Wstęp. J. Adamczewski, Kraków od A do Z, Kraków 1992,

Transkrypt

1 Na kamiennym gzymsie znajdującym się nad XVI-wiecznym portalem umieszczonym w domu przy ulicy Kanoniczej w Krakowie, zajmowanym niegdyś przez Jana Długosza, znajduje się łacińska inskrypcja: Nil est in homine bona mente melius 1. Wyraża ona niezmienną i wciąż, pomimo upływu lat, aktualną prawdę o wielkości i godności człowieka, który dzięki władzy rozumu góruje nad całym światem stworzonym i jest zdolny w znacznej mierze go sobie podporządkować. Nie zatrzymuje się on jednak wyłącznie na rzeczach materialnych, ani też nie ogranicza się do zajmowania się jedynie zjawiskami, lecz ze swej istoty dąży do poznawania natury tego, co się przed nim odsłania 2. Dlatego też Sobór Watykański II naucza: Rozumna natura osoby ludzkiej osiąga doskonałość, i powinna ją osiągać, przez mądrość, która łagodnie przyciąga umysł człowieka ku poszukiwaniu i umiłowaniu rzeczy prawdziwych i dobrych, a napełniając go, prowadzi poprzez rzeczy widzialne ku niewidzialnym 3. Człowiek rozumny więc nie tylko chce wiedzieć, ale także pragnie, by jego wiedza była prawdziwa. Dzięki bona mens odkrywa on zatem samego siebie jako tego, kto szuka prawdy, bo nie zgadza się na to, by oprzeć swe życie na kłamstwie lub niepewności 4. Z tej racji Jan Paweł II naucza: Człowiek ma żywą świadomość, iż prawda jest poza i «ponad» nim samym. Człowiek nie tworzy prawdy, ale ona sama się przed nim odsłania, gdy jej szuka wytrwale. [ ] Poszukiwanie prawdy, nawet wówczas, gdy dotyczy ograniczonej rzeczywistości świata 1 J. Adamczewski, Kraków od A do Z, Kraków 1992, Concilium Vaticanum II, Constitutio pastoralis de Ecclesia in mundo huius temporis Gaudium et spes 15, AAS 58 (1966), 1036, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, w: Sobór Watykański II, Konstytucje, Deklaracje, Dekrety, Poznań 2002, Tamże: Humanae tandem personae intellectualis natura per sapientiam perficitur et perficienda est, quae mentem hominis ad vera bonaque inquirenda ac diligenda suaviter attrahit, et qua imbutus homo per visibilia ad in visibilia adducitur. 4 Ioannes Paulus II, Litterae encyclicae de necessitudinis natura inter fidem et rationem Fides et ratio (FR) 28, AAS 91 (1999), 28, Jan Paweł II, Encyklika Fides et ratio o relacjach między wiarą a rozumem, w : Encykliki Ojca Świętego Jana Pawła II, Kraków 2005, 1113.

2 6 Veritati et Caritati czy człowieka, nigdy się nie kończy, zawsze odsyła ku czemuś, co jest ponad bezpośrednim przedmiotem badań, ku pytaniom otwierającym dostęp do Tajemnicy. Jak ważne jest, by ludzka myśl nie zamykała się na rzeczywistość Tajemnicy, by człowiekowi nie brakło wrażliwości na Tajemnicę, by nie brakowało mu odwagi pójścia w głąb! 5. Dlatego też Papież nazywa owo poszukiwanie prawdy przez człowieka posługą myślenia, którą rozumie jako służbę prawdzie 6, zmierzającą do ubogacenia człowieczeństwa i ochrony go przez wszystkim, co może mu zagrażać lub je umniejszać. Szczególną zaś przestrzenią, w jakiej może się tego rodzaju służba w pełni realizować jest uniwersytet, który Jan Paweł II określa mianem wspólnoty ludzi poszukujących prawdy 7. Jeśli jest on wierny swej podstawowej misji, staje się wówczas jak podkreśla Jana Paweł II Alma Mater matką, która rodzi ludzkie umysły do wiedzy i mądrości, karmi je oraz kształtuje 8. Oznacza to, że najbardziej podstawowym powołaniem każdej uczelni wyrażającym ją jako Alma Mater jest więc przede wszystkim posługą myślenia, która zawiera w sobie odkrywanie prawdy i przekazywanie jej innym 9. W pierwszej, najbardziej widocznej warstwie życia uczelni, realizacja jej powołania wyraża się w nauczaniu, czyli przekazywaniu zdobytej w ciągu dziejów ludzkości wiedzy w określonych dziedzinach nauki. Odkrywanie prawdy przybiera na tym etapie postać zdobywania wiedzy, studiowania rozmaitych zagadnień. Decydującą rolę odgrywa tutaj, coraz bardziej zapominana, choć przecież wciąż w sposób mniej lub bardziej widoczny wyznaczająca istotę nauczania, relacja Mistrz uczeń. Jednak w perspektywie zarysowanej przez Jana Pawła II działalność dydaktyczna nie wyczerpuje w pełni powołania uniwersytetu. We wspólnocie ludzi poszukujących prawdy nie chodzi bowiem o to tylko, by przekazywać wiedzę kolejnym pokoleniom studentów, ani też tylko o to, by poznać jakiś wycinek rzeczywistości lub zdobyć dyplom świadczący o wyższym wykształceniu, lecz nade wszystko o to, by uczyć się myśleć, tzn. mieć odwagę pójścia w głąb i umieć stawiać sobie wielkie pytania o sens życia i jego ostateczny cel, o Boga i czło- 5 Jan Paweł II, Przemówienie na spotkaniu z okazji 600-lecia Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, w: V. Pielgrzymka Jana Pawła II do Ojczyzny, Olsztyn 1997, Tamże. 7 Tamże, Tamże, Tamże.

