Współczesna polityka społeczna

Transkrypt

1 Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP w Warszawie 5 Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP w Warszawie została założona w 1993 roku. Jest jedną z najdłużej istniejących niepublicznych uczelni humanistycznych w Polsce. Placówki dydaktyczne są zlokalizowane w siedmiu miastach: Warszawie, Katowicach, Olsztynie, Lublinie, Człuchowie, Szczecinie i Wałbrzychu. Bogata oferta edukacyjna obejmuje pięć kierunków studiów: pedagogikę, socjologię, politologię, pracę socjalną oraz filologię angielską. Uczelnia posiada uprawnienia do kształcenia na poziomie studiów I stopnia licencjackich, II stopnia magisterskich oraz podyplomowych. WSP TWP wykorzystuje w swojej działalności dydaktycznej nowatorskie rozwiązania edukacyjne, takie jak: tutoring i mentoring akademicki, coaching oraz przedsiębiorczość, stosowane w wiodących ośrodkach akademickich świata. Uczelnia rozwija system kształcenia na odległość (e-learning), w ramach którego kształci studentów i słuchaczy z Polski oraz innych krajów. Jako nowoczesna uczelnia wykorzystuje fundusze europejskie, realizując kilkanaście projektów edukacyjnych i badawczych. Aby zapewnić jak najlepszą ofertę edukacyjną, uczelnia prowadzi współpracę międzynarodową i krajową z ośrodkami naukowo- -badawczymi, innymi uczelniami, instytucjami kształcenia ustawicznego, organizacjami pozarządowymi oraz środowiskami biznesowymi. Dzięki aktywności Akademickiego Biura Karier prowadzi działania doradcze i aktywizujące absolwentów i studentów w celu zwiększenia ich szans na rynku pracy i w gospodarce opartej na wiedzy. Seria książek Współczesna polityka społeczna dotycząca rozwoju usług społecznych w Polsce powstała w ramach projektu Społecznie Odpowiedzialna Uczelnia, realizowanego przez Wyższą Szkołę Pedagogiczną TWP w Warszawie ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Publikacje poruszają zagadnienia związane z teorią i praktyką wielosektorowej polityki społecznej, pedagogiki społecznej, gospodarki społecznej, społecznie odpowiedzialnego biznesu. Seria prezentuje prace uznanych zagranicznych ekspertów, którzy wnoszą nowe spojrzenie na zagadnienia społeczne. TBL czy wszystko się zgadza? Adrian Henriques Julie Richardson Współczesna polityka społeczna redakcja Adrian Henriques, Julie Richardson TBL czy wszystko się zgadza? Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

2 TBL czy wszystko się zgadza?

3

4 Adrian Henriques, Julie Richardson TBL czy wszystko się zgadza? Tłumaczenie Błażej Niedziński, Maria Witkowska

5 Rada Programowa: prof. dr hab. Julian Auleytner, prof. dr hab. Andrzej Rejzner, dr hab. Ryszard Szarfenberg, dr hab. Mirosław Grewiński Podstawa przekładu: Adrian Henriques, Julie Richardson (red.), The Triple Bottom Line: Does it All Add Up?, Earthscan, Tłumaczenie: Błażej Niedziński, Maria Witkowska Redakcja naukowa: prof. dr hab. Zdzisław Pisz Redakcja językowa: Krystyna Kawerska Projekt okładki: Sopocka Grupa Marketingowa Sp. z o.o. Copyright Adrian Henriques and Julie Richardson, All rights reserved. Copyright for the Polish edition by Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP w Warszawie, Warszawa ISBN Realizacja wydawnicza: Dom Wydawniczy ELIPSA ul. Inflancka 15/198, Warszawa tel./fax , elipsa@elipsa.pl, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP w Warszawie ul. Pandy 13, Warszawa tel , fax: Książka jest przeznaczona do bezpłatnej dystrybucji, powstała w ramach projektu Społecznie Odpowiedzialna Uczelnia realizowanego przez Wyższą Szkołę Pedagogiczną TWP w Warszawie, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, Program Operacyjny Kapitał Ludzki, Priorytet IV. Szkolnictwo Wyższe i Nauka, Działanie 4.2. Rozwój kwalifikacji kadr systemu B+R i wzrost świadomości roli nauki w rozwoju gospodarczym. Publikacja wydrukowana na papierze ekologicznym

