Tomáš Adamec Miroslav Lysek

Transkrypt

1 Tomáš Adamec Miroslav Lysek Šenov Václavovice Řepiště Vratimov Sedliště Žabeň Paskov Kaňovice

2

3 Autor textů: Tomáš Adamec Autor fotografií: Miroslav Lysek

4 Słowo wstępne Cieszy mnie niezmiernie fakt, iż jestem autorem słowa wstępnego pierwszej książki na temat Regionu Bramy Śląskiej. Publikacja prezentuje w sposób ścisły, dokładny, a jednocześnie bardzo malowniczo wszystkie 8 miast i gmin, wchodzących w skład naszego mikroregionu. Na niemalże siedemdziesięciu stronach książki zaprezentowana jest zarówno historia, jak i współczesność regionu, a wszystko to wzbogacone ciekawymi tekstami autorstwa dra Tomasza Adamca oraz urokliwymi zdjęciami inżyniera Mirosława Lyska. Przerzucając kartki tej ciekawej publikacji byłem mile zaskoczony, jak wiele przepięknych miejsc znajduje się wokół naszych domów, ile potężnych drzew niemalże sięga samych chmur w naszych gminach i jak wiele najróżniejszych pomników możemy ujrzeć i podziwiać podczas spaceru. Czytając poszczególne teksty zdobyłem wiele nowych informacji i byłem zaskoczony, jak wiele wspólnych odnośników mają nasze gminy: począwszy od wspólnych właścicieli ziemskich, którzy niegdyś byli właścicielami tych posiadłości, począwszy od przeszłości rolniczej, która w XIX i XX wieku przenikała do rozwoju pobliskiego uprzemysłowionego regionu Ostrawska (wydobywanie węgla, produkcja żelaza w hutach, produkcja celulozy), poprzez liczne działania związkowe z początku XX wieku, a kończąc na współczesnym potencjale jakości mieszkań i turystyki wiejskiej w pobliżu dużych miast w okolicy. Obszar Regionu Bramy Śląskiej ma powierzchnię 71,5 km kwadratowych, a żyje tutaj obywateli, co czyni gęstość zaludnienia wynoszącą 320 mieszkańców przypadających na jeden kilometr kwadratowy. Współczesny krajobraz do złudzenia przypomina pierwotny krajobraz z tzw. rozproszoną śląską zabudową domków jednorodzinnych, wzbogacony gęstą zabudową nowych zabudowań rodzinnych. Cały obszar, czyli obywatele i miejscowe samorządy są w chwili obecnej pod dużym naciskiem ze strony właścicieli gruntów, biur nieruchomości jak również potencjonalnych inwestorów budowlanych, którzy mają na celu rozbudowę tego terenu, głównie kosztem wysokiej jakości ziemi rolnej. Plany zagospodarowania przestrzennego gmin wytyczają dalsze działki budowlane przeznaczone pod zabudowę domów. Na polach i łąkach powstają nowe budowy, a krajobraz w ten sposób zmienia swoje oblicze w sposób nieodwracalny. Uważam, iż konieczne jest, by poważnie się zastanowić nad kwestią, ile jeszcze domów jest w stanie przyjąć nasz obszar, ilu nowych obywateli, ile usług jesteśmy w stanie zaoferować nowym mieszkańcom, czy ciągle kontynuowane prace budowlane nie przebiegają kosztem jakości życia i głównie czy wykorzystujemy potencjał obszaru w sposób odpowiedni i ekonomiczny. Miejmy nadzieję, że również nasze dzieci i wnuki będą miały okazję pokazać następnym pokoleniom te piękne miejsca, o których czytamy w niniejszej publikacji - czy będzie jeszcze okazja zabrać dzieci na spacer na pobliskie pola, łąki, do lasu czy też nad rzekę Ostrawicę, i że też ich dzieci przejawią chęć i wolę zamieszkania tutaj. Publikacja ta nie ma na celu być rzetelną encyklopedią. Tak samo nie będzie ona książką o historii naszych gmin. Życzyłbym jej w dniu narodzin, by stała się miłym i mile widzianym gościem biblioteczki każdego jej Czytelnika, by potrafiła pokazać znajomym Czytelnika okolicę Jego miejsca zamieszkania, żeby dzieciom pomogła zdobyć podstawowe informacje o miejscu, w którym żyją. I byłbym bardzo szczęśliwy, by miejsca opisywane w tejże publikacji można było nadal znaleźć wokół naszych domów także po dwudziestu, trzydziestu latach. Życzę Państwu przyjemnego spędzenia czasu w miłym towarzystwie tejże książki. Rostislav Kožušník przewodniczący związku gmin Regionu Brama Śląska. 4

5 - Rynek z ratuszem i fontanną Velikost území: 16,63 km 2 Počet obyvatel k : 5 974

