Ćwiczenie 6. Oznaczanie witaminy A i witaminy E w produktach kosmetycznych z zastosowaniem wysokosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC).

Transkrypt

1 Ćwiczenie 6 Oznaczanie witaminy A i witaminy E w produktach kosmetycznych z zastosowaniem wysokosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC). Literatura: 1. Witkiewicz Z., Podstawy chromatografii, WNT, Warszawa Praca zbiorowa pod red. J. Gawęckiego, Witaminy, wyd Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego, Poznań Molski M., Chemia piękna, Wyd. PWN, Warszawa Peters I.B., Kosmetyka, Podręcznik do nauki zawodu, Poradnik, REA, Warszawa Cygański A. Chemiczne metody analizy ilościowej. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa Kobbos C., Haas E., Witaminy, wyd RM, Warszawa 2001 Cel ćwiczenia: zapoznanie z podstawami wysokosprawnej chromatografii cieczowej na przykładzie ilościowego oznaczenia α-tokoferolu i retinolu w preparatach kosmetycznych nafta kosmetyczna, krem. I. Część wprowadzająca 1. Wprowadzenie do chromatografii cieczowej Chromatografia jest metodą analityczną wykorzystującą zjawisko różnej szybkości migracji składników analizowanej próby w fazie gazowej lub ciekłej i z tego względu chromatografię dzielimy na gazową i cieczową. W chromatografii gazowej fazą ruchomą jest gaz, w chromatografii cieczowej fazą ruchoma jest ciecz przepływająca przez fazę stacjonarną. Ze względu na różne oddziaływania pomiędzy składnikami próby oraz fazą ruchomą i stacjonarną podczas analizy różne składniki próby przemieszczają się z różną szybkością, co zapewnia ich rozdział. Chromatografia cieczowa wykorzystuje efekt rozdziału chromatograficznego z użyciem cieczy jako fazy ruchomej. Dobór składu fazy ciekłej i rodzaju fazy stacjonarnej jest uzależniony od składu badanych próbek. Odmianą chromatografii cieczowej jest wysokosprawna chromatografia cieczowa (HPLC - High Performance Liquid Chromatography), która jest uniwersalną metodą analityczną, stosowaną głównie do analizy złożonych próbek, zwłaszcza zawierających nielotne związki chemiczne, a w szczególności substancje biologicznie aktywne. HPLC charakteryzuje się następującymi zaletami: pozwala na łatwe przeprowadzenie analiz jakościowych i ilościowych stosowane kolumny HPLC mogą być stosowane wielokrotnie beż konieczności regeneracji, rozdział próbki na tych kolumnach jest lepszy od uzyskiwanych tradycyjnymi metodami, uzyskane wyniki charakteryzują się bardzo dobrą odtwarzalnością, 1

2 czas analizy jest relatywnie krótki pomiar może być całkowicie zautomatyzowany technikę rozdziału [HPLC] łatwo jest połączyć z wieloma rodzajami detekcji. Budowa i zasada działania chromatografu cieczowego Do analizy techniką chromatografii cieczowej wykorzystuje się zestawy chromatografów cieczowych o budowie przedstawione schematycznie na rys. 1. Rysunek 1. Schemat chromatografu cieczowego. 1. zbiornik fazy ruchomej, 2. pompa, 3. dozownik, 4. kolumna chromatograficzna, 5. detektor, 6. komputer Faza ruchoma (eluent) zasysana jest ze zbiornika (lub zbiorników) przez pompę, a następnie przez dozownik tłoczona jest na kolumnę chromatograficzną, która może być termostatowana. Analizowaną próbkę wprowadza się za pomocą dozownika na szczyt kolumny chromatograficznej. Pod wpływem przepływającej fazy ruchomej - eluentu składniki mieszaniny rozdzielają się podczas przepływu przez kolumnę i na wyjściu z niej są wykrywane przez detektor. Do najczęściej używanych detektorów należą detektory spektrofotometryczne. Detektory spektrofotometryczne