6 Spis treści Wstęp do wydania polskiego Zdzisław Pisz Spis rycin, tabel i ramek Noty o Autorach Spis skrótów i akronimów Wstęp: Potrójna linia przewodnia czy wszystko się zgadza? Adrian Henriques, Julie Richardson Rozdział 1. Potrójna linia przewodnia wprowadzenie John Elkington Rozdział 2. Potrójna linia przewodnia: przegląd literatury Carol Adams, Geoff Frost, Wendy Webber Rozdział 3. Społeczna odpowiedzialność biznesu, zrównoważony rozwój i potrójna linia przewodnia Adrian Henriques Rozdział 4. Rachunkowość zrównoważonego rozwoju: pomiar ilościowy czy wzmacnianie jakościowe? Julie Richardson Rozdział 5. Śledzenie zrównoważonego rozwoju i zarządzania globalnego: czy system jest sprawny? Nancy Bennet, Cornis van der Lugt

7 Rozdział 6. Umiejscowienie rządowej linii przewodniej Jonathon Porritt Rozdział 7. W stronę raportowania potrójnej linii przewodniej: miraże, metody, mity Rob Gray, Markus Milne Rozdział 8. Dobre chęci niedobre efekty? Złamana obietnica raportowania CSR Deborah Doane Rozdział 9. Jaki piękny bałagan! Wyjście poza proste rozwiązywanie zagadek zrównoważonego rozwoju Rupesh Shah Rozdział 10. Szacowanie kosztów środowiskowych: osiąganie dojrzałości? Efektywność organizacji na drodze do ekorozwoju Rupert Howes Rozdział 11. Model oceny zrównoważonego rozwoju (SAM): modelowanie przepływów ekonomicznych, ekologicznych, społecznych i związanych z zasobami w ramach projektu Tom Baxter, Jan Bebbington, David Cutteridge Rozdział 12. Kapitał społeczny w praktyce: poradnik menedżera Alex MacGillivray Rozdział 13. A co, jeśli zwyczajne postępowanie się nie sprawdza? Ros Oakley, Ian Buckland Rozdział 14. Albo działamy, albo przestajemy marudzić Paul Monaghan Rozdział 15. Ekonomiczna linia przewodnia Vernon Jennings Bibliografia Indeks

8 Wstęp do wydania polskiego ZDZISŁAW PISZ Druga połowa XX wieku oraz początek nowego tysiąclecia postrzegane są powszechnie jako okres dynamicznych zmian w światowej gospodarce, w zjawiskach i procesach społecznych, a także w środowisku naturalnym stanowiącym fundament wszelkiej aktywności człowieka. Zapisana historia rozwoju kultury materialnej i niematerialnej, a także wyniki badań geologicznych oraz paleontologicznych tworzą dostateczną podstawę do stwierdzenia, że zmiana była nieodłączną cechą Natury, tworzącej zróżnicowane formy przestrzenne, generujące warunki bytu całego bogactwa organizmów żywych, wśród których pojawił się także człowiek, z jego rozwijającą się w czasie zdolnością do abstrakcyjnego myślenia oraz kreatywnego działania. Owo działanie, początkowo związane z doraźnymi celami, w procesie historycznym przekształciło się w aktywność o bardzo zróżnicowanych formach i różnorodnych funkcjach. Praca, dzięki której początkowo zaspokajano potrzeby elementarne, podstawowe, warunkujące trwanie i podstawy bezpieczeństwa indywidualnego i zbiorowego, zmieniła się w aktywność, dzięki której powstało bogactwo współczesnego świata. Przez pracę zmienia się otoczenie naturalne człowieka, a także sam człowiek, jego zdolność do fizycznej i intelektualnej aktywności w twórczym procesie przekształcania środowiska naturalnego wzbogaconego wytworami pracy, ale niestety także niszczonego i degradowanego. Wysokie tempo przekształcania systemu światowego jest postrzegane, z jednej strony, jako rezultat dążenia do zaspokojenia ciągle rosnących potrzeb materialnych, z drugiej zaś jako niebezpieczna ingerencja zmieniająca niekorzystnie podstawowe parametry środowiska naturalnego gwarantujące zachowanie jego wcześniejszych funkcji. Ogólnie istotę zagrożenia można utożsamiać z brakiem zdolności odnawiania się stanu Natury, a więc utrzymaniem we właściwym stanie owego fundamentu działalności człowieka.