3 7 wieka, o prawdę i fałsz, dobro i zło, piękno i brzydotę oraz poszukiwać na nie odpowiedzi. Chodzi więc nie tylko o to, by wiedzieć, lecz przede wszystkim o to, by rozumieć. Dlatego też Jan Paweł II stwierdza: Oto wielkie wyzwanie, jakie w sferze badawczej i dydaktycznej staje dzisiaj przed szkołami wyższymi: formowanie ludzi nie tylko kompetentnych w swojej specjalizacji [czasem wąskiej], bogatych w encyklopedyczną wiedzę, ale nade wszystko w autentyczną mądrość 10. Dlatego też misją i obowiązkiem spoczywającym na całej społeczności akademickiej, zarówno na profesorach, jak i na studentach, jest, obok zdobywania wiedzy, poszukiwanie prawdy. Ono zaś znajduje swój najpełniejszy wyraz w prowadzonych na uczelni badaniach naukowych. To właśnie wysiłek badawczy, czyli nieustanne pytanie o prawdę i ciągła próba zrozumienia świata, człowieka i Boga, są drogą prowadzącą stopniowo do mądrości, a ostatecznie do najwyższej Prawdy, w świetle której odsłania się głębszy sens rzeczywistości 11. Badania naukowe, wysiłek nieustannego zadawania pytań i poszukiwanie na nie odpowiedzi, czyli inaczej mówiąc posługa myślenia, wyznacza więc najgłębszą istotę uniwersytetu i stanowi o jego powołaniu. Stąd też są one również jego pierwotnym obowiązkiem, któremu musi być podporządkowana wszelka działalność dydaktyczna. Ona bowiem widziana w świetle ukazanego charakteru powołania uniwersytetu jako poszukiwania prawdy jawi się jako jedynie forma wysiłku badawczego. Obowiązek ten spoczywa w sposób szczególny na uczelniach kościelnych, których zadaniem jest zgłębiać i podejmować próby zrozumienia Objawienia Bożego. Kościół bowiem otrzymał w darze pełną prawdę o Bogu i człowieku i z tego tytułu został on zobowiązany do posługi, którą Jan Paweł II nazywa diakonią prawdy 12. Polega ona z jednej strony na ciągłym wysiłku zmierzającym do coraz pełniejszego zrozumienia Objawienia, zaś z drugiej strony na obowiązku głoszenia otrzymanej i poznanej prawdy wszystkim ludziom. W ten sposób uczelnia katolicka uczestniczy w misji Kościoła, a nawet jest jednym z elementów umożliwiających jej realizację, a jednocześnie spełnia swe podstawowe powołanie jakim jest poszukiwanie i przekazywanie prawdy, która prowadzi do ostatecznej Prawdy Jezusa Chrystusa Tamże, Tamże, FR 2, AAS 91 (1999), 6, Encykliki Ojca Świętego Jana Pawła II, Tenże, Litterae encyclicae Redemptor hominis 19, AAS 71 (1979), , Jan Paweł II, Encyklika Redemptor hominis, w: Encykliki Ojca Świętego Jana Pawła