6 Gmina Šenov (Szenów) Dokładna data założenia Šenova nie jest znana, jednak zdaniem historyków istnieje duże prawdopodobieństwo, iż gmina powstała już w dwunastym stuleciu, aczkolwiek wzmianka o niej pojawiła się w dokumencie założenia dopiero na początku czternastego wieku, gdzie wymieniona jest wspólnie z innymi wsiami diecezji wratysławskiej obciążonymi obowiązkiem płacenia dziesięciny. Dokument założenia dochował się tylko w postaci kopii bez podania daty, jednak panuje ogólne przekonanie, iż dokument ów został spisany mniej więcej w roku Nazwa gminy podana jest jako Sonow. Spośród wielu panów, którzy pojawili się w gminie w pierwszych stuleciach, na plan pierwszy w źródłach wysuwa się dynastia Šašków z Šenova, o których wzmianka pojawia się w dochowanych dokumentach po raz pierwszy w roku W 1531 roku tutejsze majątki skupili Sedlničtí z Choltic i z nimi też idą w parze początki zamku w Šenově. Ostateczną postać zamku zapewnili w drugiej połowie szesnastego stulecia dopiero następni właściciele Skrbenští z Hříště. Losy zamku były bardzo smutne. Można się o nich dowiedzieć z miejscowej kroniki, gdzie tekst urozmaica kilka zdjęć ruin zamkowych. Budynek od początku dwudziestego stulecia nie był zamieszkały, ówcześni właściciele zamku rodzina Larisch-Mönich gościła w murach zamku tylko bardzo rzadko. Zamek nie był odpowiednio utrzymywany, co też doprowadziło do jego stopniowego upadku. W latach 1915 oraz 1916 wywieziono z zamku wszelkie wartościowe rzeczy, w tym również meble, obrazy czy książki, które przewieziono do pałacu w Raju przy Frysztacie. Jeszcze w okresie wojennym w murach zamkowych znaleźli schronienie węgierscy żołnierze, po wojnie czechosłowackie oddziały wojskowe i wreszcie robotnicy z dużych gospodarstw rolnych. Jednak żadna z tych grup nie traktowała pałacu jak zabytku kultury. W czasie srogich zim posłużyło za opał wszystko, co tylko było pod ręką, a więc meble, ramy drzwi, zadaszenie i belki. Tak więc w bardzo krótkim czasie pałac przeistoczył się w ruinę, a w roku 1927 wydano zezwolenie na zburzenie pałacu. Pozostał tylko dawny budynek administracji, w którym znajduje się obecnie Podstawowa Szkoła Artystyczna Wilhelma Wünscha, oraz park założony na początku dziewiętnastego stulecia. Zatrzymajmy się jednak przez chwilę przy nazwisku Wilhelma Wünscha. Ów chyba najbardziej znany rodak z Šenova, malarz, grafik i ilustrator urodził się w roku 1900 w rodzinie górniczej, a temat górników oraz środowiska górniczego stał się jednym z głównych motywów jego twórczości. Jego dzieła w sposób bardzo trafny uchwyciły życie wieśniaków w kraju ojczystym, w ścisłym kontakcie z przyrodą. Krótko przed śmiercią w roku 1984 został mianowany artystą narodowym. Jednak nie był jedynym rodakiem, którego znaczenie przekroczyło granice miasta. W Šenově urodził się również Józef Bilan ( ), tworzący pod pseudonimem Šinovsky. Autor kilku książek o tematyce miasta, kraju ojczystego, pracownik wydawniczy oraz regionalny działacz komunistyczny. Z Šenovem kojarzy się również nazwisko współczesnego popularnego pisarza i miłośnika tajemnic Arnošta Vašíčka. Na obszarze parku zamkowego znajduje się najbardziej znaczący zabytek architektoniczny Šenova barokowy kościół Opatrzności Bożej z roku 1764, określany często mianem perły Śląska. Wspaniały 6

