012 roku 24 małoletnich cudzoziemców, w 2013 roku 16). Liczba placówek W roku 2012 na terenie województwa mazowieckiego funkcjonowało 80 placówek opiekuńczo-wychowawczych, w roku 2013 było ich 82, oznacza to 2% wzrost. Z 13 do 10 zmalała liczba placówek typu interwencyjnego (spadek o 23%). Szczegóły obrazuje tabela nr 4 Lp. 1. Tabela 4. Liczba placówek opiekuńczo-wychowawczych Wyszczególnienie Liczba placówek opiekuńczowychowawczych, w tym pełniących funkcję: Ogółem 2012 Ogółem 2013 Wzrost % 2. socjalizacyjną % 3. interwencyjną % 4. specjalistyczno-terapeutyczną rodzinną % 9

10 Liczba miejsc w placówkach W roku 2012 województwo mazowieckie dysponowało ogółem 1937 miejscami w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, natomiast w roku 2013 było ich 1895 (spadek o 2%). Wskutek likwidacji w roku 2013 trzech placówek posiadających miejsca typu interwencyjnego zmalała ich liczba z 258 w roku 2012 do 149 w roku 2013 (spadek o 42%). Szczegóły obrazuje tabela nr 5. Tabela nr 5 Miejsca w placówkach opiekuńczo-wychowawczych w latach 2012 / 2013 wyszczególnienie wzrost Miejsca w placówkach opiekuńczowychowawczych (przeciętnie), z tego w pełniących funkcję: % socjalizacyjną % interwencyjną % specjalistyczno-terapeutyczną rodzinną % Instytucjonalna piecza zastępcza - wydatki W roku 2012 funkcjonowanie placówek opiekuńczo-wychowawczych wiązało się z wydatkami 3 w wysokości zł, odpowiednio w 2013 roku powiaty wykazały wydatki w wysokości zł, oznacza to spadek wydatków o 2%. W związku z likwidacją 3 placówek z miejscami interwencyjnymi koszt ich utrzymania zmniejszył się z zł w roku 2012 do zł w roku 2013, odpowiada to spadkowi wydatków o 51%. W roku 2013 powstały koszty związane z działalnością placówki specjalistycznoterapeutycznej i wyniosły one zł. O 16% wzrosły wydatki związane z istnieniem placówek typu rodzinnego, w roku 2012 wyniosły one zł, w roku 2013 powiaty wykazały koszty w wysokości zł. Radykalnie wzrosła wysokość średnich miesięcznych wydatków przeznaczonych na utrzymanie dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej, poniesionych przez gminę właściwą ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem go po raz pierwszy w pieczy zastępczej. W roku 2012 wyniosły one zł. Natomiast w roku 2013 wzrosły do wysokości zł. 2 Przeciętna liczba miejsc w placówkach opiekuńczo-wychowawczych - suma liczby miejsc w poszczególnych dniach okresu sprawozdawczego podzielona przez liczbę dni funkcjonowania placówki. 3 W ramach wydatków wykazuje się wydatki bieżące. 10