działające na zasadzie absorbcji światła nadfioletowego (UV: nm) stosuje się do wykrywania związków zawierających w cząsteczce wiązania nienasycone i grupy chromoforowe, np. olefin, związków aromatycznych i barwinków. Absorbcja promieniowania w zakresie UV związana jest z przejściem elektronów walencyjnych oraz elektronów par elektronowych z orbitalu o niższej energii na orbital o wyższej energii. Sygnał elektryczny z detektora jest rejestrowany za pomocą komputera w postaci piku chromatograficznego. Czas przepływu składników próby od momenty wprowadzenia na kolumnę do momentu rejestracji przez detektor nazywany jest czasem retencji i można go regulować przez odpowiedni dobór mocy elucyjnej eluentu. Wyróżnić można dwa przypadki: elucja izokratyczna skład eluentu jest jednakowy przez cały analizy próbki. elucja gradientowa skład eluentu zmienia się podczas analizy próbki Analiza jakościowa i ilościowa Metody chromatograficzne to uniwersalne instrumenty analityczne stosowane głównie do: analiz złożonych próbek zawierających, wielkocząsteczkowe związki chemiczne, w szczególności substancje biologicznie czynne, separacji mieszaniny substancji (związków chemicznych) na proste składniki, identyfikacji składników mieszaniny (analiza jakościowa), 2

3 pomiaru ilości analizowanych związków (analiza ilościowa). Analiza jakościowa Analiza jakościowa opiera się na: porównaniu czasu retencji piku identyfikowanej substancji z czasem retencji piku wzorca, chromatografowanych w jednakowych warunkach. a) b) Analiza ilościowa a) chromatogram mieszaniny związków; b) chromatogram wzorca identyfikowanego związku. Ilościową zawartość składników w próbce oblicza się, wykorzystując to, że ilość tych składników jest proporcjonalna do wysokości oraz powierzchni pików im odpowiadających. Do obliczeń zaleca się wykorzystywanie wysokości pików pod warunkiem, że są one symetryczne, gdy piki są niesymetryczne wykorzystuje się powierzchnię piku. Metoda wzorca zewnętrznego (metoda krzywej wzorcowej) Istotą metody wzorca zewnętrznego (external standard) jest wyznaczenie zależności pomiędzy powierzchnią (wysokością) piku dla każdej z oznaczanych substancji i ich stężeniem lub masą. W tym celu przygotowuje się roztwory kalibracyjne, które dozuje się na kolumnę chromatograficzną. Na podstawie powierzchni lub wysokości pików, na podstawie uzyskanych chromatogramów wyznacza się przebieg krzywej kalibracyjnej, bądź oblicza się wartości współczynników w równaniu kalibracyjnym dla każdej z oznaczanych substancji. Następnie, nastrzykuje się na kolumnę analizowaną próbkę, w której oznaczona ma być zawartość badanego analitu i poprzez porównanie z krzywą kalibracyjną odczytuje się stężenie analitu. Na rysunku 5 przedstawiono krzywą kalibracyjną dla substancji oznaczanej metodą wzorca zewnętrznego. 3

4 powierzchnia piku Czas (min) Krzywa wzorcowa w metodzie wzorca zewnętrznego dla 3 poziomów stężeń substancji wzorcowej. Wykres krzywej kalibracyjne otrzymanej metodą wzorca zewnętrznego. 4

