Aplikacje w Delphi. Przyk³ady

Transkrypt

1 IDZ DO PRZYK ADOWY ROZDZIA SPIS TRE CI KATALOG KSI EK KATALOG ONLINE ZAMÓW DRUKOWANY KATALOG Aplikacje w Delphi. Przyk³ady Autor: Teresa Pamula ISBN: Format: B5, stron: 260 TWÓJ KOSZYK CENNIK I INFORMACJE Wydawnictwo Helion ul. Chopina Gliwice tel. (32) helion@helion.pl DODAJ DO KOSZYKA ZAMÓW INFORMACJE O NOWO CIACH ZAMÓW CENNIK CZYTELNIA FRAGMENTY KSI EK ONLINE Delphi jest narzêdziem do programowania obiektowego w systemie Windows, opartym na jêzyku Object Pascal, którego sk³adnia jest zgodna ze sk³adni¹ jêzyka Turbo Pascal. rodowisko Delphi IDE (ang. Integrated Development Environment) umo liwia zaprojektowanie w prosty sposób interfejsu u ytkownika, generuj¹c czê æ kodu programu automatycznie. Istnieje wiele ksi¹ ek po wiêconych Delphi, ta jednak ró ni siê od pozosta³ych. Przedstawia ona przyk³ady kodu ród³owego pokazuj¹cego, jak w praktyce u ywaæ Delphi. Jest wiêc uzupe³nieniem ksi¹ ek omawiaj¹cych sam jêzyk Object Pascal i prezentuje wykorzystanie wiedzy teoretycznej w praktyce programistycznej. Przyk³adowym tekstom programów towarzysz¹ komentarze autora wyja niaj¹ce dlaczego u yto takiego, a nie innego rozwi¹zania. Zagadnienia omówione w tej ksi¹ ce obejmuj¹ szeroki zakres tematyczny: Projektowanie interfejsu u ytkownika, tworzenie menu Formatowanie tekstu i liczb Tworzenie okien dialogowych, list wyboru Pisanie prostego edytora tekstu Prezentacja danych w tabelach i za pomoc¹ wykresów Pisanie aplikacji graficznych Korzystanie z zasobów dyskowych i drukarek Pos³ugiwanie siê wieloma komponentami tego samego typu Dynamiczne tworzenie komponentów, tworzenie nowych klas komponentów Pisanie aplikacji opartych na bazach danych Nie odkrywaj Ameryki: sprawd najpierw, jak inni rozwi¹zali problemy, które napotka³e programuj¹c w Delphi. Ta ksi¹ ka zaoszczêdzi Twój czas i pozwoli pisaæ programy znacznie efektywniej a przy okazji sprawi, e poznasz wiele nowych mo liwo ci wspania³ego narzêdzia jakim jest Delphi.

2 Spis treści Wprowadzenie...n... 7 Rozdział 1. Projektowanie aplikacji w Delphi...n... 9 Środowisko zintegrowane Delphi IDE...z...9 Elementy projektu aplikacji...z...10 Standardowe właściwości komponentów...z...13 Standardowe zdarzenia...z...z14 Rozdział 2. Podstawowe składniki aplikacji...n Okno aplikacji...z...z Ikona aplikacji...z...z Wyświetlanie napisów...z...z.22 Rodzaje przycisków, podobieństwa i różnice...z...27 Etykiety i przyciski...z...z Rozdział 3. Menu główne i podręczne...n Wielopoziomowe menu główne...z...35 Przyporządkowanie poleceń opcjom menu...z...37 Menu podręczne...z...z Polskie litery w nazwach poleceń menu...z...41 Rozdział 4. Wprowadzanie danych, formatowanie i wyświetlanie na ekranie Liczby funkcje konwersji i formatowanie liczb. Przecinek czy kropka?...44 Daty funkcje konwersji i formatowanie daty i czasu...z46 Systemowe separatory liczb i daty...z...49 Wprowadzanie danych za pomocą okienek edycyjnych TEdit...49 Wprowadzanie danych za pomocą okienek InputBox i InputQuery...54 Sposoby zabezpieczenia programu przed błędami przy wprowadzaniu danych...55 Obliczenia. Wybrane funkcje modułu Math...z...61 Rozdział 5. Okienka komunikatów...n Wyświetlanie komunikatów z napisami stałymi w języku szystemowym MessageBox...z...z...66 Wyświetlanie komunikatów za pomocą funkcji ShowMessage, zmessagedlg, MessageDlgPos...z...z...67