11 Wart odnotowania jest rozkład wydatków związanych z długością pobytu wychowanka w instytucjonalnej pieczy zastępczej. Konieczność finansowej partycypacji gminy w wysokości 10% w pierwszym roku pobytu dziecka w instytucjonalnej pieczy zastępczej poskutkowała wniesieniem w roku 2012 opłat w wysokości zł, następny rok oznaczał dla gmin wydatek rzędu zł (wzrost o 79%.) Obowiązek pokrycia 30% kosztów pobytu dziecka w drugim roku przebywania w pieczy zastępczej spowodował w 2013 roku wydatki na poziomie zł. Konieczność refundacji ze strony gmin 50% kosztów pobytu dziecka w pieczy zastępczej w trzecim roku spowoduje dalsze uszczuplenie budżetu gmin. Pomoc dla osób usamodzielnianych ogółem wyniosła w 2012 roku zł, w roku 2013 odpowiednio zł (wzrost 7%). Zwiększyła się również liczba usamodzielniających się wychowanków korzystających z pomocy z 2296 w roku 2012 do 2728 w roku 2013, oznacza to wzrost o 19%. Około 66% wszystkich wydatków na usamodzielnienie stanowią koszty związane z kontynuowaniem nauki, w roku 2012 wyniosły one zł a w kolejnym 2013 roku zł (wzrost wydatków o 11%). W porównywanym okresie zmniejszyły się wydatki przeznaczone na zagospodarowanie, spadek z zł w roku 2012 do zł w roku Osoby zatrudnione w placówkach opiekuńczo-wychowawczych Zatrudnienie w placówkach opiekuńczo-wychowawczych w omawianym okresie nie uległo istotnym zmianom. W roku 2012 w placówkach pracowało 1489 osób, w roku 2013 odpowiednio Przyczyny pobytu w instytucjonalnej pieczy zastępczej Głównymi przyczynami pobytu dzieci w instytucjonalnej pieczy zastępczej pozostają niezmiennie od lat: uzależnienie rodziców oraz bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych. W roku 2012 uzależnienie rodziców spowodowało konieczność umieszczenia 949 dzieci w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, w roku 2013 takich dzieci było 966 (wzrost 2%). Wspomniana bezradność rodziców przyczyniła się do pobytu w placówkach 531 dzieci w roku 2012 i odpowiednio 564 w roku 2013 (wzrost 6%). Podsumowując, 77% dzieci umieszczonych w instytucjonalnej pieczy zastępczej w roku 2013 trafiło do placówek opiekuńczo-wychowawczych skutkiem uzależnienia bądź bezradności rodziców. Zaobserwowano wzrost liczby dzieci, które znalazły się w instytucjonalnej pieczy zastępczej na skutek przemocy w rodzinie (wzrost 23%), w roku 2012 było ich 118, natomiast w kolejnym roku

12 Dane przekazane przez jednostki samorządu terytorialnego wskazują na malejący wpływ sieroctwa i półsieroctwa jako przyczynę umieszczenia dzieci w instytucjonalnej pieczy zastępczej (spadek odpowiednio o 17% i 42%). Podobnie daje się zauważyć malejący wpływ ubóstwa (spadek 50%) i nieodpowiednich warunków mieszkaniowych (spadek o 42%). Okres przebywania dziecka w pieczy zastępczej W 2012 roku w instytucjonalnej pieczy zastępczej ogółem było umieszczonych 1969 dzieci, w roku 2013 odpowiednio Z ogólnej liczby wychowanków najliczniejszą grupę stanowią dzieci długotrwale przebywające w placówkach opiekuńczo-wychowawczych (powyżej 3 lat), w roku 2012 stanowiły one 35% wszystkich osób, odsetek ten nie uległ zmianie w roku Drugą co do liczebności grupą są dzieci przebywające w placówkach opiekuńczowychowawczych powyżej 1 roku do 2 lat, w 2012 roku grupa ta stanowiła 20% wszystkich wychowanków, w roku 2013 odsetek ten nieznacznie zmalał (18%). Wychowankowie przebywający powyżej 6 do 12 miesięcy stanowią trzecią co do liczebności grupę, w 2012 roku stanowiła ona 12% wszystkich wychowanków umieszczonych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, w 2013 roku 15%. Napływ dzieci do pieczy zastępczej Liczba dzieci do 18 roku życia, które przyjęto do placówek opiekuńczo-wychowawczych w roku 2012 wyniosła 467 osób, w roku 2013 do instytucjonalnej pieczy napłynęło 476 wychowanków, skutkiem tego był niewielki 2% wzrost. Wyraźna zmiana dotyczy jednak środowiska, z którego dzieci trafiały do instytucjonalnej pieczy zastępczej. Dane opublikowane przez jednostki samorządu terytorialnego w CAS wskazują na 125% wzrost napływu dzieci z rodzinnej pieczy zastępczej. W roku 2012 było takich przypadków 36, w 2013 roku już 81. Odpływ dzieci z pieczy zastępczej W 2012 roku większa liczba dzieci do 18 roku życia opuściła placówki opiekuńczowychowawcze niż w roku 2013 (odpowiednio 464 i 390), daje to spadek 16%. Również większa liczba dzieci powróciła w 2012 roku do rodzin naturalnych (odpowiednio 181 i 143), spadek 21%. Nastąpił nieznaczny wzrost (8%) liczby dzieci, które zostały przysposobione, w roku 2012 było ich 52, w 2013 roku 56. W roku 2013 znacznie więcej dzieci powyżej 18 roku życia opuściło placówki opiekuńczowychowawcze aniżeli w roku 2012, odpowiednio 180 i 122, co w rezultacie dało wzrost 48%. Spośród 180 wychowanków, którzy opuścili placówki w 2013 roku 77 powróciło do rodzin naturalnych, w 2012 roku takich powrotów odnotowano 55 (wzrost 40%). 12