4 8 Veritati et Caritati W tym kontekście nie dziwi zatem fakt, że również Wyższy Instytut Teologiczny w Częstochowie, wpisując się w misje Kościoła oraz swe powołanie jako uczelni, usiłuje prowadzić nie tylko działalność dydaktyczną, lecz również badania naukowe. Ich kształt wyznaczają poszukiwania w zakresie teologii i filozofii oraz organizowane konferencje naukowe. W roku akademickim 2013/2014 społeczność uczelni usiłowała wsłuchać się w głos Kościoła nauczającego zagłębiając się w przesłanie pierwszej encykliki Ojca Świętego Franciszka Lumen fidei. Poznawanie i zrozumienie treści papieskiego nauczania sprzyja bowiem coraz bardziej owocnemu wypełnianiu posługi myślenia. Otwartość na nauczanie Kościoła uczy zatem wrażliwości na problemy, z jakim się on boryka. Posługa myślenia, odpowiedzialna za nauczanie i poszukiwanie prawdy nie może przecież pozostać na nie obojętną. Odpowiedzią na naglącą potrzebą czasów, jaką jest dialog z różnymi wyznaniami chrześcijańskimi i dążenie do jedności, była konferencja naukowa poświęcona źródłom dialogu ekumenicznego oraz związanym z nim szansom na wzajemne pojednanie 14. Analiza istoty i korzeni ekumenizmu skłania bowiem mnie tylko do otwartości na drugiego człowieka, wyznającego tego samego Chrystusa, lecz także przyczynia się do głębszego zrozumienia własnej tożsamości. Skoro zaś jednym z ważnych elementów składających się na proces poszukiwaniu prawdy, jest zrozumienie i poznawanie prawdy o sobie, to wobec tego w misję uczelni katolickiej wpisuje się również nieustanny powrót do własnych korzeni i odkrywanie wciąż na nowo własnej tożsamości, by w ten sposób pozostać wierną nie tylko Bożemu Objawieniu przekazywanemu przez Kościół, lecz również własnemu charyzmatowi i owocniej pełnić posługę głoszenia Prawdy Jezusa Chrystusa. Dlatego też społeczność uczelni powraca w swej pracy intelektualnej do postaci swego Założyciela bp. Stefana Bareły, przypominając sobie zarówno jego postać, jak i nauczanie. Z tego również powodu niniejszą publikację otwiera artykuł poświęcony życiu i pracy naukowej zmarłego niedawno Rektora Instytutu ks. prof. dr. hab. Stanisława Włodarczyka. II, Por. Tenże, FR 2, AAS 91 (1999), 6-7, Encykliki Ojca Świętego Jana Pawła II, Badania te nie dotyczyły jedynie relacji pomiędzy Kościołami i wspólnotami chrześcijańskimi. Zagadnienie dialogu Kościoła z religiami niechrześcijańskimi było bowiem przedmiotem analizy w drugim tomie wydawanego przez WIT periodyku naukowego Veritati et Caritati.

5 9 Rzeczą istotną w odkrywaniu swego charyzmatu jest także nieustanne podejmowanie głębszego zrozumienia maryjnego wymiaru Kościoła Częstochowskiego, w którego strukturach i powołaniu uczestniczy również WIT. Temu celowi służą więc badania zgłębiające teologię zawierzenia Najświętszej Maryi Pannie. W ten nurt wpisuje się również wielość działań podejmowanych w ramach aktywności apostolskiej i posługi głoszenia Ewangelii, zarówno tych zwyczajnych, codziennych, jak i tych niezwykłych, wyjątkowych, a poprzez to wpisujących się w historię lokalnego Kościoła. do tych pierwszych należy katechizacja, zaś do drugich VI Światowy Dzień Młodzieży, który odbył się z inicjatywy Jana Pawła II w Częstochowie w 1991 roku. Rzeczą konieczną jest więc podejmowanie analizy sposobów głoszenia słowa Bożego i warunków, w jakich mają one miejsce oraz próby przyswajania sobie przesłania ŚDM wydaje się należeć do ważnych zadań posługi myślenia częstochowskiej uczelni katolickiej. Redakcja oddaje zatem do rąk Czytelników kolejny tom Veritati et Caritati, którym jest owoc posługi myślenia środowiska akademickiego skupionego wokół Wyższego Instytutu Teologicznego w Częstochowie. Zawiera on, oprócz zaprezentowanych wyżej treści, interesujący dział recenzji oraz sprawozdań, które również są świadectwem pracy naukowo badawczej prowadzonej w WIT. Życząc owocnej lektury wyrażamy nadzieję na życzliwe przyjęcie niniejszej publikacji, która być może spełni swe zadanie wpisując się w posługę myślenia, czyli głoszenia jedynej Prawdy, którą jest Jezus Chrystus. Ks. Mariusz Terka