Dlaczego władze lokalne i regionalne wdrażają system zarządzania zrównoważonym rozwojem?

Transkrypt

1 Dlaczego władze lokalne i regionalne wdrażają system zarządzania zrównoważonym rozwojem? Sześć powodów, dla których warto wdrażać system zarządzania zrównoważonym rozwojem Sześć przykładów europejskich miast-liderów z Węgier, Polski i Rumuniia Odwiedź by dowiedzieć się więcej na temat Europejskiego Partnerstwa na rzecz Zintegrowanego Zarządzania Zrównoważonym Rozwojem i zapoznać się z podręcznikiem dotyczącym systemu zintegrowanego

2 Spis treści 3 4 WSTĘP ARGUMENTY PRZEMAWIAJĄCE ZA SYSTEMEM ZINTEGROWANEGO ZARZĄDZANIA ZINTEGROWANE ZARZĄDZANIE: DLACZEGO WŁADZE LOKALNE I REGIONALNE POWINNY WDRAŻAĆ IMS? 5 ZINTEGROWANE ZARZĄDZANIE W SKRÓCIE 6 ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ NA POZIOMIE LOKALNYM NA WĘGRZECH 6 ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ NA POZIOMIE LOKALNYM W POLSCE 7 ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ NA POZIOMIE LOKALNYM W RUMUNII 8 ZINTEGROWANE ZARZĄDZANIE ZWIĘKSZA SZANSE POZYSKANIA ZEWNĘTRZNYCH ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA 10 ZINTEGROWANE ZARZĄDZANIE ZWIĘKSZA ATRAKCYJNOŚĆ MIASTA 12 ZINTEGROWANE ZARZĄDZANIE: JAK STAĆ SIĘ PRZYKŁADEM DLA INNYCH MIAST? 14 ZINTEGROWANEZARZĄDZANIE:OCHRONAŚRODOWISKAMOŻEPRZERODZIĆSIĘW STRATEGIĘ EKONOMICZNĄ 16 ZINTEGROWANE ZARZĄDZANIE SPRZYJA WSPÓŁPRACY PONAD PODZIAŁAMI ADMINISTRACYJNYMI 17 ZINTEGROWANEZARZĄDZANIEZWIĘKSZASKUTECZNOŚĆIWYDAJNOŚĆWŁADZ LOKALNYCH Niniejsza broszura została opracowana w ramach projektu CHAMP Climate Change through Managing Urban Europe-27 Platform. Projekt został sfinansowany ze środków instrument finansowego UE Life+, German Federal Ministry for the Environment, Nature Conservation and Nuclear Safety oraz German Federal Environment Agency, w ramach Advisory Assistance Programme for Environmental Protection in the Countries of Central and Eastern Europe, the Caucasus and Central Asia. Publikacja odzwierciedla jedynie stanowisko autorów. Zespół redakcyjny: Sven Schulz i Marion Hammerl (Lake Constance Foundation, Niemcy), Mihai Baltadori Florin Baciu (Foundation of Professional Training in Public Administration in Sibiu, Rumunia), Karolina Maliszewska i Joanna Klak (Fundacja Sendzimira, Polska), Zita Egerszegi 2

3 Argumenty przemawiające za systemem zintegrowanego zarządzania Miasta i regiony są strukturami złożonymi i dynamicznymi. Wg danych Europejskiej Agencji Środowiska 80% ludności UE zamieszkuje obszary miejskie. Codzienne wybory jakie mieszkańcy miast podejmują sumują się, wywierając wpływ na środowisko. Miasta są odpowiedzialne za ok. 75% globalnej emisji CO2 i zużywają ok. 75% zasobów naturalnych. Wybór technologii w przemyśle, sposób ogrzewania szkół i szpitali, polityka prowadzenia zakupów przez instytucje publiczne, wszystko to przyczynia się do generowania odpadów i zanieczyszczeń. Również indywidualne wybory, dokonywane w gospodarstwach domowych, sumują się i oddziaływają na środowisko. Ponadto, miasta znajdują się pod wpływem działań podejmowanych poza ich granicami. Praktyka planowania przestrzennego w sąsiadujących ośrodkach określa wzorce transportu. Polityki na poziomie regionalnym i narodowym mają wpływ na funkcjonowanie całego społeczeństwa, a polityki i regulacje unijne wpływają na funkcjonowanie państw. Obserwujemy obecnie wzrost wymagań dotyczących zarządzania obszarami zurbanizowanymi. Miasta muszą postępować zgodnie z obowiązującym prawem i spełniać minimalne obowiązujące standardy. Wiele unijnych dyrektyw, np. w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, zarządzania jakością powietrza, ramowa dyrektywa wodna, dyrektywy dot. fauny i flory itp., wprowadza obowiązek prowadzenia monitoringu i sprawozdawczości na poziomie miast. Zapewnienie realizacji celów wyznaczonych przez europejskie strategie, jak na przykład Europa 