13 W ubiegłym roku znacznie więcej wychowanków założyło własne gospodarstwo domowe 84 przypadków w porównaniu z 2012 rokiem (46 przypadków), oznacza to wzrost aż o 83%. Nieznacznie wzrosła liczba pełnoletnich wychowanków placówek opiekuńczowychowawczych, którzy wyemigrowali z kraju, w roku 2012 była to zaledwie jedna osoba, w 2013 roku osób takich było prowadzenie placówek wsparcia dziennego o zasięgu ponadgminnym W roku 2013 w porównaniu do 2012 roku nie zanotowano istotnych zmian w funkcjonowaniu placówek wsparcia dziennego o zasięgu ponadgminnym. Liczba ogółem placówek wynosi funkcjonowanie rodzinnej pieczy zastępczej Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej przewiduje następujące formy pieczy zastępczej: o rodzinę zastępczą: spokrewnioną, niezawodową, zawodową, w tym zawodową pełniącą funkcję pogotowia rodzinnego i zawodową specjalistyczną, o rodzinny dom dziecka. W porównywanym okresie całkowita liczba rodzin zastępczych wszystkich typów nie uległa większym zmianom, wyniosła ona w 2012 roku 4253 rodzin, w 2013 roku Szczegóły przedstawia tabela nr 6. Tabela nr 6. Formy rodzinnej pieczy zastępczej w województwie mazowieckim w latach 2012 / II półrocze 2012 II półrocze 2013 spokrewnione niezawodowe liczba rodzin zastępczych zawodowe zawodowe pełniące funkcję pogotowia rodzinnego specjalistyczne rodzinny dom dziecka spokrewnione niezawodowe liczba dzieci ogółem zawodowe pełniące funkcję pogotowia rodzinnego specjalistyczne rodzinny dom dziecka Na podobnym poziomie utrzymała się liczba dzieci objętych opieką w rodzinach zastępczych: w 2012 roku rodziny zastępcze zapewniały opiekę 6014 dzieci, w 2013 roku 5898 (spadek 2 %). 13

14 Daje się zaobserwować wzrost liczby wychowanków umieszczonych w rodzinnych domach dziecka z 62 dzieci w roku 2012 do 134 w roku Przyrost związany jest ze zwiększeniem liczby rodzinnych domów dziecka z 13 w 2012 roku do 24 w roku 2013 (wzrost 85%). Wykres nr 4 Rodzinne domy dziecka ogółem liczba Wnioski i ustalenia Liczba dzieci w instytucjonalnej pieczy zastępczej 1. W roku 2013 liczba dzieci ogółem przebywających w placówkach opiekuńczowychowawczych wszystkich typów pozostała na zbliżonym poziomie do roku Daje się zauważyć znaczny spadek (wynoszący 38%), liczby dzieci przebywających w placówkach typu interwencyjnego. Związane jest to likwidacją placówek typu interwencyjnego. 3. W roku 2013 nastąpiło przekształcenie placówki socjalizacyjnej w placówkę specjalistyczno-terapeutyczną, dysponująca w 38 miejscami. 4. Nieznacznie wzrosła liczba wychowanków przebywających w placówkach typu socjalizacyjnego. 5. Liczba małoletnich matek umieszczonych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych pozostawała na podobnym poziomie w roku 2012 i Odnotowano spadek liczby dzieci cudzoziemskich umieszczonych w instytucjonalnej pieczy zastępczej. Spowodowane jest to m.in. likwidacją grupy dla dzieci cudzoziemskich niegdyś funkcjonującej przy Domu Dziecka Nr 9 w Warszawie. Obecnie dzieci cudzoziemskie pozostające bez opieki umieszczane są w placówkach na terenie całego kraju. 14