3 4 Aplikacje w Delphi. Przykłady Rozdział 6. Okienka dialogowe z karty Dialogs...n 73 Rozdział 7. Listy wyboru TListBox i TComboBox Dodawanie elementów do listy...z...81 Wybieranie elementów z listy...z...82 Sposoby wyświetlania elementów listy...z...84 Blokowanie edycji dla listy TComboBox...z...86 Czytanie i zapisywanie zawartości listy do pliku dyskowego...87 Rozdział 8. Prosty edytor komponent TMemo Kopiowanie, wycinanie i wklejanie tekstu...z...90 Czytanie i zapisywanie tekstu do pliku...z...91 Wyświetlanie informacji o położeniu kursora...z...92 Automatyczne kasowanie linii nie zawierających liczb lub wybranych znaków...93 Rozdział 9. Grupowanie komponentów...n Pola opcji i pola wyboru...z...95 Komponenty grupujące...z...96 Ramka TBevel...z...z Rozdział 10. Tabelaryzacja danych komponent TStringGrid Ustalanie podstawowych parametrów tabeli...z Wypełnianie tabeli danymi...z Wybieranie komórek tabeli...z Filtrowanie wprowadzanych danych...z Niestandardowe przejście do kolejnej komórki klawisz Enter Zmiana koloru i wyrównania tekstu w wybranych komórkach Wyświetlanie tekstu w komórce w dwóch wierszach...z..117 Totolotek...z...z Tabela i lista...z...z Rozdział 11. Graficzna prezentacja danych komponent TChart Rysowanie wykresów z wykorzystaniem komponentu TChart Opis wybranych właściwości, metod i zdarzeń komponentów TChart i TChartSeries..125 Wykresy kołowe...z...z Wykresy kolumnowe...z...z.131 Wykresy funkcji matematycznych...z Formatowanie i skalowanie wykresów...z Posługiwanie się wieloma wykresami...z Rozdział 12. Odmierzanie czasu komponent TTimer Rozdział 13. Grafika w Delphi korzystanie z metod obiektu TCanvas Wyświetlanie prostych figur geometrycznych i tekstu...z150 Rysowanie trwałe zdarzenie OnPaint...z Przykłady animacji w Delphi...z Rozdział 14. Wyświetlanie obrazów komponent TImage Rysowanie po obrazie...z Binaryzacja obrazu...z...z Rozdział 15. Współpraca programu z plikami dyskowymi Wybór foldera plików...z Wyszukiwanie plików...z Zapisywanie danych z okienek TEdit i tabeli do pliku tekstowego Czytanie danych z pliku tekstowego...z Zapisywanie i odczytywanie danych z tabeli do pliku *.csv...177

4 Spis treści 5 Rozdział 16. Drukowanie w Delphi...n Drukowanie napisów i tekstu z okienek edycyjnych...z Drukowanie tabeli i wykresu...z Drukowanie obrazu...z...z Rozdział 17. Programy z wieloma oknami...n Wymiana danych i metod między modułami...z Program z hasłem...z...z Wyświetlanie tytułu programu...z Rozdział 18. Posługiwanie się wieloma komponentami tego samego typu. Operatory Is i As...n Wprowadzanie i kasowanie danych dla kilku okienek edycyjnych Przypisywanie grupie komponentów tej samej procedury obsługi zdarzenia Wyświetlanie informacji o numerach kontrolek, ich nazwach i klasach Rozdział 19. Tablice dynamiczne...n Rozdział 20. Dynamiczne tworzenie komponentów Wyświetlanie kontrolek i przypisywanie zdarzeniom procedur obsługi Przykłady dynamicznego tworzenia wykresów...z Tworzenie menu w czasie działania programu...z Rozdział 21. Definiowanie nowych klas komponentów Klasa tabel z wyrównaniem zawartości komórek do prawej strony Klasa okienek z właściwością Alignment...z Instalowanie nowych komponentów na palecie komponentów Nowy komponent do ankiety...z Rozdział 22. Podstawowe operacje na bazach danych Przeglądanie istniejących baz danych w formacie.dbf...z233 Tworzenie własnej bazy danych...z Modyfikowanie bazy...z...z.237 Filtrowanie rekordów bazy danych...z Wyszukiwanie rekordów...z Sortowanie...z...z Rysowanie wykresów na podstawie danych z bazy...z Obliczanie średniej ze wszystkich wartości danego pola Biblioteka przykład relacyjnej bazy danych...z Literatura...n Skorowidz...n