2020 unijna strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu wraz z 7 inicjatywami przewodnimi stymulującymi wzrost gospodarczy i zatrudnienie, wymaga działań ze strony władz lokalnych i regionalnych. Jednocześnie konieczność podejmowania i koordynowania działań na różnych poziomach organizacyjnych, potrzeby związane z rozwojem regionalnym oraz rosnące oczekiwania społeczeństwa, przyczyniają się do zwiększenia złożoności procesów i strukturzarządzania na poziomie lokalnym. Taka sytuacja wymaga innowacyjnych i kreatywnych rozwiązań. Zarządzanie środowiskowe nie jest jedynym zadaniem stojącym przed władzami miast. Zasadniczym celem polityki lokalnej jest dążenie do spełniania potrzeb mieszkańców. Realizując ten cel, trzeba stawić czoła wielu wyzwaniom, takim jak napływ ludności, zapewnienie mieszkańcom odpowiedniej infrastruktury, opieka nad dziećmi i osobami starszymi, przeciwdziałanie zmianom klimatycznym. Miasta muszą sprostać różnorodnym trudnościom, dysponując ograniczonymi zasobami. Jeśli zurbanizowana Europa ma osiągnąć zrównoważony rozwój, potrzebuje sprawnych narzędzi, które ułatwią proces zarządzania zrównoważonym rozwojem i umożliwią faktyczne przełożenie wielu strategii i programów z poziomu europejskiego i narodowego na działania władz na szczeblu lokalnym. System zintegrowanego zarządzania (ang. Integrated Management System - IMS) jest właśnie takim narzędziem. Umożliwia podjęcie efektywnych, sprawnych i wydajnych działań będących odpowiedzią na wyzwania stojące przed współczesnymi miastami i regionami. Miasta wdrażające IMS podkreślają, że zintegrowane podejście umożliwia im lepszy wgląd w zależności przyczynowo-skutkowe między podejmowanymi decyzjami, realizowanymi działaniami i osiąganymi wynikami. IMS pozwala różnym uczestnikom procesu zarządzania zobaczyć wpływ, jaki ich praca wywiera na działania innych. Dzięki temu władze miejskie mogą reagować na czas i prowadzić działania różnych sektorów administracji w jednym kierunku, by poprzez współpracę osiągać wspólne cele. Wdrażanie IMS zwiększa wiarygodność lokalnej władzy w oczach regionalnych, krajowych czy też wspólnotowych organizacji oferujących wsparcie finansowe. IMS stanowi dla nich bowiem gwarancję, że środki z dotacji, grantu czy też funduszy europejskich zostaną wykorzystane w sposób transparentny i efektywny. Władze lokalne wdrażając IMS dają sygnał inwestorom, mieszkańcom i innym interesariuszom, że planowanie rozwoju lokalnego opiera się na podejściu przemyślanym, długookresowym i profesjonalnym. Marion Hammerl Lake Constance Foundation Holger Robrecht ICLEI-Local Governments for Sustainability 3

4 ZINTEGROWANE ZARZĄDZANIE: DLACZEGO WŁADZE LOKALNE I REGIONALNE POWINNY WDRAŻAĆ IMS? ZINTEGROWANE ZARZĄDZANIE ZWIĘKSZA SZANSE POZYSKANIA ZEWNĘTRZNYCH ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA Studium przypadku: Trzebinia (Polska) Gmina Trzebinia jest pierwszą jednostką samorządu terytorialnego w Polsce, w której jeden z wydziałów Urzędu Miasta uzyskał prestiżowy certyfikat EMAS. Dzięki wdrożeniu EMAS wzrosła wydajność wykorzystania zasobów, którymi dysponuje miasto. Ponadto system zarządzania gwarantuje wywiązywanie się ze wszystkich krajowych i wspólnotowych zobowiązań, a realizowane projekty są wdrażane w sposób efektywny. Wszystko to zwiększa szanse miasta na pozyskiwanie dodatkowych zewnętrznych źródeł finansowania. ZINTEGROWANE ZARZĄDZANIE ZWIĘKSZA ATRAKCYJNOŚĆ MIASTA Studium przypadku: Bydgoszcz (Polska) Bydgoszcz dostrzegła, że miasta atrakcyjne dla mieszkańców i inwestorów są miastami odnoszącymi sukcesy. Dlatego miasto przystąpiło do rewitalizacji kluczowych obszarów. Proces ten oparty został na podejściu kompleksowym i bazował na zakrojonej na szeroką skalę współpracy z interesariuszami. ZINTEGROWANE ZARZĄDZANIE JAK STAĆ SIĘ PRZYKŁADEM DLA INNYCH MI- AST? STUDIUM PRZYPADKU: AGENCJA KOORDYNUJĄCA