15 Liczba placówek opiekuńczo-wychowawczych 7. W roku 2013 na terenie województwa mazowieckiego funkcjonowały 82 placówki opiekuńczo-wychowawcze. 8. Zmniejszyła się liczba placówek typu interwencyjnego. Wynika to z przepisów art. 229 ust. 3 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, zgodnie z którym, wielofunkcyjne całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze, działające na podstawie przepisów dotychczasowych, z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stają się placówkami opiekuńczo-wychowawczymi typu socjalizacyjnego, interwencyjnego oraz specjalistycznoterapeutycznego. 9. W roku 2013 nastąpiło przekształcenie placówki socjalizacyjnej w placówkę specjalistyczno-terapeutyczną. Liczba miejsc w placówkach opiekuńczo-wychowawczych 10. W roku 2013 nieznacznie zmniejszyła się liczba miejsc w placówkach opiekuńczowychowawczych, w związku ze zmniejszeniem liczby miejsc w placówkach do Wskutek likwidacji w roku 2013 trzech placówek posiadających miejsca typu interwencyjnego znacznie zmalała liczba dostępnych miejsc w placówkach tego typu. Wydatki związane z funkcjonowaniem placówek opiekuńczo-wychowawczych 12. W roku 2013 nieznacznie spadły wydatki związane z funkcjonowaniem placówek opiekuńczo-wychowawczych. 13. W związku z likwidacją 3 placówek z miejscami interwencyjnymi koszt ich otrzymania zmniejszył się o 51%. 14. W roku 2013 powstały koszty związane z działalnością nowej placówki specjalistycznoterapeutycznej. 15. Znacząco wzrosły wydatki związane z istnieniem placówek typu rodzinnego. 16. Radykalnie wzrosła wysokość średnich miesięcznych wydatków przeznaczonych na utrzymanie dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej, poniesionych przez gminę właściwą ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem go po raz pierwszy w pieczy zastępczej. 17. Koszt związany z pomocą dla osób usamodzielnianych nieznacznie wzrósł w roku 2013 w porównaniu do roku Wzrosła o 19% liczba usamodzielniających się osób korzystających z pomocy. 19. W 2013 roku 66% wszystkich wydatków na usamodzielnienie stanowiły koszty związane z kontynuowaniem nauki. W porównywanym okresie zmniejszyły się wydatki przeznaczone na zagospodarowanie. 15

16 Zatrudnienie 20. W omawianym okresie zatrudnienie w placówkach opiekuńczo-wychowawczych nie uległo istotnym zmianom. Przyczyny pobytu dzieci w instytucjonalnej pieczy zastępczej 21. Głównymi przyczynami pobytu dzieci w instytucjonalnej pieczy zastępczej są niezmiennie od lat uzależnienie rodziców oraz bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych. 22. Zaobserwowano niepokojący wzrost liczby dzieci, które znalazły się w instytucjonalnej pieczy zastępczej na skutek przemocy w rodzinie. 23. Istotnie zmalał wpływ sieroctwa i półsieroctwa jako przyczyny umieszczenia dzieci w instytucjonalnej pieczy. Maleje również wpływ ubóstwa i nieodpowiednich warunków mieszkaniowych jako powody umieszczenia dzieci w pieczy zastępczej. 24. Z ogólnej liczby wychowanków najliczniejszą grupę stanowią dzieci przebywające w placówkach opiekuńczo-wychowawczych powyżej 3 lat. 25. Liczba wychowanków do 18 roku życia, które przyjęto do placówek opiekuńczowychowawczych w roku 2012 i w roku 2013 pozostawała na tym samym poziomie. Wyraźna zmiana dotyczy środowiska, z którego dzieci trafiały do instytucjonalnej pieczy zastępczej - więcej dzieci napłynęło do placówek z rodzinnej pieczy zastępczej. 26. W 2012 roku większa liczba dzieci do 18 roku życia opuściła placówki opiekuńczowychowawcze niż w roku Również większa liczba dzieci powróciła w 2012 roku do rodzin naturalnych. Związane jest to z intensyfikacją pracy z rodziną dziecka prowadzoną w placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Nastąpił nieznaczny wzrost liczby dzieci, które zostały przysposobione. 27. W roku 2013 znacznie więcej dzieci powyżej 18 roku życia opuściło placówki opiekuńczo-wychowawcze (wzrost 48%). Więcej wychowanków którzy opuścili placówki w 2013 roku powróciło do rodzin naturalnych. 28. W ubiegłym roku więcej, aniżeli w 2012 roku, wychowanków założyło własne gospodarstwo domowe. 29. Na podobnym poziomie utrzymała się liczba pełnoletnich wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych, którzy wyemigrowali z kraju. Rodzinna piecza zastępcza 30. W 2013 roku ogólna liczba rodzin zastępczych w województwie mazowieckim utrzymywała się na podobnym poziomie. 31. Nie uległa istotnym zmianom liczba dzieci objętych opieką w rodzinach zastępczych. 16

