Fan fiction każdy pisać może

Transkrypt

1 Magdalena Kuczek Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie W kręgu grafomanów, czyli Fan fiction każdy pisać może Niektórzy fani chcą czegoś więcej niż oryginalnego materiału źródłowego. Ich zdaniem występuje w nim jakiś brak, a sama historia budzi oczekiwania, które nie zostały spełnione. Siąść, przymknąć oczy i w ciszy posiedzieć kilka minut. Uspokajam wtedy myśli, usuwam zbędne i robię miejsce dla Wena. Brzmieć może dziwnie, ale to działa. Wtedy o wiele łatwiej przychodzi mi wymyślanie dalszych losów bohaterów książki, którą piszę, bo Wen przychodzi i zajmuje przygotowane miejsce tak powstaje fan fiction według Xantrosa, jednego z twórców opowiadań fanowskich. Czym jest fan fiction? Opowiadania fanowskie, czyli fan fiction lub fanfiki, to utwory literackie, których bohaterowie bądź akcja są zapożyczeni z jakiejś książki, filmu, gry, komiksu etc. Innymi słowy - to przedłużenie utworu oryginalnego, stworzone przez twórczego fana. Zjawisko to w Stanach Zjednoczonych oraz na zachodzie Europy zostało już dawno zdefiniowane, w Polsce tymczasem wciąż nie ma jego systematycznej, naukowej analizy. Jedną z przyczyn wydaje się niewątpliwie o wiele mniejszy w naszym kraju zasięg zjawiska fan fiction oraz o wiele mniejsza liczba fanówtwórców. Dzięki twórczości fan fiction fani manifestują swoje uwielbienie dla danego utworu oraz niezwykle intensywny kontakt z danym produktem/gatunkiem. Pozwala to na dalszą intensyfikację kontaktów ze zjawiskiem, na identyfikację z nim i na przeżywanie przyjemności wynikającej obcowania z nim.

2 Kim jest fan i fan-twórca? Słowo fan jest skrótem słowa fanatyk, które pochodzi od łacińskiego słowa fanaticus. Fanaticus to termin religijny, znaczący dosłownie służącego w świątyni, wielbiciela. Z czasem zaczęło być używane do określenia przesadnego i irracjonalnego entuzjasty. Według badań zaledwie jeden procent fanów decyduje się na własną twórczość (zostają fan-twórcami), kolejne dziewięć procent jest komentatorami, a około dziewięćdziesięciu procent to bierni odbiorcy. Według badań CBOŚ przeciętny polski fan-twórca ma dwadzieścia osiem lat, jest samotnym mężczyzną, który w internecie poszukuje wrażeń i zaspokojenia emocjonalnych potrzeb. Można doszukać się wyraźnych różnic w twórczości kobiet i mężczyzn. Fanfiki tworzone przez mężczyzn to zazwyczaj karykatury oryginałów, podczas gdy kobiety odwołują się do przeżyć psychicznych bohaterów, analiz sytuacji itp. Dlaczego fan fiction? Co ciekawe, nie zastanawiałam się nad tym, dlaczego piszę. Uznałam, że tak ma być. Ale piszę, bo to po prostu lubię. Rzadko publikuję swoje prace, z kilku powodów, które jednak zachowam dla siebie. Pisanie mnie też odstresowuje. Lubię tworzyć, bo kiedy tworzę, mam świadomość, że panuję nad tym moim światem, że to ja kontroluję to, co się tam dzieje. I piszę też dlatego, że to mam w genach... tłumaczy Greta, kolejna z twórczyń fanfików. Przekształcenia postaci w taki sposób, jaki dana osoba uważa za najlepszy, zaspokojenie pragnienia samorealizacji to tylko niektóre powody, dla których fani tworzą opowieści. Autorzy fan fiction nieraz spotykają się z zarzutem nieoryginalności albo lenistwa. Korzystają oni bowiem z cudzych pomysłów, postaci, świata. Ale jest też druga strona medalu. Fan fiction jest niejako uzupełnieniem i pogłębieniem kanonu. Na przykład w świecie Harry ego Pottera jest wiele niewykorzystanych postaci, dlatego tworzone są alternatywy i ciągi dalsze. Wreszcie fantwórcy piszą dlatego, że chcą jakby jeszcze głębiej zanurzyć się w danym świecie, poszperać w nim, eksplorować go. Przedłużyć przyjemność płynącą z książki czy filmu. Co więcej - fanfik daje możliwość niejako przejścia od razu do sedna problemu, jaki chcemy poruszyć, bez żmudnego wprowadzania czytelnika w świat przedstawiony. Ten świat już jest znany a zatem nikomu nie trzeba go tłumaczyć. Bohaterowie z Harry ego Pottera są lepiej znani niż postacie historyczne, więc tekst np. o zwycięzcach i przegranych będzie bardziej zrozumiały, gdy osadzony zostanie w świecie Rowling. Wśród innych przyczyn należy wymienić oczekiwanie na kolejny tom cyklu jak np. w przypadku Harry ego Pottera : najwięcej fan fiction powstało w tym właśnie okresie. Kolejny