7 trójwieżowy budynek zachwyca już na pierwszy rzut oka nie tylko swoją postacią, ale również bardzo gustownym osadzeniem w krajobrazie. Tak samo wnętrze kościoła może zachwycić niejednego odwiedzającego. Zwiedzający mogą podziwiać przepiękny ołtarz wykonany z marmuru kararskiego z Włoch, renesansowy miedziany żyrandol czy też kilka cennych obrazów pędzla Jana Jablonskiego: jeden uwiecznia Karola Wielkiego, który nakazuje obalać pogańskie bożki, a na ich miejscu budować kościoły chrześcijańskie. Na dalszym obrazie można zobaczyć świętego Jana Nepomucena, świętą Jadwigę oraz Pietę (Maria z martwym synem Jezusem na kolanach). Nazwisko autora kolejnego obrazu przedstawiającego patrona górników czyli świętą Barbarę, jest niestety nieznane. Częścią wyposażenia wewnętrznego są również cztery kamienie nagrobne przedstawiające głównych członków dynastii Skrbenskich, która panowała w majątkach Šenovskich całe trzy długie stulecia, czyli do roku W Šenově znajdują się ponadto inne zabytki kościelne. Chodzi przede wszystkim o murowaną kaplicę kościoła ewangelickiego wyznania augsburskiego z roku 1896 oraz kościół Czeskobraterskiego Kościoła Ewangelickiego. Kamień węgielny położono pod koniec czerwca 1936 roku, a rok później było możliwe wyświęcenie kościoła. Możemy tutaj znaleźć trzy rzeźby o tematyce religijnej: rzeźba świętego Jana Nepomucena, świętego Antoniego (umieszczone w pobliżu budynku tak zwanej starej szkoły) oraz świętego Floriana (na skrzyżowaniu dróg Lipowej i Kasztanowej). Gmina Šenov szczyci się nie tylko zabytkami architektonicznymi, ma także wspaniałą przyrodę. Rzeka Lučina (Łucyna) utworzyła wzdłuż swego koryta wiele meandrów, które zostały włączone do terytorialnego systemu stabilności ekologicznej. Wokół rzeki i jej dopływów zbudowano w przeszłości niejeden staw. Jednak do dziś dochowały się tylko nieliczne. Większość z nich ustąpiła miejsca łąkom czy też infrastrukturze. Największym z obecnych stawów jest staw wojskowy, nieco mniejszy jest natomiast Staw Košťálovski. Kiedy w 1998 roku Šenov stał się miastem, zaistniała konieczność założenia muzeum miejskiego. Muzeum znalazło niezbędne zaplecze najpierw w budynku przedszkola, gdzie z inicjatywy miłośników historii oraz dzięki ich darom powstała podstawowa stała ekspozycja oraz pomieszczenie na okazyjne wystawy i wykłady. W roku 2010 ekspozycję przeniesiono do budynku dawnej szkoły podstawowej (stara szkoła) przy kościele Opatrzności Bożej. Muzeum wydaje między innymi Dziennik Muzeum Šenova. Ze względu na ograniczone możliwości w nowym muzeum nie ma miejsca na stałą ekspozycję. Dobrym przewodnikiem po ciekawostkach miasta jest Szlak nauczania Šenova, który powstał w roku Ma dwa obwody. Mały obwód jest długi 1,5 km, prowadzi ulicami miasta i ma 6 postojów przy zabytkach historycznych. Duży obwód, wynoszący 10 km, zapoznaje zwiedzających na siedmiu różnych miejscach z ciekawostkami przyrody w okolicach miasta, a jeden z punktów postoju jest na Skrbeni, gdzie można podziwiać cztery małe wiatraki z lat

8 Krzyż Misyjny przy kościele Kościół parafialny Opatrzności Bożej 8 8 Fragment wieży kościelnej Wieża kościelna z Okiem Bożym Rzeźba św. Jana Nepomucena Rzeźba św. Antoniego

9 Kaplica ewangelicka cerkwi wyznania augsburskiego Krzyż na ulicy Březůvka Rzeźba św. Floriana Jedna z dwu wieżyczek wejściowych do parku zamkowego Obraz św. Anny w wieżyczce wejściowej Kościół Czeskobrackiej cerkwi ewangelickiej 9 9

10 Dawny budynek administracyjny zamku ze szczegółami sgraffito Wilhelma Wünscha, obecna siedziba artystycznej szkoły podstawowej imienia Wilhelma Wünscha << Szczegóły dotyczące techniki dekoracyjnej sgraffito << Stała wystawka muzeum w Szenowie Hol wejściowy w budynku Biblioteki oraz szenowskiego muzeum

11 Budynek urzędu miasta Pomnik pamięci ofiar wojen światowych Lipa drzewo tysiąclecia zasadzona w roku 2002 Budynek szkoły podstawowej 11 11

12 Studzienka w lesie Bobczok przy czwartym przystanku dużego Szlaku Naukowego Czwarty przystanek dużego Szlaku Naukowego las Bobczok Wiatrak przy ulicy K Trati Drogowskaz turystyczny na Szlaku Naukowym Tablica informacyjna siódmego przystanku dużego okręgu Szlaku Naukowego 12 12

13 << Park zamkowy, powstał pod koniec XVII stulecia, z bardzo rzadkimi gatunkami drzew << Widok na kościół z parku zamkowego Fontanna w parku zamkowym << Głaz narzutowy z tablicą pamiątkową przypominającą 70-tą rocznicę Junáka w Szenowie 13 13

14 Staw w pobliżu ulicy Wrocławskiej Zmierzch nad stawem Voleńskiego Staw w pobliżu ulicy K Haltýřům Zmierzch nad stawem Košťálovskim Zacisze nad stawem Voleńskiego