ROZWÓJ REJONU JEZIORA BALATON (WĘGRY) Agencja Koordynująca Rozwój Rejonu Jeziora Balaton trzykrotnie otrzymała prestiżową nagrodę EMAS. Ten, jak i inne sukcesy są efektem podejmowanych przez Agencję działań, które czynią z niej jednego z liderów administracji lokalnej w Europie. ZINTEGROWANE ZARZĄDZANIE - OCHRONA ŚRODOWISKA MOŻE PRZERODZIĆ SIĘ W STRATEGIĘ EKONOMICZNĄ Studium przypadku: Balatonalmádi (Węgry) Działania podjęte przez miasto Balatonalmádi doprowadziły do ograniczenia negatywnego oddziaływania miasta na środowisko. Dzięki poczynionym postępom zaczęto rozważać możliwość utworzenia Zrównoważonego parku technologicznego, w którym zastosowane mają być najnowsze technologie. ZINTEGROWANE ZARZĄDZANIE SPRZYJA WSPÓŁPRACY PONAD PODZIAŁAMI ADMINISTRACYJNYMI Studium przypadku: Związek wsi Dumbrava Narciselor (Rumunia) Związek wsi Dumbrava Narciselor poprzez jasne określenie wspólnych priorytetów dla całego regionu przyczynił się do powstania silnych powiązań, ponad granicami administracyjnymi. ZINTEGROWANE ZARZĄDZANIE ZWIĘKSZA SKUTECZNOŚĆ I WYDAJNOŚĆ WŁADZ LOKALNYCH Studium przypadku: Sybin (Rumunia) W 2007 roku miasto Sybin zostało wybrane Europejską Stolicą Kultury. Stanowiło to dla miasta wielką szansę, ale powodowało także pewne wyzwania. Pojawiła się obawa, że działania i inwestycje podejmowane w związku z wydarzeniami związanymi z Europejską Stolicą Kultury po 2007 roku nie będą miastu potrzebne. 4

5 Zintegrowane zarządzanie w skrócie Poniżej pokrótce omówiono system zintegrowanego zarządzania (IMS). Więcej szczegółowych informacji znajdą Państwo na stronie U podstaw systemów zintegrowanego zarządzania systemów zarządzania środowiskowego takich jak EMAS i ISO 14001, czy też systemu zarządzania wypracowanego w ramach projektu CHAMP i Managing Urban Europe leży przekonanie, że wiele problemów na szczeblu lokalnym i regionalnym wymaga podejścia systemowego. Uwzględnia ono długookresową perspektywę planowania i integruje różne obszary działania oraz jednostki organizacyjne urzędów. Dzięki takiemu ujęciu możliwe staje się rozwiązywanie konfliktów interesów oraz pełniejsze wykorzystanie potencjału lokalnej lub regionalnej społeczności. Poprawie ulega także efektywność zarządzania i administracji. Istotę IMS stanowi cykl zarządzania składający się z pięciu etapów. Lokalne lub regionalne władze powtarzają cykl zwykle co 3-5 lat. Ewaluacja i sprawozda wczość Wdrażanie i monitoring Przegląd bazowy Struktura organizacyjna Komunikacja i zarządzanie Deklaracja polityczna Ustalanie celów Podstawową zasadą w IMS jest kierowanie się zdrowym rozsądkiem. Krok 1: Analiza sytuacji wyjściowej Nie można osiągnąć mety nie startując! Bez jasnego określenia sytuacji wyjściowej nie można poprawnie zidentyfikować celów, oszacować możliwości ich osiągnięcia, ani też określić niezbędnych do ich realizacji zasobów. Stąd też pierwszym krokiem jest określenie sytuacji wyjściowej poszczególnych elementów odnoszących się do zrównoważonego rozwoju. Krok 2: Ustalanie celów Trzeba wiedzieć dokąd zmierzamy! Trudno jest cokolwiek osiągnąć, jeśli nie posiada się jasno określonych celów. Szczególnie w sytuacjach, gdy zachodzi konieczność współpracy wielu ludzi co ma miejsce w przypadku działań podejmowanych w ramach planowania lokalnego i regionalnego rozwoju. Bardzo istotne jest, by każda osoba zaangażowana w proces zarządzania dokładnie wiedziała do czego mają prowadzić podejmowane działania, jaka jest jego/jej rola w tym procesie i jakie rezultaty są oczekiwane. W drugim kroku określa się jakie działania i zasoby są niezbędne do osiągnięcia wyznaczonych celów oraz następuje podział odpowiedzialności pomiędzy zaangażowane jednostki organizacyjne. Krok 3: Deklaracja polityczna Wszystkie sznurki w rękach lokalnych i regionalnych polityków! Lokalne władze zobligowane są do podejmowania decyzji w sprawach dotyczących miasta