17 32. W 2013 roku 39 rodzin pomocowych pomagało 33 rodzinom zastępczym/rodzinnym domom dziecka, w których umieszczono 107 dzieci. 33. Daje się zaobserwować zmianę liczby wychowanków umieszczonych w rodzinnych domach dziecka. Przyrost związany jest ze zwiększeniem liczby rodzinnych domów dziecka. Ponadgminne placówki wsparcia dziennego 34. W roku 2013 w porównaniu do 2012 roku nie zanotowano istotnych zmian w funkcjonowaniu placówek wsparcia dziennego o zasięgu ponadgminnym. 35. Liczba miejsc, podobnie jak przeciętna liczba umieszczonych dzieci w takich placówkach pozostaje na podobnym poziomie. 36. Nadal nie prowadzi się pracy podwórkowej. 37. Odnotowano niewielki wzrost wydatków związanych z funkcjonowaniem placówek wsparcia dziennego o zasięgu ponadgminnym. Gminne placówki wsparcia dziennego 38. W roku 2013 przybyło 10 gminnych placówek wsparcia dziennego. 39. Na ogólną liczbę 314 gmin przypada 235 placówek wsparcia dziennego. W 268 gminach nie funkcjonuje ani jedna taka placówka. Asystenci rodziny 40. W 2013 roku odnotowano znaczny wzrost liczby asystentów rodziny (59%). 41. Dostrzegalne jest znaczne zróżnicowanie liczby asystentów na poziomie poszczególnych gmin, w 2013 roku w 118 gminach nie było ani jednego asystenta rodziny. 42. W 2013 roku liczba rodzin zobowiązanych przez sąd do pracy z asystentami rodziny wzrosła o 198%, wskazuje to na istotną zmianę orzekania przez sądy rodzinne. 43. Znacząco wzrosła liczba rodzin korzystających z usług asystentów. 44. Najbardziej wzrosła liczba rodzin korzystających ze wsparcia asystentów powyżej roku. 45. W omawianym okresie na terenie województwa mazowieckiego nie odnotowano funkcjonowania rodzin wspierających. Wszelkie dane stanowiące podstawę niniejszego opracowania zostały przekazane przez jednostki samorządu terytorialnego i zostały opublikowane w Centralnej Aplikacji Statystycznej jako następujące dokumenty: 1. Sprawozdanie rzeczowo-finansowe z wykonywania przez powiat zadań z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej za okres od do

18 2. Sprawozdanie rzeczowo-finansowe z wykonywania przez powiat zadań z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej za okres od do Sprawozdanie rzeczowo-finansowe z wykonywania przez gminę zadań z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej za okres od do Sprawozdanie rzeczowo-finansowe z wykonywania przez gminę zadań z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej za okres od do Sprawozdanie Rodziny pomocowe w 2013 r. Opracowano: w Oddziale do spraw Wspierania Rodziny i Pieczy Zastępczej Wydziału Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie Beata Kosmalska-Balik Starszy inspektor wojewódzki Przemysław Kilczuk inspektor wojewódzki r. 18