15 Velikost území: 14,20 km 2 Počet obyvatel k : Centrum miasta z budynkiem urzędu miasta oraz zegarem

16 Gmina Vratimov (Wracimów) Gminę Vratimov także znajdziemy w spisie dziesięcin biskupstwa wratysławskiego z początku czternastego stulecia. Historia Vratimova spisywana była od roku Wieś powstała najprawdopodobniej niedługo przed tym rokiem, a jej początki idą w parze ze staraniami kolonizacyjnymi łużycko-serbskich Baruthów, zaś podobny stan faktyczny można było zaobserwować w sąsiednich gminach. Wkrótce potem gmina stała się prawdopodobnie częścią posiadłości książąt cieszyńskich. Na początku swojego istnienia Vratimov był małą gminą rolniczą, a poszczególne grunty rolne były szeregowane jeden obok drugiego wzdłuż dróg, tylko po jednej stronie. W centrum wsi znajdywała się twierdza szlachecka, która następnie spełniała funkcję dworu pańskiego. Na początku szesnastego stulecia Sedlničtí z Choltic kupili posiadłości obszarnicze i przyłączyli w XVI wieku Vratimov do ziem polsko-ostrawskich, zaś ówczesni właściciele Skrbenští z Hříště włączyli Vratimov do kuńczyckich posiadłości obszarniczych. W roku 1770 gmina liczyła 300 obywateli. Na jej terenie znajdowały się: dwór pański, młyn, owczarnia, zajazd zwierzchniczy, szkoła oraz drewniany kościół z probostwem. Jednak już wkrótce, w latach , w miejscu pierwotnego drewnianego kościoła zbudowano murowany kościół pod wezwaniem świętego Jana Chrzciciela i jest on do dnia dzisiejszego największym zabytkiem architektury w mieście. Wielkim przełomem w życiu gminy było zbudowanie zakładu celulozy. Na powstanie fabryki właśnie w tym miejscu we Vratimove miały wpływ także takie czynniki jak: bliskość surowca z lasów beskidzkich, bliskość źródła energii węgiel oraz bliskość dobrego źródła wody rzeka Ostrawica z jazem oraz strugą młyńską. Następną zaletą okazała się pobliska nowo otwarta trasa kolejowa między Ostrawą i Frydkiem, na której, w związku z budową fabryki, zbudowano nowy przystanek. Prace na miejscu budowy rozpoczęto w roku 1882, a już w grudniu roku 1883 wyprodukowano podczas próbnej eksploatacji pierwszą celulozę. Dokładnie sto lat później produkcja celulozy została zakończona, zaś całą linię produkcyjną przeniesiono do Paskowa. Fabryka w sposób przełomowy zmieniła życie gminy i to zarówno z punktu widzenia demograficznego, jak i również społecznego i narodowościowego. Przede wszystkim bardzo wzrosła liczba ludności. Było to skutkiem imigracji Polaków z Galicji i Niemiec. Podczas kiedy w roku 1878 żyło w gminie 599 obywateli, w roku 1890 liczba ta wynosiła już 1391,a w roku 1900 dochodziła nawet do 2045 obywateli. Zaś w odniesieniu do liczby domów dane także były zmienne - i tak w roku 1878 na terenie gminy było 78 domów, a w roku 1900 liczba ta wzrosła do 179. W roku 1887 powstało w gminie stowarzyszenie gospodarczo-kształcące. Warto o nim wspomnieć, gdyż było ono pierwszym tego rodzaju stowarzyszeniem na terenie Frydecka. Członkami stowarzyszenia, przede wszystkim byli sztygarzy, nauczyciel Franciszek Onderek i zarządca tutejszej posiadłości wielkoobszarniczej - Józef Cyganek. Organizowali oni wykłady, których celem było nie tylko kształcenie w dziedzinie gospodarki, ale również prowadzenie wśród ludności miejscowej pracy nad świadomością narodowościową. Okazało to się konieczne ze względu na nowy rozwój po rozpoczęciu produkcji w fabryce celulozy. W obydwu dziedzinach stowarzyszenie odnosiło sukcesy i można by powiedzieć, iż jej działalność stanowiła kamień węgielny całego życia społecznego na obszarze Frydeckim. 16