5 II. Część doświadczalna Oznaczenie zawartości witaminy A i witaminy E w preparacie kosmetycznym za pomocą wysokosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC) Celem ćwiczenia jest analiza jakościowa i ilościowa witaminy A (retinolu) i witaminy E (tokoferolu) w kremie oraz nafcie kosmetycznej za pomocą HPLC z detektorem spektrofotometrycznym typu DAD (Diode Array Detector). Wykonanie oznaczenia przygotować krzywe wzorcowe metodą rozcieńczeń dla retinolu i tokoferolu w zakresach stężeń: od 0,125 1µg/ml dla witaminy A i 5 25 µg/ml dla witaminy E i (sposób przygotowania krzywych poniżej), przygotowanie próbek preparatów kosmetycznych zależy od natury kosmetyku. Przy próbkach bardziej złożonych typu krem stosuje się ekstrakcję, natomiast przy próbkach o mniej skomplikowanych matrycach typu nafta stosuje się rozcieńczenie z odpowiednim rozpuszczalnikiem. Sposób przygotowania poszczególnych preparatów znajduje się poniżej. Przygotowanie roztworów wzorcowych W celu przygotowania roztworów wzorcowych do krzywej wzorcowej przygotować roztwór wyjściowy dla retinolu o stężeniu 10µg/ml oraz dla tokoferolu o stężeniu 100µg/ml. Następnie drogą kolejnych rozcieńczeń sporządzić pozostałe roztwory, postępując zgodnie z poniższym schematem, a następnie tabelą: retinol w probówce typu eppendorf przygotować roztwór o stężeniu 10µg/ml roztwór A (pobrać 100µl roztworu wyjściowego witaminy A o stężeniu 100µg/ml i dodać 900µl etanolu) tokoferol w probówce typu eppendorf przygotować roztwór o stężeniu 100µg/ml roztwór B (pobrać 100µl roztworu witaminy E o stężeniu 1000µg/ml i dodać 900µl etanolu) roztwory do krzywych wzorcowych przygotować w probówkach eppendorf (o objętości 2 ml) wg schematu: Lp. Roztwór A [µl] Roztwór B [µl] Etanol [µl] Stęż. końcowe wzorca witaminy A [µg/ml] Stęż. końcowe wzorca witaminy E [µg/ml] 1 12, ,5 0, , , , Z przygotowanych roztworów pobrać po 300µl do oznakowanych viali, które przenieść na tackę autosamplera chromatografu. 5

6 Przygotowanie preparatów kosmetycznych do analizy chromatograficznej przygotowanie kremu o w probówce typu eppendorf (o objętości 2ml) odważyć na wadze analitycznej 50 mg kremu zawierającego witaminę A i E (wynik odczytać i zapisać z dokładnością do 0.1mg) o do probówki dodać 100µl octanu etylu i 1ml heksanu o próbkę dokładnie zamknąć i wstrząsać przez 4 minuty na mieszadle typu Vortex o mieszaninę odwirować przez 10 min z szybkością 1000xg o za pomocą pipetki pasteura zebrać dokładnie warstwę heksanową /górna warstwa/ do drugiej probówki typu eppendorf o odebraną warstwę heksanową odparować w atmosferze gazu obojętnego argonu. o suchą pozostałość rozpuścić w 100µl etanolu i przenieść do viala chromatograficznego o vial umieścić w odpowiedniej pozycji na tacy autosamplera chromatografu przygotowanie nafty o odpipetować 50µl nafty zawierającej witaminę A i E do viala chromatograficznego o dodać 100µl etanolu, zakorkować i dokładnie wymieszać o vial umieścić w odpowiedniej pozycji na tacy autosamplera chromatografu Przygotowanie aparatu HPLC do analizy kolumna Rp-18 (150x4mm) elucja izokratyczna MetOH : H 2 O - 97:3 przepływ V p =1ml/min detekcja spektrofotometryczna λ=294nm Analiza próbki o wprowadzenie 20µl próbki na kolumnę chromatograficzną o przeprowadzenie 20 min analizy o odczytanie czasu retencji i pola powierzchni pików odpowiadających witaminie A i witaminie E dla roztworów wzorcowych i prób badanych Analiza chromatogramów roztworów wzorcowych witaminy A i witaminy E analiza jakościowa o odczytać czasy retencji wzorców dla witaminy A i witaminy E analiza ilościowa o w oparciu o zarejestrowane chromatogramy odczytać pola powierzchni pików dla witaminy A i witaminy E dla wzorców o sporządzić wykresy krzywych wzorcowych dla obu witamin (graficzna zależność pola powierzchni od stężenia oznaczanej witaminy) 6