lub regionu, stąd też odgrywają ważną rolę w IMS. Lokalni politycy powinni być włączeni w IMS od samego początku, jednak ich zaangażowanie jest szczególnie istotne na etapie zatwierdzania analizy sytuacji wyjściowej i celów. Krok 4: Wdrażanie i monitoring Czas działać! Po zakończeniu procesu planowania, czas zacząć działać. Na tym etapie wiadomo już kto, co i jak powinien robić i można przystąpić do realizacji ustalonego planu. Pamiętać należy o konieczności stałego monitorowania wdrażanych działań, tak by na bieżąco móc podejmować niezbędne czynności korygujące: Czy realizujemy ustalony plan? Czy działania podejmowane są zgodnie z harmonogramem? Czy nie przekraczamy budżetu? Krok 5: Ewaluacja i sprawozdawczość Świętowanie sukcesu i przygotowywanie się na kolejne! Zawsze znajdą się projekty, których realizacja nie przebiegała zgodnie z założeniami, cele które musiały zostać zmienione i dostosowane do nowej sytuacji. Społeczności, które nie mają systemu zarządzania zrównoważonym rozwojem narażone są na powielanie popełnionych błędów. Natomiast tam, gdzie wdrożono taki system przeprowadzane są regularne ewaluacje podejmowanych działań, a ich wyniki podawane są do publicznej wiadomości. Ten etap to czas świętowania odniesionych sukcesów oraz komunikowania ich społeczności lokalnej. 5

6 ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ NA POZIOMIE LOKALNYM NA WĘGRZECH Podobnie jak inne władze lokalne w Europie, 3100 węgierskich samorządów stoi w obliczu wielu wyzwań, w tym dotyczących kwestii ekonomicznych. Waga tego zagadnienia wzrosła w obliczu trwającego kryzysu ekonomicznego, który dosięgną także Węgry i przyczynił się do zmniejszenia środków przekazywanych lokalnym i regionalnym samorządom. Niemniej jednak zrównoważony rozwój od dłuższego czasu pozostaje jednym z priorytetów władz węgierskich. Krótko po Szczycie Ziemi w Rio Węgry utworzyły komisję, której zadaniem jest wyznaczanie właściwej drogi ku zrównoważonemu rozwojowi państwa. Opracowana strategia rozwoju jest obecnie wdrażana. Sukces strategii zależy od roli jaką odegrają w jej realizacji władze lokalne, które muszą podjąć określone działania. Przewiduje się, że oprócz kwestii ekonomicznych, które już są w centrum zainteresowań, na znaczeniu będą zyskiwać także wyzwania związane ze zmianami klimatu. Przykładowo realne zagrożenie stanowi niedobór wody, który może mieć negatywne konsekwencje dla rolnictwa i innych sektorów gospodarki. Aby poradzić sobie z pojawiającymi się wyzwaniami, Węgry kładą nacisk na zintegrowane podejście do zarządzania, szczególnie na rozpowszechnianie EMAS. W celu rozpowszechnienia wdrażania tego systemu zarządzania w sektorze prywatnym i publicznym Węgry wprowadziły szereg inicjatyw, które upraszczają biurokrację związaną z uzyskaniem EMAS m.in. zmniejszono częstotliwość inspekcji i ich złożoność. Proces dalszego upraszczania rejestracji w ramach EMAS trwa i przewiduje się, że w przyszłości korzyści z jego wdrożenie będą jeszcze większe. Ponadto władze krajowe wprowadziły system wsparcia dla organizacji zainteresowanych wdrażaniem EMAS lub porównywalnego systemu zarządzania środowiskowego organizacje te mogą ubiegać się o zwrot części kosztów związanych z tym procesem. ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ NA POZIOMIE LOKALNYM W POLSCE Sieć miejska w Polsce składa się z ponad 900 miast. Blisko 70% ludności zamieszkuje obszary zurbanizowane (23,3 miliona ludzi). Zarówno aktywność ekonomiczna, jak i populacja w coraz większym stopniu koncentrują się na obszarach miejskich. Analiza trendów demograficznych na następne lat przewiduje, że liczba mieszkańców miast w Polsce zacznie drastycznie wzrastać. Ludzie będą przemieszczać się z obszarów wiejskich do miejskich oraz pomiędzy obszarami zurbanizowanymi. Znacznym postępom w modernizacji obszarów miejskich oraz wzrastającej jakości życia mieszkańców