3 powód to rozczarowanie po ukazaniu się szóstego tomu wymienionego wyżej tytułu w sieci zaroiło się od alternatywnych wersji przygód czarodzieja. Podobnie było, gdy fani odczytali epilog tomu siódmego pojawił się twórczy bunt w kierunku takiego, a nie innego rozwiązania (fani, jak widać, nie lubią cukierkowych zakończeń). Jeszcze jednym motywem są tzw. pairingi, czyli związki pomiędzy postaciami. Tu pojawiają się różne zmiany, konfiguracje, słowem: zależnie od dobrej lub złej woli oraz preferencji literackich twórcy fanfików. Wiąże się to z kolejną kwestią: popularność związków homoseksualnych (tzw. slashów) w opowiadaniach fanowskich. Przeważają związki gejowskie, trudno natomiast doszukać się związków pomiędzy bohaterkami. Fandom a fan fiction Fandomem określa się zwykle ludzi aktywnie uczestniczących w klubach fanowskich, konwentach fantazy lub w internetowych dyskusjach. Termin ten, mimo że powszechnie używany do określenia fanów fantastyki, można również zastosować wobec fanów innych gatunków i produktów. Spotkać możemy fanów filmowych (np. fanów filmu Shrek), seriali telewizyjnych (Doktor House, Zagubieni), książek (Harry Potter), komiksów i innych zjawisk z dziedziny kultury popularnej. To, co odróżnia członków fandomu od reszty zwykłych odbiorców treści kultury popularnej, to niezwykłe zaangażowanie i zainteresowanie każdym niemal aspektem i detalem czego, co uwielbiają. Fandomy mają niezwykły wpływ na twórczość fanów. Przykładem jest sposób patrzenia na postać Snape a z Harry ego Pottera. Według rzeszy fanek z jednego klubu jest to bohater tragiczny, całkowicie poświęcający się swojej misji, zakochany w zmarłej matce Harry ego Pottera, magiczny duplikat doktora House a. Tak więc z postaci na wskroś negatywnej staje się bohaterem pozytywnym, a nawet ofiarą, której należy się współczucie. - Snape płakał. Cicho i dumnie: z wyprostowanymi plecami, zaciskając palce na drzwiach samochodu z taką siłą, że jej ścięgna były napięte jak do ciosu; z wargami mocno zaciśniętymi, z oczami zamkniętymi ale powoli łzy wypływały z ich kącików, zdradzając go na równi z lekkim drżeniem ramion to fragment fanfiku Harry vs. Snape autorstwa maggie_magdy. Z powodu wymogów stawianych przez członków fandomów pisanie w tego rodzaju klubach jest bardzo trudne i być może właśnie to wydaje się przyczyną, dla której polscy fani fantastyki bardzo rzadko je tworzą. Na palcach jednej ręki można policzyć teksty związane z twórczością Jacka Piekary czy Andrzeja Pilipiuka, zresztą dzieła obcojęzyczne też nie cieszą się popularnością wśród polskich fan-twórców.