7 Analiza chromatogramów roztworów badanych /ekstrakt z kremu i nafta/ analiza jakościowa o porównać czasy retencji pików dla witaminy A i witaminy E na podstawie otrzymanych chromatogramów z chromatogramami roztworów wzorcowych zarejestrowanych w jednakowych warunkach analiza ilościowa o ilościową zawartość składników w próbce oblicza się wykorzystując, że ilość tych składników jest proporcjonalna powierzchni pików im odpowiadających o w oparciu o zarejestrowane chromatogramy odczytać pola powierzchni pików witaminy A i witaminy E dla preparatów o z krzywej wzorcowej dla witaminy A odczytać stężenie odpowiadające polu powierzchni tej witaminy zawartemu w preparatach kosmetycznych o z krzywej wzorcowej dla witaminy E odczytać stężenie odpowiadające polu powierzchni tej witaminy zawartemu w preparatach kosmetycznych o otrzymane wartości zamieścić w sprawozdaniu 7

8 Witaminy Aspekt kosmetologiczny Witaminy są jednym z składników kosmetycznych które bardzo często występują w kosmetykach. W piśmiennictwie istnieje wiele opracowań dotyczących ich budowy, źródeł pozyskiwania, objawów niedoboru. Witaminy w kosmetykach mogą pełnić różne funkcje. Jednak do najczęściej wykorzystywanych działań tych związków należą właściwości: przeciwutleniające, regulujące metabolizm komórkowy, nawilżające, zatrzymujące wilgoć w skórze, promieniochronne oraz regulujące procesy keratynizacji. Do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach spotykanych w preparatach kosmetycznych należą: witamina A, E, D i K. Retinol - Witamina A Nazwa wg. INCI: Hydrogenated Retinol; Caprylic/Capric Triglyceride Synonimy: All -Trans Retinol Funkcja: substancja aktywna, przeciwzmarszczkowa Pochodzenie: syntetyczne Postać: bezbarwny, płynny olejek Sugerowane stężenie w max. do 1% czystego retinolu kosmetykach: Rozpuszczalność: w tłuszczach Dodatkowe składniki: Antyoksydanty - D-alpha tocopherol (wit.e) % Witamina A Retinol (witamina A) Witamina A - to jedna z najwcześniej odkrytych witamin, stąd jej oznaczenie pierwszą literą alfabetu. Jest to witamina rozpuszczalna w tłuszczach, która odpowiada za proces widzenia (jej niedobór grozi ślepotą), proces wzrostu organizmu oraz wpływa na prawidłowy rozwój i formowanie się kości, włosów, paznokci i skóry. Niedobór witaminy A objawia się w pierwszej kolejności suchą, łuszczącą się, zrogowaciałą skórą oraz łamliwymi paznokciami i włosami. Witamina A zaliczana jest do witamin młodości, gdyż jej stymulujące działanie zmniejsza zmiany pojawiające się wraz z procesem starzenia. Jest ona niezbędna do prawidłowego formowania się i regulowania wzrostu komórek skóry, stąd jest często określana 'czynnikiem normalizującym'. Ilość witaminy A w skórze drastycznie spada pod wpływem promieniowania słonecznego, zwłaszcza promieniowania UVA, które dociera do skóry przez cały rok, bez względu na pogodę i nasłonecznienie. Z tego powodu niedobory witaminy A należy regularnie uzupełniać poprzez zastosowanie produktów ze skuteczną formą witaminy A bezpośrednio na skórę. Dawki witaminy A dostarczane organizmowi w diecie, docierają do skóry w ostatniej kolejności i często są niewystarczające. Witamina A to wielofunkcyjna substancja aktywna, która jest polecana zarówno w przypadku walki z trądzikiem u młodszych osób, jak i na zmiany wywołane procesem fotostarzenia skóry w przypadku cery dojrzałej oraz jako składnik prewencyjny pozwalający przedłużyć młodość komórek skóry. 8