towarzyszą jednak liczne problemy strukturalne związane z przyspieszonym rozwojem. Polskie miasta napotykają na takie same problemy jak większość miast na całym świecie: deficyt mieszkaniowy, duże natężenie ruchu, niekontrolowany rozwój miast, wzrost różnic społecznych, wzrost bezrobocia, zanieczyszczenie powietrza itp. Celem polityk, strategii i programów opracowanych na krajowym, regionalnym i lokalnym poziomie jest sprostanie tym wyzwaniom. Jednak brak spójności pomiędzy różnymi politykami doprowadza do podejmowania nieskoordynowanych działań. Wśród władz lokalnych można zaobserwować ogólną tendencję polegającą na skupianiu się na rozwiązywaniu najpilniejszych problemów. Proces decyzyjny pozostaje pod wpływem presji ze strony społeczeństwa, które domaga się szybkich rozwiązań. Zasoby kadrowe administracji lokalnej także ograniczają proces decyzyjny. Ponadto podejmowane decyzje nie uwzględniają długofalowej wizji rozwoju miasta. Złe planowanie i brak świadomości społeczności lokalnej prowadzi do powstania i realizacji projektów, które generują koszty, ale niekoniecznie rozwiązują problemy. Zorientowanie na osiąganie szybkich korzyści zagraża przyszłości obszarów miejskich, jak również jakości życia mieszkańców. Lokalne władze znajdują się blisko źródeł powstawania problemów stąd też mają bardzo dobre rozeznanie w lokalnej sytuacji, co pozwala im tworzyć strategie, które pomogą rozwiązywać lokalne wyzwania. Efektywne zarządzanie obszarem miejskim na poziomie lokalnym wymaga wielopoziomowej współpracy i koordynacji działań. IMS został zaprojektowany tak, by w procesie decyzyjnym uwzględniać konieczność komunikacji z innymi podmiotami oraz potrzebę wzięcia pod uwagę działań będących odpowiedzią na zmiany klimatyczne. System ten może pomóc polskim władzom lokalnym nie tylko rozwiązywać bieżące problemy w sposób skoordynowany, ale może także zwrócić uwagę władz na kwestie związane ze zmianami klimatu. Władze lokalne w polskich miastach nie postrzegają rozwiązywania kwestii związanych ze zmianami klimatycznymi, jako pozostających w zakresie ich kompetencji i nie czują się zobowiązane do podejmowania działań w tym obszarze. Dlatego też miasta nie przeprowadzają analizy podatności na zmiany klimatyczne, a w konsekwencji nie opracowują własnych strategii adaptacyjnych. Jedną z głównych przeszkód uniemożliwiających przywódcom politycznym zrobienie kroku naprzód w obszarze działań będących odpowiedzią na zmiany klimatyczne jest przekonanie, że takie działania nierozerwalnie kolidują ze w zrostem gospodarczym. Co więcej, panuje opinia, że nie można skutecznie przeciwdziałać tak ogromnym wyzwaniom jak zmiany klimatu. IMS pomoże władzom lokalnym nie tylko sprostać wyzwaniom stawianym przez zmiany klimatyczne, ale także usprawni rozwiązywanie bieżących problemów, co w konsekwencji pozytywnie wpłynie na sytuację ekonomiczną i konkurencyjność miasta, umożliwi tworzenie nowych miejsc pracy oraz zapewni czyste środowisko. 6

7 ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ NA POZIOMIE LOKALNYM W RUMUNII Rumunia posiada ponad samorządów - 9% z nich to małe gminy, a 4% to gminy "duże", które obejmują około 9 milionów mieszkańców (połowa ludności Rumunii). Społeczności lokalne zorganizowane są w związki gmin, związki miast i związki wsi. Władze lokalne stoją w obliczu różnych wyzwań. W Rumunii istnieje duże zapotrzebowanie na wiedzę i infrastrukturę niezbędną do zapewnienia sprawnego zarządzania odpadami i ściekami, gwarantującą efektywne dostawy energii i wprowadzenie skutecznych programów oszczędzania energii. Rozwój gospodarczy pozostaje wiodącym problemem dalszy postęp jest konieczny. Aby uporać się z obecnymi i przyszłymi wyzwaniami konieczna jest zmiana świadomości wśród przywódców politycznych i pracowników administracji. Wskazuje się na sektor prywatny jako modelowy dla administracji publicznej