9 8 Zdzisław Pisz Losy systemu światowego niemal od zawsze były przedmiotem zainteresowania filozofów, a od ubiegłego stulecia do chwili obecnej problemem zajmują się liczne gremia badaczy i praktyków reprezentujących różne dyscypliny naukowe. Pytania formułowane początkowo przez specjalistów nurtują coraz liczniejsze zbiorowości zatroskane stanem obecnym i przyszłością rozwoju systemu światowego. Na ten temat toczą się dyskusje i spory w środowiskach polityków, ekonomistów oraz specjalistów koncentrujących uwagę na problemach społecznych, a także przedstawicieli nauk technicznych. Stopień złożoności omawianego zagadnienia jest bardzo wysoki. Postrzegając problem w układzie diagnoza istniejącego stanu cele strategie działania, można stwierdzić, że każdy z członów tego układu jest samodzielnym problemem o wyjątkowym poziomie trudności. Zgromadzona dotychczas wiedza nie daje podstaw do sformułowania jednoznacznie brzmiących wniosków, mimo że nagromadzenie informacji jest wystarczająco duże do skutecznego stymulowania aktywności badawczej na tym obszarze przedmiotowym. Złożoność zjawisk i procesów oraz gęsta sieć występujących między nimi relacji, w bardzo wielu przypadkach posiadających charakter sprzężeń zwrotnych, nadaje omawianym zagadnieniom charakter określany w literaturze mianem kwadratury koła lub błędnego koła. Przy ich analizie i ocenie równie ważne są aspekty metodyczne, metodologiczne oraz empiryczne badań. Opracowanie zbiorowe na temat: TBL czy wszystko się zgadza? jest dziełem zbiorowym, składającym się z piętnastu tekstów. Adrian Henriques i Julie Richardson są współautorami tomu i jego redaktorami. Główną oś tematyczną pracy stanowi problem zrównoważonego rozwoju, jako zadanie i jednocześnie wyzwanie, którego znaczenia dla najbliższej przyszłości oraz w perspektywie nie można przecenić. Racją uzasadniającą to stwierdzenie może być bardzo ogólna diagnoza o pogarszającym się w szybkim tempie stanie światowego ekosystemu, systemów krajowych, a także regionalnych i lokalnych. Dotychczasowe korzystanie z zasobów ekosystemu doprowadziło do jego zmian, coraz częściej i powszechniej postrzeganych w kategoriach globalnych zagrożeń uzasadniających wszczęcie alarmu i konieczność zmian ograniczających przynajmniej zakres i tempo jego degradacji. Pełną odnawialność zasobów ekosystemu można traktować jako cel optymalny, a doraźnie chodzi o gospodarowanie zasobami, które powstrzyma jego dalszą degradację, a przynajmniej ograniczy powiększanie luki między zdolnością do odnowienia a wykorzystaniem zasobów. W wyniku dotychczasowego przebiegu procesu rozwoju w skali globalnej, a także w wymiarach krajowych