9 Witamina A to najlepiej poznany i najskuteczniejszy składnik przeciwzmarszczkowy zastosowany w kosmetyce. Witamina A jako składnik kosmetyczny została zastosowana już w latach 1970-tych, obecnie jest to związek na temat którego powstało najwięcej opracowań naukowych, potwierdzających jego wielokierunkową efektywność oraz bezpieczeństwo zastosowania. Wysoka skuteczność witaminy A w zastosowaniu zewnętrznym wynika z obecności w zewnętrznych warstwach skóry receptorów, które selektywnie wiążą cząsteczki witaminy A, umożliwiając im bezpośredni wpływ na przemiany zachodzące w komórkach skóry. Pod nazwą 'witamina A' kryje się wiele związków chemicznych wykazujących aktywność biologiczną charakterystyczną dla tej witaminy. Wszystkie pochodne witaminy A nazywane są RETINOIDAMI. Podstawową formą witaminy A jest retinol, pozostałe pochodne to: kwas retinowy, retinal, beta-karoten oraz związki estrowe, głównie spotykane to octan i palmitynian retinylu. Kwas retinowy (tretinoina) i jego pochodne - to najsilniejsza forma witaminy A, która ze względu na możliwość intensywnego podrażnienia, zaczerwienienia, łuszczenia, a nawet poparzenia skóry, dostępna jest tylko w preparatach dermatologicznych na receptę. Retinal (retinaldehyd) - słabiej poznana i przebadana forma witaminy A dostępna w kosmetykach, aktualnie zarezerwowana patentem tylko dla koncernu kosmetycznego Pierre Fabre (marka Avene). Estry witaminy A (Palmitynian retinylu i Octan retinylu) - najtańsze i najsłabiej działające na skórę formy witaminy A, chwytliwie nazywane przez firmy kosmetyczne 'pro-retinolem', jednak w praktyce w porównaniu z czystym retinolem nie wykazują większego działania przeciwzmarszczkowego. Głównie nawilżają, zapobiegają łuszczeniu i rogowaceniu skóry, natłuszczają oraz pełnią funkcję antyoksydantów. Beta-karoten - pro-witamina A, występująca w roślinach, która zastosowana w kosmetykach pełni funkcję silnego antyutleniacza, zwalczającego wolne rodniki. Retinol - to główna forma witaminy A w czystej postaci, stosowana w kosmetykach, która użyta w odpowiednim stężeniu i formule ulega w komórkach skóry przekształceniu do kwasu retinowego, wykazując wysoce efektywne działanie bez powodowania intensywnego podrażnienia skóry, charakterystycznego dla retinoidów na receptę. Wielokierunkowe działanie retinolu na skórę: retinol wpływa na formowania się prawidłowo zbudowanych komórek skóry, normalizuje ich dojrzewanie i podziały komórkowe, dzięki temu sprzyja odnowie komórkowej skóry. w pierwszej kolejności, retinol oddziaływuje na wierzchnie warstwy naskórka przyczyniając się do wygładzenia skóry, poprawienia jej struktury i kolorytu oraz zmniejszenia rogowaceń. w miarę dalszego stosowania zniszczony i zrogowaciały naskórek np. częstym kontaktem ze słońcem, ulega wymianie i staje się bardziej spoisty i młodszy, zmniejsza się bowiem liczba nieprawidłowych i uszkodzonych komórek skóry. Dzięki lekkiemu działaniu złuszczającemu i normalizującemu, wierzchnia, zgrubiała warstwa naskórka zostaje zredukowana, co w początkowej fazie stosowania retinolu powoduje zwiększoną wrażliwość na promieniowanie słoneczne i potrzebę ochrony. w dalszej kolejności w wyniku regulanego stosowania, retinol wpływa na głębsze warstwy skóry przyczyniając się do zwiększenia produkcji białek skóry (kolagenu i elastyny) odpowiadających za jej jędrność, jednocześnie ma zdolność reperowania i odbudowy już zniszczonych włókien kolagenowych i elastycznych. Poprawiona zostaje również budowa i działanie żywej warstwy skóry, która umożliwia łączność naskórka ze skórą właściwą i odpowiada za odpowiednie odżywienie i regenerację skóry. Dodatkowo retinol stymuluje produkcję kwasu hialuronowego w skórze, którego ilość spada wraz z wiekiem i który jest odpowiedzialny za prawidłowe nawodnienie komórek skóry. Dzięki tym właściwościom, po kilku miesiącach zastosowania retinol powoduje ogólne pogrubienie skóry oraz jej renowację i wymodelowanie. Skóra staje się wyraźnie jędrniejsza i pełniejsza, bardziej elastyczna, zanikają drobne zmarszczki, spłycają się zmarszczki głębokie i mimiczne, poprawiają się rysy twarzy i jej kontur. 9