5 Rozdział 13. Grafika w Delphi korzystanie z metod obiektu TCanvas Niektóre komponenty posiadają właściwość typu obiektowego (tzw. płótno). Są to m.in.:,,,,,,,. Właściwość zawiera metody, które umożliwiają rysowanie na tych komponentach za pomocą linii różnych figur, kolorowanie powierzchni oraz wyświetlanie tekstu. Możliwa jest również zmiana koloru i grubości linii, koloru i wzoru wypełnienia, atrybutów czcionki itd. Rysowanie za pomocą metod obiektu różnych obiektów może być przydatne do zmiany cech niektórych komponentów, np. czy, a także przy drukowaniu formularza i tekstu. Wybrane właściwości obiektu : określa wzór lub kolor wypełnienia figur (tzw. pędzeml); krój czcionki dla wyświetlanych napisów; określa cechy kreślonych linii: grubość, styl, kolor (tzmw. pióro); określa współrzędne kursora graficznego. Podstawowymi parametrami większości procedur i funkcji graficznych są współrzędne punktu na komponencie, po którym rysujemy. Lewy górny róg ma współrzędne (0, 0), a prawy dolny najczęściej (, ). Na rysunku 13.1 przedstawiono współrzędne okna formularza, które wykorzystano w zadaniach tego rmozdziału.

6 150 Aplikacje w Delphi. Przykłady Rysunek Formularz z zaznaczonymi wartościami współrzędnych wierzchołków (x, y) Wyświetlanie prostych figur geometrycznych i tekstu Proste figury i tekst możemy wyświetlić na formularzu, korzystając z procedur i funkcji obiektu typu tabela Właściwości takiego obiektu umożliwiają m. in. zmianę grubości i stylu rysowanych linii, zmianę koloru i wzoru wypełnienia figur oraz wybór kroju i stylu czcionki dla tekstu. Tabela Wybrane metody obiektu TCanvas Metoda Znaczenie Za pomocą funkcji można odczytać kolor piksela w miejscu o współrzędnych (x, y) zmienna jest typu. Ta sama funkcja wywołana w ten sposób powoduje wyświetlenie na formularzu czerwonego punktu w miejsucu o współrzędnych [10, 20] współrzędną poziomą (x) liczymy od lewej do prawej, a współrzędną pionową od góry wu dół. Współrzędne lewego górnego wierzchołka to (0, 0). Przenosi kursor graficzny do punktu o współrzędnych ux, y. Rysuje linię od bieżącej pozycji kursora graficznego duo punktu o współrzędnych x, y. Procedura rysuje prostokąt wypełniony standardowym kolorem pędzla ( ). Procedura rysuje elipsę (lub koło) parametrami są współrzędne dwóch przeciwległych wierzchołków prostuokąta (kwadratu), w który elipsa jest wpisana. Procedura rysuje linię łamaną lub wielokąt. Parametramui są współrzędne punktów, które zostaną połączone linią.u Jeśli współrzędne punktu pierwszego i ostatniego są takie usame, to rysowany jest wielokąt; w przeciwnym razie liniau łamana, np. procedura: narysuje gwiazdę pięcioramienną (patrz pomoc dla polyline).