10 Wstęp do wydania polskiego 9 i lokalnych, obecny stan kapitałów ekonomicznego, społecznego i naturalnego charakteryzuje się między innymi: dużym zróżnicowaniem ekonomicznym, dysproporcjami w warunkach bytu i jakości życia, licznymi przykładami nadmiernego wyeksploatowania ekosystemu, w wyniku którego mogą wystąpić zjawiska samoregulacji, które w skrajnych przypadkach doprowadzą do zmiany podstawowych cech ekosystemu na znaczących obszarach świata. Zainicjują procesy o rozmiarach i następstwach trudnych do identyfikacji i oceny w dotychczasowych kategoriach analitycznych. Coraz powszechniejsza świadomość konieczności zmian nie jest jednoznaczna z gotowym, powszechnie akceptowanym scenariuszem. Można mieć jedynie nadzieję, że trwające dyskusje pozwolą określić kształt koncepcji rozwiązań zmierzających w pożądanym kierunku, przy pełnej świadomości istniejących ograniczeń. Potrójna linia przewodnia jest koncepcją, która może być ową myślą przewodnią, rozwiązaniem początkowym, wymagającym doskonalenia i zmian uwzględniających sytuację w niemal każdym kraju czy też występującą lokalnie. John Elkington w pierwszym rozdziale niniejszego opracowania zaznaczył, że termin potrójna linia przewodnia zyskał popularność pod koniec lat dziewięćdziesiątych, był odpowiedzią na pewne zapotrzebowanie wynikające z rosnącego zainteresowania środowiskiem naturalnym i koniecznością jego ochrony. W pewnym sensie zastępuje on sformułowanie 3P od słów people, planet, profits (ludzie, planeta, zyski). Idea potrójnej linii przewodniej kieruje uwagę na trzy rodzaje kapitału: ekonomiczny, społeczny i naturalny. Ich bogactwo lub niedostatek decydują o perspektywie rozwoju, zarówno w skali globalnej, jak i na obszarach krajowych, regionalnych i lokalnych, a wykorzystywanie w przeszłości budzi coraz więcej negatywnych ocen i jednocześnie stymuluje dyskusje na temat zasad ich wykorzystywania w przyszłości. Chodzi o zachowanie zdolności do odnowienia się systemu światowego, by na wiele dalszych lat zachować warunki niezbędne do działania dla kolejnych pokoleń. Idea potrójnej linii przewodniej nawiązuje więc do konieczności poddania nadzorowi procesów korzystania z kapitałów naturalnego i społecznego na podobieństwo raportowania o wynikach gospodarowania kapitałem ekonomicznym. Ten ostatni jest obserwowany dzięki powszechnej zasadzie sporządzania bilansów rocznych przez wszystkie organizacje gospodarcze. Od wielu już lat systemy krajowe ową zasadę zapisały jako prawne zobowiązanie podmiotów gospodarczych. Został też opracowany system kontroli

11 10 Zdzisław Pisz przez zewnętrzne, wyspecjalizowane podmioty, dotyczący poprawności sporządzanych bilansów rocznych. Idea potrójnej linii przewodniej zmierza do wprowadzenia raportowania wyników gospodarowania także elementami kapitałów naturalnego i społecznego. Potrójny bilans można uznać za alternatywne określenie potrójnej linii przewodniej. TBL może być, a w zasadzie już w bardzo wielu przypadkach jest narzędziem kierującym uwagę podmiotów gospodarujących nie tylko na dodaną wartość ekonomiczną, ale również na wartości ekologiczną i społeczną, które podmiot generuje, zwiększając lub niszcząc owe kapitały. Omawiając ideę potrójnej linii przewodniej John Elkington stwierdził m.in., że Zrównoważona gospodarka światowa, jeśli w ogóle się pojawi, nastąpi po okresie radykalnych przemian technologicznych, ekonomicznych, społecznych i politycznych i dalej: Dzisiejsza gospodarka wpływa bardzo destrukcyjnie na kapitał naturalny i społeczny, a ponadto cechuje ją coraz większa przepaść między bogatymi i biednymi (rozdział I, s. 49) Owe dysproporcje w warunkach bytu i jakości życia w przeszłości wielokrotnie stawały się bezpośrednimi lub pośrednimi racjami, w następstwie których miały miejsce wewnętrzne konflikty społeczne w wielu krajach, a także konflikty międzynarodowe, z dwiema wojnami o zasięgu światowym włącznie. Nowy konflikt światowy mógłby doprowadzić do następstw znacznie wykraczających poza dotychczasowe doświadczenia ludzkości, a ostateczne jego rezultaty można by porównać z autokorektą systemu ekologicznego mającą charakter światowego kataklizmu. Zrównoważony rozwój, przy całej złożoności i dyskusyjności tego pojęcia, nie może być dziś traktowany jako jedna z opcji rozwoju współczesnego świata. Działania zmierzające do zrównoważenia są koniecznością. Im powszechniej i mocniej zakotwiczy się ona w świadomości społeczeństwa globalnego, tym większe będą szanse znalezienia i wdrożenia rozwiązań koncentrujących się na perspektywie rozwoju z generalnym założeniem, że jego podstawą nie będą już degradacja kapitału naturalnego i utrzymujące się lub rosnące zróżnicowanie kapitału społecznego. Operacjonalizacja tej ogólnej idei będzie wymagać wielu zmian w światowej ekonomii, technice i technologii, a także polityce. Generalnie można więc uznać, że kierunek poszukiwania pożądanych rozwiązań nie jest przedmiotem sporów. Chodzi o przekształcenia działalności biznesowej, które przy zachowaniu zdolności dalszego rozwoju będą ograniczać negatywne następstwa dla kapitałów naturalnego i społecznego. Analizując koncepcję TBL, można zauważyć, że jej kierunek poszukiwania rozwiązań nawiązuje do idei zawartych w odpowiedzialności społecznej biznesu i zrównoważonego rozwoju. Wiele interesujących spostrzeżeń na ten