10 retinol nie tylko wpływa na zwiększenie produkcji kolagenu i elastyny, ale również prewencyjnie zapobiega ich rozkładowi poprzez hamowanie działania enzymów klasy metaloproteinaz, które indukowane promieniowaniem słonecznym powodują rozkład białek skóry. retinol to również składnik rozjaśniający plamy, odpowiedni w pielęgnacji skóry z przebarwieniami posłonecznymi, hormonalnymi i melasmą. Przebarwienia zanikają stopniowo w miarę regularnego i długotrwałego stosowania produktów z odpowiednią dawką retinolu. Kuracja retinolem przez kilka miesięcy (minimum 6 miesięcy) pomaga zredukować nawet intensywne przebarwienia. Cera staje się mniej ziemista, nabiera zdrowszego kolorytu. Retinol sprzyja również redukcji przebarwień pozapalnych np. przebarwień potrądzikowych lub po urazach. Mechanizm działania rozjaśniającego retinolu polega na regulacji procesu złuszczania i odnowy naskórka oraz wpływie na same melanocyty, czyli komórki produkujące brązowy barwnik skóry. Retinol powoduje zmniejszenie rozmiaru melanocytów oraz redukcję ilości melaniny - barwnika skóry, który produkowany w nadmiarze powoduje tworzenie niechcianych przebarwień. retinol wykazuje także działanie przeciwzapalne i sprzyja gojeniu. retinol oprawia również system odpornościowy skóry, dzięki temu pomimo początkowego zwiększenia wrażliwości skóry na słońce, w miarę regularnego stosowania zwiększa naturalne mechanizmy chroniące skórę przed działaniem słońca. retinol poprawia ukrwienie skóry, regulując tym samym proces odżywienia i dotlenienia skóry oraz nadając jej zdrowy odcień. retinol to również składnik odpowiedni w pielęgnacji skóry tłustej i trądzikowej. Jako czynnik normalizujący reguluje ilość wydzielanego łoju, zmniejsza przetłuszczanie, redukuje tendencje do tworzenia zaskórników i wyprysków, zwęża ujścia porów skóry. ze względu na regulację pracy gruczołów łojowych, w przypadku cery suchej, w początkowej fazie kuracji, retinol może powodować przejściowe poczucie suchości. W miarę dalszej kuracji, retinol sprzyja produkcji czynników nawilżających skórę, dlatego w ogólnym rozrachunku stopień nawilżenia skóry ulega poprawie i wzrostowi. Regulujące działanie retinolu sprawia, że jest on wykorzystywany także do pielęgnacji cer atopowych, z łuszczycą, z trądzikiem różowatym, dermatozami itp. Podstawowe efekty działania retinolu, zastosowanego w odpowiedniej dawce: poprawa struktury i spoistości naskórka, wygładzenie skóry i redukcja zrogowaciałej warstwy naskórka, cofanie objawów fotostarzenia skóry, zastąpienie uszkodzonych słońcem i czynnikami zewnętrznymi komórek skóry, zdrowymi i prawidłowo uformowanymi, ogólne pogrubienie i renowacja skóry (dzięki zwiększeniu produkcji i zreperowaniu włókien kolagenu i elastyny), poprawa nawilżenia skóry (dzięki stymulacji produkcji kwasu hialuronowego), rozjaśnienie przebarwień posłonecznych i hormonalnych, poprawa odporności i procesu gojenia skóry, regulacja produkcji łoju i redukcja zmian trądzikowych,w tym blizn potrądzikowych, zwężenie porów skóry, które z wiekiem stają się bardziej widoczne, poprawa ukrwienia i kolorytu skóry, wygładzenie i zmniejszenie zmarszczek, w tym tzw. kurzych łapek wokół oczu oraz zmarszczek mimicznych, poprawa konturu twarzy, możliwe zmniejszenie widoczności naczynek i cieni pod oczami, dzięki pogrubieniu cienkiego naskórka. Kosmetyki z retinolem i ich efektywność: Aby produkty z retinolem mogły działać skutecznie, muszą spełniać dwa podstawowe warunki: 10