szczególnie w kwestiach dotyczących zarządzania. Po Szczycie Ziemi w1992 roku w Rio, w Rumunii rozpoczęły się prace nad opracowaniem koncepcji zrównoważonego rozwoju. Zaczęto także wprowadzać Lokalne Agendy 21.Jednak dopiero w 2008 roku krajowa strategia na rzecz zrównoważonego rozwoju została zaakceptowana. W tym też roku opublikowano pierwszy Raport Krajowy", który określił konieczne do podjęcia działania i niezbędne do ich realizacji środki oraz zdefiniował pożądane rezultaty. Od 2003 roku Regionalne Centrum Szkoleniowe dla Władz Lokalnych (Regional Training Center for Local Public Administration) w Sybinie zaangażowane jest w realizację projektów, których celem jest opracowanie modelu zrównoważonego rozwoju, a następnie przedstawienie go władzom lokalnym, które w oparciu o ten model przygotują i wdrożą lokalne strategie zrównoważonego rozwoju. Przedstawione w broszurze studia przypadków z Rumunii obrazują dwie różne drogi do zrównoważonego rozwoju, w dwóch odmiennych środowiskach: w mieście Sybin (ok mieszkańców) i związku wsi Drumbrava Narciselor, który skupia sześć wsi. W obydwu przypadkach strategie zrównoważonego rozwoju oparte zostały na wynikach badań socjologicznych i zakładają osiągnięcie następujących celów: - Racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych na poziomie lokalnym, - Ochrona środowiska, - Ochrona i rozwój dziedzictwa kulturowego, - Zrównoważony rozwój gospodarki i wzrost zatrudnienia, - Rozwój zrównoważonej turystyki. Kultura administracyjna w Rumunii wykształciła się pod wpływami austriackimi (Transylwania), francuskimi (południowa Rumunia) i rosyjskimi w Mołdawii. W rezultacie administracja w każdym z trzech historycznych regionów Rumunii funkcjonuje inaczej. Do tej pory lokalne władze nie przywykły do zarządzania w sposób zintegrowany, a więc łącząc aspekty ekonomiczne, ekologiczne i społeczno-kulturowe. Ujednoliceniu procedur administracyjnych ma służyć krajowy kodeks postępowania administracyjnego. Jest to dobry moment na tworzenie nowej jakości w administracji i zwrócenie uwagi na interdyscyplinarne, zintegrowanie i partycypacyjne zarządzanie. Społeczność rumuńska powinna w tym względzie czerpać z doświadczeń krajowych, jak i z rozwiązań stosowanych w innych państwach członkowskich UE. Wdrożenie IMS zwiększy przejrzystość i przyczyni się do lepszego wdrażania programów i projektów. Są to aspekty mające duże znaczenie dla europejskich i międzynarodowych instytucji, stąd też dzięki IMS zwiększone zostaną możliwości władz lokalnych w zakresie pozyskiwania środków finansowych, tak potrzebnych do rozwiązywania problemów ekologicznych i społecznych. Ponadto za sprawą IMS władze lokalne staną się modelem do naśladowania w zakresie zrównoważonego planowania i działania i będą wcielać w życie zasady demokracji uczestniczącej. 7

8 ZINTEGROWANE ZARZĄDZANIE ZWIĘKSZA SZANSE POZYSKANIA ZEWNĘTRZNYCH ŹRÓDEŁ FINANSO- WANIA Poprzez wdrożenie EMAS chcemy pokazać mieszkańcom, że naszymidziałaniami przyczyniamy się do ciągłej poprawy środowiska. Chcemyzapewnić mieszkańcom, którzy żyją, pracują i odpoczywają w Trzebini, zdrowe i czyste środowisko, a przez to przyczynić się do ochrony środowiska naturalnego nazego regionu, kraju i Ziemi. Adam Adamczyk,, Burmistrz Trzebini Studium przypadku: Trzebinia (Polska) Trzebinia położona jest na Wyżynie Śląsko-Krakowskiej, w zachodniej części województwa małopolskiego. Gmina Trzebinia zajmuje powierzchnię ok. 105 km2, a jej teren zamieszkuje ok mieszkańców, z czego blisko 60% mieszka w mieście. Gmina Trzebinia jest pierwszą jednostką samorządu terytorialnego w Polsce, w której jeden z wydziałów Urzędu Miasta uzyskał prestiżowy certyfikat EMAS (Wspólnotowy System Ekozarządzania i Audytu). W dniu 14 lutego 2008 roku Wydział Gospodarki Komunalnej, Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa Urzędu Miasta w Trzebini został wpisany