12 Wstęp do wydania polskiego 11 temat można znaleźć w tekście Adriana Henriques a Społeczna odpowiedzialność biznesu, zrównoważony rozwój i potrójna linia przewodnia. Autor we wstępie stwierdza: Potrójna linia przewodnia (TBL) jest błyskotliwą i dalekosiężną metaforą. Pobudziła ona do działania wiele korporacji i wytworzyła narzędzia mogące nadać wymiar ilościowy efektywności potrójnej linii przewodniej. Lecz czy pokrywa się ona ze zrównoważonym rozwojem i społeczną odpowiedzialnością biznesu (CSR)? (s. 68). Problem wyrażony w pytaniu może być rozpatrywany na różnych poziomach szczegółowości. Jeśli spojrzeć na kapitały ekonomiczny, społeczny i naturalny jak na elementy składowe systemu światowego połączone gęstą siecią relacji wyrażających różne rodzaje związków łączących elementy poszczególnych kapitałów, to hierarchizowanie kapitałów jest praktycznie niemożliwe, gdyż zawsze można wskazać przykłady dotyczące ich wybranych elementów połączonych związkiem nieodpowiadającym przyjętej hierarchii. W pewnym sensie za retoryczne można uznać pytanie, czy zrównoważenie rozwoju jest możliwe w trójwymiarowej przestrzeni generowanej odpowiednio przez kapitały ekonomiczny, społeczny i naturalny? Pojęcie zrównoważonego rozwoju, w syntetycznej formule, określone jako rozwój, który zaspokaja potrzeby obecne, nie zagrażając możliwościom zaspokojenia potrzeb przyszłych pokoleń (Carol Adams, Geoff Frost, Wendy Webber, Potrójna linia przewodnia: przegląd literatury s. 49) nie prowokuje do sporów. Jednak próby jego interpretacji odnoszące się do poszczególnych kapitałów bezdyskusyjne już nie są. A społeczna odpowiedzialność biznesu? Jeśli rozumieć ją jako troskę o wszystkich interesariuszy, zarówno tych bezpośrednich z pierwszego rzędu związków z firmą, jak również tych określonych przez związki pośrednie, nawet n-tego rzędu, to istnienie wspólnego mianownika dla omawianych pojęć jest bardziej przekonujące. To, co łączy te trzy pojęcia, nawiązuje do wspólnej idei poszukiwania równowagi systemowej, która nie musi oznaczać punktowej równości i stałości w czasie relacji między poszczególnymi rodzajami kapitału. Jeśli zrównoważenie ma być zarazem celem i narzędziem, to można sobie wyobrazić zrównoważenie o charakterze przedziałowym. W jego ramach pożądane stany równowagi systemowej będą występować również przy dopuszczalnych różnicach strukturalnych. Jest to szczególnie istotne w przypadku analiz odnoszących się do systemów krajowych lub do konkretnych organizacji biznesowych. W przypadku praktycznego wykorzystania ogólnej idei łączącej potrójną linię przewodnią rozwój zrównoważony oraz odpowiedzialność społeczną w biznesie, a zwłaszcza przy podejmowanych próbach oceny uzyskiwanych efektów, niezbędne są instrumenty umożliwiające obserwację w czasie i prze-