11 1. Formuła i opakowanie kosmetyku muszą zagwarantować stabilność wrażliwego retinolu. Niestabilność retinolu, jest jednym z głównym problemów jego zastosowania w kosmetyce. Oferowany modyfikowany retinol wykazuje niezwykle wysoką stabilność oraz odporność na światło, wysoką temperaturę oraz utlenianie. Badania wykazały, że oferowana forma retinolu nie ulega rozkładowi pod wpływem światła słonecznego. Tradycyjny retinol ulega rozkładowi już po godzinie od ekspozycji na promieniowanie słoneczne, oferowany modyfikowany retinol nawet po tygodniu nie uległ minimalnej stracie. Retinol ten nie wymaga zastosowania specjalnych opakowań. 2. Kosmetyk musi zawierać odpowiednio wysokie stężenie czystego retinolu, nie niższe niż 0.25% (max. do 1%). Niestety większość gotowych kosmetyków z retinolem obecnych na rynku nie podaje faktycznego stężenia retinolu, gdyż wg. niezależnych danych ilość retinolu to śladowe dawki wynoszące od 0.04 do 0.07% retinolu. Takie dawki retinolu nie oferują praktycznie żadnych biologicznych efektów. Oferowany retinol ma postać przezroczystego, bezzapachowego olejku. Retinol jako składnik rozpuszczalny w tłuszczach, został zawieszony w bazie neutralnego, frakcjonowanego oleju kokosowego otrzymywanego w wyniku naturalnej obróbki oleju kokosowego. Olej ten zawiera tylko frakcję trójglicerydów o średniej długości łańcucha (MCT), które są płynne w temp. pokojowej. Trójglicerydy są naturalnymi składnikami bariery lipidowej naskórka. Frakcjonowany olej kokosowy jest lekki, nietłusty, niedrażniący i stabilny. Uznaje się go za olej o niskim stopniu komedogenności. Olej ten jest zaliczany do łagodnych i często stosowany w produktach dla alergików. Witamina E (tokoferol) Nazwa wg. INCI: Tocopherol, Helianthus Annuus Seed Oil Funkcja: substancja aktywna, przeciwzmarszczkowa, antyoksydant Pochodzenie: Roślinne Substancje aktywne: Postać: żółto-brązowy, gęsty olejek, o charakterystycznym zapachu Sugerowane stężenie w 0.1% - 1% kosmetykach: Rozpuszczalność: w tłuszczach Witamina E (tokoferol) tokoferol d-alfa, tokoferol d-beta, tokoferol d-gamma, tokoferol d- delta, triacyloglicerole Witamina E to grupa ośmiu rozpuszczalnych w tłuszczach związków chemicznych z grupy steroli. Najbardziej rozpowszechniony jest α-tokoferol wykazuje też największą aktywność. Witamina E nazywana bywa witaminą płodności lub młodości. Naturalnym źródłem tej grupy witamin są oleje roślinne, np. olej z kiełków pszenicy, sojowy i rzepakowy, oliwa z oliwek. Występuje również w niektórych świeżych roślinach, takich jak sałata, koniczyna, lucerna oraz w ziarnach zbóż, orzechach, nasionach słonecznika, ziarnach sezamu, jajach i dyni. Bogate w nią są również mięso i jego przetwory. Po posiłku wchłania się w 20-60% w przewodzie pokarmowym, co zależne jest od zawartości tłuszczów oraz prawidłowego funkcjonowania trzustki. W organizmie ludzkim w osoczu krąży w połączeniu z lipoproteinami, wchodzi w skład błon komórkowych i struktur wewnątrzkomórkowych (np. buduje błony mitochondrialne). Magazynowana jest w tkance tłuszczowej. Dobrze przenika do mleka matki, ale słabo pokonuje barierę krew-łożysko. 11