do krajowego rejestru organizacji zarejestrowanych w systemie EMAS. Wydział ten odpowiedzialny jest za utrzymanie czystości i porządku w gminie oraz za ochronę środowiska i gospodarkę mieszkaniową. Jakie były cele? Urząd Miasta w Trzebini stawia sobie za cel ciągłe doskonalenie efektów środowiskowych i zmniejszanie negatywnego wpływu na środowisko. Głównym celem środowiskowym Wydziału Gospodarki Komunalnej, Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa jest udoskonalenie gospodarki odpadami oraz lepsze wykorzystanie zasobów naturalnych. Ponadto władze lokalne zdają sobie sprawę, że poprzez silne zaangażowanie w kwestie związane z ochroną środowiska mogą poprawić wizerunek miasta i jego konkurencyjność. W długookresowej perspektywie zarządzanie zrównoważonym rozwojem przyczyni się do zwiększenia atrakcyjności miasta i pomoże przyciągnąć nowe firmy i inwestycje do regionu. W jaki sposób osiągnięto cel? Proces rejestracji w EMAS rozpoczęto w 2004 roku. Wtedy też Urząd Miasta w Trzebini przystąpił do realizacji 3-letniego projektu finansowanego ze środków UE pn. "Efektywne wdrożenie Europejskiego Systemu Zarządzania Środowiskiem (EMAS) poprzez sieć na rzecz zrównoważonego rozwoju". Aby zarejestrować się w EMAS Trzebinia podjęła kilka działań: administracja przygotowała analizę podejmowanych przedsięwzięć i ich wpływu na środowisko, określono cele środowiskowe i środki do ich osiągnięcia oraz opracowano system zarządzania środowiskowego. Kluczem do sukcesu było zaangażowanie pracowników, stąd też opracowano i wdrożono działania skierowane do kadry urzędniczej. Rezultaty Nowe podejście do zarządzania poprawiło osiągane efekty środowiskowe i wyniki finansowe. Udało się zminimalizować ilość wytwarzanych odpadów, spadło zużycie energii, a ogólna efektywność wykorzystania zasobów uległa poprawie. Wszystko to ma pozytywny wpływ na środowisko, a ponadto prowadzi do znacznych oszczędności finansowych. Poza tym, administracja stała się wzorem do naśladowania dla obywateli i zachęca ich do podejmowania działań, które przyczyniają się do bardziej efektywnego wykorzystania zasobów. Transparentny proces podejmowania decyzji czyni lokalną władzę bardziej wiarygodną przez co stopniowo zwiększa się atrakcyjność gminy w oczach inwestorów. 8

9 Urząd Miasta w Trzebini jest pierwszym polskim urzędem miasta zarejestrowanym w EMAS, dzięki czemu miasto zyskało pozytywny rozgłos w mediach krajowych. Rozpoznawalność wzrosła także na arenie międzynarodowej Trzebinia dzieli się swoimi doświadczeniami w zakresie EMAS z władzami lokalnymi z innych krajów. Warto wspomnieć, że Trzebinia otrzymała wsparcie finansowe z UE na przygotowanie się do procesu rejestracji w EMAS. Obecnie, gdy sfinalizowano rejestrację w EMAS, zarządzanie zrównoważonym rozwojem służy jako gwarancja prawidłowej realizacji projektów i wykorzystania funduszy. Dzięki temu znacznie wzrosły szanse pozyskania dodatkowych źródeł finansowania z unijnych programów. Kolejne kroki Obecnie prowadzone są działania zmierzające do dalszego rozwijania już podjętych inicjatyw. Ponadto, Urząd Miasta w Trzebini planuje rozszerzyć EMAS na inne wydziały. 9

10 ZINTEGROWANE ZARZĄDZANIE ZWIĘKSZA ATRAKCYJNOŚĆ MIASTA Studium przypadku: Bydgoszcz (Polska) Dzięki zebraniu opinii i oczekiwań mieszkańców i opracowaniu w oparciu o nie planu wykorzystania terenu, miastu udało się osiągnąć produkt końcowy miejsce, które zostało zrewitalizowane i służy różnym interesariuszom. Myślę, że władze miasta i wszyscy zaangażowani w proces planowania mogą być dumni, że ich pomysły sprawdzają się w praktyce. Teraz nie tylko mamy piękne budynki, ale także ludzi szczęśliwych, że mogą z nich korzystać. Joanna Zataj-Ross, Urząd Miasta w Bydgoszczy Bydgoszcz położona jest w północnej części Polski, nad rzeką Brdą i Wisłą. Miasto zamieszkuje ludzi, a aglomeracja miejska liczy ponad mieszkańców, co