13 12 Zdzisław Pisz strzeni charakterystyk (wskaźników) opisujących oceniane podmioty z punktu widzenia działań podejmowanych w ramach koncepcji zrównoważonego rozwoju, społecznej odpowiedzialności biznesu czy potrójnej linii przewodniej. W warstwie praktycznej dotyczącej relacjonowania (raportowania) podjętych działań odmienność podejścia w ramach CSR i TBL jest bardziej widoczna niż w przypadku generalnej idei. Działania związane z CSR, zazwyczaj określane jako dobrowolne, dokumentowane w formie odpowiednich charakterystyk czy wskaźników syntetycznych mają na celu przede wszystkim budowę lub poprawę wizerunku firmy. Właściwy wizerunek ma zaś zagwarantować możliwość funkcjonowania firmy na konkurencyjnym rynku z zachowaniem lub uzyskaniem przewagi konkurencyjnej niezbędnej do dalszego jej rozwoju. Nie zakłada się generalnie potrzeby powoływania wyspecjalizowanych służb weryfikujących wiarygodność i poprawność raportowania odpowiednich działań. Co nie oznacza, że nie dąży się w ogóle do opracowania pewnych standardów (np. AA 1000S), umożliwiających odpowiedzialne i zasadne podkreślenie faktu bycia firmą społecznie odpowiedzialną. Ogólna koncepcja TBL zmierza w nieco innym kierunku. W jej ramach przewiduje się wprowadzenie, na wzór zasad obowiązujących w przypadku kapitału ekonomicznego, sporządzanie bilansów okresowych (rocznych) z działalności, obrazujących sposób gospodarowania elementami kapitałów społecznego i naturalnego. Sugeruje się także, by owo raportowanie nie było działaniem dobrowolnym, wyróżniającym dany podmiot, ale standardem obejmującym w perspektywie wszystkie podmioty gospodarujące. Pierwsze doświadczenia już istnieją, wiele korporacji tego typu bilanse już sporządza. Są więc doświadczenia, które należy analizować, oceniać i korygować, zmierzając do opracowania ogólnych standardów na wzór zasad rachunkowości obowiązujących we współczesnym świecie. Jest to zadanie bardzo ambitne i jednocześnie bardzo ważne dla osiągnięcia postępu w dziedzinie zrównoważonego rozwoju w skali globalnej, krajowej i lokalnej. Opracowanie TBL czy wszystko się zgadza? jest dziełem przygotowanym przez zespół wybitnych specjalistów. Ich krótkie notki biograficzne dołączone do tekstu pracy świadczą o tym, że wszyscy Autorzy łączą rozległą wiedzę i pasję badawczą z bardzo bogatym doświadczeniem praktycznym. Pracę można postrzegać, z jednej strony, jako raport identyfikujący stan wiedzy i zgromadzone doświadczenia praktyczne, z drugiej zaś jest ona apelem odwołującym się do zbiorowej odpowiedzialności za przyszłe losy światowego systemu. Jestem przekonany, że lektura pracy będzie satysfakcjonująca dla

14 Wstęp do wydania polskiego 13 licznej i zróżnicowanej zbiorowości czytelników. Jest to praca, która podsumowuje i jednocześnie otwiera szerokie pole badawcze dla przedstawicieli wielu dyscyplin nauki w naszym kraju. Zdzisław Pisz

15

16 Spis rycin, tabel i ramek Ryciny 1.1. Wzrost popularności potrójnej linii przewodniej Siedem rewolucji zrównoważonego rozwoju Fale nacisku, Charakterystyka korporacji Koło zamachowe wiedzy Wyzwania integracji Odpowiedzialność a zrównoważony rozwój Przekrój modelu rachunkowości zrównoważonego rozwoju Preferencje konsumentów a integralność ekosystemu W imię delty Nigru Sygnatura SAM dla typowego projektu naftowo-gazowego Rola kapitału społecznego Model kapitałowy i potrójna linia przewodnia Interesariusze w badaniach pilotażowych Novo Nordisk z Kalundborga Obieg pieniądza w społeczności lokalnej Kalundborga Obieg pieniędzy i usług w Clayton, w Karolinie Północnej Model ekonomicznego interesariusza według Novo Nordisk Tabele 1.1. Przeniesienie debaty na temat TBL spod fabryk do sal konferencyjnych Finansowa wartość dodana według interesariuszy Rachunkowość efektów zewnętrznych Różne podejścia do rachunkowości zrównoważonego rozwoju Punkty wspólne systemów zarządzania publicznego i prywatnego Porównanie wskaźników CSD i GRI Ekologiczne sprawozdania finansowe proforma (EFS) Rachunki ekologicznych kosztów zewnętrznych firmy Wessex Water Services, 31 marca 2001 r Macierz kapitału społecznego Różne definicje kapitału społecznego Model i wskaźniki zarządzania kapitałem społecznym Podejścia do standardów Próbka standardów według autorów