12 Właściwości i działanie witaminy E na skórę: najskuteczniejszy antyoksydant i wymiatacz wolnych rodników rozpuszczalny w tłuszczach, stosowana zewnętrznie wnika głęboko w skórę, chroniąc przed stresem oksydacyjnym wszystkie składniki tłuszczowe skóry, zapobiega fotostarzeniu, czyli przedwczesnemu starzeniu skóry spowodowanemu niekorzystnym dzialaniem promieniowania słonecznego oraz chroni przed zamianami nowotworowymi skóry, wspomaga ochronę skóry przed promieniowanem UV, wpływa na podwyższenie wartości faktora SPF, chroni przed poparzeniem słonecznym, łagodzi rumień i podrażnienie oraz wzmacnia naturalne własności ochronne skóry, regeneruje zniszczenia skóry spowodowane niszczącym działaniem promieniowania UV oraz chroni przed zamianami nowotworowymi skóry, działa przeciwzapalnie, sprzyja gojeniu i regeneracji uszkodzononego naskórka, poprawia barierę lipidową naskórka, która ulega osłabieniu z wiekiem, dzięki czemu skóra staje się lepiej nawilżona, bardziej elastyczna, wygładzeniu ulegają drobne zmarszczki, gamma-tokoferol hamuje nadmierną produkcję melaniny, dzięki czemu zapobiega tworzeniu przebarwień oraz zmniejsza już istniejące plamy. Działanie witaminy E w preparatach kosmetycznych Tokoferol działa efektywnie w kosmetykach zawierających filtry przeciwsłoneczne, ponieważ ma zdolność podwyższania faktorów ochronnych Zapewnia ochronę przed utlenieniem i zniszczeniem lipidy naskórka, włókien kolagenowych oraz elastyczności skóry. Ponadto może skutecznie łagodzić podrażnienia dosłoneczne, jak również wywodzące się z poparzeń, a także działać przeciwzapalnie oraz przeciwobrzękowo. Dobrze wnika w skórę i odżywia ją. Przyczynia się do hamowania procesów starzenia się skóry przez to, że wbudowuje się w cement międzykomórkowy naskórka i błony jego komórek. W kremach może zwiększać elastyczność skóry, jej nawilżenie, ujędrnienie, gładkość oraz napięcie. Przez to, że normalizuje powstawanie kolagenu, powstrzymuje zbyt duży wzrost tkanki łącznej i jej nadmierne sieciowanie Wzmaga także możliwości wiązania wilgoci w skórze. Może być również stosowany w leczeniu kontaktowego zapalenie skóry z przebarwieniami. Pochodne tokoferoli również są stosowane w preparatach kosmetycznych. Jako przykład można podać linolenian α-tokoferolu, który wbudowuje się w lipidy naskórka, wykazując długotrwały efekt nawilżający i promieniochronny. Bardzo często wykorzystywany jest octan tokoferolu, który jest trwałym, aktywnym składnikiem, odpornym na światło i działanie tlenu. Ostatnio stosowany jest w produktach promieniochronnych acetylosalicylan tokoferolu, który jest również łatwo wchłaniany przez skórę i włosy. Ze względu na swoje właściwości tokoferole znalazły szerokie w kosmetykach, gdzie często stosowana jest mieszanina α, β, γ, δ-tokoferoli. W różnych wyrobach stosowane są formy różniące się zawartością procentową, dodatkiem solubilizatorów czy dodatków stabilizujących. Dość istotne jest to, iż związki te są łatwo absorbowane przez skórę zarówno z roztworów alkoholowych, olejowych jak i emulsji. W niskich stężeniach witamina E może wykazywać jedynie działanie ochronne w stosunku do innych składników. W preparatach zawierających nienasycone kwasy tłuszczowe, witamina E jest stosowana jako dodatek stabilizujący ze względu na właściwości antyutleniające. Omawiane związki można odnaleźć m.in. w składzie: kremów i mleczek kosmetycznych, szminek, kosmetykach do pielęgnacji paznokci, preparatach o działaniu promieniochronnym, kosmetykach do włosów. Kosmetyki zawierające witaminę E powinny być chronione przed dostępem światła i tlenu. Z tego względu, często stosowany jest już wcześniej wspomniany octan tokoferolu, który jest bardziej trwały 12