daje Bydgoszczy 8. miejsce wśród polskich miast pod względem liczby ludności. Bydgoszcz przeobraziła zniszczone obszary przemysłowe w centrum kultury, rozrywki i przedsiębiorczości. Dzięki współpracy z wieloma partnerami miasto dostosowuje się do potrzeb swoich mieszkańców i dąży do zwiększania spójności społecznej. Jakie były cele? Przez wiele lat Wyspa Młyńska była przemysłowym sercem miasta z wieloma zabytkowymi budynkami z XVIII wieku. W miarę jak przemysł podupadał, wiele budynków na wyspie i jej okolicach obróciło się w ruinę. Władze miasta postanowiły zrewitalizować ten teren i stworzyć wielofunkcyjną przestrzeń, która będzie spełniać potrzeby różnych interesariuszy. Projekt miał na celu zwiększenie atrakcyjności miasta w oczach inwestorów i poprawę jakości życia w mieście. Długookresowe rezultaty projektu obejmowały stworzenie nowych miejsc pracy, poprawę stosunków społecznych, upodmiotowienie społeczności lokalnej, poprawę sytuacji materialnej oraz rekultywację środowiska. Wyzwaniem dla miasta było stworzenie atrakcyjnego miejsca spotkań przy jednoczesnym utrzymaniu zabytkowego charakteru wyspy, uwzględnieniu potrzeb różnych mieszkańców i wdrażaniu polityk UE w zakresie spójności społecznej i zrównoważonego rozwoju W jaki sposób osiągnięto cel? W 2004 roku miasto przedstawiło ramowy program rewitalizacji Wyspy Młyńskiej i terenów sąsiednich. Ramy rewitalizacji zostały wyznaczone przez program pn. Przywrócenie miastu rzeki Brdy i Lokalny Program Rewitalizacji dla Miasta Bydgoszczy. Rewitalizacja wyspy została podzielona na cztery etapy każdy z nich odnosił się do innego obszaru: rozwój gospodarczy, dziedzictwo kulturowe, tereny zielone i obszary rekreacyjne. Był to ambitny plan rewitalizacji obszaru miejskiego, łączący w sobie nowe możliwości i funkcje gospodarcze, kulturowe i społeczne. Aby zrealizować tę wizję, miasto podjęło współpracę z wieloma interesariuszami, którzy występowali w roli partnerów na różnych etapach projektu. Współpracę nawiązano m.in. z muzeum miejskim, urzędem pracy, klastrem przemysłowym oraz szeregiem organizacji pozarządowych, oświatowych i kulturalnych. Ich zaangażowanie odegrało kluczową rolę w rozwoju projektu, a ich sugestie pomogły zaprojektować i stworzyć miejsce, które spełnia oczekiwania mieszkańców. Poprzez budowę hoteli i przebudowę obiektów zabytkowych również prywatni inwestorzy i deweloperzy przyczynili się do sukcesu projektu. Osoby mieszkające w pobliżu Wyspy Młyńskiej również miały możliwość wyrazić swoje opinie i pomysły dotyczące rewitalizacji poprzez udział w ankiecie i grupach fokusowych. 10

11 Kolejne kroki Co było kluczem do sukcesu? Współpraca z różnymi partnerami zapewniła sukces projektowi rewitalizacji Wyspy Młyńskiej. Dzięki zaangażowaniu interesariuszy doszło do wymiany doświadczeń, zacieśnienia więzi pomiędzy ludźmi, a proces decyzyjny przebiegał łatwiej przez co projekt zrealizowano sprawniej i szybciej niż pierwotnie przewidywano. Zaangażowanie rozmaitych interesariuszy przyczyniło się do opracowania projektu, który spełnia potrzeby i oczekiwania różnych grup. Poprzez uczestnictwo w planowaniu i realizacji przedsięwzięcia społeczność lokalna czuje się współodpowiedzialna za projekt, przez co jego trwałość wzrosła. Zaangażowanie różnych podmiotów gwarantuje, że interes wszystkich zainteresowanych stron został uwzględniony. Efekt końcowy spotkał się z pozytywną reakcją ze strony mieszkańców i turystów. Ponadto strategia rewitalizacji oparta na współpracy i zaangażowaniu zainteresowanych stron zyskała uznanie na arenie międzynarodowej Bydgoszcz otrzymała nagrodę w konkursie EUROCITIES 2011 w kategorii "Współpraca". Miasto planuje przeprowadzić rewitalizację innych części miasta. Model współpracy stosowany w projekcie rewitalizacji Wyspy Młyńskiej zostanie wykorzystany również w kolejnych inicjatywach podejmowanych przez miasto. 11