17 16 Spis rycin, tabel i ramek Ramki 5.1. Związane z ONZ bazy danych dotyczące stanu i rozwoju światowego środowiska naturalnego Wskaźniki jakości życia opracowane przez brytyjski rząd Średnia długość życia w Afryce Modele konsumpcji Migracje do prowincji Guangdon Dystrybucja zasobów Utrzymanie kapitału naturalnego: czego brakuje w korporacyjnych rachunkach? Kroki w szacowaniu kosztów pełnych (FCA) Przewrót w Tupelo ISO i paradoks proces/efektywność Responsible Care standard branżowy Globalna Inicjatywa Sprawozdawcza (GRI) Zintegrowane wytyczne zrównoważonego rozwoju dla zarządzania (SIGMA) Raportowanie zrównoważonego rozwoju przyczynia się do poprawy wyników

18 Noty o Autorach John Elkington Jest współzałożycielem i prezesem SustainAbility, najdłużej działającej firmy konsultingowej w zakresie zrównoważonego rozwoju na świecie, mającej swoje oddziały w Londynie, Waszyngtonie i Zurychu. Jest czołowym autorytetem w dziedzinie zrównoważonego rozwoju i strategii potrójnej linii przewodniej w biznesie. Jego ostatnią książką jest The Chrysalis Economy: How Citizens, CEOs and Corporations Can Fuse Values and Value Creation (2001). Jest także prezesem Environment Foundation; przewodniczącym Komitetu Społeczno- Ekologicznego w Association of Chartered Certified Accountants (ACCA); członkiem Komitetu ds. Zrównoważonego Rozwoju przy zarządzie Anglian Water; członkiem zarządu Business and Human Rights Resource Centre; członkiem zespołu doradczego zrównoważonego funduszu inwestycyjnego ING oraz członkiem rady doradczej brytyjskiej agencji ubezpieczeń kredytów eksportowych (Export Credit Guarantees Department). W 1989 roku został laureatem przyznawanej przez ONZ nagrody Global 500 Roll of Honour za wyjątkowe osiągnięcia w dziedzinie ochrony środowiska. Carol Adams Jest kierownikiem Zespołu Badań nad Etyką w Stosunkach między Interesariuszami na Monash University oraz zastępcą dyrektora Ośrodka Badań nad Rachunkowością Społeczną i Ekologiczną. Zasiada w kapitule australijskich nagród za najlepsze raporty o zrównoważonym rozwoju, przyznawanych przez Association of Chartered Certified Accountants (ACCA), a wcześniej uczestniczyła także w kapitule brytyjskich nagród za raporty społeczne, przyznawanych przez ACCA i AccountAbility. Profesor Adams pełniła funkcje dyrektora i członka rady w Institute of Social and Ethical AccountAbility (ISEA). Jej obecne badania koncentrują się na społecznym, lokalnym i ekologicznym zarządzaniu, rachunkowości i raportowaniu, a ich wyniki były pub-