17 Może wydawać się to poniekąd zaskakującym, ale dopiero w roku 1926 utrwaliło się współczesne brzmienie nazwy gminy. Wcześniejsza nazwa miejscowości - Ratimov pojawiła się w źródłach piśmiennych już w okresie średniowiecza. Ówczesny kronikarz zapisał, iż zmiana nie była przyjęta w sposób entuzjastyczny, ponieważ połączenie we Vratimově nie brzmiało zbyt zachęcająco. W dniu dzisiejszym chyba nikomu nie przyszłoby na myśl takie wytłumaczenie. Jak można wyczytać z zapisków kronikarskich z lat dwudziestych, gminie zależało bardzo na lesie Důlňák, który rozciągał się co prawda na obszarze tutejszego katastru, jednak nie był zapisany w majątku gminy. Interesowała się nim wtedy Śląska Ostrawa argumentując tym, że ma w lesie swoje źródła wody. Po dwu latach pertraktacji, do których włączyły się ponoć również bardzo wpływowe osoby i posłowie, Urząd Grutnowy w Pradze przyznał jesienią roku 1928 las Vratimovu, personelowi leśnemu, który miał w zakresie swoich obowiązków respektowanie interesów Śląskiej Ostrawy. Rok 1936 przyniósł jednocześnie dwa wydarzenia. Rada gminy postanowieniem z dnia otrzymała rozporządzenie na mocy, którego rząd Republiki Czechosłowackiej uczynił z gminy miasto Vratimov. Następne ważne wydarzenie przypada na dzień 28.10, którym było odsłonięcie pomnika prezydenta Masaryka. Miejscowa Komisja Oświatowa z okazji 85 urodzin Prezydenta Masaryka, którego uznawano za oswobodziciela wyszła z inicjatywą oddania hołdu Prezydentowi. Pamiątkowy pomnik powstał z dobrowolnych datków ludności. Pracą nad pomnikiem zajął się rzeźbiarz Augustyn Handzel z Morawskiej Ostrawy. Uroczysty akt odsłonięcia pomnika miał miejsce przed budynkiem szkolnym, w godzinach popołudniowych przy dużym udziale ludności z miasta i okolic, przedstawicieli stowarzyszeń, misteckiego garnizonu wojskowego i frydeckiego wojewody powiatowego, który dokonał aktu odsłonięcia pomnika. Uroczystościom towarzyszyły także pokazy pirotechniczne w postaci sztucznych ogni i rakiet. Dodatkową atrakcją był również przelot samolotu, który w trakcie lotu zrzucił bukiet róż. Popiersie Masaryka jednak nie jest jedynym dziełem rzeźbiarskim, które zdobi miasto. W pierwszym roku nazistowskiej okupacji zbudowano pomnik ku czci ofiar pierwszej wojny światowej, o postawieniu którego myślano w gminie już w latach dwudziestych. W roku 1972 odsłonięto pomnik ku czci ofiar drugiej wojny światowej. W roku 1966 umieszczono na rynku popiersie Jana Švermy. Także jego imieniem nazwano rynek. W roku 1960, Vratimov otrzymuje status miasta. W roku 1980 do Vratimova dołączono sąsiadującą gminę Datynia Górna, która jest częścią miasta do dnia dzisiejszego. Długą tradycją cieszy się we Vratimově szkolnictwo, którego historia sięga prawdopodobnie pierwszej połowy siedemnstego stulecia, zaś pierwszy samodzielny budynek szkolny zbudowano już w roku Pierwsze czeskie przedszkole powstaje w roku Nieco później powstała podstawowa szkoła artystyczna i ma to miejsce dopiero po okresie przejściowym, kiedy w latach działała w gminie filia szkoły muzycznej Leoše Janáčka ve Vítkovicích. I tak dopiero w roku 1960 dochodzi do założenia pierwszej artystycznej samodzielnej szkoły podstawowej we Vratimowie, która od roku 1992 posiada status szkoły dwukierunkowej artystycznej i muzycznej. Podlega ona władzom Miasta Vratimov. 17

18 Ośrodek Kultury z fontanną Fragment fontanny Rynek z ratuszem Kamień zabytkowy przy Lipie trzeciego tysiąclecia Centrum kultury Zegar w centrum miasta

19 Szkoła podstawowa na rynku Masaryka z popiersiami F. Palackiego oraz J. A. Komenskiego Dworzec kolejowy Szkoła podstawowa na ulicy Datyńskiej Urząd miasta Dom dzieci i młodzieży Dom kultury w Datyniach Górnych 19 19

20 Popiersie Franciszka Palackiego Popiersie J. A. Komenskiego Sgraffito nad wejściem do szkoły podstawowej na rynku Masaryka Elewacja budynku szkolnego 20 Popiersie Jana Švermy 20 Popiersie T. G. Masaryka Pomnik T. G. Masaryka

21 Pomnik ku czci ofiar wojen światowych w Datyniach Górnych Pomnik ku czci ofiar II wojny światowej Rzeźba na pomniku ku czci ofiar I wojny światowej Pomnik ku czci poległym przy ulicy Sokolskiej Monument w Datyniach Górnych 21 21

22 Kościół św. Wacława Czechosłowackiej Cerkwi Husyckiej Krzyż przy ulicy Ve Strži w Datyniach Górnych Kaplica św. Antoniego w Datyniach Górnych Kościół parafialny pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela Fragment rzeźby Chrystusa na kamiennym krzyżu przy ulicy Frydeckiej Krzyż przy ulicy Wratimowskiej w Datyniach Górnych

23 Restauracja Datyńka w Datyniach Górnych Kolumbarium w Datyniach Górnych Popiersie Franciszka Palackiego przy wejściu do szkoły podstawowej w Datyniach Górnych Popiersie J. A. Komenskiego wejściu do szkoły podstawowej w Datyniach Górnych Szkoła podstawowa w Datyniach Górnych 23 23