7 Rozdział 13. Grafika w Delphi korzystanie z metod obiektu TCanvas 151 Tabela Wybrane metody obiektu TCanvas (ciąg dalszy) Metoda Znaczenie Procedura umożliwia narysowanie wielokąta wypełnionuego bieżącym kolorem i stylem pędzla. Przykładowo, instruukcje: spowodują narysowanie czworokąta wypełnionego koloruem czerwonym. Współrzędne punktu pierwszego i ostatniego unie muszą się pokrywać, ponieważ procedura i tak łączy una końcu punkt ostatni z punktem pierwszym. Odświeżanie formularza procedura kasuje wszystkie oubiekty rysowane za pomocą metod obiektu i nieumieszczone w procedurze obsługi zdarzenia. Rysuje obraz określony parametrem w miejscu o współrzędnych x i y (przykład 13.14). Rysuje krzywą eliptyczną w prostokącie o współrzędnuych (x1, y1; x2, y2), od punktu o współrzędnych (x3, y3) do punktu (x4, y4). Wyświetla tekst od punktu o współrzędnych x, y lewy górny róg prostokąta zawierającego tekst; to parametr w postaci tekstu stałego w apostrofach, np., lub zmienna zawierająca łańcuch znaków, np. ( w nagłówku procedury oznacza podobne wywołanie jak w przypadku wartości, lecz umożliwia bardziej efektyuwne wykorzystanie pamięci). Kopiuje część obrazu z jednego płótna na inne płótno. Rysowanie prostokąta wypełnionego bieżącym kolorem i uwzorem. Wypełnianie tzw. powodziowe obiektów. Rysowanie obwodu prostokąta. Rysowanie wycinka koła. Rysowanie prostokąta z zaokrąglonymi narożnikami. Dopasowanie rysunku do obszaru danego prostokąta. Funkcja zwraca wysokość tekstu w pikselach. Procedura wyświetla napis na komponencie posiadającyum właściwość. Procedura wyświetla napis w prostokącie, którego wspóułrzędne są podane w postaci typu (pierwszy parametr). Procedura była wykorzystywana przy formatowaniu komórek tabeliu. Funkcja zwraca szerokość tekstu w pikselach.

8 152 Aplikacje w Delphi. Przykłady Rysunek Formularz z przekątnymi pozostającymi po zmianie jego rozmiaru Oprócz wymienionych metod zdefiniowane są metody, które korzystają z tzw. mechanizmów niskopoziomowych i właściwości komponentu, np. instrukcja: spowoduje przypisanie zmiennej koloru najbardziej zbliżonego do podanego w przypadku, gdy bieżący tryb graficzny nie posiada koloru typu RGB. Przykład Wyświetl na etykiecie współrzędne prawego dolnego wiermzchołka formularza lewy górny ma współrzędne (0, 0). Wstaw etykietę. Współrzędne prawego dolnego wierzchołka formularza możemy odczytać, korzystając z właściwości i formularza. Należy wpisać np. w procedurze obsługi zdarzenia etykiety instrukcję: lub użyć funkcji, która zwraca wartość typu określającą współrzędne dwóch przeciwległych wierzchołków formularzam: Przykład Na środku formularza wyświetl punkt koloru czerwonego, przy czym nie może w tym miejscu znajdować się inny obiekt (np. przycisk), bo wyświetlony piksel zostanie przez ten obiekt przesłonięty. Poniższą instrukcję wpisz np. w procedurze obsługi prmzycisku: Przykład Narysuj linie koloru czerwonego będące przekątnymi formmularza rysunek 13.2.

9 Rozdział 13. Grafika w Delphi korzystanie z metod obiektu TCanvas 153 Poniższe instrukcje wpisz np. w procedurze obsługi pmrzycisku. Pierwsza przekątna: Narysuj drugą przekątną. Aby przekątne pozostały na formularzu podczas zmiany jego rozmiaru, należy wykorzystać dwa zdarzenia: i. W procedurach obsługi tych zdarzeń powinny znaleźć się instrukcje, jak w procedurach poniżej: i Przykład Wyświetl na formularzu punkty rozmieszczone losowo i om losowych kolorach. Wstaw przycisk i w procedurze obsługi zdarzenia wpisz odpowiednie instrukcje: Przykład Wyświetl na formularzu trzy różne prostokąty ramkę, prostokąt wypełniony kolorem, prostokąt z zaokrąglonymi brzegami.