19 18 Noty o Autorach likowane w licznych periodykach akademickich o międzynarodowej renomie, w czasopismach specjalistycznych i biznesowych oraz w książkach i pracach zbiorowych. Geoff Frost Jest wykładowcą rachunkowości w Szkole Biznesu Uniwersytetu w Sydney. Jego obecne badania skupiają się na społecznej i ekologicznej rachunkowości oraz raportowaniu, zaś ich wyniki są publikowane w wielu periodykach akademickich i specjalistycznych oraz w pracach zbiorowych. Wendy Webber Wykłada zarządzanie na Wydziale Biznesu i Ekonomii Monash University, na kampusie Gippsland. Jej zainteresowania dotyczą organizacyjnych aspektów działań związanych z potrójną linią przewodnią, partycypacji pracowników, równych szans w zakresie zatrudnienia, strategicznego zarządzania zasobami ludzkimi oraz nowych relacji między pracodawcą i pracownikami. Adrian Henriques Jest dyrektorem JustAssurance, społecznego przedsiębiorstwa zajmującego się audytem raportów o zrównoważonym rozwoju, a także niezależnym konsultantem w sprawach odpowiedzialności biznesu i rozliczalności społecznej. Jest członkiem rady AccountAbility oraz członkiem Komitetu Społeczno- Ekologicznego w Association of Chartered Certified Accountants (ACCA). Był członkiem komitetu wykonawczego Global Reporting Initiative (GRI) do czasu przekształcenia inicjatywy w niezależne ciało. Adrian Henriques wykłada rozliczalność i społeczną odpowiedzialność biznesu w Szkole Biznesu na Middlesex University. Julie Richardson Jest autorką, nauczycielką i analitykiem politycznym w rozległej dziedzinie zrównoważonego rozwoju. Obecnie prowadzi badania w ramach studiów podyplomowych w brytyjskim Schumacher College. Jej zainteresowania obejmują zastosowanie teorii chaosu i złożoności w odniesieniu do zmian w środowisku naturalnym i zachowań organizacyjnych. Wcześniej współpracowała z orga-

20 Noty o Autorach 19 nizacją Forum for the Future (Forum dla Przyszłości) jako główny doradca do spraw zrównoważonego rozwoju, gdzie zajmowała się opracowywaniem i wdrażaniem metod pomiaru zrównoważonego rozwoju w sektorze biznesu. Pełniła również funkcję strategicznego doradcy brytyjskiego rządu w zakresie międzynarodowej polityki ekologicznej i reformy instytucjonalnej dotyczącej ochrony środowiska, była też nauczycielem akademickim oraz konsultantem w dziedzinie ekonomii ekologicznej i rozwoju. Ma na swym koncie liczne publikacje na temat zrównoważonego rozwoju, rozwoju międzynarodowego i zmian organizacyjnych. Z Julie Richardson można się skontaktować drogą elektroniczną (julie.richardson@blueyonder.co.uk). Nancy Bennet Pracuje w Sekretariacie Global Reporting Initiative (GRI) w Amsterdamie pod auspicjami Wydziału Technologii, Przemysłu i Ekonomii (DTIE) Programu Środowiskowego Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEP). W latach pracowała w UNEP DTIE w Paryżu, gdzie koordynowała program społeczny Industry Outreach Programme. Reprezentowała UNEP w komitecie wykonawczym GRI od końca 1997 roku i przyczyniła się do wsparcia GRI przez Fundację ONZ, prowadziła szkolenia dla instruktorów w systemach zarządzania środowiskiem, a także zarządzała wkładem UNEP we wspólnym programie aktywizacji interesariuszy UNEP i SustainAbility w zakresie korporacyjnych raportów dotyczących zrównoważonego rozwoju i wpływu na środowisko. Zanim trafiła do UNEP, Nancy Bennet pracowała w Bangkoku w instytucie badawczym Chulabhorn Research Institute. Mieszkając w swojej ojczystej Kanadzie, należała do zespołu zarządzającego, który w latach 1990 i 1992 organizował znane konferencje Biznes i środowisko pod egidą fundacji GLOBE, które odbywały się w Vancouver. N. Bennet jest absolwentką Wydziału Nauk Przyrodniczych na University of British Columbia. Cornis van der Lugt Pracuje w paryskim Wydziale Technologii, Przemysłu i Ekonomii (DTIE) Programu Środowiskowego ONZ (UNEP) od stycznia 2000 roku. Odpowiada za społeczne zaangażowanie biznesu, inicjatywę sekretarza generalnego ONZ Global Compact oraz Global Reporting Initiative (GRI). Jest także koordynatorem dorocznych spotkań konsultacyjnych UNEP ze związkami branżowymi. W ciągu ostatnich trzech lat reprezentował UNEP na wielu konferencjach