24 Zadaszone miejsce wypoczynkowe w lesie Důlňák Droga w lesie Důlňák Szlak rowerowy przebiegający nieopodal rzeki Ostrawica Dawny zbiornik wodny przy ulicy Frydeckiej

25 - Zamek z rzeźbami leżącego lwa i antycznych bogiń Eris, Tyche, Nike oraz Ateny Velikost území: 11,78 km 2 Počet obyvatel k : 3 960

26 26 Gmina Paskov (Pasków) Z ówczesną osadą Paskov, leżącą niedaleko zbiegu rzek Ostrawicy oraz Olesznej, spotykamy się w dochowanych źródłach piśmiennych po raz pierwszy w roku 1267 w związku z testamentem biskupa ołomunieckiego Brunona. Okres rzeczywistego założenia Paskova można umieścić minimalnie w pierwszej połowie trzynastego wieku. Paskov miał w kolejnych stuleciach wielu właścicieli i ich wyliczanie w tej publikacji mijałoby się z celem. Zwróćmy więc uwagę tylko na niektórych z nich. Ciekawą osobowością był Ladislav pochodzący z Kadani (zmarł prawdopodobnie w roku 1530), któremu to właśnie przypisywane są starania o uczynienia z gminy Paskov miasteczka. Z tego też powodu pono przykazał wybudować na rynku kilka domów rynkowych. W dotychczasowej literaturze historycznej brak jedności w kwestii zmiany gminy Paskov na miasteczko, najczęściej przypominane są lata 1499 lub Do historii zapisał się w sposób bardzo wyraźny w roku 1538 Jan z Pernštejna, który uzgodnił z ówczesnym biskupem ołomunieckim uwolnienie Paskova spod podrzędności biskupstwa. Lenno paskowskie stało się lennem swobodnym i było również zapisane w tablicach ziemskich. Za władzy Wacława Bruntalskiego z Vrbna wybudowano w latach pałac paskowski. W czerwcu 1699 roku hrabia Franciszek Józef z Oppersdorfu założył w sąsiedztwie Paskova Oprechtice, które zostały w roku 1980 połączone z Paskovem. Dużą popularnością wśród ludności cieszyła się hrabianka-filantropka Maria Paulina z Fürstenbusch, która kazała zbudować nowy kamienny kościół świętego Wawrzyńca. Kiedy to w 1869 roku paskowski pałac został pochłonięty przez pożar, ówczesny właściciel posiadłości Morzic hrabia ze Saint Genios nakazał przebudować pałac na kształt zamku o czterech skrzydłach z dachem mansardowym oraz nowoklasycystyczną fasadą. Taki zamek znamy dzisiaj. Losy dzisiaj niestety opustoszałego zamku były bardzo dramatyczne. Podczas wojny trzydziestoletniej podbijany przez obce wojska i wypalony, był kilkakrotnie przebudowywany. Po 1945 roku został zniszczony, a następnie zaadaptowany na potrzeby radioterapeutycznego ośrodka leczniczego, który rozpoczął działalność w 1951 roku. Przy zamku założono w osiemnastym wieku ogród, który przekształcił się w dalszych dziesięcioleciach w park obsadzony między innymi egzotycznymi krzakami i drzewami oraz przetkany dróżkami z piasku. Jednak również w parku zamkowym widać niszczące działanie upływu czasu i brak pielęgnacji. W okresie drugiej wojny światowej cała południowa część została nawet wykarczowana. W ostatnim czasie jednak ponownie rozpoczęto prace zmierzające do odnowienia parku, który jest obecnie częścią składową europejskiego systemu obszarów chronionych Natura 2000, ponieważ w jamach drzew żyje chroniony gatunek owadów pachnica dębowa zaliczana do rodziny żukowatych. Park bywał wzbogacany o szereg rzeźb, niektóre spośród nich dochowały się do dziś. Chodzi przede wszystkim o rzeźby antycznych bogiń Ateny, Eris, Tyche oraz Nike wykonane z piaskowca i umieszczone na tarasie przy budynku zamkowym. Opodal znajduje się jeszcze jedna rzeźba o podobnej tematyce Herakles powracający z trzema złotymi jabłkami z ogrodu Hesperyd. Warta uwagi jest