4 Po co pisać? - Fan fiction są, wbrew pozorom, całkiem niezłą wprawką przed prawdziwym pisaniem. Pisze się to to w miarę lekko, przyjemnie, masz wyznaczone pewne granice... oczywiście, jeśli jesteś kreatywny, i tak je obejdziesz. tłumaczy Zły wampir, użytkownik jednego z forów. - Pisanie fan fiction wyostrza wyobraźnie, w końcu wielu wielkich pisarzy zaczynało jako fani zauważa Guest_yager_*, kolejny z forumowiczów. Fanfiki wskazują na niezwykłą więź, która łączy fana ze zjawiskiem kultury popularnej, na którym opiera się jego twórczość. Są również świadectwem doskonałej znajomości książki, filmu, serialu czy gry, do których nawiązują. Niejednokrotnie twórcy fan fiction w takim stopniu potrafią naśladować styl autora oryginału, że powstające fanfiki można nazwać pastiszami, czyli pozbawionymi ducha podróbkami. Do kuriozalnej sytuacji doszło w Chinach, gdzie fani, nie mogąc doczekać się oficjalnej publikacji siódmej i ostatniej części popularnej serii, Harry Potter and the Deathly Hallows, stworzyli jej własną, nieautoryzowaną wersję. Ukazała się ona na dziesięć dni przed światową premierą książki w języku angielskim i poza tytułem, w żadnym szczególe nie pokrywająca się z treścią napisanego przez J. K. Rowling bestsellera. Fan fiction nie jest zjawiskiem nowym, nawet prof. Kazimierz Wyka parał się tego rodzaju twórczością, tworząc szereg pastiszów wydanych w książce pt. Duchy poetów podsłuchane. Znane są także kontynuacje cyklu Pana Samochodzika autorstwa Pilipiuka. - Nawiązywanie do twórczości Zbigniewa Nienackiego jest w pewnym sensie kradzieżą pomysłu, ale gorsze byłoby, gdyby Pan Samochodzik umarł wraz z nim tłumaczy Andrzej Pilipiuk, zaznaczając, że wydawnictwo wykupiło prawa autorskie od żony Nienackiego. Również Andrzej Sapkowski popiera tego rodzaju działalność. Na stronie sygnowanej jego nazwiskiem znajduje się około trzydziestu fanfików nawiązujących głównie do sagi wiedźmińskiej. Każdy pisać może Wraz ze wzrastającą dostępnością internetu fanfiction staje się coraz bardziej popularny. Jedną z największych i najdłużej działających stron, stworzoną tylko i wyłącznie jako składowisko tego typu twórczości, jest Na tym portalu swoje twory zamieszczają ludzie z różnych części świata, reprezentujący różne fandomy: od serialowych i filmowych, przez książkowe i komiksowe, aż po te z mang i anime. Miliony (i ta liczba z każdym dniem rośnie!) fanfików zamieszczonych na stronie to dzieła twórczych fanów Harry ego Pottera (ponad 706 tysięcy) Na drugim miejscu pod względem statystyk plasuje się cykl Zmierzch (więcej niż 217 tysiące) oraz seria Percy Jackson (ok. 61 tysięcy). Zamieszczane opowiadania fanowskie są nie

5 tylko w języku angielskim, znajdą się także teksty w języku polskim, rosyjskim, hiszpańskim, a nawet hindi. Setki nieoficjalnych stron fanów, różnego rodzaju fora i czaty oraz udział w grupach dyskusyjnych mają charakter otwarty. Oznacza to, że każdy może zamieścić swój tekst. Parafrazując słowa śpiewanej kiedyś przez Jerzego Stuhra piosenki, obecnie pisać każdy może, trochę lepiej lub trochę gorzej. Ze względu na to spotyka się teksty różnej jakości. Wśród internautów szerzy się opinia o panującej epidemii bylejakości. - Jakość przechodzi w ilość martwi się forumowicz Reblik. Co dalej? Pewne objawy rodzącego się fenomenu twórczości fan fiction widać w naszym kraju już od dawna, wystarczy poszukać w internecie, aby natknąć się na setki polskich stron i forów fanowskich. Znaleźć można mnóstwo klubów fanowskich skupiających wielbicieli popularnych, zarówno polskich, jak i zagranicznych zjawisk kultury popularnej. W Polsce można się również natknąć na fanów-twórców fan fiction. Ruch tych osób jest dosyć prężny. Najbardziej aktywnymi twórcami są fani Gwiezdnych Wojen, Star Treka, Shreka i Harry ego Pottera. Tworzone przez nich strony internetowe, podobnie do tych powstałych na Zachodzie, zawierają oprócz opowiadań również obrazy, ścieżki dźwiękowe, filmy video. Podkreślić trzeba przy tym zjawisko fandomów on-line oraz rolę internetu w aktywności i twórczości fanów. Choć ruch fanowski rozpoczął się u nas w kraju po transformacji ustrojowej, to jednak etap dojrzałego fanizmu dopiero przed nami.