10 154 Aplikacje w Delphi. Przykłady Rysunek Napis na środku formularza W procedurze obsługi przycisku wpisz instrukcje jakm poniżej: Przykład Wyświetl na środku formularza napis Zadania z Delphi w kolorze niebieskim, o rozmiarze czcionki równym 36 pt, bez tła rysunek W procedurze wykorzystano funkcje zwracające szerokość i wysokość napisu oraz rozmiary formularza i na tej podstawie obliczono współrzędne lewego górnego wierzchołka wyświetlanego napisu:

11 Rozdział 13. Grafika w Delphi korzystanie z metod obiektu TCanvas 155 Przykład Narysuj elipsę o maksymalnych wymiarach na formularzu. W procedurze obsługi przycisku wpisz instrukcję: Przykład Narysuj na formularzu trójkąt o zielonym obwodzie i żómłtym wypełnieniu. Przykład Wyświetl na formularzu linie rysowane różnymi stylami. Wstaw przycisk. W procedurze obsługi zdarzenia przycisku wpisz instrukcje, jak w poniższej procedurze:

12 156 Aplikacje w Delphi. Przykłady Przykład Wyświetl na formularzu prostokąt malowany różnymi stylami pędzla po każdym kliknięciu przycisku. Wstaw przycisk. W procedurze obsługi zdarzenia przycisku wpisz instrukcje, jak w poniższej procedurze: Rysowanie trwałe zdarzenie OnPaint Instrukcje zawierające metody obiektu można umieszczać w procedurach obsługi zdarzenia dla przycisków, dla formularza i innych komponentów. Można również korzystać z innych zdarzeń komponentów. Jednak tylko niektóre z nich umożliwiają tzw. trwałe rysowanie, czyli rysowanie odnawmiane po każdej zmianie, np. po zmianie rozmiaru okna i przykryciu w ten sposób części obiektów graficznych. Dla okna formularza korzysta się w tym celu ze zdarzenia. Dla innych komponentów podobne zdarzenia mają inne nazwy. Przedstawiono jem w tabeli Przykład Narysuj na formularzu prostokąt koloru czerwonego, tak aby nie kasował się po przykryciu okna formularza innym oknem. Prostokąt powinien rysować się po kliknięciu przycisku i kasować po kliknięciu drugiego przyciskum rysunek Wstaw dwa przyciski.

13 Rozdział 13. Grafika w Delphi korzystanie z metod obiektu TCanvas 157 Tabela Zdarzenia umożliwiające rysowanie trwałe Zdarzenie Znaczenie Zdarzenie dla formularza generowane każdorazowo, gdyu zawartość okna formularza wymaga odświeżenia. Sytuacja taka ma miejsce przy tworuzeniu okna formularza, a także wtedy, gdy np. jedno okno zostanie przesłoniuęte innym oknem lub gdy następuje zmiana jego rozmiaru. Odpowiednik zdarzenia dla komponentu. Zdarzenie występujące dla komponentu typu i umożliwia trwałe rysowanie obiektów i wyświetlanie tekstu w koumórkach. Zdarzenie dla komponentu typu, odpowiednik zdarzenia. Rysunek Rysowanie i kasowanie prostokąta na formularzu Gdyby instrukcję rysującą prostokąt umieścić w procedurze obsługi zdarzenia, to prostokąt byłby na formularzu bezpośrednio po uruchomieniu programu. Dlatego procedurę obsługi tego zdarzenia z nową instrukcją należy wywołać za pomocą przycisku. W przykładzie pokazano, jak wykonać takie zadanie.