27 również pozostała część ogrodu z resztkami wodotrysku zamkowego w postaci leżącego lwa. Paskov to w gruncie rzeczy gmina bogata w rzeźby. Z nowych rzeźb na uwagę zasługuje rzeźba T.G. Masaryka wykonana według projektu rzeźbiarza Otto Gutfreunda, której uroczyste odsłonięcie miało miejsce od razu czterokrotnie, po raz pierwszy w 1929 roku, po raz ostatni zaś w roku Jej odsłonięcie uwarunkowały dwa ustroje polityczne, które w międzyczasie objęły rządy w naszym kraju. Przy bramie zamkowej podziwiać można rzeźbę świętego Sebastiana oraz świętego Jana Nepomucena z okresu koło 1710 roku, a na rynku zaś rzeźbę świętego Floriana z roku 1780, którą dał wybudować na własny koszt miejscowy obywatel Jan Lísek. Od rzeźby świętego Floriana można płynnie dojść do miejscowego Stowarzyszenia Ochotniczej Straży Pożarnej, które rozpoczęło działalność w 1862 roku. Głównym celem stowarzyszenia było szerzenie oświaty wśród rolników, nauczanie nowych metod gospodarowania, które prowadziły do osiągnięcia wyższych zysków. Bogate życie kulturalne i towarzyskie ówczesnych obywateli Paskova udokumentowywuje istnienie dalszych organizacji: od roku 1889 TJ Sokol, od 1908 roku Orel, po pierwszej wojnie światowej DTJ, dalej na przykład Związek Pszczelarski, Stowarzyszenie Muzealne, Junák, Stowarzyszenie Kulturalne i inne. Jeżeli mowa o życiu towarzyskim i kulturalnym gminy należy koniecznie przypomnieć znaczące czy też ciekawe postacie. Z rodaków chodzi tutaj na przykład o malarza Bohumíra Dvorskiego ( ), dalej pianistę, kompozytora i pedagoga Gustava Pivoňkę ( ), miejscowego kronikarza Karola Havránka ( ), czy też aktora i reżysera Radima Kovala ( ). Spośród tych, którzy nie urodzili się w Paskovie, przypomnijmy wybitnego miejscowego działacza stowarzyszeniowego i narodowego oraz poetę Josefa Skýbę-Děhylovskiego ( ), tłumacza z języka rosyjskiego Jaroslava Teichmanna ( ), a przede wszystkim entomologa Edmunda Reittera ( ), który spędził w Paskovie większą część swojego życia. Opublikował w swojej dziedzinie ponad 1000 prac, założył fachowe czasopismo, był członkiem kilku towarzystw naukowych, otrzymał cały szereg odznaczeń, a w roku 1898 został radcą cesarskim. Współczesne oblicze Paskova idzie ręka w ręce z kilkoma zakładami przemysłowymi. Najnowszym spośród nich jest tartak Mayr-Melnhof Holz Paskov, sp. z o.o., otwarty w maju 2004 roku. Obok tartaktu znajduje się obiekt firmy Biocel Paskov produkujący głównie bieloną ligninę. Budowę zakładu rozpoczęto w roku 1979, a pierwszą celulozę wyprodukowano cztery lata później. W 1966 roku rozpoczęto wydobywanie węgla w Kopalni Paskov, której działalność została wstrzymana w roku W sąsiedztwie Kopalni Paskov powstał w latach sześćdziesiątych Zakład Odgazowywania i Odwadniania, który w 1977 roku przemianowano na Badania i Bezpieczeństwo Kopalni. Obecnie firma jest częścią składową spółki ponadkrajowej Green Gas International B.V. Kończąc dodajmy jeszcze, że starania o podniesienie gminy do rangi miasta, które miały miejsce już w szesnastym wieku, przyniosły efekt właśnie teraz, w 2011 roku, kiedy to Paskov stał się miastem. 27

28 - Rynek paskowski Rynek pakowski z rzeźbą św. Floriana z roku Pomnik upamietniający założenie miejscowej organizacji harcerskiej Fragment rzeźby św. Floriana

29 Kościół pod wezwaniem św. Wawrzyńca Drewniany krzyż przy ulicy Dworcowej Kamienny krzyż przy ulicy Misteckiej Kamienny krzyż z roku 1873, usytuowany nad stawem Jedlovec Kaplica podwyższenia św. Krzyża w Oprechcicach 29 29

30 Ulica Dworcowa z restauracją Karczma Zamkowa Budowla Karczmy Zamkowej, tradycja tego miejsca sięga początku XVIII stulecia Rzeźba T. G. Masaryka przed budynkiem urzędu miejskiego Dawny spichlerz kontrybucyjny z końca XVII stulecia

31 Wschodnia część budynku zamkowego Rzeźba św. Jana Nepomucena Park zamkowy Rzeźba Herkulesa w parku zamkowym Rzeźba św. Sebastiana przy ulicy Dworcowej 31 31

32 Rzeźba Ateny bogini mądrości i prowadzenia wojen Rzeźba Nike bogini zwycięstwa Rzeźba Tyche - bogini i uosobnienie przypadku Rzeźba leżącego lwa pozostałość dawnej fontanny zamkowej Rzeźba Eris - bogini niezgody, chaosu i nieporządku

33 Strefa przemysłowa w Paskowie z widokiem dominującego obiektu spółki Lenzing Biocel Paskow SA Widok na firmę Scania serwis Paskow Wieża wydobywcza zakładu Paskow ze stawem Kuboń na pierwszym planie 33 33

34 Zmierzch nad stawem Kuboń - Zmierzch nad stawem Kuboń Rzeka Ostrawica Zbieg Ostrawicy oraz Olesznej Rzeka Oleszna

35 Velikost území: 5,67 km 2 Počet obyvatel k : Kościół pod wezwaniem św. Wacława

36 36 Gmina Václavovice (Wacławowice) Gmina Václavovice wchodzi do historii wspólnie z innymi gminami regionu dane pochodzą ze spisu biskupstwa wratysławskiego, który sporządzono około roku Ponieważ w kopii zachowanego spisu nie znajdziemy daty jej sporządzenia, niestety, należy się zadowolić jedynie mało precyzyjnym opisem. Poza tym nawet dokładna data sporządzenia spisu nie byłaby zbyt pomocna w kwestii ustalenia dokładnej daty powstania Václavovic, ponieważ w wyżej wspominanym spisie zostały uwzględnione gminy istniejące już od pewnego czasu. Ogólnie przyjmuje się, iż Václavovice powstały w ostatnich dziesięcioleciach trzynastego wieku. Przez następne stulecia Václavovice były w rękach ponad dwudziestu dzierżawców. Spośród tych, którzy posiadali Václavovice przez dłuższy okres, należy wspomnieć rodziny: Sobków z Kornic (siedemdziesiąte lata szesnastego wieku do lat siedemdziesiątych wieku siedemnastego) oraz Skrbenskich z Hříště (koniec siedemnastego stulecia ). W międzyczasie mała osada Václavovice licząca od dziesięciu do dwunastu domów przekształciła się w raczej dużą gminę liczącą w roku 1880 aż 151 domów oraz 1052 obywateli. Podczas kiedy rdzenni mieszkańcy zajmowali się hodowlą bydła i rolnictwem, to pod koniec dziewiętnastego wieku ludność Václavovic tworzyły przede wszystkim rodziny robotnicze. Utrzymanie rodziny spoczywało w rękach mężczyzn zatrudnionych głównie w ostrawskim przemyśle, kobiety zaś zajmowały się domem, ogrodem i zwierzętami gospodarczymi. Rzemieślnicy oraz rolnicy stanowili zdecydowaną mniejszość. Historia Václavovic była ściśle związana z historią sąsiadującego Šenova i przez kilka wieków stanowiła część składową terenów Šenova, gdzie usytuowane były zarówno szkoła, jak i kościół, zatem mieszkańcy udawali się tam bardzo często. Dopiero w roku 1876 zaczęto nauczać w gminie, najpierw w domu z numerem 8 i w karczmie Cieleckiego pod numerem 12, a od roku 1878 w nowo zbudowanym budynku szkolnym liczącym dwie klasy. Ponieważ wkrótce okazało się, iż szkoła nie jest w stanie spełnić wymogów co do liczby miejsc, przede wszystkim kiedy zakończyła się praca na roli i do szkoły przyszli niemalże wszyscy uczniowie, zaczęto zastanawiać się nad wybudowaniem nowego gmachu szkolnego. Tak też się stało w roku 1905, nowa szkoła liczyła już cztery klasy. Jednak nawet taki stan rzeczy okazał się być niewystarczającym i w latach trzydziestych okazało się koniecznym rozbudowanie szkoły i dalsza jej reorganizacja oraz przebudowa miały miejsce również w drugiej połowie dwudziestego wieku. Gminę Václavovice cechowało niegdyś bogate życie kulturalne. Już w roku 1889 założono Szkolne Stowarzyszenie Grajcarowe (w roku 1931 przemianowano stowarzyszenie na halerzowe). Warto też wspomnieć o takich starszych stowarzyszeniach, jak na przykład: w roku 1897 założono Stowarzyszenie Czytelniczo-Gospodarcze, Stowarzyszenie Ochotniczej Straży Pożarnej powstało w roku 1903 oraz Związek Zawodowy Oświaty Ludowej, który założono rok przed wybuchem pierwszej wojny światowej. W okresie międzywojennym powstawały zrzeszenia wychowania fizycznego. Już w roku 1919 powstało zrzeszenie DTJ, później Jedność Proletariackiego Wychowania Fizycznego, w roku 1924 Jedność Wychowania Fizycznego Orel i w roku 1935 zrzeszenie Sokół, chociaż tymczasowo tylko jako filia Sokoła Šenov. Zrzeszenie Samodzielna Jedność Sokół została założona dopiero w roku Aby zilustrować stowarzyszenia pomocne były nam informacje pochodzące z kroniki gminy. I tak już w roku 1933 odbyły się: jedno ćwiczenie publiczne, sześć spektakli teatralnych i trzydzieści imprez tanecznych. Ważnym etapem w życiu gminy było założenie teatru amatorskiego. Twórcami jego tradycji byli