14 158 Aplikacje w Delphi. Przykłady Przykład Wypełnij formularz bitmapą, np. kawa.bmp. W procedurze obsługi zdarzenia dla formularza wpisz instrukcje, jak w procedurze poniżej. Zadeklaruj zmienną globalną lub pole klasy (w sekcji ): W metodzie dopisz instrukcje: Przykłady animacji w Delphi W programowaniu stosuje się różne techniki animacji. Jednym z prostszych sposobów jest rysowanie obiektu, następnie kasowanie i ponowne rysowanie w innym miejscu. Wadą tego sposobu jest trudność w uzyskaniu płynnośmci ruchu obiektów. Inna metoda polega na zastosowaniu dwóch obszarów, na których rysujemy. W danej chwili widoczny jest tylko jeden z nich. Drugi jest wówczas modyfikowany i wyświetlany dopiero po zakończeniu operacji w miejsce piermwszego. W zadaniach przykładowych zastosowano pierwszy sposób animacji. Udało się uzyskać odpowiednią płynność ruchu obiektów, dlatego nie wykorzystano sposobu z użyciem dwóch obszarów rysowania. Przykład Wykonaj następującą animację: kółko o średnicy 30 punktów przesuwa się od lewego do prawego brzegu formularza i z powrotem.

15 Rozdział 13. Grafika w Delphi korzystanie z metod obiektu TCanvas 159 Rysunek Animacja z tłem W procedurze obsługi przerwania od Timera wpisz: Dyrektywa przed treścią procedury włącza opcję kompilatora umożliwiającą zmianę wartości stałych typowanych (ang. Assignable typed constans). Opcja ta powinna być standardowo włączona, ale jeśli nie mamy pewności, lepmiej dodać dyrektywę. Przykład Wykonaj animację tak jak w zadaniu poprzednim, gdy formularz jest wypełniony wzorem rysunek Na formularzu umieść przycisk i komponent. Właściwość ustaw na 200 ms, a właściwość na. Treść procedur obsługi przycisku i przerwania od Timera przedstawiono poniżej. Zadeklaruj zmienną globalną:

16 160 Aplikacje w Delphi. Przykłady

17 Rozdział 13. Grafika w Delphi korzystanie z metod obiektu TCanvas 161 Rysunek Animacja niebieskiej kulki Przykład Wykonaj animację polegającą na przemieszczaniu się kulki w losowych kierunkach w prostokątnym obszarze o wymiarach (0, 0, 200, 200). Wykorzystaj komponent z zakładki System rysunek Na formularzu umieść komponent i. Komponent jest stosowany do wyświetlania (kreślenia) grafiki, która ma być ograniczona do obszaru prostokątnego. Korzystając z komponentu, programista nie musi kontrolować, czy obszar ten nie został przekroczony jeśli narysowany obiekt nie mieści się wewnątrz komponentu, to zostaje obcięty. Dodatkowo zawarty w nim rysunek możemy przesuwać po formularzu, zmieniając właściwości i tego komponentu. Procedura przedstawiona poniżej działa poprawnie z komponentem i bez niego wtedy kulka przesuwa się po formularzu. W zadaniu można również dodać przycisk, który będzie włączał zegar (animację) po wpisaniu w procedurze obsługi instrukcji (wcześniej należy zegar zablokować w okienku Inspektora Obiektów ). {J+}

18 162 Aplikacje w Delphi. Przykłady Przykład Umieść na formularzu komponent typu i. Zadaniem przycisku jest wyświetlanie po każdym kliknięciu na przemian kółka lumb prostokąta. Po naciśnięciu klawiszy strzałek komponent przesuwa się zgodnie z kierunkiem strzałki rysunek Rysunek Przesuwanie koła za pomocą klawiszy strzałek Aby klawisze strzałek nie były przechwytywane przez komponent Button1, należy ustawić dla każdego z nich właściwość na. Wstaw komponenty i. W procedurze obsługi kliknięcia przycisku wpisz instrukcje, jak poniżej: W celu sprawdzenia klawiszy strzałek wykorzystaj zdarzenie dla formularza. Treść procedury obsługi tego zdarzenia przedstawionmo poniżej: